- szkoły podstawowe -

Transkrypt

1 SCENARIUSZ SZKOLENIA PSYCHOLOGÓW I PEDAGOGÓW SZKOLNYCH Z ZAKRESU NOWYCH PROCEDUR ORAZ FORM POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W ASPEKCIE ROZPOZNAWANIA MOŻLIWOŚCI PSYCHOFIZYCZNYCH UCZNIA - szkoły podstawowe - AKTUALIZACJA MAJ 2013 Scenariusz szkoleń w ramach projektu: Podnoszenie jakości pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach poprzez działania szkoleniowe Terenowych Trenerów Pracowni Testów Psychologicznych i Pedagogicznych. Wszelkie prawa zastrzeżone dla: Pracownia Testów Psychologicznych i Pedagogicznych Stowarzyszenia Edukacji bez Granic im. wiceadmirała Józefa Unruga. Wykorzystywanie do celów szkoleniowych w całości bądź we fragmentach możliwe wyłącznie za zgodą Kierownika Pracowni, w ramach projektu Terenowy Trener. Gdańsk 2013

2 Charakterystyka szkolenia: Terenowy Trener wykonuje zadania wynikające z 2 pkt. 3, 4, 9.1 i 10.1 Rozporządzenia MEN z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologicznopedagogicznych w tym specjalistycznych, polegające na wspieraniu szkół w zakresie rozpoznawania możliwości psychofizycznych uczniów, ich potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz ryzyka specyficznych trudności. Szkolenie adresowane jest do psychologów i pedagogów szkolnych oraz nauczycieli terapeutów terapii pedagogicznej, wykonujących zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach podstawowych. Orientacyjny czas trwania szkolenia ok. 2h Treści kształcenia: 1. Rola szkolnego specjalisty w nowym systemie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w świetle aktualnych przepisów oświatowych. 2. Diagnoza psychologiczno-pedagogiczna i jej specyfika w warunkach szkolnych. 3. Ryzyko specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu. 4. Zakres współpracy szkolnego specjalisty z poradnią psychologiczno-pedagogiczną. 5. Rozpoznawanie ryzyka dysleksji rozwojowej z wykorzystaniem nowoczesnych metod diagnostycznych: Bateria-5/6S Skala Ryzyka Dysleksji SRD-6 Bateria-8S i Bateria-10/12S Profil sprawności grafomotorycznych Test czytania głośnego Dom Marka Testy cichego czytania dla klas IV-VI 6. Podsumowanie Materiały: prezentacja multimedialna TTsp.ppt (do pobrania ze strony z części serwisu Terenowi Trenerzy).

3 Przebieg szkolenia: W pierwszej części szkolenia zadaniem Terenowego Trenera (TT) jest poinformowanie uczestników o zmianach w obrębie systemu pomocy psychologiczno-pedagogicznej wprowadzonych nowelizacją Rozporządzenia MEN z dnia 17 listopada 2010 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych oraz Rozporządzenia MEN z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. (slajd nr 4). Omawiając slajd nr 5 należy zwrócić uwagę uczestnikom, że przywołane wcześniej rozporządzenia nakładają nowe obowiązki na szkoły (przede wszystkim tzw. diagnoza szkolna czyli rozpoznawanie ryzyka specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu w klasach I-III; szkolne zespoły ds. pomocy p-p) oraz wprowadzają zmiany w obrębie dotychczas obowiązujących form pomocy oraz procedur (m.in. Zmiany w obrębie opiniowania w sprawie specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu precyzyjnie określone ramy czasowe opiniowania dysleksji rozwojowej; zrównanie zadań psychologa i pedagoga w szkole). Na tym etapie szkolenia TT sygnalizuje jedynie, że takie zmiany zostały wprowadzone do systemu, zaś szerzej temat ten poruszy w dalszej części szkolenia. Prezentując slajd nr 7 TT przystępuje do omówienia zadań z zakresu pomocy psychologicznopedagogicznej tzw. szkolnego specjalisty. Należy wyjaśnić uczestnikom jakie osoby kryją się pod pojęciem specjalisty. Przy okazji prezentacji slajdu nr 8 należy poinformować uczestników, że pomoc psychologicznopedagogiczna w szkole nie jest udzielana w pojedynkę. Szkolny specjalista ma bowiem możliwość współpracy w tym zakresie z: 1) rodzicami uczniów tu warto omówić kwestie związane z formalnymi aspektami współpracy rodzica ze szkołą w kontekście udzielania uczniowi pomocy p-p 2) poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi tu warto zasygnalizować, że zgodnie z nowelizacją przywołanych rozporządzeń oraz Ustawy o systemie oświaty poradnie niepubliczne zyskały możliwość opiniowania w tych samych sprawach, w których opiniują poradnie rejonowe. Warto podkreślić, że rodzic ma prawo skorzystać z pomocy poradni publicznej jak również niepublicznej. 3) placówkami doskonalenia nauczycieli. 4) innymi przedszkolami, szkołami i placówkami. 5) organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży tu warto nadmienić, że jedną z takich instytucji jest Stowarzyszenie Edukacji bez Granic organ prowadzący Pracownię Testów Psychologicznych i Pedagogicznych powołaną celem opracowywania nowoczesnych narzędzi diagnozy psychologiczno-pedagogicznych wspierających oświatę. Prezentując slajd nr 9 należy przedstawić uczestnikom zadania szkolnego specjalisty związane z rozpoznawaniem indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów, w tym uczniów szczególnie uzdolnionych, oraz zaplanowanie sposobów ich zaspokojenia. TT powinien w tym miejscu zasygnalizować, że specjalista niebędący psychologiem, bądź pedagogiem ogranicza się do prowadzenia działań pedagogicznych (obserwacje i

4 pomiary pedagogiczne) i jako taki nie jest zobligowany do prowadzenia działań typowo diagnostycznych. Jeśli jednak jest psychologiem bądź pedagogiem rozporządzenie obliguje go do prowadzenia również działań diagnostycznych, ale ten temat zostanie szerzej rozwinięty w dalszej części szkolenia. Celem prowadzonych działań (zarówno działań pedagogicznych jak i diagnostycznych ma być, w klasach I-III szkoły podstawowej rozpoznanie u uczniów ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się. Ponadto w szkole prowadzi się działania, których celem jest rozpoznanie zainteresowań i uzdolnień uczniów, w tym uczniów szczególnie uzdolnionych, oraz zaplanowanie wsparcia związanego z rozwijaniem zainteresowań i uzdolnień uczniów. Przy okazji prezentacji slajdu 10, 11, 12, 13, 14 należy omówić z uczestnikami inicjowanie i kolejne kroki pomocy p-p. Slajd 15 prezentuje nowe zadania psychologa i pedagoga szkolnego. Warto w tym miejscu wspomnieć, że rozporządzenie zrównało zakres zadań psychologów i pedagogów szkolnych. Ponadto, do dotychczas wykonywanych zadań dołączone zostały zadania diagnostyczne punkt pierwszy na slajdzie. Przepis ten stanowi wyraźną delegację prawną do prowadzenia działań diagnostycznych nie tylko w poradni ale również w szkole. Przy prezentacji slajdu 16 omawiamy z uczestnikami rolę i zadania terapeuty pedagogicznego. Slajd 17 otwiera część szkolenia poświęconą diagnozie w szkole. Slajd 18 stanowi okazję do przywołania i przypomnienia uczestnikom głównych zadań diagnozy psychologiczno-pedagogicznej. Można się tu oprzeć o koncepcję Lewickiego. Slajd 19 to ukłon w kierunku dorobku prof. H. Spionek, która zainicjowała w Polsce proces psychopedagogicznej diagnozy przyczyn trudności szkolnych sprowadzając do Polski i dokonując adaptacji próby diagnostyczne takich autorów jak Zazzo, Piaget, Stambak. Slajd 20 to okazja do zaakcentowana roli Prof. Marty Bogdanowicz w dalszych pracach nad diagnozą przyczyn niepowodzeń szkolnych. Warto w tym miejscu po krótce przybliżyć uczestnikom postać Prof. Bogdanowicz oraz jej dorobek naukowy i praktyczny. Slajd 21 stanowi tło do krótkiej dyskusji i próby odpowiedzi na pytanie, dlaczego ważne jest aby ostateczne rozpoznanie dysleksji rozwojowej było stawiane w interdyscyplinarnym zespole specjalistów. Slajd 22 ma stanowić okazję do dyskusji i miniwykładu poświęconego zagadnieniu różnicowej diagnozy przyczyn niepowodzeń szkolnych. W oparciu o przedstawiony na slajdzie model należy zwrócić uwagę uczestnikom jak wiele różnych przyczyn może powodować trudności w uczeniu się. Każdy z przedstawionych czynników należy pokrótce scharakteryzować, w miarę możliwości podając konkretne przykładny ilustrujące owe czynniki. W tym miejscu należy także uczulić uczestników, że tylko niektóre z podanych na wykresie czynników stanowią bezwzględne wykluczenie diagnozy specyficznych trudności (upośledzenie umysłowe, schorzenia neurologiczne). Należy zauważyć, że pozostałe czynniki powinny być każdorazowo poddane uważnej analizie, po to aby stwierdzić, czy są one jedyną przyczyną trudności ucznia, czy też stanowią tylko jeden z czynników istniejący równolegle do zaburzeń z kręgu dysleksji rozwojowej.

5 Slajd 23 rozpoczyna kolejną część szkolenia poświęconą rozpoznawaniu ryzyka dyslektycznego. Slajd 24 to ilustracja definicji pojęć dysleksja, dysgrafia, dysortografia, ryzyko dysleksji. W tym miejscu szkolenia TT powinien przedstawić te definicje i, jeśli zajdzie taka potrzeba, odpowiedzieć na pytania uczestników związane z tym zagadnieniem. Slajd 25 prezentuje definicję dysleksji rozwojowej obowiązującą w polskiej oświacie. Slajdy 26 i 27 to wykaz symptomów ryzyka dyslektycznego. Warto poświęcić kilka minut na gruntowne omówienie i przedyskutowanie z uczestnikami tego slajdu. Slajd 28 stanowi zapowiedź kolejnej części szkolenia poświęconej omówieniu narzędzi diagnostycznych rekomendowanych do stosowania w szkołach podstawowych w celu realizacji omówionych wcześniej zadań związanych z diagnozą ryzyka dyslektycznego oraz możliwości psychofizycznych uczniów. Slajd 29 przedstawia przekrojowo warsztat diagnostyczny szkolnego specjalisty (psychologa, pedagoga). Prezentując slajd 30 TT powinien omówić z uczestnikami najważniejsze ogólne zasady związane z diagnozą szkolną. Omówić należy problematykę zgody rodziców na objęcie dziecka pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Tu warto uczulić pedagogów i psychologów szkolnych, iż niezwykle ważne i cenne jest włączenie rodzica w postępowanie diagnostyczne. Należy także pozyskać zgodę rodziców na badanie. TT powinien w tym miejscu omówić pokrótce kwestie związane z fizycznymi warunkami badania testowego (warunki lokalowe, brak obecności rodzica i innych osób postronnych podczas badania, itp.). Jest to także moment, w którym TT powinien wytłumaczyć uczestnikom zagadnienia związane z koniecznością stosowania metod wystandaryzowanych i znormalizowanych (kwestia rzetelności pomiaru i jego trafności). - Trafność (ang. validity) cecha testu psychologicznego, która oznacza, że test mierzy właśnie to, co miał zgodnie z intencjami twórców mierzyć. Odzwierciedla trafność operacjonalizacji wiedzy psychologicznej. Wyróżnia się trafność: treściową, kryterialną (diagnostyczną i prognostyczną), kongruencyjną (teoretyczną). - Rzetelność - W psychometrii przez rzetelność rozumie się cechę testu psychologicznego oznaczająca dokładność pomiaru. - Normalizacja możliwość odniesienia wyników uzyskanych przez osobę badaną do średnich wyników uzyskanych przez reprezentatywną grupę odniesienia. Na tej podstawie diagnosta może wnioskować, czy wynik uzyskany przez osobę badaną jest adekwatny czy też świadczy o deficycie w obrębie badanej cechy (funkcji). Poczynając od slajdu nr 31 TT prezentuje pierwsze narzędzie diagnostyczne szkolnego specjalisty, czyli Baterię-5/6S. Slajd 33 TT omawia obszary możliwego zastosowania testu oraz informuje, kto może się posługiwać wspomnianym testem.

6 Slajd 34 TT omawia kształt narzędzia. Warto w tym miejscu wspomnieć o konieczności oceny rozwoju dziecka z kilku perspektyw (obserwacja czyniona przez diagnostę, ocena rodzica ucznia, ocena wykonania zadań w obiektywnym pomiarze). Slajd 35 TT omawia obszary diagnozy, po krótce charakteryzując każdy z dni (podając również przykłady przejawów danej funkcji/obszaru w zachowaniu dziecka). Slajd 36 Od tego slajdu TT rozpoczyna omawianie przebiegu badania, tłumacząc uczestnikom jak należy posługiwać się każdym z podtestów, jak przedstawiać dziecku instrukcje, interpretować uzyskane wyniki, oceniać wytwory itp. Slajd 40, 41 uczulamy uczestników na ostrożną interpretację kryterium dokładność wypełnienia. Tłumaczymy, że dziecko w wieku 5-6 lat kolorując, może jeszcze pozostawiać drobne prześwity, ważne, że stara się możliwie równomiernie zakolorować całą przestrzeń. Slajd 53 uczulamy uczestników, aby asekurowali dziecko podczas wykonywania poszczególnych zadań z motoryki dużej. Slajd 55, 56 tłumaczymy uczestnikom jak należy korzystać z klucza foliowego. Slajd 59 wyjaśniamy sposób oceny labiryntów na przykładzie z prezentacji. Slajd 64, 65 tłumaczymy jak sporządzić profilogram i jak go interpretować. Od slajdu nr 66 prezentujemy uczestnikom Skalę Ryzyka Dysleksji dla uczniów wstępujących do szkoły (SRD-6), wyjaśniając sposób prowadzenia badania oraz obliczania i interpretacji wyników. Od slajdu nr 75 prezentujemy uczestnikom Test Czytania Głośnego Dom Marka, wyjaśniając sposób prowadzenia badania oraz obliczania i interpretacji wyników. Od slajdu nr 81 prezentujemy uczestnikom Baterię-8S i Baterię-10/12S, wyjaśniając sposób prowadzenia badania oraz obliczania wyników. Slajd 89 uczulamy uczestników na kwestię ewentualnych wad wzroku u uczniów i konieczności ich skorygowania przed badaniem Baterią-8S czy Baterią-10/12S (badanie w okularach). Od slajdu nr 102 prezentujemy uczestnikom Profil sprawności grafomotorycznych, wyjaśniając sposób prowadzenia badania oraz interpretacji wyników. Od slajdu nr 112 prezentujemy uczestnikom Test Cichego Czytania dla klas IV-VI, wyjaśniając sposób prowadzenia badania oraz interpretacji wyników. Pod koniec prezentacji wskazane jest podsumowanie przekazanych treści oraz zachęcenie uczestników do podzielenia się ewentualnymi pytaniami. W tym miejscu należy również poinformować uczestników o tym, w jaki sposób szkoły mogą zaopatrzyć się w prezentowane narzędzia diagnostyczne.