Wiedza, praktyka i postawy studentów kierunku lekarskiego i lekarsko-dentystycznego wobec higieny rąk
|
|
- Sławomir Maciejewski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Kasperczyk Artykuły J i oryginalne wsp. Wiedza, praktyka / original i postawy papers studentów kierunku lekarskiego i lekarsko-dentystycznego wobec higieny rąk 229 Wiedza, praktyka i postawy studentów kierunku lekarskiego i lekarsko-dentystycznego wobec higieny rąk Knowledge, practice and attitudes regarding hand hygiene among medical and dental students Janusz Kasperczyk, Wioletta Szczurek, Dawid Szczurek, Jadwiga Jośko-Ochojska Katedra i Zakład Medycyny i Epidemiologii Środowiskowej, Wydział Lekarski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Wprowadzenie. Ręce personelu medycznego są istotnym źródłem zakażeń szpitalnych. Od prawidłowej higieny zależy bezpieczeństwo pacjentów i personelu. Cel. Ocena stanu wiedzy studentów na temat technik prawidłowego mycia i dezynfekcji rąk oraz wykorzystanie jej w codziennej praktyce w trakcie zajęć klinicznych. Materiały i metody. W badaniu posłużono się anonimową autorską ankietą, którą wypełniło 448 studentów, w tym 276 z kierunku lekarskiego (IV-VI rok) oraz 172 z kierunku lekarsko-dentystycznego (III-V rok). Wyniki. 73% studentów kierunku lekarskiego i 47% lekarskodentystycznego wskazało za najważniejszą przyczynę rozprzestrzeniania się zakażeń szpitalnych ręce personelu medycznego. Zaledwie 33% studentów kierunku lekarskiego zawsze, a 49% zazwyczaj myło ręce przed badaniem pacjenta. Istotnie więcej, bo aż 67% studentów stomatologii zawsze, a tylko 26% zazwyczaj myło ręce przed kontaktem z pacjentem. Dezynfekcję rąk pomiędzy badaniem kolejnych pacjentów istotnie częściej wykonywali przyszli dentyści (80%) w porównaniu do studentów kierunku lekarskiego (50%). Pomimo, że większość ankietowanych (91%) twierdziło, że zna prawidłowe techniki mycia rąk, tylko co trzeci student kierunku lekarskiego (31%) i stomatologii (34%) przyznał, że zapoznał się i stosował zasadę pięciu kroków higieny rąk. Jedynie 42% respondentów wskazało prawidłowo wszystkie sytuacje w których należy przeprowadzić dezynfekcję rąk. Wnioski. Wiedza studentów kierunku lekarskiego i lekarsko-dentystycznego na temat mycia i dezynfekcji rąk jest niewystarczająca. Istnieje pilna potrzeba prowadzenia regularnych szkoleń teoretycznych i praktycznych z tego zakresu, co pozwoli wpoić przyszłym lekarzom prawidłowe nawyki higieny rąk. Konieczne jest sprawowanie wzmożonego nadzoru przez prowadzących zajęcia nad przestrzeganiem higieny rąk wśród studentów, poprzez obserwację bezpośrednią w trakcie wszystkich procedur wykonywanych przy pacjencie. Introduction. Medical personnel s hands are an important source of nosocomial infections. The safety of the patients and staff depends on proper hygiene. Aim. The assessment of students knowledge of proper hand-washing and disinfecting techniques and their uses in the daily practice. Material and method. An anonymous survey was conducted among 448 students, including 276 of the medical (IV-VI year) and 172 of the dental division (III-V year). Results. 73% of the medical and 47% of the dental students indicated the hands of the medical personnel as the most important cause of the spread of nosocomial infections. Only 33% of the medical students would always, and 49% would usually wash their hands before examining the patient. Significantly more 67% of the dental students would always, and 26% would usually wash their hands before the contact with the patient. Hand disinfection between the examination of patients was performed significantly more often by the future dentists (80%) than by the medical students (50%). Although the majority of respondents (91%) claimed that they knew the hand-washing techniques, only 1/3 of the medical (31%) and dental (34%) students admitted that they had read and applied the principle of the five steps of hand hygiene and only 42% identified them correctly. Conclusion. The medical and dental students have insufficient knowledge on hand hygiene. There is an urgent need to implement regular theoretical and practical training which should enable to instill proper hand hygiene habits among the future doctors. The tutors should more closely supervise the compliance with hand hygiene among students. Key words: hand hygiene, students, knowledge Słowa kluczowe: higiena rąk, studenci, wiedza Probl Hig Epidemiol 2016, 97(3): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence dr hab. n. med. Janusz Kasperczyk Katedra i Zakład Medycyny i Epidemiologii Środowiskowej Wydział Lekarski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach ul. Jordana 19, Zabrze tel , jkas@mp.pl
2 230 Probl Hig Epidemiol 2016, 97(3): Wprowadzenie Ręce personelu medycznego są podstawowym narzędziem przy wykonywaniu wszystkich czynności przy pacjencie. To właśnie ręce stanowią główny czynnik transmisji chorobotwórczych patogenów w środowisku szpitalnym [1, 2]. Nieodpowiednia technika mycia rąk, zaniechanie użycia środka dezynfekującego, bądź nieumiejętne wykonywanie tych procedur zwiększa ryzyko rozprzestrzeniania się zakażeń szpitalnych, a także jest przyczyną rosnącej oporności na środki bakteriobójcze w placówkach medycznych. Czynniki te stanowią zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa własnego jak i pacjentów [1, 3]. Już w 1874 r. Semmelweis, który uważany jest za pioniera higieny rąk zauważył, że choroby nabyte przez pacjentów w trakcie pobytu w szpitalu są przekazywane za pośrednictwem rąk personelu medycznego, a wykonanie tak prostej procedury, jaką stanowi mycie rąk, pozwala znacznie zmniejszyć częstość występowania zakażeń szpitalnych [4, 5]. Istnieje wiele powodów, dla których pracownicy służby zdrowia nie stosują w wystarczającym zakresie prawidłowej techniki mycia i dezynfekcji rąk [6]. Badania wskazują, że nie zawsze pracownicy uznają higienę rąk jako najważniejszy element prewencji rozprzestrzenia się zakażeń szpitalnych, a także często zapominają o wykonaniu tej procedury przed kontaktem z pacjentem, uznając, że ich ręce są czyste [6]. Ponadto wskazuje się na nadmierne obciążenie pracą, pośpiech w trakcie wykonywania rutynowych czynności pielęgnacyjnych, brak wzorca postępowania wśród innych pracowników i przełożonych, a także niedobór środków do dezynfekcji, jednorazowych ręczników na sali chorych [7, 8], czy podrażnienia skóry rąk powodowane przez środki odkażające jako przyczynę zaniechania mycia rąk [9]. Pomimo rosnącej świadomości na temat roli higieny rąk w opiece zdrowotnej oraz względnej prostoty tej procedury, dane WHO wskazują, że pracownicy placówek medycznych, zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się, nie stosują w wystarczającym wymiarze prawidłowych technik mycia i dezynfekcji rąk w codziennej praktyce zawodowej. Alarmujący jest fakt, że zgodnie z zaleceniami WHO procedury higieny rąk w pełnym zakresie przeprowadzało zaledwie średnio 38,7% pracowników opieki zdrowotnej [10]. Cel Ocena stanu wiedzy studentów kierunku lekarskiego i lekarsko-dentystycznego na temat technik prawidłowego mycia i dezynfekcji rąk oraz wykorzystania tej wiedzy w codziennej praktyce w trakcie zajęć klinicznych. Materiały i metody Badanie przeprowadzono wśród studentów kierunku lekarskiego (SKL) oraz lekarsko-dentystycznego (SKL-D) Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Ogółem ankietę wypełniło 448 respondentów, w tym 276 studentów medycyny IV, V i VI roku oraz 172 studentów kierunku lekarskodentystycznego III, IV oraz V roku. Wybór lat studiów włączonych do badań wynikał z programu nauczania praktyki i zajęcia kliniczne odbywają się na ww. latach. Podczas wcześniejszych lat studiów dominują nauki podstawowe. Badanie ankietowe prowadzono od października 2014 r. do czerwca 2015 r. W pracy zastosowano metodę sondażu diagnostycznego. W ramach tej metody posłużono się techniką badań ankietowych, a narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankiety zawierający 20 pytań. Ankieta wypełniana samodzielnie przez respondentów miała charakter anonimowy, a udział w niej był całkowicie dobrowolny. Ankietę podzielono na trzy części. Pierwsza część ankiety zawierała podstawowe pytania, obejmujące płeć, kierunek oraz rok studiów, druga dotyczyła ogólnego stanu wiedzy studentów na temat prawidłowej higieny rąk, zgodnej z obowiązującymi wytycznymi WHO, natomiast ostatnia część zawierała pytania o wykorzystanie tej wiedzy w codziennej praktyce w trakcie zajęć klinicznych. Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej w oparciu o program Statistica v Wstępnie wyliczono statystykę opisową. Do analizy zależności między badanymi zmiennymi zastosowano test χ 2 z odpowiednimi poprawkami. Za istotną statystycznie przyjęto wartość p<0,05. Wyniki 72% SKL i tylko 46% SKL-D wskazało ręce personelu jako główną przyczynę rozprzestrzeniania się zakażeń szpitalnych. Interesujące jest, że aż 20% studentów SKL-D uznało innych pacjentów jako główne źródło zagrożenia. Jedynie 25% SKL i 23% SKL-D wciera przez 30 s płyn dezynfekcyjny w dłonie. Zdecydowana większość ankietowanych obu kierunków, środek dezynfekcyjny wciera prawidłowo na suche ręce, co jest postępowaniem zgodnym z aktualnymi wytycznymi WHO (SKL 84% i SKL-D 79%). Ponad 90% ankietowanych w obu badanych grupach deklaruje znajomość prawidłowych technik mycia rąk, jednak zasadę pięciu kroków higieny rąk wg WHO zna i stosuje w praktyce jedynie około 30% ankietowanych (tab. I). Z podanych w ankiecie możliwości (przed i po kontakcie z pacjentem; przed obsługą inwazyjnych urządzeń w opiece nad chorym bez względu na użycie
3 Kasperczyk J i wsp. Wiedza, praktyka i postawy studentów kierunku lekarskiego i lekarsko-dentystycznego wobec higieny rąk 231 Tabela I. Odpowiedzi studentów kierunku lekarskiego i lekarsko-dentystycznego na pytania dotyczące higieny rąk Table I. Medical and dental students answers about hand hygiene Studenci kierunku /faculty Najważniejszą przyczyną rozprzestrzeniania się zakażeń szpitalnych wg Pana(i) są: /The most important reason for the spread of nosocomial infections is: lekarskiego /medical lekarsko-dentystycznego /dental N % N % sprzęt medyczny /medical equipment ręce personelu medycznego /medical staff s hands inni pacjenci /other patients osoby odwiedzające szpital /visitors zabiegi naruszające ciągłość tkanek /surgery brak odpowiedzi /no answer Proszę podać przez ile sekund Pan(i) wciera w ręce płyn dezynfekcyjny: /For how many seconds do you disinfect p>0.05 your hands with the disinfecting fluid: 30 s krócej niż 30 s /less than 30s dłużej niż 30 s /more than 30s brak odpowiedzi /no answer Środek dezynfekujący należy wcierać: /The disinfectant should be used on: p>0.05 wyłącznie na mokre ręce /wet hands only wyłącznie na suche ręce /dry hands only na suche lub mokre ręce /wet or dry hands brak odpowiedzi /no answer 1 1 Czy zna Pan(i) prawidłowe techniki mycia rąk? /Do you know proper hand- washing techniques? p>0.05 tak /yes nie /no brak odpowiedzi /no answer 1 1 Czy zna Pan(i) zasadę Pięciu kroków higieny rąk wg WHO? /Do you know the principle of five steps of hand hygiene by WHO? nie słyszałem(am) o tej zasadzie /I have not heard about it znam tę zasadę, ale nie stosuję jej /I know it, but I do not apply it znam tę zasadę i stosuję ją /I know this rule and I apply it brak odpowiedzi /no answer rękawiczek ochronnych; po kontakcie z płynami ustrojowymi, wydzielinami, błonami śluzowymi, uszkodzoną skórą lub opatrunkami; przechodząc w trakcie badania z zakażonego obszaru pacjenta do innego; po kontakcie z otoczeniem pacjenta pościelą, urządzeniami medycznymi, łóżkiem; przed założeniem i po zdjęciu sterylnych i niesterylnych rękawiczek) zaledwie 34% SKL-D i 45% SKL było w stanie prawidłowo wskazać wszystkie sytuacje, w których należy dokonać dezynfekcji rąk płynem na bazie alkoholu zgodnie z zasadami pięciu kroków higieny rąk wg WHO. Zdecydowana większość badanych SKL-D myje ręce zawsze przed badaniem pacjentów (66%). Wśród SKL największą grupę stanowili ankietowani, którzy zazwyczaj wykonywali tę czynność (49%). Tylko 11% SKL i 48% SKL-D zawsze myje ręce przed założeniem rękawiczek ochronnych. Pomiędzy badaniem kolejnych pacjentów tylko 49% SKL zawsze myło ręce. Procent ten jest znamiennie większy wśród SKL-D i wynosił 80%. 63% ankietowanych SKL oraz 22% ankietowanych SKL-D wskazywało na częsty brak podstawowych środków higieny rąk tj. mydła, płynu dezynfekcyjnego na sali chorych. Studenci obu kierunków widzą potrzebę dokształcania się w zakresie wiedzy higieny mycia rąk (73% SKL i 57% SKL-D). Szczegółowe wyniki przedstawia tab. II). Dyskusja Liczne badania wskazują, że zaniechanie wykonania czynności mycia i dezynfekcji rąk dotyczy znacznej części personelu medycznego: pielęgniarek, lekarzy, położnych oraz ratowników medycznych [11-13]; brakuje natomiast analiz odpowiednio liczebnej grupy studentów kierunków medycznych. Studenci podczas zajęć teoretycznych i klinicznych w szpitalach, przychodniach oraz gabinetach stomatologicznych nabywają umiejętności wykonywania badania fizykalnego pacjenta, podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych przy łóżku chorego oraz wielu innych procedur, w których podstawowym i najczęściej używanym,,narzędziem są ręce [14, 15]. Należy podkreślić, że to właśnie na etapie studiów należy kształtować prawidłową postawę przyszłych lekarzy wobec tak istotnego aspektu codziennej praktyki zawodowej, jaką jest nawyk prawidłowej, zgodnej z wytycznymi techniki mycia i dezynfekcji rąk [16, 17].
4 232 Probl Hig Epidemiol 2016, 97(3): Tabela II. Higiena rąk studentów kierunku lekarskiego i lekarsko-dentystycznego w praktyce Table II. Hand hygiene in practice among students lekarskiego /medical lekarsko-dentystycznego /dental Studenci kierunku /faculty N % N % Czy myje Pan(i) ręce przed badaniem pacjenta? /Do you wash your hands before examining the patient? zawsze /always zazwyczaj /usually czasami /sometimes nigdy /never brak odpowiedzi /no answer Czy myje Pan(i) ręce przed założeniem rękawiczek ochronnych? /Do you you wash your hands before wering the examination gloves zawsze /always zazwyczaj /usually czasami /sometimes w zależności od sytuacji (pacjent zakaźny, naruszona ciągłość tkanek pacjenta) /it depends on the situation (infectious patient, violated continuity of tissues) nigdy /never brak odpowiedzi /no answer 1 1 Czy myje Pan(i) ręce pomiędzy badaniem kolejnych pacjentów? /Do you wash your hands between the examinations of individual patients zawsze /always zazwyczaj /usually czasami /sometimes w zależności od sytuacji (pacjent zakaźny, naruszona ciągłość tkanek pacjenta) /it depends on the situation (infectious patient, violated continuity of tissues) nigdy /never brak odpowiedzi /no answer 2 1 Czy zdarzyło się, że w szpitalu zabrakło na sali chorych płynu do dezynfekcji rąk, ręczników jednorazowego użytku, mydła? /Has it ever happened that the ward ran out of the liquid hand sanitizer, disposable towels, soap? zawsze /always często /often czasami /sometimes rzadko /seldom nigdy /never Czy uważa Pan(i), że istnieje potrzeba dokształcania się w zakresie prawidłowej techniki mycia rąk? /Do you think that there is a need for training in proper techniques of hand-washing? tak /yes nie /no brak odpowiedzi /no answer Studenci kierunku lekarskiego i lekarsko-dentystycznego w pierwszych latach nauki w trakcie zajęć z higieny i epidemiologii oraz mikrobiologii zdobywają wiedzę teoretyczną na temat prawidłowych technik mycia i dezynfekcji rąk, roli jaką spełnia procedura higienicznego mycia rąk w zapobieganiu rozprzestrzeniania się zakażeń szpitalnych, przenoszenia chorobotwórczych mikroorganizmów pomiędzy elementami gabinetu a pacjentem za pośrednictwem rąk personelu. Pomimo prowadzonych zajęć teoretycznych, jedynie 72% studentów kierunku lekarskiego i zaledwie 46% lekarsko-dentystycznego wskazuje za najważniejszą przyczynę rozprzestrzeniania się zakażeń szpitalnych ręce personelu medycznego. Zatem jeżeli ponad połowa studentów stomatologii i co czwarty student medycyny nie zauważa związku przyczyno-skutkowego braku higieny rąk z rozprzestrzenianiem się zakażeń szpitalnych, to nie jest niczym zaskakującym fakt, że zaledwie co trzeci student kierunku lekarskiego myje ręce zawsze przed zbadaniem pacjenta, a jedynie połowa pomiędzy badaniem kolejnych pacjentów. Podobne wyniki uzyskali Kawalec i wsp. Autorzy tego badania zaobserwowali, że pomimo dostatecznej wiedzy na temat skutków zaniechania higieny rąk, jedynie 64,3% studentów kierunku lekarskiego dezynfekuje ręce, tak często, jak jest to wymagane [17]. W analizach własnych studenci kierunku lekarsko-dentystycznego w porównaniu ze studentami medycyny istotnie częściej myli ręce przed zbadaniem pacjenta (66%) oraz pomiędzy badaniem kolejnych pacjentów (80%). Powyższe różnice można wytłumaczyć tym, że procedury mycia i dezynfekcji rąk przed i po wykonanym
5 Kasperczyk J i wsp. Wiedza, praktyka i postawy studentów kierunku lekarskiego i lekarsko-dentystycznego wobec higieny rąk 233 zabiegu stomatologicznym są rutyną i prawidłowe nawyki studenci kierunku lekarsko-dentystycznego obserwują od początku zajęć praktycznych w gabinetach stomatologicznych. Natomiast procedury higieny rąk przez lekarzy medycyny nie są tak rygorystycznie przestrzegane [4, 18] co sprawia, że prawidłowe wzorce są rzadziej obserwowane przez studentów kierunku lekarskiego w porównaniu ze studentami stomatologii. Prawidłowa postawa prowadzących zajęcia motywuje studentów do przestrzegania właściwych procedur i kształtuje prawidłowe nawyki [7]. Snow i wsp. zaobserwowali, że jeżeli prowadzący w trakcie zajęć klinicznych przestrzegają zasad higieny rąk i stosują rękawice ochronne, to studenci nabywają prawidłowych wzorców, a liczba studentów wykonujących procedurę mycia i dezynfekcji rąk istotnie wzrasta (do 70%) [7]. Wielu studentów kierunku lekarskiego w dodatkowym komentarzu do ankiety wskazywało, że istotnym czynnikiem wpływającym na zaniechanie czynności mycia i dezynfekcji rąk jest ograniczony dostęp do środków dezynfekujących, mydła bądź ręczników jednokrotnego użytku na sali chorych. 63% studentów kierunku lekarskiego i prawie co czwarty student stomatologii podaje, że niedobór środków niezbędnych do utrzymania higieny rąk jest częstym problemem w placówkach służby zdrowia. Z własnych obserwacji wynika, że studenci obu kierunków istotnie częściej myli ręce po zbadaniu pacjenta, aniżeli przed. Wśród personelu medycznego obserwuje się podobną tendencję [19]. Wydaje się, że to właśnie brak prawidłowych wzorców wśród personelu medycznego, kształtuje nieprawidłowe postawy wśród przyszłych lekarzy [6]. Mycie i dezynfekcja rąk jest zarazem najtańszą i jedną z najskuteczniejszych metod zapobiegania przenoszenia drobnoustrojów chorobotwórczych [8, 13]. Higiena rąk jest procedurą, która musi być respektowana przez wszystkich pracowników służby zdrowia, w tym również studentów kierunków medycznych, w celu zmniejszenia rozprzestrzeniania się zakażeń szpitalnych [20]. Stosowanie prawidłowych procedur mycia rąk przez personel medyczny nie tylko zwiększa bezpieczeństwo własne i pacjenta, ale również może przyczynić się do zmniejszenia liczby izolowanych wielolekoopornych bakterii od hospitalizowanych pacjentów [20]. Badania przeprowadzone przez Gravson i wsp. wykazały, że po wprowadzeniu programu higieny rąk, częstość występowania metycylinoopornych szczepów Staphylococcus aureus istotnie zmalała [21]. Problem wielolekooporności stale wzrasta, a zachowanie higieny rąk na wysokim poziomie wśród personelu może stanowić jeden z istotnych punktów programów przeciwdziałania temu zjawisku. Do takich programów również powinni zostać włączeni studenci kierunków medycznych, ze względu na stały kontakt z pacjentami podczas zajęć klinicznych, a także w celu kształtowania właściwych postaw wobec higieny rąk już na etapie studiów. Ciekawym punktem naszego badania było skonfrontowanie samooceny własnych umiejętności i znajomości technik mycia rąk przez studentów ze stanem faktycznym. Subiektywna ocena własnych umiejętności nie zawsze odzwierciedlała rzeczywisty poziom wiedzy. W badaniu własnym ponad 90% ankietowanych twierdziło, że zna prawidłowe techniki mycia rąk, tymczasem zaledwie 1/3 studentów zapoznało się i stosowało w codziennej praktyce podstawową i rekomendowaną przez WHO zasadę pięciu kroków higieny rąk. Alarmujący jest fakt, że 29% przyszłych stomatologów i 50% przyszłych lekarzy nie słyszało nigdy o tej zasadzie. Zgodnie z wytycznymi WHO procedury higieny rąk należy wykonać przed kontaktem z pacjentem, przed aseptyczną procedurą, po ekspozycji na płyny ustrojowe, po kontakcie z pacjentem oraz po kontakcie z otoczeniem pacjenta [1]. Jedynie 34% studentów kierunku lekarsko-dentystycznego i 45% studentów kierunku lekarskiego wskazało prawidłowo wszystkie sytuacje, w których należy przeprowadzić mycie i dezynfekcję rąk. Problem niewystarczającej wiedzy na temat roli higieny rąk w zapobieganiu zakażeń szpitalnych oraz pomijania przez studentów w codziennej praktyce tak podstawowej czynności, jaką jest mycie i dezynfekcja rąk dotyczy również innych uczelni medycznych w Polsce i za granicą. Autorzy wskazują, że znaczny odsetek ankietowanych nie zna i nie przestrzega podstawowych zasad higieny rąk podczas zajęć klinicznych [16, 22]. Problem braku przestrzegania tej podstawowej zasady obserwowany jest także wśród pracowników służby zdrowia [11, 12], zatem nie powinien dziwić fakt, że ta procedura jest również pomijana przez studentów. W celu zwiększenia skuteczności przeprowadzanych procedur higieny rąk konieczne jest stosowanie preparatów dezynfekujących. Zgodnie z wytycznymi WHO preparat do dezynfekcji rąk należy wcierać porcjami w suche dłonie przez 30 s [10]. W badaniach własnych zaledwie 23% studentów kierunku lekarsko-dentystycznego i 25% kierunku lekarskiego wcierało w ręce płyn do dezynfekcji rąk przez wymagany czas. Uzyskane wyniki są zgodne z badaniami przeprowadzonymi przez Allegranzi i wsp., w których również zaledwie 35% studentów kierunku lekarskiego wykonywało tą czynność prawidłowo [23]. Należy podkreślić, że oprócz odpowiedniego czasu, jaki należy poświęcić na wcieranie płynu do dezynfekcji rąk, równie istotne jest, aby preparat zastosowano wyłącznie na suche dłonie. W badaniu własnym większość studentów (82%) stosowało środek dezynfekcyjny prawidłowo, co zasadniczo zwiększa skuteczność
6 234 Probl Hig Epidemiol 2016, 97(3): przeprowadzonej procedury. Stosowanie preparatu do dezynfekcji rąk na mokre dłonie sprawia, że ulega on rozcieńczeniu i jego skuteczność w niszczeniu drobnoustrojów jest mniejsza. Należy podkreślić, że aż 67% studentów dostrzega potrzebę dokształcania w zakresie procedur mycia i dezynfekcji rąk. Wydaje się, że wprowadzenie w trakcie zajęć klinicznych pokazów i szkoleń z zakresu higieny rąk może zasadniczo zwiększyć odsetek studentów wykonujących tą czynność zgodnie z obowiązującymi wytycznymi, co przełożyłoby się na zmniejszenie transmisji patogenów chorobotwórczych za pośrednictwem rąk. Badania przeprowadzone przez Pittet i wsp. oraz Rosenthal i wsp. wykazały, że wdrożenie programów higieny rąk dla pracowników służby zdrowia pozwoliło na istotną redukcję wskaźnika zakażeń szpitalnych oraz wpłynęło pozytywnie na kształtowanie prawidłowych postaw mycia i dezynfekcji rąk wśród personelu medycznego [24, 25]. Niniejsze badanie miało kilka ograniczeń. Po pierwsze, uzyskane dane pochodziły z samodzielnie wypełnianych przez studentów kwestionariuszy. Ponadto, postawy wobec higieny rąk zgłaszane przez studentów należy traktować jako subiektywną ocenę własnych umiejętności. Prawdopodobnym jest, że w opinii części studentów przeprowadzane przez nich procedury mycia i dezynfekcji rąk są zgodne z wytycznymi WHO, natomiast w rzeczywistości mogą być one błędne. Zgodnie z badaniami Cole powyższe zjawisko można wytłumaczyć na podstawie pojęcia,,nierealistycznego optymizmu, który zakłada, że ludzie systematycznie przypisują większe prawdopodobieństwo współistnienia dobrych rzeczy, a niżeli złych w odniesieniu do własnej osoby [26, 27]. Biorąc pod uwagę fakt, że higiena rąk stanowi podstawową umiejętność, jaką powinni praktykować studenci, mogą oni nieświadomie zawyżać poziom swoich umiejętności, co sprawia, że odsetek studentów przeprowadzających prawidłowo mycie i dezynfekcję jest w rzeczywistości jeszcze niższy. Wnioski 1. Wiedza studentów kierunku lekarskiego i lekarsko-dentystycznego na temat mycia i dezynfekcji rąk jest niewystarczająca. 2. Istnieje pilna potrzeba prowadzenia regularnych szkoleń teoretycznych i praktycznych z tego zakresu, co pozwoli wpoić przyszłym lekarzom prawidłowe nawyki higieny rąk. 3. Konieczne jest sprawowanie wzmożonego nadzoru przez prowadzących zajęcia nad przestrzeganiem higieny rąk wśród studentów, poprzez obserwację bezpośrednią w trakcie wszystkich procedur wykonywanych przy pacjencie. 4. Kreowanie właściwych postaw wobec higieny rąk przez samym prowadzących zajęcia ma fundamentalne znaczenie dla kształtowania prawidłowego nawyku mycia i dezynfekcji rąk wśród przyszłych lekarzy. 5. Konieczne jest ciągłe monitorowanie czynionych postępów w respektowaniu zasad mycia i dezynfekcji rąk, w szczególności wśród studentów kierunku lekarskiego. Piśmiennictwo / References 1. Allegranzi B, Pittet D. Role of hand hygiene in healthcareassociated infection prevention. J Hosp Infect 2009, 73(4): Bolon M. Hand hygiene. Infect Dis Clin North Am 2011, 25(1): Mani A, Shubangi AM, Saini R. Hand hygiene among health care workers. Indian J Dent Res 2010, 21(1): Suchitra JB, Lakshmi Devi N. Impact of education on knowledge, attitudes and practice among various categories of healthcare workers on nosocomial infections. Indian J Med Microbiol 2007, 25(3): Rotter ML. Semmelweis sesquicentennial: a little-noted anniversary of handwashing. Curr Opin Infect Dis 1998, 11(4): Erasmus V, Brouwer W, van Beeck Ef, et al. A qualitative exploration of reasons for poor hand hygiene among hospital workers: lack of positive role models and of convincing evidence that hand hygiene prevents cross-infection. Infect Control Hosp Epidemiol 2009, 30(5): Snow M, White GL, Alder SC, Stanford JB. Mentor s hand hygiene practices influence student s hand hygiene rates. Am J Infect Control 2006, 34(1): Mathur P. Hand hygiene: back to the basics of infection control. Indian J Med Res 2011, 134(5): Boyce JM, Kelliher S, Vallande N. Skin irritation and dryness associated with two hand-hygiene regimens: soap-and-water hand washing versus hand antisepsis with an alcoholic hand gel. Infect Control Hosp Epidemiol 2000, 21(7): WHO. Guidelines on Hand Hygiene In Health Care. First Global Patient Safety Challenge Clean Care is Safer Care. who.int/iris/bitstream/10665/44102/1/ _ eng.pdf ( ). 11. Kosonóg K, Gotlib J. Ocena wiedzy pielęgniarek na temat aseptyki i antyseptyki w wybranych procedurach medycznych. Probl Pielęg 2010, 18(1): Garus-Pakowska A, Sobala W, Szatko F. Observance of hand washing procedures performed by the medical personnel after the patient contact. Part II. Int J Occup Med Environ Health 2013, 26(2): Wojciechowski A. Hand hygiene. Zakażenia 2014, 14: f6ea6ffb8d99655dbc50852bf607dbeb.pdf ( ) cfdf28bcdff523a725d4e08c.pdf ( ).
7 Kasperczyk J i wsp. Wiedza, praktyka i postawy studentów kierunku lekarskiego i lekarsko-dentystycznego wobec higieny rąk Gawron-Skarbek A, Nowacka E, Łaszek M, Szatko F. Negatywne wzorce zachowań studentów. Część III. Respektowanie norm higienicznych w kontakcie z materiałem zakaźnym. Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): Kawalec A, Kawalec A, Pawlas K. Compliance with hygiene procedures among Medical Faculty students. Med Pr 2014, 65(5): von Lengerke T, Lutze B, Graf K, et al. Psychosocial determinants of self-reported hand hygiene behaviour: a survey comparing physicians and nurses in intensive care units. J Hosp Infect 2015, 91(1): Ghezeljeh TN, Abbasnejad Z, Rafii F, Haghani H. Nurses Knowledge, Beliefs and Practices towards Hand Hygiene. Hayat 2015, 21(1): Gordin FM, Schultz ME, Huber RA, Gill JA. Reduction in nosocomial transmission of drug-resistant bacteria after introduction of an alcohol-based handrub. Infect Control Hosp Epidemiol 2005, 26(7): Grayson ML, Jarvie LJ, Martin R, et al. Significant reductions in methicillin-resistant staphylococcus aureus bacteraemia and clinical isolates associated with multisite, hand hygiene culture-change program and subsequent successful statewide roll-out. Med J Aust 2008, 188(11): Klimberg A. Wiedza studentów medycyny nt. higieny rąk w zakładach opieki zdrowotnej. Probl Hig Epidemiol 2007, 88(1): Allegranzi B, Pittet D. Role of hand hygiene in healthcareassociated infection prevention. J Hosp Infect 2009, 73(4): Pittet D, Hugonnet S, Harbarth S, et al. Effectiveness of a hospital-wide programme to improve compliance with hand hygiene. Infection Control Programme. Lancet 2000, 356(9238): Rosenthal VD, Guzman S, Safdar N. Reduction in nosocomial infection with improved hand hygiene in intensive care units of a tertiary care hospital in Argentina. Am J Infect Control 2005, 33(7): Cole M. Exploring the hand hygiene competence of student nurses: a case of flawed self-assessment. Nurse Educ Today 2009, 29(4): Harris AJ, Hahn U. Unrealistic optimism about future life events: a cautionary note. Psychol Rev 2011, 118(1):
HIGIENA RĄK PROCEDURA (WZÓR) 1. CEL Celem procedury jest opisanie wytycznych dotyczących zasad higieny rąk dla pracowników medycznych.
HIGIENA RĄK PROCEDURA (WZÓR) 1. CEL Celem procedury jest opisanie wytycznych dotyczących zasad higieny rąk dla pracowników medycznych. 2. ZAKRES Procedura dotyczy sposobu mycia i dezynfekcji rąk przez
Bardziej szczegółowoKontrola zakażeń szpitalnych higiena rąk
AktualnoŚci Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków Numer 1/2014 Kontrola zakażeń szpitalnych higiena rąk Opracowanie: lek. med. Monika Wanke Klinika Pediatrii, Warszawski Uniwersytet Medyczny WSTĘP Higiena
Bardziej szczegółowoEdukacja i świadomość na temat zakażeń HCV
Edukacja i świadomość na temat zakażeń HCV Krzysztof Tomasiewicz Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych Uniwersytet Medyczny w Lublinie Edukacja Jakie tematy szkoleń (nauczania)?: 1. Co to jest HCV, czym
Bardziej szczegółowoSzpitalny dress code jak poprzez politykę ubraniową możemy wpływać na zdrowie pacjentów. Wyzwania polityki ubraniowej w naszych szpitalach
Szpitalny dress code jak poprzez politykę ubraniową możemy wpływać na zdrowie pacjentów. Wyzwania polityki ubraniowej w naszych szpitalach Tomasz Ozorowski 2013 2014 2015 ~31.08.2016 K. pneumoniae NDM:
Bardziej szczegółowoWiedza pielęgniarek na temat zakażeń związanych z opieką zdrowotną
62 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(1): 62-66 Wiedza pielęgniarek na temat zakażeń związanych z opieką zdrowotną The nurses knowledge on health care-related infections Anna Garus-Pakowska, Franciszek Szatko
Bardziej szczegółowoWystępowanie ZZOZ: 4,6% - 9,3%
Jerzy Kulikowski 2 3 Występowanie ZZOZ: 4,6% - 9,3% 5 milionów zakażeń 135 000 zgonów rocznie 25 milionów dodatkowych dni hospitalizacji 13 24 miliony euro (Badanie HELICS) Występowanie ZZOZ: 4,5% 1,7
Bardziej szczegółowoInformacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów CMJ 2016 Wydawca Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia ul. Kapelanka 60 30-347 Kraków Egzemplarz bezpłatny Informacje dla pacjentów Paweł Grzesiowski, Adam Hermann,
Bardziej szczegółowoSKANER HIGIENY RĄK. Bydgoszcz
SKANER HIGIENY RĄK Bydgoszcz 01.03.2019 EKONOMIA W MEDYCYNIE 7% ryzyko związane z powstaniem zakażenia szpitalnego (HAI) nawet w szpitalach o wysokiej specjalizacji O 7% wyższe wskaźniki śmiertelności
Bardziej szczegółowoPROGRAM WHO HIGIENA RĄK TO BEZPIECZNA OPIEKA PODSUMOWANIE ETAPU PILOTAŻU
PROGRAM WHO HIGIENA RĄK TO BEZPIECZNA OPIEKA ETAPU PILOTAŻU Dr med STOWARZYSZENIE HIGIENY LECZNICTWA KONSULTANT ZESPOŁÓW KONTROLI ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH KRAKÓW, 21.05.2013 EWOLUCJA KONTROLI ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH
Bardziej szczegółowoGRUPA ROBOCZA HIGIENA RĄK MATERIAŁY POMOCNICZE DLA AUDYTORÓW WIODĄCYCH PROGRAMU CLEAN CARE IS SAFER CARE ZGODNIE Z WYTYCZNYMI WHO
GRUPA ROBOCZA HIGIENA RĄK MATERIAŁY POMOCNICZE DLA AUDYTORÓW WIODĄCYCH PROGRAMU CLEAN CARE IS SAFER CARE ZGODNIE Z WYTYCZNYMI WHO WYJAŚNIENIE POJĘĆ STREFA PACJENTA, STREFA PRACOWNIKA OCHRONY ZDROWIA, PUNKT
Bardziej szczegółowoDr n. med. Lidia Sierpińska. Ochrona pacjenta przed zakażeniem jako wymiar jakości opieki. Konferencja EpiMilitaris Ryn, 18 20 września 2012 r
Dr n. med. Lidia Sierpińska Ochrona pacjenta przed zakażeniem jako wymiar jakości opieki Konferencja EpiMilitaris Ryn, 18 20 września 2012 r Na jakość świadczeń medycznych składa się: zapewnienie wysokiego
Bardziej szczegółowoInformacje dodatkowe oraz FAQs ze spotkania warsztatowego:
Informacje dodatkowe oraz FAQs ze spotkania warsztatowego: Higiena Rąk kwestionariusz samooceny Ankieta powinna być realizowana oddzielnie na poszczególnych oddziałach. Personel powinien zostać przeszkolony
Bardziej szczegółowoWiedza i przestrzeganie procedur higienicznych jako element profilaktyki przeciwzakaźnej w pracy pielęgniarek
Jarosik Hygeia M Public i wsp. Health Wiedza 2012, i przestrzeganie 47(2): 215-222 procedur higienicznych jako element profilaktyki przeciwzakaźnej w pracy... 215 Wiedza i przestrzeganie procedur higienicznych
Bardziej szczegółowoZakażenia w chirurgii.
Zakażenia w chirurgii. Rola personelu pielęgniarskiego. 10 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SPZOZ Cacałowska Dorota Zakażenia Zakażenia w chirurgii stanowią istotny problem współczesnej medycyny,
Bardziej szczegółowoACADEMY MEDICAL TRAINING AND CONSULTING. Quiz Higiena Rąk proszę postawić znak przy prawidłowej odpowiedzi
ACADEMY MEDICAL TRAINING AND CONSULTING Quiz Higiena Rąk proszę postawić znak przy prawidłowej odpowiedzi Prawidłowe odpowiedzi i komentarz zaznaczono na zielono 1. Kiedy nie powinieneś użyć alkoholowego
Bardziej szczegółowoTEMATY SZKOLEŃ Konsultant Naukowy Medilab Sp. z o.o. dr n. med. Justyna Piwowarczyk
TEMATY SZKOLEŃ 2017 Konsultant Naukowy Medilab Sp. z o.o dr n. med. Justyna Piwowarczyk HIGIENICZNA DEZYNFEKCJA I MYCIE RĄK PERSONELU MEDYCZNEGO WG NAJNOWSZYCH WYTYCZNYCH Definicja higienicznej dezynfekcji
Bardziej szczegółowoOCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH NA TEMAT DODATKÓW DO ŻYWNOŚCI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 1055 1059 Aneta Kościołek 1, Magdalena Hartman 2, Katarzyna Spiołek 1, Justyna Kania 1, Katarzyna Pawłowska-Góral 1 OCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH
Bardziej szczegółowoANALIZA WYBRANYCH ZACHOWAŃ W ZAKRESIE HIGIENY RĄK W WYBRANEJ POPULACJI PERSONELU PIELĘGNIARSKIEGO
Medycyna Pracy 2007;58(4):291 297 Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi http://medpr.imp.lodz.pl Bartosz Bilski Bartosz Kosiński ANALIZA WYBRANYCH ZACHOWAŃ W ZAKRESIE HIGIENY RĄK W WYBRANEJ
Bardziej szczegółowoOcena wiedzy pielęgniarek z oddziałów zabiegowych na temat zakażeń szpitalnych przenoszonych drogą kontaktową
Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr 2, 192 198 www.monz.pl PRACA ORYGINALNA Ocena wiedzy pielęgniarek z oddziałów zabiegowych na temat zakażeń szpitalnych przenoszonych drogą kontaktową
Bardziej szczegółowocena wiedzy pielęgniarek na temat aseptyki i antyseptyki w wybranych procedurach medycznych
P R C O R Y G I N L N Katarzyna Kosonóg 1, Joanna Gotlib 2 1 Wydział Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 2 Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia, Wydział Nauki o Zdrowiu Warszawskiego
Bardziej szczegółowoPROBLEMY TERAPEUTYCZNE WTÓRNYCH ZAKAŻEŃ KRWI POWODOWANE PRZEZ PAŁECZKI Enterobacterales W PRAKTYCE ODDZIAŁÓW ZABIEGOWYCH I ZACHOWAWCZYCH
PROBLEMY TERAPEUTYCZNE WTÓRNYCH ZAKAŻEŃ KRWI POWODOWANE PRZEZ PAŁECZKI Enterobacterales W PRAKTYCE ODDZIAŁÓW ZABIEGOWYCH I ZACHOWAWCZYCH DOROTA ROMANISZYN KATEDRA MIKROBIOLOGII UJCM KRAKÓW Zakażenie krwi
Bardziej szczegółowoPlease fill in the questionnaire below. Each person who was involved in (parts of) the project can respond.
Project CARETRAINING PROJECT EVALUATION QUESTIONNAIRE Projekt CARETRAINING KWESTIONARIUSZ EWALUACJI PROJEKTU Please fill in the questionnaire below. Each person who was involved in (parts of) the project
Bardziej szczegółowoŻel dezynfekujący do higienicznego i chirurgicznego odkażania rąk
Żel dezynfekujący do higienicznego i chirurgicznego odkażania rąk Testowany zgodnie z najnowszymi wytycznymi i ekspertyzami Preparat o trwałym działaniu Niezwykle krótki czas ekspozycji Środek bakteriobójczy,
Bardziej szczegółowoZNACZENIE HIGIENY RĄK PERSPEKTYWA POLSKA I MIĘDZYNARODOWA
ZNACZENIE HIGIENY RĄK PERSPEKTYWA POLSKA I MIĘDZYNARODOWA Dr med STOWARZYSZENIE HIGIENY LECZNICTWA FUNDACJA INSTYTUT PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WARSZAWA, 7.01.2013 DOGMAT EPIDEMIOLOGII CHORÓB ZAKAŹNYCH DO PRZENIESIENIA
Bardziej szczegółowoPROGRAM WHO HIGIENA RĄK TO BEZPIECZNA OPIEKA WSTĘPNE PODSUMOWANIE PROGRAMU CMJ W POLSCE ( )
PROGRAM WHO HIGIENA RĄK TO BEZPIECZNA OPIEKA WSTĘPNE PODSUMOWANIE PROGRAMU CMJ W POLSCE (2013-2015) STOWARZYSZENIE HIGIENY LECZNICTWA Paweł Grzesiowski CENTRUM MONITOROWANIA JAKOŚCI W OCHRONIE ZDROWIA
Bardziej szczegółowoAnkiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl. magda.szewczyk@slo-wroc.pl. Twoje konto Wyloguj. BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to students
Ankiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl Back Twoje konto Wyloguj magda.szewczyk@slo-wroc.pl BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to students Tworzenie ankiety Udostępnianie Analiza (55) Wyniki
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoPodhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu
Wygenerowano: 219-6-25 21:11:11.742564, P-1-17-18 Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Informacje ogólne Nazwa Zakażenia szpitalne Kod P-1-5a,5 Status Do wyboru Wydział / Instytut
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003 Zakład Zarządzania i Ekonomiki Ochrony Zdrowia Akademii Medycznej w Lublinie Department of Health
Bardziej szczegółowoPROCEDURA. Postępowanie z narzędziami i innymi wyrobami medycznymi oraz wyposażeniem
SP20Z / (Plan higieny) Strona: 1 z 16 Cel: Zapobieganie zakażeniom związanym z udzielaniem świadczeń zdrowotnych Przedmiot: Postępowanie zgodne z wymogami higienicznymi i sanitarnymi Zakres stosowania:
Bardziej szczegółowoP R O B L E M Y P R A W N E, O R Z E C Z N I C Z E I B H P
P R O B L E M Y P R A W N E, O R Z E C Z N I C Z E I B H P MEDYCYNA OGÓLNA, 28, 14 (XLIII), 1 Praca oryginalna URSZULA BARBARA KULIKOWSKA, DOROTA HUZARSKA, JACEK ANTONI PIĄTKIEWICZ, ANDRZEJ SZPAK PRAWO
Bardziej szczegółowomgr Jarosława Belowska
mgr Jarosława Belowska BADANIA NAUKOWE W PRAKTYCE PIELĘGNIARSKIEJ - OCENA WPŁYWU KSZTAŁCENIA NA ODLEGŁOŚĆ NA WIEDZĘ I POSTAWY PIELĘGNIAREK WOBEC PRAKTYKI ZAWODOWEJ OPARTEJ NA DOWODACH NAUKOWYCH Streszczenie
Bardziej szczegółowoCo nowego w higienie rąk?
Co nowego w higienie rąk? Analiza wybranych publikacji dotyczących higieny rąk od 2015 roku 1. Ocena skuteczność wprowadzenia kampanii WHO na poprawę przestrzegania higieny rąk Przestrzeganie higieny rąk
Bardziej szczegółowoNegatywne wzorce zachowań studentów. Część III. Respektowanie norm higienicznych w kontakcie z materiałem zakaźnym
466 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 466-473 Negatywne wzorce zachowań studentów. Część III. Respektowanie norm higienicznych w kontakcie z materiałem zakaźnym Negative behavior patterns of students. Part
Bardziej szczegółowoAnkiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl. magda.szewczyk@slo-wroc.pl. Twoje konto Wyloguj. BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to teachers
1 z 7 2015-05-14 18:32 Ankiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl Back Twoje konto Wyloguj magda.szewczyk@slo-wroc.pl BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to teachers Tworzenie ankiety Udostępnianie
Bardziej szczegółowoPrzegląd najciekawszych publikacji dotyczących higieny rąk
Przegląd najciekawszych publikacji dotyczących higieny rąk Maj 2019 5 Maj Światowy dzień higieny rąk Bezpieczna opieka dla wszystkich jest w Twoich rękach WHO 2019 Szanowni Państwo, Z okazji Światowego
Bardziej szczegółowoZalecenia rekomendowane przez Ministra Zdrowia. KPC - ang: Klebsiella pneumoniae carbapenemase
Zalecenia dotyczące postępowania w przypadku identyfikacji w zakładach opieki zdrowotnej szczepów bakteryjnych Enterobacteriaceae wytwarzających karbapenemazy typu KPC * * KPC - ang: Klebsiella pneumoniae
Bardziej szczegółowoHigiena rąk w placówkach medycznych Przewodnik krok po kroku
Przedmowa Drodzy Czytelnicy! Z nieukrywanym zadowoleniem podjęłam się napisania kilku słów Przedmowy do Przewodnika krok po kroku pod redakcją Aleksandry Mączyńskiej wydawanego przez Wydawnictwo Medyczne
Bardziej szczegółowoPODSTAWA PRAWNA: Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U.
Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 93 Dyrektora Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Legnicy z dnia 19 kwietnia 2012 roku PROCEDURA EPIDEMIOLOGICZNA WOJEWÓDZKI SZPITAL SPECJALISTYCZNY W LEGNICY TEMAT:
Bardziej szczegółowoKSZTAŁTOWANIE SIĘ WIEDZY LEKARZY ORAZ STUDENTÓW OSTATNICH LAT MEDYCYNY W ZAKRESIE PRAWA PACJENTA DO POUFNOŚCI INFORMACJI
Sandra Kryska * Anna Rej-Kietla ** KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIEDZY LEKARZY ORAZ STUDENTÓW OSTATNICH LAT MEDYCYNY W ZAKRESIE PRAWA PACJENTA DO POUFNOŚCI INFORMACJI WSTĘP Prawa pacjenta stanowią obecnie coraz istotniejszy
Bardziej szczegółowoERASMUS + : Trail of extinct and active volcanoes, earthquakes through Europe. SURVEY TO STUDENTS.
ERASMUS + : Trail of extinct and active volcanoes, earthquakes through Europe. SURVEY TO STUDENTS. Strona 1 1. Please give one answer. I am: Students involved in project 69% 18 Student not involved in
Bardziej szczegółowoZakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A. Informacje dla pacjentów
Zakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A. Informacje dla pacjentów Health Protection Scotland Co to są zakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A? Paciorkowce z grupy A (ang. Group A Streptococcus,
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 112/14 Rektora Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu z dnia 17 grudnia 2014 roku
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu DOP-242/14 Zarządzenie Nr 112/14 Rektora Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu z dnia 17 grudnia 2014 roku w sprawie ustalenia
Bardziej szczegółowoKamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ WIEDZA O PRAWACH PACJENTA BS/70/2001 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, CZERWIEC 2001
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoANKIETA ŚWIAT BAJEK MOJEGO DZIECKA
Przedszkole Nr 1 w Zabrzu ANKIETA ul. Reymonta 52 41-800 Zabrze tel./fax. 0048 32 271-27-34 p1zabrze@poczta.onet.pl http://jedyneczka.bnet.pl ŚWIAT BAJEK MOJEGO DZIECKA Drodzy Rodzice. W związku z realizacją
Bardziej szczegółowoSylabus na rok 2015/2016
Sylabus na rok 2015/2016 Nazwa przedmiotu ZAKAŻENIA SZPITALNE Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Medyczny, Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego Kod przedmiotu Studia Kierunek studiów
Bardziej szczegółowoPRACA ORYGINALNA. Andrzej Siwiec. 1 mgr Iwona Kowalska, Centrum Pediatrii im. Jana Pawła II w Sosnowcu. Dyrektor dr nauk. med.
PRACA ORYGINALNA MONITOROWANIE I KONTROLA ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH W CENTRUM PEDIATRII IM. JANA PAWŁA II W SOSNOWCU [PROPHYLAXIS AND INSPECTION OF HOSPITAL INFECTIONS ON CENTRUM PEDIATRII IM. JANA PAWŁA II
Bardziej szczegółowoQP-KZ/1.10 Izolacja chorych o podwyższonym ryzyku rozprzestrzeniania się zakażenia
Strona 1 z 9 SPIS TREŚCI 1. Cel procedury... 2 2. Przedmiot procedury... 2 3. Określenia i definicje... 2 4. Sposób postępowania... 2 5. Odpowiedzialność i uprawnienia... 7 6. Kontrola przebiegu procedury...
Bardziej szczegółowoWIEDZA. Zna podstawy prawne realizacji programu kontroli zakażeń.
Załącznik nr 7 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Kontrola zakażeń w jednostkach opieki zdrowotnej Typ studiów:
Bardziej szczegółowoKarbapenemazy zasady sprzątania ograniczające transmisję zakażeń.
Karbapenemazy zasady sprzątania ograniczające transmisję zakażeń www.profilaktykazakazen.pl Dezynfekcja sprzętów i powierzchni W przypadku pacjenta, który przebywa w izolatce bardzo ważne jest codzienne
Bardziej szczegółowoSanitariusz szpitalny kurs kwalifikacyjny PROGRAM Tryb nauki: e-learning + praktyka w szpitalu stacjonarny
Sanitariusz szpitalny kurs kwalifikacyjny PROGRAM Tryb nauki: e-learning + praktyka w szpitalu stacjonarny CEL KSZTAŁCENIA Kurs Sanitariusz szpitalny przeznaczony jest dla osób, chcących podnieść swoje
Bardziej szczegółowoChirurgiczne mycie rąk Przygotowanie pacjenta do implantacji i reimplantacji. dr Marcin Gułaj
Chirurgiczne mycie rąk Przygotowanie pacjenta do implantacji i reimplantacji. dr Marcin Gułaj ODDZIAŁ KARDIOLOGII ZOZ MSW W BIAŁYMSTOKU Wszystko jest w rękach człowieka. Dlatego należy myd je często. S.J.
Bardziej szczegółowoKlaps za karę. Wyniki badania dotyczącego postaw i stosowania kar fizycznych. Joanna Włodarczyk
Klaps za karę Wyniki badania dotyczącego postaw i stosowania kar fizycznych Joanna Włodarczyk joanna.wlodarczyk@fdds.pl Warszawa, 1.12.2017 Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, 2017 Informacje o badaniu Badanie
Bardziej szczegółowoGdański Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej. Beata Wieczorek-Wójcik
Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej Beata Wieczorek-Wójcik Poziom obsad pielęgniarskich a częstość i rodzaj zdarzeń
Bardziej szczegółowoBEZPIECZEŃSTWO PACJENTA W POLSCE
BEZPIECZEŃSTWO PACJENTA W POLSCE Basia Kutryba Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia Inauguracja Programu Bezpieczeństwo Pacjenta na Studiach Medycznych w Polsce Warszawa, Ministerstwo Zdrowia,
Bardziej szczegółowo[44C] Zapobieganie Zakażeniom
1. Ogólne informacje o module Sylabus z modułu [44C] Zapobieganie Zakażeniom Nazwa modułu ZAPOBIEGANIE ZAKAŻENIOM Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil
Bardziej szczegółowoRAPORT Z BADANIA OPINII I OCENY SATYSFAKCJI PACJENTÓW ZLO JAWORZNO
RAPORT Z BADANIA OPINII I OCENY SATYSFAKCJI PACJENTÓW ZLO JAWORZNO Jaworzno, 2018 Spis treści Wprowadzenie... 3 Ocena obsługi rejestracji... 7 Ocena jakości obsługi lekarskiej... 11 Ocena jakości opieki
Bardziej szczegółowo¹z Oddziału Gruźlicy i Chorób Płuc Specjalistycznego Zespołu Gruźlicy. ²z Instytutu Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Rzeszowskiego
Łukasz Hajduk ¹, Monika Binkowska Bury², Anna Jacek² Informowanie o prawach pacjenta przez personel medyczny ¹z Oddziału Gruźlicy i Chorób Płuc Specjalistycznego Zespołu Gruźlicy i Chorób Płuc w Rzeszowie,
Bardziej szczegółowoZAKAŻENIA SZPITALNE. Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok
ZAKAŻENIA SZPITALNE Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok REGULACJE PRAWNE WHO Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi Rozporządzenie Ministra
Bardziej szczegółowoMgr Paweł Musiał. Promotor Prof. dr hab. n. med. Hanna Misiołek Promotor pomocniczy Dr n. med. Marek Tombarkiewicz
Mgr Paweł Musiał Porównanie funkcjonowania podstawow-ych i specjalistycznych Zespołów Ratownictwa Medycznego na przykładzie Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w Staszowie Rozprawa
Bardziej szczegółowoocena zabezpieczenia kadry pielęgniarskiej Nie dotyczy. jednostki, które należy restruktyzować (podać przyczyny)
Katarzyna Dzierżanowska-Fangrat Warszawa, 15. 02. 2016 Zakład Mikrobiologii i Immunologii Klinicznej Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Aleja Dzieci Polskich 20 04-730 Warszawa 22 815 7270; 22 815
Bardziej szczegółowoSamodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej w Piekarach Śląskich
Odwiedziny Odwiedziny 1.Zgodnie z art. 33 Ustawy z dnia 06.11.2008r o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta pacjent przebywający w Szpitalu ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE
EPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE Dane krajowe zostały opracowane na podstawie informacji przekazanych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny (zwany dalej NIZP-PZH) oraz zamieszczonych
Bardziej szczegółowoHigiena rąk na oddziale intensywnej terapii prospektywne obserwacje praktyki klinicznej
ARTYKUŁ ORYGINALNY Higiena rąk na oddziale intensywnej terapii prospektywne obserwacje praktyki klinicznej Ismael A. Qushmaq 1, Diane Heels Ansdell 2, Deborah J. Cook 2,3, Mark B. Loeb 2, Maureen O. Meade
Bardziej szczegółowoPozycja zawodowa pielęgniarek, położnych w opinii przedstawicieli innych zawodów medycznych
Pozycja zawodowa pielęgniarek, położnych w opinii przedstawicieli innych zawodów medycznych Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych, w okresie od czerwca do października 2010r. przeprowadziło
Bardziej szczegółowoABC jak się nie zakazić HCV?
ABC jak się nie zakazić HCV? Do zakażenia wirusem HCV może dojść wszędzie tam, gdzie wykonywane są zabiegi związane z naruszeniem ciągłości skóry i błon śluzowych, jeżeli nie są przestrzegane procedury
Bardziej szczegółowoRola higieny rąk w zapobieganiu zakażeniom miejsca operowanego
Miętkiewicz Hygeia Public S Health i wsp. Rola 2018, higieny 53(3): rąk 247-252 w zapobieganiu zakażeniom miejsca operowanego 247 Rola higieny rąk w zapobieganiu zakażeniom miejsca operowanego The role
Bardziej szczegółowoAnaliza przyczyn niskiego poziomu wiedzy i umiejętności kierowców w zakresie udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach drogowych
Ann. Acad. Med. Gedan., 2007, 37, 89 93 Anna Paprocka-Lipińska¹, Maciej Nikodemski¹, Rafał Ziółkowski² Analiza przyczyn niskiego poziomu wiedzy i umiejętności kierowców w zakresie udzielania pierwszej
Bardziej szczegółowoKlebsiella pneumoniae New Delhi alert dla polskich szpitali
Klebsiella pneumoniae New Delhi alert dla polskich szpitali Jak zatrzymać falę zakażeń powodowanych przez drobnoustrój o skrajnej oporności na antybiotyki? Tomasz Ozorowski Analiza faktów FAKT 1. SKRAJNA
Bardziej szczegółowoLEARNING AGREEMENT FOR STUDIES
LEARNING AGREEMENT FOR STUDIES The Student First and last name(s) Nationality E-mail Academic year 2014/2015 Study period 1 st semester 2 nd semester Study cycle Bachelor Master Doctoral Subject area,
Bardziej szczegółowoWyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku Pielęgniarstwo. Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku:
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Rok studiów Semestr Moduły wprowadzające / wymagania wstępne i dodatkowe Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku Pielęgniarstwo I
Bardziej szczegółowoNazwa studiów: KONTROLA ZAKAŻEŃ W JEDNOSTKACH OPIEKI ZDROWOTNEJ Typ studiów: doskonalące WIEDZA
Załącznik nr 8 do zarządzenia nr 68 Rektora UJ z 18 czerwca 2015 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: KONTROLA ZAKAŻEŃ W JEDNOSTKACH OPIEKI ZDROWOTNEJ Typ studiów:
Bardziej szczegółowoOporność na antybiotyki w Unii Europejskiej Dane zaprezentowane poniżej zgromadzone zostały w ramach programu EARS-Net, który jest koordynowany przez
Informacja o aktualnych danych dotyczących oporności na antybiotyki na terenie Unii Europejskiej Październik 2013 Główne zagadnienia dotyczące oporności na antybiotyki przedstawione w prezentowanej broszurze
Bardziej szczegółowoZNAJOMOŚĆ PRAW PACJENTA WŚRÓD STUDENTÓW RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
Copyright by Poznan University of Medical Sciences, Poland PRACA ORYGINALNA ZNAJOMOŚĆ PRAW PACJENTA WŚRÓD STUDENTÓW RATOWNICTWA MEDYCZNEGO WHAT DO STUDENTS OF EMERGENCY MEDICAL SERVICES KNOW ABOUT THE
Bardziej szczegółowoOCENA SATYSFAKCJI PACJENTÓW ZAKŁADU OPIEKI ZDROWOTNEJ,,ASKLEPIOS W BOBOLICACH
OCENA SATYSFAKCJI PACJENTÓW ZAKŁADU OPIEKI ZDROWOTNEJ,,ASKLEPIOS W BOBOLICACH Bobolice 8 maj 2015r I. Część wprowadzająca. a. Problem badawczy. Celem było opracowanie wyników ankiety przeprowadzonej wśród
Bardziej szczegółowoaport pielęgniarski jako źródło informacji o chorych w opinii lekarzy i pielęgniarek
P R A C A O R Y G I N A L N A Mirella Sulewska, Anna Doboszyńska, Andrzej Krupienicz Zakład Podstaw Pielęgniarstwa, Wydział Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego R aport pielęgniarski jako
Bardziej szczegółowoPatients price acceptance SELECTED FINDINGS
Patients price acceptance SELECTED FINDINGS October 2015 Summary With growing economy and Poles benefiting from this growth, perception of prices changes - this is also true for pharmaceuticals It may
Bardziej szczegółowoOcena pomieszczeń służących do wykonywania praktyki pielęgniarskiej
Pieczęć państwowego inspektora sanitarnego Ocena pomieszczeń służących do wykonywania praktyki pielęgniarskiej 1. Kontrolę przeprowadzono podmiocie wykonującym działalność leczniczą (nazwa)... składającym
Bardziej szczegółowoPogadanka Pokaz Wykonanie czynności Pogadanka Pokaz Wykonanie czynności Ćw. IV (gr. 6, gr. 7: r.)
Data realizacji ćwiczeń/numer ćwiczeń Nazwa przedmiotu / status** Podstawy pielęgniarstwa / przedmiot obligatoryjny, kierunkowy Kierunek: pielęgniarstwo / Specjalność: brak Stopień studiów I Rok studiów
Bardziej szczegółowoMgr Krzysztof Samoliński
Mgr Krzysztof Samoliński Edukacja na kierunku ratownictwo medyczne i perspektywy kariery zawodowej w opinii ratowników medycznych pracujących w systemie Państwowego Ratownictwa Medycznego w Polsce Abstrakt
Bardziej szczegółowoPodsumowanie europejskiego badania nt. rozpowszechnienia bakterii opornych na karbapenemy. Podsumowanie. Projekt EuSCAPE
Podsumowanie europejskiego badania nt. rozpowszechnienia bakterii opornych na karbapenemy Październik 2013 Podsumowanie Celem Europejskiego Badania nt. Rozpowszechnienia Pałeczek Enteriobacteriaceae Wytwarzających
Bardziej szczegółowoKnowledge about HIV and attitudes towards people with HIV/AIDS among students of Public Health, Medical University of Bialystok
618 Probl KOmunikaty Hig Epidemiol / 2012, Announcement 93(3): 618-622 Wiedza na temat zakażeń wirusem HIV oraz postawy wobec osób z HIV/AIDS wśród studentów kierunku Zdrowie Publiczne Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY U DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH. Opracowanie
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej oraz ze środków Ministerstwa Zdrowia ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA
Bardziej szczegółowoPreparat dezynfekujący do higienicznego i chirurgicznego odkażania rąk
Preparat dezynfekujący do higienicznego i chirurgicznego odkażania rąk Testowany zgodnie z najnowszymi wytycznymi i ekspertyzami Dobrze tolerowany przez skórę Niezwykle krótki czas ekspozycji Środek bakteriobójczy,
Bardziej szczegółowoNasze bezpieczeństwo, to także bezpieczeństwo pacjenta. Ewa Zamojska-Kościów
Nasze bezpieczeństwo, to także bezpieczeństwo pacjenta Brno 2015 Ewa Zamojska-Kościów Dyrektywa 32/2010/UE w sprawie zranień ostrymi narzędziami W bloku operacyjnym powstaje najwięcej powikłań, w tym najgroźniejsze
Bardziej szczegółowoHIGIENA I DEZYNFEKCJA W GABINECIE DERMATOLOGICZNYM I KLINICE MEDYCYNY ESTETYCZNEJ
Copyright 2014 by Wydawnictwo Czelej sp. z o.o. HIGIENA I DEZYNFEKCJA W GABINECIE DERMATOLOGICZNYM I KLINICE MEDYCYNY ESTETYCZNEJ Hygiene and disinfection in dermatological consulting room and in the clinic
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 444 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 23 2006
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 444 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 23 2006 ALICJA DROHOMIRECKA KATARZYNA KOTARSKA INSTYTUT KULTURY FIZYCZNEJ UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO W OPINII STUDENTÓW
Bardziej szczegółowoPolish Patients with MRSA. Informacja dla pacjentów cierpiących na MRSA
Polish Patients with MRSA Informacja dla pacjentów cierpiących na MRSA Wersja 1 Sierpień 2008 Co to jest MRSA? Gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) to często spotykana bakteria. Około 30% zdrowych
Bardziej szczegółowoPolska Szkoła Weekendowa, Arklow, Co. Wicklow KWESTIONRIUSZ OSOBOWY DZIECKA CHILD RECORD FORM
KWESTIONRIUSZ OSOBOWY DZIECKA CHILD RECORD FORM 1. Imię i nazwisko dziecka / Child's name... 2. Adres / Address... 3. Data urodzenia / Date of birth... 4. Imię i nazwisko matki /Mother's name... 5. Adres
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 331 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 331 SECTIO D 2005 Zakład Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego, Akademia Medyczna w Białymstoku Department
Bardziej szczegółowoRYZYKO ZAKAŻEŃ W GABINETACH ZAPOBIEGANIE I OCHRONA
RYZYKO ZAKAŻEŃ W GABINETACH ZAPOBIEGANIE I OCHRONA ZAGROŻENIA MIKROBIOLOGICZNE W GABINETACH Każde narzędzie powodujące przerwanie ciągłości skóry należy wysterylizować w autoklawie. Tylko to urządzenie
Bardziej szczegółowoaforementioned device she also has to estimate the time when the patients need the infusion to be replaced and/or disconnected. Meanwhile, however, she must cope with many other tasks. If the department
Bardziej szczegółowoStargard Szczecinski i okolice (Polish Edition)
Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition) Janusz Leszek Jurkiewicz Click here if your download doesn"t start automatically Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition) Janusz Leszek Jurkiewicz
Bardziej szczegółowoWyniki badania satysfakcji pacjentów Powiatowego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Starachowicach
Powiatowy Zakład Opieki Zdrowotnej ul. Radomska 70 27-200 Starachowice Wyniki badania satysfakcji pacjentów Powiatowego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Starachowicach na podstawie badania ankietowego przeprowadzonego
Bardziej szczegółowoSSW1.1, HFW Fry #20, Zeno #25 Benchmark: Qtr.1. Fry #65, Zeno #67. like
SSW1.1, HFW Fry #20, Zeno #25 Benchmark: Qtr.1 I SSW1.1, HFW Fry #65, Zeno #67 Benchmark: Qtr.1 like SSW1.2, HFW Fry #47, Zeno #59 Benchmark: Qtr.1 do SSW1.2, HFW Fry #5, Zeno #4 Benchmark: Qtr.1 to SSW1.2,
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 22 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 22 SECTIO D 2004 Zakład Organizacji Pracy Pielęgniarskiej Wydziału Opieki i Oświaty Zdrowotnej Śląskiej Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowoWdrażanie procedur zapobiegających zakażeniom szpitalnym znaczenie nadzoru, kontroli, szkoleń personelu
Wdrażanie procedur zapobiegających zakażeniom szpitalnym znaczenie nadzoru, kontroli, szkoleń personelu Małgorzata Czerniawska Ankiersztejn 18 20 września 2012 r. Zakażenia szpitalne są jedną z przyczyn
Bardziej szczegółowoWyniki badania satysfakcji pacjentów Powiatowego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Starachowicach
Powiatowy Zakład Opieki Zdrowotnej ul. Radomska 70 27-200 Starachowice Wyniki badania satysfakcji pacjentów Powiatowego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Starachowicach na podstawie badania ankietowego przeprowadzonego
Bardziej szczegółowo