Rozdział 3. Doktorat w świetle prawa III stopień kształcenia

Transkrypt

1 Rozdział 3. Doktorat w świetle prawa III stopień kształcenia Streszczenie Nauka nie ma żadnej ojczyzny, gdyż wiedza ludzka obejmuje cały świat. Ludwik Pasteur Uczestnicy studiów doktoranckich w Polsce nie są ani studentami, ani pracownikami naukowymi. Jest to konsekwencja procesu bolońskiego, którego celem jest strukturyzacja studiów trzeciego stopnia, co prowadzi do zacierania się zrodzonych w innych warunkach tradycji organizacji takich studiów: kontynentalnej i anglosaskiej. W nowo tworzących się strukturach doktorant nie jest pozostawiony sam sobie w zmaganiach o dostęp do funduszy, stypendiów i reprezentacji. Narodziło się prężne, dobrze zorganizowane środowisko doktorantów w naszym kraju. W tym rozdziale przedstawiamy przykładowe rozwiązania w zakresie określenia praw i obowiązków doktoranta, formy ubiegania się o stypendia i granty. Analizując prezentowane na stronach internetowych samorządów propozycje rozwiązań widać jak szybko instytucjonalizuje się proces doktoryzacji, przechodząc znamienną ewolucję: od hobby do rzemiosła Prawa i obowiązki doktoranta Każda uprawniona do prowadzenia studiów doktorskich Uczelnia posiada własny regulamin tych studiów. Określone są w nim (przepisami prawa państwowego) prawa i obowiązki odbywającego studia. Według art. 38 Ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki do podstawowych obowiązków uczestników studiów doktoranckich należy: uczestnictwo w realizacji programu studiów i składanie wyznaczonych egzaminów, prowadzenie badań naukowych lub działalności artystycznej i składanie, sprawozdań z ich przebiegu. Uczestnicy studiów doktoranckich niewywiązujący się z wyżej wymienionych obowiązków, mogą zostać skreśleni z listy uczestników studiów. Decyzję o skreśleniu podejmuje kierownik studiów. Od tej decyzji służy odwołanie do dyrektora placówki naukowej prowadzącej studia, w terminie 14 dni od jej otrzymania. Uczestnicy studiów doktoranckich podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej na zasadach określonych dla uczestników studiów doktoranckich prowadzonych w szkołach wyższych. Jeśli chodzi o prawa uczestników studiów doktoranckich, to według art. 39 tej samej ustawy mają oni prawo do: corocznej przerwy w okresie wakacji, w wymiarze 8 tygodni; ubezpieczenia społecznego i powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Okres odbywania studiów doktoranckich, niezależnie od daty ich zakończenia, nie dłuższy niż 4 lata, zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, jeżeli obrona rozprawy doktorskiej nastąpiła w ciągu roku od daty zakończenia tych studiów. Do okresu, od którego zależą uprawnienia pracownicze, zalicza się również okres odbywania dziennych studiów doktoranckich, jeżeli zostały one przerwane z powodu podjęcia zatrudnienia w charakterze nauczyciela akademickiego lub pracownika naukowego i w okresie przewidzianym dla tych studiów został uzyskany stopień doktora 1. Poniżej przedstawione zostały prawa i obowiązki doktoranta według regulaminu Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie: 1 Ustawa z dn. 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, art. 38 i 39.

2 uczestnikom studiów przysługują uprawnienia do świadczeń publicznych zakładów opieki zdrowotnej zgodnie z przepisami obowiązującymi w tym zakresie, prawo do przerwy wypoczynkowej w wymiarze ośmiu tygodni w ciągu roku, która powinna być wykorzystana w okresie wolnym od zajęć dydaktycznych. Doktoranci zobowiązani są do sumiennego i rzetelnego wykonywania swoich obowiązków, a w szczególności do: aktywnego uczestnictwa w działalności statutowej podstawowej jednostki organizacyjnej wydziału, uczestniczenia w zajęciach przewidzianych programem studiów, terminowego zaliczania zajęć i zdawania egzaminów, przestrzegania harmonogramu realizacji części eksperymentalnej pracy doktorskiej, składania semestralnych i rocznych sprawozdań z przebiegu pracy naukowej, terminowego zdawania egzaminów doktorskich, złożenia maszynopisu pracy doktorskiej w ustalonym terminie, przygotowanie ostatecznej wersji pracy doktorskiej i jej obrony w ustalonym terminie. doktoranci mają obowiązek prowadzenia zajęć dydaktycznych (do 90 godzin dydaktycznych rocznie) lub uczestniczenia w ich prowadzeniu (zgodnie z uchwałą Senatu dotyczącą pensum). doktorant ma prawo do obniżenia pensum do minimum określonego w uchwale Senatu danej uczelni. Decyzje, o obniżeniu pensum, podejmuje dziekan wydziału na wniosek doktoranta, zaopiniowany przez kierownika jednostki na wydziale, w której doktorant realizuje pracę doktorską, opiekuna/promotora oraz kierownika studiów. doktorant nie wywiązujący się z obowiązków może zostać skreślony z listy uczestników studiów doktoranckich. Decyzję o skreśleniu podejmuje kierownik studiów doktoranckich, doktoranci mogą być kierowani za granice na staże w celach naukowych, dydaktycznych i szkoleniowych, jeżeli wymaga tego realizacja pracy doktorskiej. Zgody na wyjazd udziela Rektor na podstawie pozytywnie zaopiniowanego wniosku przez opiekuna/promotora doktoranta, kierownika studiów oraz dziekana wydziału, realizację studiów doktorant dokumentuje zapisami w indeksie (oceny zgodnie ze skala 2-5, podpisy prowadzących zajęcia i egzaminujących oraz semestralne i roczne zaliczenia dokonywane przez kierownika studiów i dziekana). Indeks jest własnością uczestnika studiów doktoranckich, doktorant ma prawo do korzystania z aparatury, materiałów i obsługi sekretariatu katedry, na takich samych zasadach jak pracownicy jednostki, w której przygotowywana jest praca doktorska, doktorant otrzymuje legitymację uczestnika studiów doktoranckich, która podlega zwrotowi po ukończeniu studiów lub skreśleniu z listy doktorantów, doktoranci, którzy w trakcie studiów będą narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia powinni przed przystąpieniem do realizacji studiów, a także w czasie ich trwania, wykonywać badania lekarskie mające na celu ocenę możliwości podjęcia lub kontynuowania studiów ze względu na stan zdrowia. Skierowanie na badania wystawia kierownik studiów doktoranckich. Na badania kierowane są osoby zakwalifikowane na studia doktoranckie i doktoranci podczas trwania studiów, doktorantowi, po uzyskaniu stopnia doktora, okres odbywania studiów doktoranckich, nie dłuższy niż cztery lata, zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze 2. 2 Regulamin stacjonarnych i niestacjonarnych studiów doktoranckich w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, pkt. IV.

3 Kwestią, która budzi wiele kontrowersji w ocenie jest znajomość języków obcych. W dobrze pojętym interesie każdego doktoranta jest troska o znajomość języków obcych oraz nawiązywanie kontaktów w celu współpracy z różnymi naukowcami i ośrodkami w kraju i za granicą. Znajomość języków obcych jest Konieczna przy korzystaniu z literatury zagranicznej. W dobie internacjonalizacji nauki jest warunkiem efektywnego udziału w międzynarodowych konferencjach, stypendiach i grantach. Dobrym okresem szlifowania języka są wakacje i ferie Stypendia i granty doktorskie Doktoranci, którzy terminowo realizują program studiów, wykazują się zaangażowaniem w prowadzeniu zajęć dydaktycznych lub badawczych oraz (w przypadku studentów stacjonarnych) nie są zatrudnieni na umowę o pracę przekraczającą stosunek ¾ etatu, mają możliwość ubiegania się o przyznanie stypendium doktoranckiego. Jak mówi Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 5 października 2011 r. w sprawie studiów doktoranckich oraz stypendiów doktoranckich: stypendium doktoranckie na pierwszym roku studiów doktoranckich może być przyznane doktorantowi, który osiągnął bardzo dobre wyniki w postępowaniu rekrutacyjnym. Stypendium doktoranckie na drugim roku i kolejnych latach studiów doktoranckich może być przyznane doktorantowi, który w roku akademickim poprzedzającym złożenie wniosku o przyznanie stypendium doktoranckiego: uzyskał bardzo dobre albo dobre wyniki z egzaminów objętych programem studiów doktoranckich, wykazał się postępami w pracy naukowej i w przygotowywaniu rozprawy doktorskiej. Doktorant odbywający studia doktoranckie w uczelni może złożyć wniosek o przyznanie zwiększenia stypendium doktoranckiego z dotacji podmiotowej na dofinansowanie zadań projakościowych 3. Decyzję o przyznaniu stypendium, okresie jego pobierania i wysokości podejmuje Rektor danej uczelni. Art Ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym informuje, iż uczestnik stacjonarnych studiów doktoranckich może otrzymywać stypendium doktoranckie. Minimalne stypendium, o którym mowa w ust. 1, nie może być niższe niż 60 % minimalnego wynagrodzenia zasadniczego asystenta ustalonego w przepisach o wynagradzaniu nauczycieli akademickich. Decyzję o przyznaniu stypendium doktoranckiego, okresie jego pobierania oraz wysokości podejmuje w uczelni rektor, a w jednostce naukowej - jej dyrektor. Stypendia, o których mowa w ust. 1, w uczelni publicznej są finansowane w szczególności w ramach środków, o których mowa w art. 98 ust. 1, a w jednostkach naukowych w szczególności w ramach środków przewidzianych na rozwój kadr naukowych w przepisach o finansowaniu nauki. Doktoranci powinni śledzić zmiany w przepisach Według Art ww. ustawy doktorant może otrzymać pomoc materialną w formie: 1) stypendium socjalnego, 2) zapomogi, 3) stypendium dla najlepszych doktorantów, 4) stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych, 5) stypendium ministra za wybitne osiągnięcia. Art. 200a. 1. informuje o możliwości zwiększenia stypendium doktoranckiego z dotacji projakościowej, o której mowa w art. 94b ust. 1 pkt 5, przysługuje ono doktorantom wyróżniającym się w pracy naukowej i dydaktycznej. Tryb przyznawania zwiększenia stypendium doktoranckiego określa regulamin określony przez rektora po uzyskaniu opinii właściwego organu samorządu doktorantów, z uwzględnieniem zasady, że uprawnienie do otrzymywania tego stypendium przysługuje nie więcej niż 30% najlepszych doktorantów na poszczególnych latach studiów doktoranckich. 3 Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 5 października 2011 r. w sprawie studiów doktoranckich oraz stypendiów doktoranckich 15, 22.

4 Doktorantowi znajdującemu się w grupie 30% najlepszych doktorantów, któremu nie przyznano stypendium doktoranckiego, przyznaje się środki finansowe w wysokości kwoty zwiększenia stypendium, o którym mowa w ust. 1. Zwiększenie to staje się stypendium doktoranckim. Stypendium, o którym mowa w ust. 1 pkt. 3, może być przyznane: 1) na pierwszym roku studiów doktoranckich - doktorantowi, który osiągnął bardzo dobre wyniki w postępowaniu rekrutacyjnym; 2) na drugim roku i kolejnych latach studiów doktoranckich - doktorantowi, który w roku akademickim poprzedzającym przyznanie stypendium spełnił łącznie następujące warunki: uzyskał bardzo dobre lub dobre wyniki egzaminów objętych programem studiów doktoranckich, wykazał się postępami w pracy naukowej i przygotowywaniu rozprawy doktorskiej, podczas studiów doktoranckich prowadzonych przez uczelnię wykazał się szczególnym zaangażowaniem w pracy dydaktycznej. Zgodnie z Art. 199c. 1. (który wszedł w życie z dniem 1 października 2012 r.) stypendia ministra za wybitne osiągnięcia są przyznawane doktorantom przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego na wniosek rektora uczelni zaopiniowany przez radę podstawowej jednostki organizacyjnej, a w przypadku uczelni nie posiadającej podstawowej jednostki organizacyjnej - przez senat uczelni. Wniosek o przyznanie stypendium, o którym mowa w ust. 1, dla doktorantów uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych oraz morskich wymaga opinii odpowiednio ministra wskazanego w art. 33 ust. 2. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki i tryb przyznawania oraz wypłacania stypendium ministra za wybitne osiągnięcia, liczbę stypendiów i maksymalną wysokość stypendium oraz wzór wniosku o przyznanie stypendium ministra, uwzględniając rodzaje osiągnięć naukowych oraz innych osiągnięć doktoranta poświadczających ich wybitny poziom oraz sposób udokumentowania tych osiągnięć. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 9 września 2010 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania nagród za wybitne osiągnięcia naukowe lub naukowo techniczne oraz stypendiów naukowych dla wybitnych młodych naukowców stypendia przyznawane są w drodze konkursu 4. Regulacje dotyczące stypendiów naukowych dla wybitnych młodych naukowców przewidują przyznanie przez Ministra stypendiów naukowych dla osób, które w momencie składania wniosku nie ukończyli 35 roku życia, zatrudnionych w jednostkach naukowych. Stypendia przyznawane są na okres nie dłuższy niż 3 lata. Wniosek o przyznanie stypendium dla wybitnego młodego naukowca będą mogły zgłaszać rady naukowe, rady wydziałów lub organy reprezentujące inne jednostki naukowe, a także organizacje pozarządowe oraz Prezes Polskiej Akademii Nauk i komitety PAN. Rozporządzenie reguluje również kwestię zmiany zatrudnienia stypendysty w czasie pobierania stypendium. Stypendysta z zachowaniem prawa do stypendium, może podjąć zatrudnienie w jednostce innej, niż jednostka zgłaszająca wniosek o przyznanie stypendium, po poinformowaniu o tym fakcie Ministra właściwego do spraw nauki 5. Poważnym wyzwaniem, przed którym stoi prawie każdy doktorant rozpoczynający swoją przygodę ze światem nauki jest zdobycie funduszy na przeprowadzenie badań w ramach pracy doktorskiej. Istnieje wiele możliwości pozyskania funduszy na zadania badawcze. Pierwszą osobą, do której może zwrócić się doktorant jest promotor/opiekun naukowy. Ma on możliwość udzielenia wsparcia finansowego ze środków Katedry/Zakładu czy też włączenie doktoranta, jako wykonawcę do zespołu badawczego realizującego ewentualny grant/projekt badawczy. Grant to inaczej wsparcie finansowe lub pozafinansowe dla osoby bądź organizacji, mające za zadanie realizację określonego 4 5 Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, art. 199c 200a. Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dn. 9 września 2010 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania nagród za wybitne osiągnięcia naukowe lub naukowo techniczne oraz stypendiów naukowych dla wybitnych młodych naukowców.

5 celu. Wiele organizacji i firm w tym Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego posiadają całe złożone systemy konkursowe przyznawania grantów. Aby otrzymać grant należy zazwyczaj wypełnić odpowiedni wniosek dotyczący oferowanego grantu wraz z uzasadnieniem, które może zawierać także sprawozdanie z dotychczasowej działalności osoby lub organizacji ubiegającej się o grant. Wnioski te są oceniane przez fundatora grantu, który wybiera najciekawsze z nich do realizacji, proponując określony sposób ich finansowania bądź pomocy w organizacji. Sposób ten jest zwykle szczegółowo regulowany w umowie pomiędzy organizatorem grantu a jego beneficjentem 6. Warunkiem uzyskania grantu promotorskiego jest otworzenie przewodu doktorskiego. Promotor występuje we wniosku jako kierownik projektu, natomiast doktorant jako główny wykonawca. Możliwe jest zatrudnienie personelu pomocniczego. Wnioskodawca wybiera miejsce realizacji projektu jednostkę naukową. Jest to z reguły uczelnia, na której został otwarty przewód doktorski. Wnioski o grant doktorski składa się dwa razy w roku do lub Efektem końcowym realizacji projektu badawczego w ramach grantu promotorskiego musi być obroniona rozprawa doktorska. Grant promotorski jest dla młodych ludzi szansą pozyskania funduszy na badania naukowe, umożliwiające napisanie doktoratu. Warto skorzystać z tej formy finansowania 7. Według Ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym istnieje jeszcze jedna możliwość uzyskania dofinansowania na realizacje zadań badawczych. Otóż Art. 187a. tejże ustawy mówi, że wybitnie uzdolnieni absolwenci studiów licencjackich i inżynierskich oraz studenci po ukończeniu trzeciego roku jednolitych studiów magisterskich, łącznie nie więcej niż 100 osób, mogą w drodze konkursu, realizowanego w ramach programu ministra właściwego do spraw nauki "Diamentowy Grant", otrzymać środki na badania naukowe, finansowane ze środków przewidzianych w budżecie państwa na naukę 8. Na podstawie komunikatu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 października 2011 r. o ustanowieniu Programu Diamentowy Grant na stornie MNiSW ogłoszony został konkurs o finansowanie projektów badawczych w ramach ww. programu. Program Diamentowy Grant został ogłoszony przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (2011), by ułatwić wybitnie uzdolnionym studentom szybsze wejście na drogę kariery naukowej. Skierowany jest do młodych ludzi, którzy już na studiach prowadzą badania naukowe. Laureaci Diamentowego Grantu otrzymają nawet do 200 tys. zł. To środki, które są przeznaczone na wydatki związane z prowadzeniem badań, a także na wynagrodzenie dla młodego badacza w wysokości minimum 2,5 tys. zł miesięcznie. Diamentowy Grant może być nie tylko dużym wsparciem finansowym i wyróżnieniem, ale otwiera też drogę do wcześniejszego przygotowywania rozprawy doktorskiej i rozpoczęcia pracy w pełni samodzielnego badacza. Program ten wpisuje się w założenia reformy nauki i szkolnictwa wyższego, która ma na celu m.in. wspieranie karier młodego pokolenia naukowców. Do konkursu mogą być zgłoszone projekty badawcze stanowiące kontynuację badań naukowych prowadzonych pod kierunkiem opiekuna naukowego, promotora lub promotora pomocniczego przez wybitnie uzdolnionych absolwentów studiów pierwszego stopnia oraz studentów po ukończeniu trzeciego roku jednolitych studiów magisterskich. Wniosek o przyznanie środków finansowych na badania naukowe w ramach programu Diamentowy Grant sporządzany jest według wzoru zamieszczonego w Załącznikach do niniejszego opracowania. Do wniosku należy dołączyć następujące dokumenty: A. Degler, Grant promotorski sposób na napisanie rozprawy doktorskiej, d.html Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, art. 187a.

6 1) dyplom ukończenia studiów pierwszego stopnia lub zaświadczenie z uczelni, potwierdzające ukończenie trzeciego roku jednolitych studiów magisterskich, wydane w roku ogłoszenia konkursu lub w roku poprzedzającym ogłoszenie konkursu, 2) dokumenty potwierdzające osiągnięcia naukowe lub osiągnięcia artystyczne, o których mowa w ust. 11 pkt 3 lit. a lub b, 3) potwierdzenie znajomości co najmniej jednego języka obcego (poziom B), 4) opinię opiekuna naukowego, promotora lub promotora pomocniczego o przebiegu badań naukowych dotychczas prowadzonych przez wybitnie uzdolnionego studenta lub absolwenta, 5) ankietę dorobku naukowego opiekuna naukowego, promotora lub promotora pomocniczego. W ramach programu nie mogą być finansowane koszty zadań aktualnie wykonywanych przez uczelnię, w której studiuje student albo studiował absolwent, finansowane ze środków finansowych na naukę. Okres realizacji projektu nie może przekraczać 4 lat, a koszt jego realizacji nie może przekroczyć zł. W ramach projektu może być finansowane wynagrodzenie wybitnie uzdolnionego absolwenta lub studenta oraz personelu pomocniczego niezbędnego do realizacji projektu, przy czym miesięczne wynagrodzenie wypłacane wybitnie uzdolnionemu studentowi lub absolwentowi realizującemu badania naukowe w ramach programu Diamentowy Grant nie może być niższe niż 2500 zł. Koszty pośrednie realizacji projektu nie mogą być wyższe niż 10% kosztów ogółem. Przy ocenie wniosków będą brane pod uwagę następujące kryteria: 1) wartość naukowa projektu; 2) zasadność planowanych kosztów projektu badawczego w stosunku do przedmiotu i zakresu badań; 3) wybitne osiągnięcia: a) naukowe: autorstwo lub współautorstwo publikacji naukowych w recenzowanych czasopismach naukowych o zasięgu co najmniej krajowym lub publikacje naukowe w formie książki, udział w projektach lub grantach badawczych prowadzonych przez uczelnię, przez uczelnię we współpracy z innymi ośrodkami akademickimi lub naukowymi lub partnerami z otoczenia społeczno-gospodarczego, autorstwo lub współautorstwo patentu lub wzoru użytkowego, wystąpienia na konferencjach naukowych, nagrody i wyróżnienia w konkursach o zasięgu międzynarodowym, aktywny udział w pracach w kole naukowym, b) artystyczne: nagrody w konkursach o zasięgu krajowym lub międzynarodowym, udział w projektach artystycznych prowadzonych przez uczelnię lub we współpracy z innym ośrodkiem akademickim lub kulturalnym, autorstwo lub współautorstwo patentu lub wzoru użytkowego, autorstwo lub współautorstwo dzieła artystycznego, w tym plastyczne, muzyczne, teatralne, o krajowym lub międzynarodowym znaczeniu. 4) możliwość wykonania projektu, w tym dorobek naukowy i kwalifikacje wykonawców oraz wyposażenie Wnioskodawcy, 5) udział w programach międzynarodowych realizowanych w ramach międzynarodowej współpracy naukowej lub dydaktycznej między uczelniami, 6) udział w praktykach zagranicznych

7 3.3. Proces Boloński Proces Boloński 10 został zapoczątkowany w 1999 roku w celu ujednolicenia europejskich systemów szkolnictwa wyższego. Wtedy to ministrowie edukacji 29 państw, w tym Polski podpisali Deklarację Bolońską. Jej założeniem było utworzenie do 2010 roku Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego. Od momentu podpisania Deklaracji liczba krajów uczestniczących w Procesie wzrosła do 40, ponieważ od 1999 r. zostały jeszcze ogłoszone dodatkowe komunikaty oraz podjęte decyzje na szczytach Rady Europejskiej w Lizbonie. Podczas spotkania ministrów w 2003 r., w Berlinie Proces Boloński został rozszerzony obejmując trzy stopnie kształcenia: licencjacki, magisterski i doktorancki. Idea procesu bolońskiego jest nierozerwalnie związana z ideą Unii Europejskiej, której m.in. jest stworzenie bardziej kompletnej i poszerzonej Europy poprzez wzmocnienie jej wymiaru intelektualnego, kulturalnego, społecznego, naukowego i technologicznego. Europejskie uniwersytety usytuowano zaś u źródła tych wszystkich poczynań, jako miejsce tworzenia się i promocji wiedzy, na której to oparta miała zostać zgodnie z założeniem europejska gospodarka. Aby zrealizować założenia procesu bolońskiego podczas wielu spotkań wytyczono cele i zadania. Pierwszym z nich było przyjęcie łatwo czytelnych i porównywalnych dyplomów. Polegać miało to na wprowadzeniu przez każde z państw członkowskich dokumentu o nazwie Suplement do Dyplomu, który miał być poszerzeniem informacji zawartych w dyplomie ukończenia studiów. Założeniem było, aby poprzez Suplement ułatwić obiektywną ocenę kwalifikacji absolwentów przez ich przyszłych pracodawców oraz przebieg kształcenia zarówno w kraju, jak i za granicą. Drugim celem wytyczonym przez Proces Boloński było wprowadzenie dwustopniowości studiów. System dwustopniowy miał być oparty na dwóch cyklach kształcenia, pierwszy licencjat, inżynier, drugi magister. Celem tego systemu miało być uelastycznienie studiów, umożliwiające podjęcie pracy już po ukończeniu I cyklu kształcenia i powrót do uczelni w późniejszym terminie, aby kontynuować studia w II cyklu. Poprzez taki system miał zostać zwiększony dostęp do kształcenia wyższego, dla osób, które chcą ukończyć tylko pierwszy cykl, a także zwiększona mobilność studentów między uczelniami oraz kierunkami. Następnym celem było wprowadzenie we wszystkich ośrodkach kształcenia wyższego systemu ECTS (ang. European Credit Transfer System) - Europejskiego Systemu Transferu Punktów Kredytowych, który miał stać się powszechnie stosowanym sposobem oceny postępów studenta w zdobywaniu wiedzy. Oprócz oceny student miałby otrzymywać dodatkowo jeszcze punkty za zaliczenie danego przedmiotu. Liczba punktów miała odzwierciedlać nakład pracy studenta wymagany do jego zaliczenia. Punkty miałyby być przyporządkowane wszystkim przedmiotom w planie studiów, które podlegają ocenie. Założono, iż zaliczenie roku akademickiego wymaga zgromadzenia przez studenta 60 punktów, a semestru 30. Po ukończeniu zaś pierwszego stopnia kształcenia student legitymuje się zgromadzoną liczbą punktów w ilości 180, a po drugim stopniu 300. Na konferencji w Zurichu (2002) zmieniono ideę Systemu, który przemianowano na Europejski System Transferu i Akumulacji Punktów (ang. European Credit Transfer and Accumulation System), pozostając jednak przy dotychczasowym akronimie (ECTS). Uznano, iż zbieranie punktów powinno następować nie tylko podczas studiów pierwszego i drugiego stopnia, ale także podczas studiów doktoranckich, podyplomowych oraz różnego rodzaju form kształcenia ustawicznego. Rozwój mobilności studentów oraz pracowników akademickich wyszczególniono w Procesie Bolońskim jako kolejny ważny cel. Mobilność miała być kluczem do poznawania krajów 10 Proces boloński (ang. Bologna process) program zapoczątkowany podpisaniem przez 29 ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe w dniu 19 czerwca 1999 roku dokumentu, który miał na celu utworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (European Higher Education Area).

8 członkowskich UE pod względem kulturowym, społecznym, gospodarczym poprzez odbycie części studiów w uczelni partnerskiej za granicą. Szczególną uwagę zwrócono na naukę języków obcych, określono bowiem, iż Europejczyk w nowym bolońskim systemie powinien znać co najmniej dwa europejskie języki obce oprócz swojego języka ojczystego. Najbardziej rozpowszechnionym programem mobilności studentów i wykładowców jest Program Erasmus, gdzie co roku blisko 6000 tysięcy studentów polskich wyjeżdża za granicę na studia jedno- lub dwusemestralne. Promocja atrakcyjności Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego to następny cel, w którym uczelnie europejskie powinny współpracować nie tylko między sobą na jednym kontynencie, aby nie dopuścić do odpływu studentów, kadr akademickich oraz naukowców, ale przede wszystkim dążyć do wejścia na rynki edukacyjne na innych kontynentach dążąc do pozyskania większej liczby studentów oraz wysoko wykwalifikowanych wykładowców i naukowców 11. Stan realizacji zaleceń Deklaracji Bolońskiej omawiany jest na konferencjach ministrów ds. szkolnictwa wyższego. Odbywają się one co dwa lata i kończą komunikatem podsumowującym dotychczasowe osiągnięcia oraz wyznaczającym dalsze działania 12. Pierwsza Konferencja Ministrów Edukacji krajów sygnatariuszy Deklaracji Bolońskiej, odbyła się w Pradze w dniach maja 2001r. Podtrzymała ona ogólne kierunki działań związane z utworzeniem Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego dołączając nowe elementy w postaci: promocji kształcenia przez całe życie, podkreślenia znaczenia współpracy z instytucjami szkolnictwa wyższego oraz studentami, potrzeby promocji atrakcyjności Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego w świecie. W dniach marca 2010 roku w Budapeszcie i Wiedniu odbyła się specjalna rocznicowa konferencja zbierająca dotychczasowe osiągnięcia Procesu Bolońskiego. Ministrowie ogłosili utworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego, a do Procesu Bolońskiego został przyjęty Kazachstan. Łącznie, więc w Procesie uczestniczy obecnie 47 krajów. Polska włączyła się w proces wdrażania Deklaracji Bolońskiej m.in. podejmując działania zmierzające do powszechnego stosowania Suplementu do Dyplomu, rozwijając dwustopniowy system studiów i system punktów kredytowych ECTS, powołując Państwową Komisję Akredytacyjną, promując mobilność np. w ramach programu LLP/Erasmus lub dwustronnych umów międzynarodowych itp. Organizowano także konferencje międzynarodowe w roku 2005 na temat jakości kształcenia; natomiast w roku 2010 na temat efektywności studiów doktoranckich. Polska włączyła się także jako kraj członkowski do Stowarzyszenia Europejski Rejestr Komisji Akredytacyjnych J. Romańczyk, Proces Boloński, M. Stachowiak-Kudła, Autonomia szkół wyższych a instytucjonalne mechanizmy zapewnienia jakości w Polsce i wybranych państwach europejskich, Wyd. Difin, Warszawa