De iure publico. Z dziejów prawa publicznego. Pod redakcją Gabrieli Grocholi, Kacpra Górskiego, Jakuba Pokoj. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Transkrypt

1 De iure publico Z dziejów prawa publicznego Pod redakcją Gabrieli Grocholi, Kacpra Górskiego, Jakuba Pokoj Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

2

3 De iure publico Z dziejów prawa publicznego

4 Książka dofinansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków Wydziału Prawa i Administracji, Towarzystwa Biblioteki Słuchaczów Prawa oraz Funduszu im. Jana Kochanowskiego RECENZENT dr hab. Izabela Lewandowska-Malec PROJEKT OKŁADKI Agnieszka Winciorek Na okładce: Court of Cassation installation in Milan, Royal Palace, Hall of Cariatidi, destroyed by fire in Drawing of Durand, after sketch of P. Ronchetti, on L Illustration, Journal Universel, Paris, 1860 Copyright by Gabriela Grochola, Kacper Górski, Jakub Pokoj & Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydanie I, Kraków 2014 All rights reserved Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i rozpowszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy. ISBN Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, Kraków tel , , fax Dystrybucja: tel , tel./fax tel. kom , sprzedaz@wuj.pl Konto: PEKAO SA, nr

5 Redaktorzy pragną serdecznie podziękować Pani Profesor Izabeli Lewandowskiej-Malec za opiekę merytoryczną i życzliwą pomoc.

6 Spis treści Wykaz skrótów... 9 Wstęp Rafał Marek, Immunitas w prawie i praktyce starożytnego Rzymu Jakub Pokoj, Zarząd dobrami opactwa cystersów w Rudach na Górnym Śląsku w latach Kacper Górski, Pogłówne generalne z 1520 roku kilka uwag Damian Jagusz, Dzieje sądownictwa administracyjnego w Księstwie Warszawskim w latach Krzysztof Bokwa, Organizacja armii austro-węgierskiej u progu XX wieku w świetle ustawodawstwa Gabriela Grochola, Układy zawarte przez gminę Płaszów i obszar dworski Płaszów w I połowie XX wieku a możliwość przeprowadzenia reformy rolnej na tych terenach Adrianna Jaskólska, Prawo administracyjne jako narzędzie walki z alkoholizmem w XX wieku Kamil Pindel, Autonomia Śląska w II RP Maciej Kawecki, Karol Kozieł, Rozwój i regres ochrony zabytków w prawie polskim XX wieku Stefan Dušanić, The state of war and the state of emergency in the Serbian Constitution of Miloš Vukotić, The liability of the state for damage caused by terrorist acts and during public demonstrations and manifestations under article 180 of the Serbian Obligations Act

7 WSTĘP Kolejny, już szósty, tom z serii Z dziejów prawa jest rezultatem pracy studentów i doktorantów z różnych ośrodków akademickich zarówno w Polsce, jak i za granicą. Jesteśmy dumni, że możemy gościć ich teksty na łamach niniejszego tomu. Tym razem kanwą badań z zakresu historii prawa staje się prawo publiczne administracyjne i ustrojowe. Dziedzina z pewnością obecna w życiu każdego człowieka, czy to obywatela rzymskiego, czy mieszkańca Europy XXI stulecia. Regulacje dotykają każdego aspektu naszego życia nie da się określić ich zakresu przedmiotowego. Stąd też teksty publikowane w tomie skupiają się na rozmaitych sferach regulowanych przez prawo publiczne. W starożytnym Rzymie spotkamy się z instytucją immunitas, wieki średnie ujrzymy przez sposób administracji dóbr cysterskich, XVI-wieczne Królestwo Polskie zobaczymy z perspektywy poboru pogłównego generalnego, XIX stulecie przez organizację sądownictwa administracyjnego w Księstwie Warszawskim. Wiek XX, tak różnorodny przecież, będzie reprezentowany najsilniej: poznamy organizację armii austro-węgierskiej, przeniesiemy się na południe Krakowa, badając układy dworskie zawierane przez ówczesną gminę Płaszów, oraz przekonamy się, jak funkcjonowało autonomiczne województwo śląskie w okresie międzywojennym. Zobaczymy, jak prawo administracyjne przeciwdziałało nadużywaniu alkoholu i pomagało chronić zabytki. Przeniesiemy się również do Słowian południowych Serbów, by przekonać się o funkcjonowaniu stanów nadzwyczajnych i stanu wojny na podstawie Konstytucji Republiki Serbii, a także instytucji odpowiedzialności cywilnoprawnej państwa serbskiego za zamachy terrorystyczne. Olbrzymi zakres normowania przez prawo administracyjne i ustrojowe znajduje niewątpliwie odzwierciedlenie w tematyce artykułów

8 14 zamieszczonych w tomie. Paradoksalnie jednak ta różnorodność w najlepszy możliwy sposób oddaje istotę prawa publicznego jego ogrom jest nie do opisania; poddają mu się jedynie pojedyncze skrawki. Ujęcie ich w aspekcie historycznym pozwoli zobaczyć, że mimo upływu stuleci państwa i społeczeństwa stają wobec podobnych problemów i konfliktów, często o podobnej genezie. Być może warto wrócić do odległych czasów, by historia, nasza nauczycielka, mogła skutecznie spełnić swoje posłannictwo. Czytelnikom życzymy, aby forma i treść artykułów przypadły im do gustu, a przede wszystkim, by wywołały reakcję stały się przyczynkiem do dyskusji. Redakcja

9 Indeks rzeczowy II Rzeczpospolita 126, 128, 137, 142, 154, 157 armia 13, 61, 62, 66, , 102, Austro-Węgry 97, 101, 104, 141 autonomia 99, , 141, 142, 145, constitution of Serbia , , 178 cystersi 13, damage 181, , 189, 190 domobrana 97, 100 gmina 13, 22, 26 29, 31, , , 124, 126, 127, 131, 134 Górny Śląsk 39, 41, 43, 44, 48, 50, , 143, 145, 146, 149, grangium 39, 42 historia prawa wojskowego 97 historia wojskowości 97 honwed 97, human rights 169, 170, 175, 176, 178 immunitet miejscowy 15, 21 immunitet osobowy 15, 22 immunizacja 15, 21, 26, 28 konserwacja 157 konstytucja sejmowa 53, 80, 81 Królestwo Polskie 13, 53, 56, 95 Księstwo Warszawskie 13, 87 89, 92, 95 landsturm 97, 101 landwehra , 105 lokacja 39, 42, 45, 47, 50 majątek ziemski 109, 117 National Assembly , 177 obrona krajowa obszar dworski , 114, 115, 119, 120 ochrona dóbr kultury 157, 158, 161, 162 opactwo Płaszów 13, 109, 110, podatki 19, 21, 26 28, 34, 44, 53, 54, 58, 59, 61, 63 70, 72, 75 83, 91, 112, 146 podmiot publiczny 15, 23, 34 pogłówne 13, 32, 53, 54, 56, 60, 62, 63, 66 70, 76 79, polityka antyalkoholowa 123, 124, 128, 132, 134

10 194 pospolite ruszenie 57, 61, 62, 66, 68, 84, 97, postępowanie administracyjne 87, 88, 116, 157 prawo wojskowe 97 przeciwdziałanie alkoholizmowi 13, 123 przywilej 15 21, 25, 27, 28, 30 34, 41, 43 49, 58, 74, 102, 103, 152 public demonstrations 181, 184, 185 Rada Stanu rady prefekturalne 87, 88, 90 93, 95 Reichsgesetzblatt 97 rozszerzenie granic Krakowa 109, 110 sądownictwo administracyjne 13, 87 89, 91, 95, 148, 149, 151 sejm 53, 57 68, 81 83, 119, , 139, state compensation 181, 185, 188, 190 state liability 181, , state of emergency , 173, 175 state of war Statut Organiczny 137, 138, 141, 142, 145, 150, strict liability 181, 184, terrorism 181, województwo śląskie 13, 117, 130, 131, 137, 138, 141, , zabytki 13, 31, zarząd 39 42, 45, Zygmunt I Stary 53 55, 57 61, 63, 66, 68, 78

11 ADIUSTACJA JĘZYKOWO-STYLISTYCZNA Anna Poinc-Chrabąszcz KOREKTA Halina Hoffman SKŁAD I ŁAMANIE Wojciech Wojewoda Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, Kraków tel , , fax