komunalne 2012 Edwin Górnicki

Transkrypt

1 Warsztaty konsultacyjne odpady komunalne 2012 Edwin Górnicki Stryków 30 sierpnia 2012 r

2 PODSTAWY KALKULACJI OPŁAT

3 Podstawy systemu gospodarki odpadami komunalnymi

4 Publikacje w zakresie podstaw ekonomiki gospodarki komunalnej

5 Koncepcja pracy doktorskiej mgr Edwin Górnicki Koszty zagospodarowania gminnego strumienia odpadów komunalnych Założenia do modelu pomiaru ekonomicznego transformacji lokalnego strumienia odpadów komunalnych K = f ( K Zm ; K St ) Gdzie: K koszty łączne k j = f ( k j Zm ; K, VM Kzm: koszty zmienne, Kst: koszty stałe kj: koszt jednostkowy wolumenu masy strumienia VM Kjzm: koszt jednostkowy zmienny VM VM: wolumen masy strumienia odpadów komunalnych St )

6 GUS 2010 Szacunkowa ilość odpadów komunalnych wytworzonych w roku 2010 wyniosła tys. ton, co stanowi ok. 315 kg na jednego mieszkańca. W latach nastąpił wzrost liczby ludności objętej zorganizowaną zbiórką odpadów komunalnych. W 2010 r. wyniósł on 80 %, co daje ok. 10 milionów ton odpadów zgromadzonych

7 Anomalie ilościowe PL Bilans: 2 mln ton rocznie nielegalnej utylizacji.

8 Skutki rewolucji koszty Szacunkowe koszty inwestycji pod zagospodarowanie 2 mln ton odpadów Pojazdy: 370 mln Pojemniki: 86 mln RAZEM: 456 mln zł. + A koszty pracy?

9 Skala problemu w Polsce 2 miliony ton nielegalnej utylizacji odpadów to 2 miliardy kilogramów co przy średniej 315 kg na osobę liczbie daje liczbę 6 milionów 350 tysięcy osób niepłacących za odbiór i przetwarzanie odpadów Daje to ok. 1 milion 815 tysięcy gospodarstw domowych liczących śrdnio 3,5 osoby.

10 Istota problemu rewolucji śmieciowej Problemem rewolucji śmieciowej nie są ODPADY ale LUDZIE KTÓRZY NIE CHCĄ PŁACIĆ!!!

11 Piramida płatności konsumentów PL Bilety komunikaji, PKP Windykacja należnosciw praktyce, M,Bekas,, lexisnexis, Warszawa 2008, Czynsz za mieszkanie Opłaty tvp, intertnet Media komunalne Raty za AGD itp Kredyt hipoteczny

12 MEANDRY OPŁATY

13 Zalety systemów opłat KRYTERIA Wg: Liczby mieszk. Powierzchni mieszkalnej Zużycia Wody Liczby gosp. domowych ZALETY Prostota wdrożenia i niskie koszty tej operacji Początkowo silny wzrost ilości surowc. Wtórnych Niskiekoszty wdrożenia, B. przydatna we wspólnotach mieszkaniowych Silny impuls rozwojowy dla recyklingu Wzrost przychodów - eliminacja strat, Indywidualny szacunekilościowy wytwarzanych odpadów, Uwzględnienie dynamiki wytwarzania Najlepsza baza dla systemu opłaty taryfowej Solidna baza systemu w przyszłości Niskie koszty wdrożenia Brak oporu społecznego Szybki przyrost masy pozyskiwanych odpadów 13

14 Wady systemów opłat KRYTERIA według Liczby mieszkańców Powierzchni mieszkalnej Zużycia Wody Liczby gospodarstw domowych WADY Łatwa manipulacja liczbą mieszkańców Niemożliwe określenie ind. Ilości wytworz. odpadów, Silny wzrost stawek rekompensata wysokich strat Silna podatność na podrzucanie z zewnątrz (niel. dystrybucja) Możliwy początkowo opór społeczny Mimo wysokiej przydatności nie może być stosowany do podm. gospod. Stosunkowo wysokie koszty wdrożenia, Początkowo możliwy spory opór społeczny z obawy przed nowym vide opłata powierzchniowa Zerwaniez zasadą liczenia kosztów Eliminuje w przyszłości taryfę opłat Demoralizacja świadomości ekonomicznej mieszkańców 14

15 Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów RAPORT Konkurencja na polskim rynku usług odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych Luty 2012 roku

16 Gminy przejmujące władztwo nad odpadami poprzez referendum Badaniem zostało objętych 30 gmin, w których do 2009 r odbyło się ważne referendum dotyczące odbioru odpadów komunalnych z wynikiem pozytywnym. Są to wszystkie gminy miejskie, miejsko-wiejskie, w których przeprowadzono referenda, a o których informacje zaczerpnięto w toku badania. Informacje na temat gmin wiejskich zaczerpnięto ze źródeł wtórnych W toku badania zidentyfikowano jeszcze dwie gminy: Poniatowa i Ryki, ale w ich przypadku wojewoda lubelski unieważnił uchwałę ws. przejęcia od mieszkańców obowiązków wynikających z ustawy.

17 UOKiK Raport 2011, stan 2009 Gminy miejskie: Karpacz, Kowary, Gorlice, Starachowice, Wolsztyn, Limanowa, Grybów, Sławków, Pszczyna, Legionowo, Sanok Gminy miejsko-wiejskie: Kąty Wrocławskie, Cieszanów, Końskie, Pobiedziska, Białobrzegi, Serock

18 UOKiK Raport 2011, stan 2009 Gminy wiejskie: Magnuszew, Dobre, Zakrzew, Cegłów, Buczkowice, Wilkowice, Słopnice, Gietrzwałd, Łużna, Sękowa, Jabłonna, Komorniki, Tarnowiec. Gminy, w których referendum odbyło się w 2010 r. Głowno, Jedlnia-Letnisko, Garwolin, Izabelin nie były badane, gdyż trudno byłoby ocenić skutki referendum po zaledwie kilku miesiącach, a nawet roku od jego przeprowadzenia Analizie poddano wyniki nadesłane przez 27 gminy.

19 System opłat Spośród badanych 27 gmin 23 wprowadziły opłatę za odbiór odpadów. USTALANIE STAWEK Wysokość stawek zwykle ustalała Rada gminy 19 gmin: akceptacja stawek proponowanych przez urząd gminy. Urząd gminy -1 gmina, Związek gmin -1 gmina, bądź Zakład Komunalny -2 gminy. EGZEKUCJA OPŁAT Natomiast egzekwowaniem opłat zajmuje się Urząd gminy 12 gmin Zakład budżetowy 9 gmin. Gminna spółka świadcząca usługi komunalne -2 gminy) oraz Burmistrz - 1 gmina.

20 Przejmowanie obowiązków w zakresie odbioru odpadów Przetarg 17 gmin Przekazanie obowiązków własnemu podmiotowi zakładowi budżetowemu bądź spółce bez procedury przetargowej - 6 gmin. Przetarg na odbiór (jedynie) 12 gmin Zarówno zlecenie wywozu własnemu podmiotowi jak i przetarg 5 gmin. Przykład: gmina Sławków Pierwszy przetarg gmina przeprowadzała w 2007 roku i wygrała spółka z nią niezwiązana - ALBA MPGK Dąbrowa Górnicza Sp. z o.o., należąca do przedsiębiorcy ponadregionalnego ALBA (GK). Następnie po wygaśnięciu umowy, obowiązki zostały przekazane Miejskiemu Zakładowi Wodociągów i Kanalizacji. Zakład ten również przeprowadził przetarg, w którym wyłonił tę samą spółkę (ALBA MPGK Dąbrowa Górnicza Sp. z o.o.).

21 Przejmowanie obowiązków w zakresie odbioru odpadów cd. 17 gmin po przetargach Biorąc pod uwagę ostatni z odnotowanych, w każdej gminie, przetargów, W 8 gminach wygrali przedsiębiorcy ponadregionalni, W 5 prywatni przedsiębiorcy lokalni, W 2 spółki gminne, W pozostałych 2 przetargi zostały unieważnione Oznacza to, że przedsiębiorcy ponadregionalni wygrali w ponad połowie rozstrzygniętych przetargów: okres do 2009.

22 Przykłady na przetargi unieważnione Do szczególnej sytuacji doszło natomiast w gminie Legionowo, jedynej podzielonej na sektory, których dotyczył przetarg. Unieważniony gdyż: nie złożono żadnej oferty niepodlegającej odrzuceniu. W II przetargu dla całej gminy, bez podziału na sektory, wygrał przedsiębiorca ponadregionalny Remondis(GK). W gminie Jabłonna zamawiający unieważnił postępowanie dwukrotnie, gdyż postępowanie obarczone było niemożliwą do usunięcia wadą uniemożliwiającą zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia publicznego.

23 Zróżnicowanie gmin pod względem długości trwania umów W części gmin przetargi przeprowadzano co roku. Przykład: gmina Komorniki, w której dotychczas przeprowadzono aż 8 przetargów. Najdłuższy okres trwania kontraktu odnotowano w Starachowicach. Po pierwszym przetargu, od czasu referendum, podpisano umowę, z należącą do ponadregionalnej grupy Toensmeierspółką ALMAX Sp. z o.o., na 3 lata ( ), Po drugim przetargu, Po drugim przetargu, podpisano umowę z tą samą spółką na 10 lat ( )

24 Wpływy z opłat przekazywane przez gminy na rzecz przedsiębiorstw gospodarki odpadami komunalnymi - tab Lp Gmina Rok A. Opłata istniała krócej niż 3 lata 1 Końskie 59% 55% 2 Legionowo 77% 83% 3 Białobrzegi 949% 92% 4 Słopnice 99% B. Wpływy z opłaty w trzecim roku nie pokrywały (były mniejsze od) środków przekazywanych na rzecz przedsiębiorstwa odbioru odpadów 1 Cegłów 12% 22% 18% 25% 2 Dobre 109% 75% 58% 3 Grybów 85% 97% 61% 83% 92% 77% 4 Sławków 69% 48% 64% 6 Łużna 6% 68% 69% 83% 7% 63% C. Wpływy z opłaty w trzecim roku były równe bądź większe od środków przekazywanych na rzecz przedsiębiorstwa odbioru odpadów 1 Wolsztyn(związek Obra) 100% 100% 100% 2 Pszczyna 100% 96% 101% 3 Zakrzew 49% 672% 118% 4 Gietrzwałd 33% 97% 125% 5 Komorniki 80% 112% 136% 157% 131% 117% 6 Pobiedziska 121% 134% 136% 115% 101% 80% 7 Starachowice 277% 159% 162% 118% 108% 106% 8 Wilkowice 274% 346% 364% 419% 437%

25 Trzeci rok krytyczny próg samofinansowania W trzecim roku funkcjonowania tab. 6.2, w dziewięciu gminach wpływy z opłat nie pokrywają w pełni wydatków przekazywanych na rzecz przedsiębiorstwa prowadzącego odbiór. w siedmiu gminach udział opłaty był niższy niż 75%. tylko w jednej z gmin w późniejszym roku, środki pochodzące z opłaty były wyższe niż wydatki ponoszone na rzecz przedsiębiorstwa Niepokrywanie nakładów na firmę wpływami z pobieranych opłat miała miejsce we wszystkich czterech gminach, w których opłata funkcjonowała krócej niż trzy lata. Jeżeli gmina nie osiągnęła progu samofinansowania w 3 roku, to akceptowała niepokrywanie nakładów z pobieranych opłat,

26 Trzeci rok krytyczny próg samofinansowania Wpływy z opłat często są niższe niż środki przekazywane przedsiębiorstwom odbierającym odpady. W dziewięciu z siedemnastu badanych po gminy musiały finansować system odbioru odpadów również z innych środków budżetowych. Gdy wziąć pod uwagę, oprócz funduszy na pokrycie kosztów przedsiębiorstw wywożących, również pozostałe nakłady związane z utrzymaniem systemu, to z brakiem pokrycia wydatków przez wpływy z opłaty mieliśmy do czynienia w jedenastu z siedemnastu gmin (64,7%) Wydatki na pozostałe koszty związane z gospodarką odpadami gminy definiowały jako koszty administracyjne, naliczanimi egzekwowanie należności z tytułu opłaty.

27 Trzeci rok krytyczny próg -wnioski 1) Więcej odebranych odpadów przejęcie władztwa spowodowało zwiększenie ilości odebranych odpadów od mieszkańców w drugim roku istnienia opłaty -w dziewięciu z dwunastu gmin. Jednakże zebrane odpady zwykle w podobnym wymiarze (w stosunku do odpadów komunalnych zebranych ogółem) jak wcześniej trafiały na składowiska. 2) Subsydiowanie systemu przez gminy Większa ilość odebranych odpadów komunalnych wynika przede wszystkim, z tego, że system ten jest subsydiowany przez inne środki gminne niż pochodzące z opłaty. W części badanych gmin, mieszkańcy mogą natomiast w ramach opłaty - dostarczać dowolną ilość odpadów. Opłata jest naliczana od osoby, a zatem dotowane są w ten sposób gospodarstwa domowe wytwarzające więcej odpadów na osobę.

28 Trzeci rok krytyczny próg -wnioski Inną formą subsydiowania jest utrzymywanie opłaty na poziomie poniżej kosztów, wywozu i późniejszego zagospodarowania. Z punktu widzenia oszczędności w sferze finansów publicznych, nowy system przynosi nowe obciążenia dla budżetów gminy. Powody: wyższe koszty administracyjne, dotowania systemu odbioru odpadów komunalnych z innych środków niż opłaty, Wzrost poziomu opłat nie może być ustalany na zbyt wysokim poziomie gdyż dla władz gmin -mieszkańcy są również wyborcami.

29 Należności RIPOK a rozkład strumienia 12 Należności RIPO Odpady Należności I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

30 Należności RIPOK a płatności Należności Platnosci PGKO

31 Deficyt: należności -płatności I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Należności Platnosci PGKO Deficyt obrotow m-c 4 6 8

32 Bilansowy model SELEKTYWNEJ ZBIORKI: PGOK System ujemnych dopłat Przychody u źródła z instalacji doczyszczającej Koszty u źródła i instalacji doczyszczającej Wynik ujemny lub dodatni Ceny w kraju i na świecie: Chiny, Indie, Mondi (makul), Polowat (PET), itp.,.

33 Bilansowy model SELEKTYWNEJ ZBIORKI: RIPOK System ujemnych dopłat Przychody z instalacji doczyszczającej oraz sortowni odp. zmieszanych Koszty u źródła i instalacji doczyszczającej Wynik ujemny lub dodatni Ceny w kraju i na świecie: Chiny, Indie, Mondi Świecie

34 BILANS gminnego systemu SELEKTYWNEJ ZBIORKI Recykling (ujemny) Koszty obsługi systemu PSZ Zmieszane (dodatni) Plus Minus?

35 STRATEGIA DOBORU OPŁAT

36 Kolorystyka opłat Opłata podymna : niebieska Opłata pogłówna : czerwona Opłata powierzchniowa : zielona Opłata wodna : fioletowa

37 Efektywność społeczno-ekonomiczna opłat 60 Gradacja opłat wg. oporu społecznego 40 Efekt ekonom ; 40 40; ; ; -40 Opór społeczny

38 Efektywność społeczno-ekonomiczna opłat 60 Gradacja opłat 40 Efekt ekonom ; 40 65; ; ; -40 Efektywność środowiskowa

39 Temat 3 Strategia dla gmin wiejskich (uboższych) Wieś: według gospodarstwa domowego według liczby mieszkańców 3. Skutki: 1. Przejściowo wysoki deficyt gospodarki odpadami w budżecie gminy i wysokie poparcie społeczne: rusza recykling 2. Stopniowo ograniczenie deficytu, kontrola nad strumieniem, likwidacja nielegalnej utylizacji, przyrost masy recyklingu, kontrola nad kosztami systemu

40 Temat 3 Strategia dla gmin miejskich(dostatnich) Miasta: według liczby mieszkańców według LM lub powierzchni lub wody 3. Skutki: 1. Początkowo spory deficyt gospodarki odpadami w budżecie gminy i kulejące poparcie społeczne: tsunami: recykling i windykacja płatności - II poł. 2013! 2. Stopniowo ograniczenie deficytu, kontrola nad strumieniem, likwidacja nielegalnej utylizacji, przyrost masy recyklingu, kontrola nad kosztami systemu - samofinansowanie

41 Pytania po przerwie na kawę!

42 Dziękuję za uwagę KOLEJNE WARSZTATY 19 WRZESNIA SGGW W WARSZAWIE edwin.gornicki@gmail.com tel