Nie nale y zastanawiaæ siê, czy do boksu zawodowego reformy trzeba wprowadziæ, lecz kiedy i jakie.

Transkrypt

1 66 PAP/AP Regulacje prawne w boksie zawodowym, niezbêdne i pilne, winny zmierzaæ w kierunku ochrony zdrowia boksera, przejrzystoœci i czystoœci zasad rywalizacji. 66

2 Prawo sportowe Nie nale y zastanawiaæ siê, czy do boksu zawodowego reformy trzeba wprowadziæ, lecz kiedy i jakie. 67 Komercjalizm, korupcja i boks zawodowy Praca ukazuje ewolucjê regulacji organizacyjno-prawnych w boksie zawodowym w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii od lat dwudziestych XX wieku do dnia dzisiejszego. Omawiany okres zosta³ podzielony na trzy etapy: lata brak jakichkolwiek uregulowañ, lata czêœciowe regulacje, aktualny uk³ad wymagaj¹cy zasadniczej reformy. Autor przedstawia wa niejsze inicjatywy organizacyjno-prawne podejmowane w Stanach i, mimo lepszej opinii, usprawnienia w funkcjonowaniu systemu na wyspach brytyjskich. Jego zdaniem, zmiany winny byæ skierowane w stronê utworzenia silnej centralnej instytucji, której naczelnym zadaniem by³aby przejrzystoœæ zasad handlowych oraz zapewnienie warunków bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia bokserów. S OWA KLUCZOWE: prawo sportowe boks zawodowy komercjalizm korupcja. Ewolucja regulacji prawnych w dziedzinie boksu zawodowego w USA 1. Lata Lata dwudzieste XX wieku by³y dekad¹ najbardziej dochodowych walk School of Law Queens University, Belfast, Irlandia Pó³nocna. bokserskich. Zapewne okropnoœci I wojny œwiatowej w której zastosowano gaz musztardowy i karabiny maszynowe sprawi³y, e agresja i brutalnoœæ towarzysz¹ce walce bokserskiej wyda³y siê ³agodne i zwyczajne. Za symbol tego okresu zosta³ uznany amerykañski mistrz wagi ciê kiej Jack Dempsey, który sprawi³, e boks zyska³ niespotykan¹ wczeœniej popularnoœæ, szacunek i sta³ siê Sport Wyczynowy 2006, nr 3-4/

3 68 profesj¹ niezwykle dochodow¹. W dniu Œwiêta Niepodleg³oœci w 1919 roku Dempsey odebra³ tytu³ Jessowi Willardowi. Nastêpnie w bardzo widowiskowy sposób (w komercyjnym sensie tego okreœlenia) wielokrotnie broni³ swego tytu³u. Trzecia z tych walk, w której jego przeciwnikiem by³ francuski bohater wojenny George Carpentier (Jersey City, 2 lipca 1921 roku) by³a pierwszym pojedynkiem, a zapewne równie pierwsz¹ imprez¹ sportow¹, w której wp³ywy brutto za bilety wstêpu przekroczy³y milion dolarów. Szósta walka Dempseya w obronie tytu³u, przeciwko Gene Tunneyowi, odby³a siê w 1926 roku na oczach widzów, a wp³ywy za bilety by³y rekordowe i wynios³y dolarów. W³aœnie wtedy rozpoczê³a siê era prawdziwego boksu zawodowego. Na ringu Dempsey zap³aci³ za to, e przez trzy lata nie musia³ broniæ tytu³u: jego przeciwnik ³atwo go pokona³. W rewan u The Battle of the Long Count w Soldier Field w Chicago ponownie zwyciê- y³ Tunney. Kr¹ y³y pog³oski, e Dempsey sprzeda³ przynajmniej jedn¹ z walk. Niezale - nie od tego, czy jest to prawda, czasy, które nadesz³y bezpoœrednio po jego panowaniu, by³y okresem najwiêkszego przekupstwa. Twierdzenie to dotyczy zw³aszcza walk o mistrzostwo w wadze ciê kiej. Co wiêcej, New York State Athletic Commission (NYSAC), ju od chwili powstania najbardziej wp³ywowa organizacja (wydawa³a licencje krajowe i miêdzynarodowe), sta³a siê sprzedajn¹ i podatn¹ na wp³ywy polityczne. NYSAC dzia³a³a wtedy wed³ug kaprysów organizatora walk (promoter) Texa Rickarda, który rz¹dzi³ najwiêksz¹ aren¹ boksersk¹ Madison Square Garden. W 1920 roku przedstawiciele 13 stanów USA za³o yli konkurencyjn¹ organizacjê National Boxing Association (NBA), która równie zaczê³a nadawaæ tytu³y mistrzów œwiata. W latach trzydziestych XX wieku boks zawodowy w USA stanowi³ zbitek archaicznych zasad, zagranicznych najeÿdÿców, mnóstwa nieczystych walk i kryminalnych postêpków. To okres kariery zawodowego mistrza wagi ciê kiej Primo Carnery. Ten mierz¹cy ponad 1,90 m wzrostu bokser zosta³ wmanewrowany przez mafiê w kilka wa nych, ale wysoce w¹tpliwych, walk. W 1933 roku Carnera stan¹³ do pojedynku o tytu³ mistrza œwiata wagi ciê kiej. Powszechnie uwa a siê, e jego zwyciêstwo w dniu 29 czerwca 1933 nad ówczesnym mistrzem, Jackiem Sharkeyem, by³o oszustwem. Sharkey po piêciu rundach niemrawych akcji zosta³ znokautowany zagadkowym ciosem, który bardziej zdziwi³ samego Carnerê ni jego przeciwnika. Nic dziwnego, e w 1933 roku rozleg³y siê pierwsze ¹dania powo³ania niezale nej organizacji pañstwowej, która zarz¹dza³aby sportem w Stanach Zjednoczonych. G³ównym rzecznikiem tej idei by³ redaktor sportowy New York Times John Kieran. Okreœli³ on problem, który trapi boks zawodowy po dziœ dzieñ: Bokser zdyskwalifikowany w Nowym Jorku mo e walczyæ na obszarze zarz¹dzanym przez National Boxing 68

4 Komercjalizm, korupcja i boks zawodowy 69 Association, obejmuj¹cym 26 stanów. Zawodnik zdyskwalifikowany na obszarze NBA mo e walczyæ w Nowy Jorku i w Pensylwanii. Obie te organizacje rzadko ze sob¹ wspó³dzia³aj¹. Maj¹ odmienne obyczaje i zasady. Finansowa rentownoœæ przyci¹gnê³a do boksu kryminalistów. W 1940 roku uczestnictwo przestêpczoœci zorganizowanej w boksie zawodowym, g³ównie wymuszaj¹cej ³apówki, sk³oni³y senatora Ambrose a Kennedy ego do zaproponowania Kongresowi Stanów Zjednoczonych, by wyda³ rezolucjê w sprawie powo³aniu pañstwowego komitetu zarz¹dzaj¹cego boksem zawodowym. Projekt upad³, ale zainteresowanie nieczystymi dzia³aniami w przemyœle boksu zawodowego zaczê³o wzrastaæ. Lata powojenne, od 1947 do 1957 okres zapocz¹tkowany w dniu 14 listopada 1947 roku dyskusyjn¹ pora k¹ Jake a La Motty (nosz¹cego przydomek The Raging Bull Wœciek³y Byk) z Billym Foxem by³ w zawodowym boksie okresem najwiêkszego, zupe³nie otwartego przekupstwa. Powsta³a International Boxing Council (Miêdzynarodowa Rada Boksu IBC) organizacja, której cz³onkami by³y osoby organizuj¹ce walki w Nowym Jorku, nale ¹ce do najwiêkszych rodzin mafijnych i zawodowych hazardzistów. Przez ca³e lata piêædziesi¹te dzia³alnoœæ IBC by³a przedmiotem nieustannego zainteresowania w³adz federalnych. Jej praktyki doprowadzi³y wreszcie do wyroku S¹du Najwy szego, g³osz¹cego, e boks w odró nieniu do baseballu nie jest zwolniony z postanowieñ prawa antymonopolowego zawartego w Sherman Act z 1890 roku (USA przeciwko IBC, 1955, 348 US 236). Wyrok ten znacznie os³abi³ wp³ywy IBC. 2. Lata W latach szeœædziesi¹tych XX wieku liczne posiedzenia Kongresu, prowadzone przez senatora Estesa Kefauvera, przewodnicz¹cego Senate Judiciary Committee s Subcommittee on Antitrust and Monopoly (Podkomitet Senackiej Komisji S¹dowej d.s. Przeciwdzia³ania Trustom i Monopolom), ujawni³y straszliwy ba³agan panuj¹cy w boksie zawodowym zarówno pod wzglêdem zarz¹dzania, jak i struktury. Szerzy³o siê przekupstwo i nieukrywana przestêpczoœæ. Dla ka dej próby reform przeszkodê stanowi³y opisane ni ej okolicznoœci. Po pierwsze boks zawodowy nie rozwija³ siê wed³ug wzorca obranego przez inne dyscypliny sportu, takie, na przyk³ad, jak pi³ka no na czy lekkoatletyka, które utworzy³y sieæ demokratycznych organizacji narodowych, stopniowo przekszta³caj¹ce siê w jedno, miêdzynarodowe, cia³o zarz¹dzaj¹ce, np. FIFA lub IAAF. Boks zawodowy nie poszed³ te za przyk³adem boksu amatorskiego. Obce by³y mu jednolite uregulowania AIBA (International Amateur Boxing Association Miêdzynarodowy Zwi¹zek Boksu Amatorskiego, przyp. t³um.), zw³aszcza w odniesieniu do zdrowia i bezpieczeñstwa bokserów. By³oby idealnie, gdyby w boksie zawodowym dzia³a³ odpowiednik AIBA. Niestety, nie jest to mo liwe Komercjalizm, korupcja i boks zawodowy 69

5 70 ze wzglêdu na uk³ad organizacji bokserskich, a tak e liczn¹ grupê i siln¹ pozycjê organizatorów walk i zainteresowanych mediów, które czerpi¹ korzyœci z tego, e nie ma w boksie mocnej w³adzy centralnej. Po drugie boks zawodowy, w odró nieniu od wiêkszoœci innych zawodowych sportów indywidualnych, nie ma kalendarza regularnych turniejów. Walki s¹ organizowane ad hoc. Ich inicjatorzy, na przyk³ad kompanie telewizyjne, urz¹dzaj¹ w porozumieniu z osobami zarz¹dzaj¹cymi boksem imprezy z³o one z kilku walk. Pojedynki mistrzowskie s¹ firmowane przez liczne prywatne miêdzynarodowe organizacje. Tylko pozornie musz¹ siê odbywaæ zgodnie z zasadami organizacji zarz¹dzaj¹cej, obejmuj¹cymi obowi¹zkowe zabezpieczenie medyczne i czêste badania zawodników. Wa ne jest równie to, e cia³a te firmuj¹ jedynie walki na poziomie mistrzowskim, a ich g³ównym zadaniem jest ustalanie kolejnoœci bokserów na listach rankingowych. Ich dzia³ania s¹ finansowane ze sk³adek wp³acanych przez bokserów zwykle w wysokoœci 3-5% ich ogólnych dochodów w zamian za umo liwienie walki o tytu³ danej organizacji. Ka da z nich dzia³a niezale nie. Wspó³pracuj¹ ze sob¹ niechêtnie, o czym œwiadczy to, e nagminnie ignoruj¹ wybitnych bokserów z innych list i promuj¹ jedynie swoich mistrzów i pretendentów do tytu³u. Po trzecie bokser zwykle podpisuje kontrakt z mened erem na zasadzie wy³¹cznoœci. Typowa praktyka polega na tym, e mened er umawia siê z organizatorem walki (promoter) w nadziei, e nie ograniczy siê tylko do jednego pojedynku, ale e dojdzie do wysoce op³acalnych walk w obronie tytu³u. Na ogó³, organizator wpisuje boksera do umowy patronackiej na okreœlony czas lub okreœlon¹ liczbê pojedynków. Zgodnie z typow¹ umow¹ bokser zrzeka siê na jego rzecz praw handlowych zwi¹zanych z przysz³ymi walkami, dotycz¹cych sponsoringu, sprzeda y biletów czy praw do transmisji radiowych i telewizyjnych w zamian za przysz³e nagrody. Nastêpnie organizator próbuje sprzedaæ te prawa z zyskiem. Uk³ad handlowy wydaje siê prosty, lecz gdy uczestnicz¹ w nim pozbawieni skrupu³ów organizatorzy i pojawia siê konflikt interesów mened erów i organizatorów, niezbyt wykszta³cony bokser nie jest ich równorzêdnym partnerem. Po czwarte w obrêbie tej wielowarstwowej struktury mog¹ tworzyæ siê ró norodne powi¹zania. Istnieje monopolistyczna kontrola sprawowana przez organizatorów (liczne prywatne miêdzynarodowe organizacje bokserskie), a pojedynek musi siê odbyæ pod auspicjami odpowiedniej stanowej lub pañstwowej agencji reguluj¹cej walki. Konflikty interesów mog¹ te powstaæ miêdzy bokserami, którzy podpisali kontrakt z tym samym organizatorem w tej samej kategorii wagowej czy w tych samych mistrzostwach. Organizator mo e decydowaæ o tym, komu przypadnie tytu³ i wymuszaæ na zawodnikach wysokie op³aty za pojedynki. Bokser, który nie ma kontraktu z g³ównym organizatorem, mo e czuæ siê odstawiony 70

6 Komercjalizm, korupcja i boks zawodowy na boczny tor mo e nigdy nie otrzymaæ szansy na walkê o tytu³, choæby na ni¹ zas³ugiwa³ ze wzglêdów sportowych. Sytuacjê boksera niezale nego pogarsza fakt, e organizatorzy maj¹ œcis³e powi¹zania z przynajmniej jedn¹ wielk¹ organizacj¹ zarz¹dzaj¹c¹ boksem i bokser nie bêd¹cy w ³askach, pomimo swej reputacji, mo e nie osi¹gn¹æ nale nej mu pozycji z powodów pozasportowych. Zawodnicy i mened erowie nie powi¹zani z g³ównym w danym okresie organizatorem albo musz¹ ostatecznie przyj¹æ jego regu³y, albo stworzyæ konkurencyjn¹ organizacjê i otrzymaæ tytu³ mistrza œwiata na jej prawach. Dzieje boksu zawodowego obfituj¹ w tego typu pokrêtne sytuacje. Jak stwierdzono wczeœniej, w latach piêædziesi¹tych reputacja NBA ucierpia³a wskutek powi¹zañ z IBC, w sprawie której S¹d Najwy szy Stanów Zjednoczonych wyda³ niekorzystny wyrok za praktyki monopolistyczne. W 1962 roku NBA odrodzi³a siê pod nazw¹ World Boxing Association (Œwiatowy Zwi¹zek Bokserski WBA) i pod koniec lat szeœædziesi¹tych na swoj¹ rêkê przyznawa³a wiêkszoœæ œwiatowych tytu- ³ów. W 1983 roku amerykañska grupa wp³ywowych dzia³aczy pod przewodnictwem Roberta Lee z New Jersey State Athletic Commission (Komisja Sportowa Stanu New Jersey) próbowa³a odzyskaæ kontrolê nad WBA. Kiedy nie zdo- ³a³a tego dokonaæ, za³o y³a w³asn¹ organizacjê International Boxing Federation (Miêdzynarodowa Federacja Boksu IBF). Pocz¹tkowo uzyska³a silne wsparcie amerykañskich organizatorów 71 walk, którzy mieli doœæ p³acenia wysokich op³at WBA, a tak e spe³niania dodatkowych, nieformalnych ¹dañ tej organizacji, które sta³y siê czymœ zwyczajnym. Niestety, Lee równie skupi³ na sobie zainteresowanie FBI za takie same wykroczenia. W 1988 roku podobne okolicznoœci poskutkowa³y za³o eniem World Boxing Organisation (Œwiatowa Organizacja Boksu WBO). PóŸniej, w 1963 roku powsta- ³a World Boxing Council (Œwiatowa Rada Boksu WBC). Na sw¹ siedzibê WBC obra³a Meksyk i jest zarz¹dzana przez Jose Sulimana, œciœle powi¹zanego z organizatorem walk Donem Kingiem. Istnieje ponadto mnóstwo innych organizacji zarz¹dzaj¹cych boksem, miêdzy innymi World Boxing Union, International Boxing Organisation itp. 1 Na pierwszy rzut oka mog³oby siê wydawaæ, e mnogoœæ organizacji i mo liwych do zdobycia tytu³ów jest dla bokserów korzystna, przynajmniej na krótk¹ metê. Nawet mierny bokser, je- eli zyska odpowiednie poparcie, mo e zdobyæ jakiœ tytu³. W rzeczywistoœci przynosi to korzyœci g³ównie ró nego rodzaju przedsiêbiorcom. Im wiêcej tytu³ów znajduje siê na rynku, tym wiêcej dochodowych walk mo na sprzedaæ sieciom telewizyjnym, tym wiêcej biletów kupi¹ widzowie i tym wiêcej bokserów mo na wykorzystaæ. Co istotne, zwiêkszono liczbê kategorii wagowych z pocz¹tkowych 8 do 17. Przed pó³ wiekiem by³o najwy ej 8 mistrzów 1 Na liœcie amerykañskich i œwiatowych organizacji zajmuj¹cych siê boksem zawodowym figuruje 14 nazw (przyp. t³um.) Komercjalizm, korupcja i boks zawodowy 71

7 72 œwiata, natomiast obecnie oko³o 17 zawodników szczyci siê jakimœ œwiatowym tytu³em. Naszkicowana tu struktura jest bardziej skomplikowana, poniewa wszelkie procedury oceny i wspierania boksu, a tak e wszyscy ludzie bior¹cy w nich udzia³ bokserzy, sêdziowie, sêdziowie ringowi musz¹ byæ zarejestrowani i licencjonowani przez pañstwowe w³adze sportowe lub odpowiedni¹ prywatn¹ organizacjê boksersk¹. Dotyczy to tak e hal, w których odbywaj¹ siê pojedynki. Mo na by s¹dziæ, e procedury przestrzegane przy organizacji imprez bokserskich s¹ w jakimœ stopniu poddane kontroli pañstwowej i e cechuje je pewna jednolitoœæ. Faktycznie, poszczególne pañstwowe cia³a przepisodawcze takie jak NYSAC a tak e prywatne jednostki o zasiêgu pañstwowym podjê³y wysi³ki, by wprowadziæ jakieœ uregulowania pojedynków odbywanych pod ich auspicjami. Jednak e g³ówny problem polega na tym, e jeœli organizatorzy walk uwa aj¹, i zabezpieczenia medyczne lub op³aty licencyjne za walki w jakimœ stanie czy pañstwie s¹ zbyt uci¹ liwe, to przenosz¹ siê do organizacji maj¹cej bardziej przyjazne przepisy. Na przyk³ad w Stanach Zjednoczonych najbardziej presti owe walki odbywaj¹ siê z dala od wschodniego wybrze- a, gdzie regulacje s¹ œcis³e w stanach taniej bandery, gdzie ponadto legalne dzia³anie kasyn i hazardu pozwala uzyskaæ dodatkowe dochody. Z powodu istnienia wielu organizacji reguluj¹cych uprawianie boksu w pocz¹tkach lat szeœædziesi¹tych XX wieku senator Kefauver wprowadzi³ pod obrady Kongresu Stanów Zjednoczonych szereg projektów ustaw reformuj¹cych tê dziedzinê sportu. Przewidywa³y one utworzenie stanowiska National Boxing Commissioner (Pañstwowego Komisarza Boksu) urzêdnika sprawuj¹cego nadzór nad tym sportem. Przez takiego komisarza kontrolowany jest w USA baseball. Próby te spe³z³y jednak na niczym, poniewa w Senacie przewa y³a opinia, e stanowi³oby to niepo ¹dany precedens, prowadz¹cy do zaanga owania siê w³adz federalnych w sprawy sportu. W latach siedemdziesi¹tych i osiemdziesi¹tych boks zawodowy nadal by³ zarz¹dzany równie Ÿle, jak wczeœniej. Pisano wtedy: Motywy ekonomiczne oraz podzielony system regulacji pañstwowych nak³aniaj¹ wielu bokserów i mened erów do omijania prawa. Bokser, czasowo pozbawiony œrodków do ycia z powodu przepisów bezpieczeñstwa w jednym stanie, mo e przekroczyæ granicê do innego stanu i boksowaæ tam pod innym nazwiskiem, lekcewa ¹c swoje zdrowie. Istnieje niekompletny i fragmentaryczny system wymiany informacji miêdzy licznymi stanowymi komisjami bokserskimi w odniesieniu do rutynowego sprawdzania to samoœci i badania lekarskiego kontuzjowanych bokserów. K³opoty komisji z uzyskaniem dok³adnej historii medycznej bokserów s¹ równie problemem miêdzynarodowym. 3. Lata W latach dziewiêædziesi¹tych senator John McCain podj¹³ dzia³ania maj¹ce na celu uporz¹dkowanie niektórych opisanych powy ej problemów. Uznaj¹c, e 72

8 Komercjalizm, korupcja i boks zawodowy 73 nie ma wielkich szans na po³¹czenie licznych organizacji zarz¹dzaj¹cych boksem w jedno autorytatywne cia³o, wezwa³ do federalnego uregulowania spraw imprez bokserskich odbywaj¹cych siê na terenie Stanów Zjednoczonych. Zainteresowanie senatora boksem zawodowym skupia³o siê pocz¹tkowo na nadu yciach w zarz¹dzaniu t¹ dyscyplin¹, a w dalszej kolejnoœci na problemach zdrowia i bezpieczeñstwa. Wyszed³ on z za³o enia, e lepiej bêdzie nadaæ wiêcej praw ró nym stanowym agencjom sportowym i wspieraæ budowanie jednolitoœci w stosowaniu tych praw, ni narzuciæ sportowi jedn¹ centraln¹ organizacjê, finansowan¹ przez pañstwo. W dniu 9 paÿdziernika 1996 roku wszed³ w ycie federalny akt prawny, The Professional Boxing Safety Act (PBSA). Ta pierwsza znacz¹ca federalna inicjatywa prawodawcza w boksie zawodowym mia³a na celu przede wszystkim zapobie enie wykorzystywaniu przez organizatorów walk, mened erów i bokserów niespójnoœci w istniej¹cym stanie prawnym. Warto wymieniæ cztery punkty tej ustawy. Po pierwsze zabrania ona kontuzjowanym bokserom udzia³u w pojedynkach w innych stanach. Po wtóre wprowadza wymóg obecnoœci w pobli- u ringu odpowiednich s³u b medycznych. Po trzecie zobowi¹zuje wszystkich bokserów do zarejestrowania siê w celu otrzymania karty identyfikacyjnej wydanej przez komisjê boksersk¹ w stanie jego zamieszkiwania (lub, jeœli zawodnik jest obcokrajowcem lub mieszka w stanie nie maj¹cym w³asnej komisji bokserskiej, w dowolnej komisji stanowej). Wreszcie po czwarte zawiera zapis o konflikcie interesów, zabraniaj¹cy komisarzom stanowym pobierania rekompensat (czytaj: ³apówek) od uczestników biznesu bokserskiego (czytaj: organizatorów walk). Druga wielka inicjatywa prawodawcza McCaina w dziedzinie boksu stanowi czêœæ aktu nosz¹cego nazwê Muhammad Ali Boxing Reform Act 2000 (MABRA), odnosz¹cego siê do ró nych praktyk maj¹cych na celu wyzysk i przymuszanie w przemyœle boksu zawodowego w Stanach Zjednoczonych (i gdzie indziej). Zdaniem inicjatora obu ustaw ich skutecznoœæ jest ograniczona: Ustawy PBSA i MABRA mia³y na celu lepsze zabezpieczenie bokserów i z³agodzenie skutków najpowa niejszych nadu yæ w boksie. Zosta³y uchwalone po to, aby podwy szyæ bezpieczeñstwo i spo³eczne zaufanie do boksu. Wprawdzie wprowadzenie tych przepisów stanowi³o wa ny krok w kierunku reform, ale dotyczy³y one objawów, a nie przyczyn dolegliwoœci sportu. Powa ne problemy nie znik³y, wiêc senator McCain (przy wspó³pracy senatora Byrona Dogana) wniós³ pod obrady Kongresu Stanów Zjednoczonych akt zatytu³owany Professional Boxing Amendments Act (Ustawa o Nowelizacji Boksu Zawodowego PBAA). Ustawa ta ma na celu wprowadzenie piêciu podstawowych reform. Po pierwsze umocnienie istniej¹cego prawa federalnego przez uchwalenie jednolitych norm bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia. Po drugie ustanowienie scentralizowanego rejestru medycznego, który móg³by byæ wykorzystywany przez stanowe ko- Komercjalizm, korupcja i boks zawodowy 73

9 74 misje sportowe w celu ochrony bokserów. Po trzecie zawê enie pola arbitralnych praktyk organizacji zarz¹dzaj¹cych boksem. Po czwarte podjêcie próby ujednolicenia treœci zawieranych kontraktów. Najbardziej rewolucyjna jest jednak pi¹ta reforma. Ma ona na celu ustanowienie jednego federalnego cia³a zarz¹dzaj¹cego boksem zawodowym w Stanach Zjednoczonych niezale nie, jednolicie i skutecznie. Mia³oby ono nosiæ nazwê United States Boxing Administration (Zarz¹d Boksu Stanów Zjednoczonych USBA) i by³oby kierowane przez dyrektora naczelnego (executive director) wspomaganego przez trzyosobow¹ komisjê mianowan¹ bezpoœrednio przez prezydenta Stanów Zjednoczonych, za porad¹ i zgod¹ Senatu. USBA mia³by przede wszystkim ustalaæ zasady licencjonowania bokserów, organizatorów i mened erów, a tak e organizacji bokserskich. Organizacja ta mog³aby uniewa niaæ lub zawieszaæ licencje w przypadku pogwa³cenia federalnych przepisów bokserskich lub, gdyby dosz³a do przekonania, i takie uniewa nienie lub zawieszenie bêdzie s³u y³o interesowi publicznemu. W swym ostatnim artykule senator McCain powtórzy³, e podstawowym zadaniem USBA mia³aby byæ ochrona zdrowia, bezpieczeñstwa i ogólnych interesów bokserów. Ponadto do zadañ tej organizacji nale a³by administracyjny nadzór nad wszystkimi meczami boksu zawodowego w Stanach Zjednoczonych regulowany przepisami federalnymi, w tym wspó³praca z innymi federalnymi organizacjami, maj¹ca na celu zapewnienie przestrzegania tych praw. W tym kontekœcie senator zwróci³ uwagê na koniecznoœæ usuniêcia b³êdów obserwowanych w funkcjonowaniu PBSA i MABRA. Opisane wy ej reformy boksu zawodowego w Stanach Zjednoczonych nosz¹ charakter zasadniczy i maj¹ olbrzymie znaczenie. Chodzi tu zw³aszcza o to, e serce œwiatowego boksu zawodowego bije w³aœnie w Stanach Zjednoczonych. Zawodowy bokser, który nie zdobêdzie licencji na walki w tym kraju, bêdzie mia³ zablokowany dostêp do najbardziej dochodowego rynku sportowego. Dlatego normy ustanowione w Stanach Zjednoczonych maj¹ w istocie zasiêg ogólnoœwiatowy. Przepisy reguluj¹ce uprawianie boksu w Zjednoczonym Królestwie W Zjednoczonym Królestwie tradycyjne uregulowania dzia³aj¹ znakomicie. BBBC (British Board of Boxing Control Brytyjska Rada Kontroli Boksu) jest jedynym cia³em zarz¹dzaj¹cym. Jest to prywatna organizacja wydaj¹ca przepisy, ale nie maj¹ca umocowañ ustawowych. Nale y przyznaæ, e dzia³alnoœæ BBBC jest doœæ chlubna i jak stwierdzi³ pewien komentator od dawna jest ona uwa ana za jedn¹ z najsprawniejszych organizacji bokserskich. Co wiêcej, warto zauwa yæ, i wskutek serii wypadków œmiertelnych wybitnych bokserów na ringach brytyjskich w latach dziewiêædziesi¹tych ubieg³ego wieku od- 74

10 Komercjalizm, korupcja i boks zawodowy by³o siê wiele debat parlamentarnych nad ewentualnym zakazem uprawiania boksu zawodowego. Dziêki zdecydowanej postawie czêœci parlamentarzystów, a tak e przedstawicieli rz¹du podkreœlaj¹cych, e medyczne uregulowania BBBC nale ¹ do najsurowszych na œwiecie oraz e podlegaj¹ nieustannym ulepszeniom propozycja ta zosta³a ostatecznie odrzucona. Dokonania BBBC nale y postrzegaæ w szerszym kontekœcie. Nie ulega w¹tpliwoœci, e dzia³ania tej organizacji s¹ godne pochwa³y, ale trzeba je odnieœæ do ogólnych norm zarz¹dzania boksem na œwiecie, których poziom jest niezbyt wysoki. Co wiêcej, prawne skutki kontuzji doznanej przez Michaela Watsona w walce z Chrisem Eubankiem, która odby³a siê w Londynie w dniu 21 wrzeœnia 1991 (waga superœrednia, WBO) na d³ugo podwa y³y wiarygodnoœæ i autorytet BBBC. Wspomniany pojedynek odby³ siê w Londynie wed³ug zasad BBBC, które wymaga³y, by przy walce byli obecni trzej lekarze uznani przez Radê. Watson rozpocz¹³ pojedynek agresywnie, ale w ostatniej rundzie okaza³ siê niezdolny do obrony i sêdzia ringowy przerwa³ walkê. Piêœciarz dozna³ wylewu krwi do mózgu i straci³ przytomnoœæ. W zamieszaniu, które nast¹pi³o potem, pierwszy lekarz dotar³ do niego po up³ywie a 7 minut i dopiero wtedy go zbada³. W 30 minut po utracie przytomnoœci Watsona dowieziono do szpitala North Middlesex, gdzie przeprowadzono resuscytacjê. Jednak e szpital ten nie mia³ oddzia³u neurochirurgicznego, 75 wiêc Watsona przewieziono na operacjê do innego szpitala, ale wówczas dozna³ on ju powa nych i nieodwracalnych uszkodzeñ mózgu. Przykuty do wózka inwalidzkiego Watson oskar y³ BBBC o zaniedbania w zakresie niezbêdnych zabezpieczeñ medycznych i wygra³ proces (Watson przeciwko BBBC [2001] 2 WLR 1256). Jego zdaniem w przepisach BBBC powinien znaleÿæ siê wymóg, by obecni przy walce lekarze mieli mo liwoœci udzielenia natychmiastowej i skutecznej pomocy resuscytacyjnej. Watson utrzymywa³, e gdyby takiej pomocy udzielono mu ju na ringu, to mia³by powa ne szanse, by nie doznaæ trwa³ych uszkodzeñ mózgu. W pierwszej instancji sêdzia Ian Kennedy wyda³ wyrok korzystny dla Watsona. Jednak e BBBC z³o y- ³a apelacjê twierdz¹c, e nie ci¹ y³ na niej obowi¹zek opieki nad Watsonem. Brytyjski S¹d Apelacyjny odrzuci³ tê apelacjê i stwierdzi³, e wszystkie organizacje sportowe maj¹ œcis³y obowi¹zek stosowania regu³ i polityki, maj¹cych na celu ochronê zdrowia i bezpieczeñstwa sportowców. Wyrok w sprawie Watsona by³ pod wieloma wzglêdami katastrofalny dla BBBC. Po pierwsze, bokserowi przyznano milion funtów odszkodowania od tej organizacji. Po drugie, wzmocni³ pozycjê zwolenników zakazu uprawiania boksu, twierdz¹cych, e niezale nie od podjêtych œrodków zapobiegawczych jest rzecz¹ skrajnie trudn¹ uczynienie zeñ sportu bezpiecznego. Po trzecie, wywar³ znaczny wp³yw na skutecznoœæ BBBC jako organizacji reguluj¹cej upra- Komercjalizm, korupcja i boks zawodowy 75

11 76 wianie boksu. Ten ostatni punkt ma podstawowe znaczenie dlatego, e uwypukla potrzebê gruntownej reformy sportu zawodowego w Wielkiej Brytanii. Wnioski W dniu 15 listopada 2003 meksykañski zawodnik Marco Antonio Barrera pokona³ filipiñskiego mistrza Manny Pacquiao w transmitowanej przez telewizjê walce w wadze piórkowej. Od po³owy lat dziewiêædziesi¹tych Barrera by³ jednym z najbardziej fascynuj¹cych i odwa nych bokserów zawodowych. Pozbawi³ on brytyjskiego boksera Naseema Hameda jego rekordu ustanowionego w kwietniu 2001 (na 61 walk tylko trzykrotnie zszed³ z ringu pokonany). Jego pojedynek z Pacquiao, który wówczas by³ mistrzem œwiata juniorów w wadze piórkowej w organizacji IBF, by³ wydarzeniem najwy szej wagi. Tego rodzaju walka odbywa siê zwykle w Las Vegas, gdzie nadzór sprawuje Nevada State Athletic Commisssion. W tym jednak przypadku odby³a siê w San Antonio w Teksasie. Dlaczego organizatorzy walki zdecydowali siê na przeprowadzenie jej w Teksasie, okaza³o siê w trakcie przygotowañ do meczu. Dziennikarze ujawnili, e od 1995 roku Barrera cierpi na bóle g³owy i e w sierpniu 1997 roku, po drugiej z ciê kich przegranych przezeñ walk z bokserem o nazwisku Junior Jones, w tajemnicy przeszed³ w Mexico City zabieg chirurgiczny, polegaj¹cy na otwarciu czaszki, usuniêciu nienormalnego splotu y³ i wstawieniu ochronnej p³ytki tytanowej. Krótko potem, ju w 1997 roku, Barrera walczy³. P³ytka by- ³aby widoczna na ka dym zdjêciu tomograficznym, a poniewa Nevada State Athletic Commission na krótko przedtem wprowadzi³a wymóg przedstawienia przez boksera wyników tomografii w celu uzyskania licencji, wiêc organizatorzy walk Barrery przenieœli imprezê do Teksasu, gdzie siê tego nie wymaga. W opisie tego przypadku, wybitny amerykañski dziennikarz sportowy George Kimball odnotowa³, e wprowadzenie wymogu przedstawiania wyników magnetycznego rezonansu przez najpotê niejsz¹ organizacjê boksersk¹ w Stanach Zjednoczonych, Nevada State Athletic Commission, napotka³o na silny opór kilku najwiêkszych organizatorów walk, wœród nich równie opiekuna Barrery, Topa Ranka. W maju 2003 roku jego pracownik Bruce Trampler z³o y³ pismo ze sprzeciwem wobec tej regulacji. Po operacji Barrera stoczy³ 16 walk. Za ka dym razem mia³ obowi¹zek podaæ w formularzu medycznym wszelkie przebyte operacje chirurgiczne i za ka dym razem pope³nia³ oszustwo ukrywaj¹c historiê swojej choroby. Wiêkszoœæ walk odby³a siê w Stanach Zjednoczonych, a po³owa z nich w Las Vegas pod nadzorem pozornie skrupulatnym Nevada State Athletic Commission. Jedn¹ z walk przeprowadzono w Albert Hall w Londynie w kwietniu 1999 roku. Warta odnotowania by³a nie sama walka, gdy Barrera znokautowa³ swego przeciwnika ju w pierwszej rundzie, ale to, e w odró nieniu od organizacji ame- 76

12 Komercjalizm, korupcja i boks zawodowy rykañskich British Boxing Board of Control ju w pocz¹tkach 1999 roku wprowadzi³a wymóg, by ka dy bokser, zanim uzyska licencjê na walki w Wielkiej Brytanii, przeszed³ badanie tomograficzne. Nie ulega w¹tpliwoœci, e w stosunku do Barrery wymóg ten nie zosta³ spe³niony. Sprawa Barrery ukazuje niesprawnoœæ systemu obecnych przepisów w miêdzynarodowym boksie zawodowym. Nie nale y zastanawiaæ siê, czy reformy trzeba wprowadziæ, lecz kiedy i na jakiej podstawie. Niniejszy szkic ukazuj¹cy ewolucjê uregulowañ prawnych w boksie zawodowym prowokuje sformu³owanie wniosku, e boks zawodowy powinien mieæ autorytatywne, scentralizowane cia³o nadzoruj¹ce. Jego mandat i uprawnienia powinny wynikaæ przede wszystkim ze œcis³ej procedury licencyjnej, zawieraj¹cej prawo do uniewa niania lub zawieszania licencji w przypadku pogwa³cenia kodeksu sportowego. Organizacja ta jako swój g³ówny cel stawiaæ powinna dobro, ochronê godnoœci i zdrowia bokserów. Do jej zadañ powinno nale eæ m.in. utrzymywanie centralnej bazy danych medycznych i statystycznych dotycz¹cych bokserów. Co wiêcej, wszystkie kontrakty w boksie zawodowym powinny byæ przejrzyste, a wymogi finansowe i formalne jak najmniej 77 uci¹ liwe. Powinny one odpowiadaæ deklaracji praw boksera, obejmuj¹cej ubezpieczenie, emeryturê i inne przywileje. Pod koniec XIX wieku w³adze bokserskie, dzia³aj¹ce w ramach ró nych przepisów, zosta³y zmuszone, pod groÿb¹ uznania za przestêpstwo, do zmiany bezwzglêdnych walk o nagrody do bardziej cywilizowanych pojedynków w rêkawicach. Odt¹d dzia³alnoœæ bokserska odbywa³a siê w warunkach legalnoœci. Niestety, póÿniejsze dzieje boksu wraz z czasami wspó³czesnymi, mo na postrzegaæ jako pasmo niepowodzeñ wdro- enia uregulowañ. Wszelkie przepisy wynikaj¹ce z kompromisu, do którego dosz³o pod koniec XIX wieku, by³y bezceremonialnie ³amane. Uwa am, e w Stanach Zjednoczonych i w Zjednoczonym Królestwie sport stan¹³ przed wyborem: albo bêdzie kontynuowa³ swoj¹ dzia³alnoœæ jak dot¹d, nara aj¹c siê na cywilne pozwy o niekompetencjê i zaniedbania (jak to mia³o miejsce w przypadku Watsona), albo w pe³ni podporz¹dkuje swoje zasady uregulowaniom ustawowym. Struktura organizacyjna wspó³czesnego boksu zawodowego oraz s³abo uregulowana przepisami dzia³alnoœæ organizacji bokserskich, wrêcz sk³aniaj¹ce do wyzysku, doprowadz¹, i to w niedalekiej przysz³oœci, do sytuacji, e pojawi¹ siê powa ne ¹dania zakazu jego uprawiania. Komercjalizm, korupcja i boks zawodowy 77