12 th EFA Conference 5 th Polish Asthma, Allergy and COPD Patients Organisations Federation Conference June, Warsaw, Poland

Transkrypt

1 12 th EFA Conference 5 th Polish Asthma, Allergy and COPD Patients Organisations Federation Conference June, Warsaw, Poland Education in Allergy, Asthma and Chronic Obstructive Pulmonary Disease PROGRAMME WEDNESDAY 25 JUNE :00-12:00 Press Conference :00 EFA Annual General Meeting :00 OPENING CEREMONY WELCOME ADDRESS Anna Doboszynska, Polish Federation of Asthma, COPD and Allergy Patient Associations, Svein-Erik Myrseth, EFA President 17:00-17:15 INTRODUCTION Marinella Salapatas, EFA Acting President 17:15-17:45 Chronic obstructive pulmonary diseases an optimistic point of view Nikos Siafakas (Greece) 17:45-18:15 Does education help and who is educating whom? Marinella Salapatas, EFA Acting President Harp concert Małgorzata Komorowska Buffet THURSDAY 26 JUNE :00-10:40 SESSION I: SMOKING CESSATION CHAIRS: DOROTA GÓRECKA (POLAND) AND OTTO SPRANGER (EFA) 09:00-09:25 Antismoking text and pictorial warnings and their effects Florin Dumitru Mihaltan (Romania) 09:25-09:50 Smoking cessation among adolescents Mervi Hara (Finland s ASH) 09:50-10:15 Smoking cessation in primary care International Primary Care Respiratory Group (IPCRG) Guidelines Anders Østrem (IPCRG) 10:15-10:40 Smoking cessation: new therapies Dorota Górecka (Poland) 10:40-11:00 Coffee break

2 12 Konferencja EFA 5 Konferencja Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP czerwca 2008, Warszawa Astma Alergia POChP Chory Lekarz Pielęgniarka Edukacja Chorych PROGRAM ŚRODA 25 CZERWCA 2008 R. 11:00-12:00 Konferencja prasowa :00 Doroczne Zgromadzenie Ogólne EFA :00 CEREMONIA OTWARCIA. POWITANIE Anna Doboszyoska, Prezes Polskiej Federacji Stowarzyszeo Chorych na Astmę Alergię i POChP, Svein- Eric Myrseth, Prezydent EFA 17:00-17:15 WPROWADZENIE Marinella Salapatas, Prezydent EFA 17:15-17:45 Obturacyjne choroby płuc - optymistyczny punkt widzenia Nikos Siafakas (Grecja) 17:45-18:15 Czy edukacja pomaga i kto uczy kogo? Marinella Salapatas, Prezydent EFA Koncert na harfę Małgorzata Komorowska CZWARTEK 26 CZERWCA :00-10:40 SESJA I: ZAPRZESTANIE PALENIA PRZEWODNICZĄCY SESJI: DOROTA GÓRECKA (POLAND) I OTTO SPRANGER (EFA) 09:00-09:25 Piktogramy ostrzegające przed paleniem i ich wpływy Florin Dumitru Mihaltan (Rumunia) 09:25-09:50 Zaprzestanie palenia przez młodzież Mervi Hara (Finlandia) 09:50-10:15 Zaprzestanie palenia w opiece podstawowej - Zalecenia International Primary Care Respiratory Group (IPCRG) Anders Østrem (IPCRG) 10:15-10:40 Zaprzestanie palenia nowe metody leczenia Dorota Górecka (Polska) 10:40-11:00 Przerwa na kawę

3 11:00-16:10 SESSION II: CHRONIC OBSTRUCTIVE PULMONARY DISEASE CHAIRS: HALINA BATURA-GABRYEL (POLAND), RICHARD HODDER (CANADA) 11:00-11:30 Dealing with the problem of dyspnea in the patient's everyday life Richard Hodder (Canada) 11:30-12:00 Pulmonary rehabilitation Nicolino Ambrosino (Italy) 12:00-12:30 Progress in the treatment of COPD Anna Doboszynska (Poland) 12:30-13:30 Lunch 13:30-15:10 SESSION III: ASTHMA CHAIRS: JENNY VERSNEL (EFA), JOANNA CHOROSTOWSKA-WYNIMKO (POLAND) 13:30-13:55 Have we covered everything? Why is there nothing new in the treatment of asthma? Neil Barnes (UK) 13:55-14:20 Monitoring inflammation in asthma. Where are we now? Joanna Chorostowska-Wynimko (Poland) 14:20-14:45 Is asthma education and self-treatment beneficial? Martyn Partridge (UK) 14:45-15:10 Asthma education for children and families (PRACTALL) Erkka Valovirta (EFA) 15:10-15:30 Coffee break 15:30-17:20 SESSION IV: ALLERGY CHAIRS: ERKKA VALOVIRTA (FINLAND), MAREK KULUS (POLAND) 15:30-15:55 Self management from hypersensitivity to anaphylaxis Erna Botjes (The Netherlands) 15:55-16:20 What do we know about allergy prevention in children? M. Kulus (Poland) 16:20-16:55 Genetically modified foods: allergy friend or foe Harry Wichers (The Netherlands) 16:55-17:20 Controversies and new research on prevention and management of food allergy J.O. Hourihane (Ireland)

4 11:00-16:10 SESJA II: PRZEWLEKŁA OBTURACYJNA CHOROBA PŁUC PRZEWODNICZĄCY SESJI: HALINA BATURA-GABRYEL (POLSKA) I RICHARD HODDER (KANADA) 11:00-11:30 Dusznośd w życiu codziennym chorego Richard Hodder (Kanada) 11:30-12:00 Rehabilitacja pulmonologiczna Nicolino Ambrosino (Włochy) 12:00-12:30 Postępy w leczeniu POChP Anna Doboszyoska (Polska) 12:30-13:30 Obiad 13:30-15:10 SESJA III: ASTMA PRZEWODNICZĄCY SESJI: VERSNEL (EFA), JOANNA CHOROSTOWSKA-WYNIMKO (POLSKA) 13:30-13:55 Dlaczego w leczeniu astmy nie dzieje się nic nowego? Neil Barnes (Wielka Brytania) 13:55-14:20 Monitorowanie zapalenia w astmie. Gdzie jesteśmy? Joanna Chorostowska-Wynimko (Polska) 14:20-14:45 Czy edukacja i samoleczenie są w astmie korzystne? Martyn Partridge (Wielka Brytania) 14:45-15:10 Astma: edukacja dla dzieci i rodzin (PRACTALL) Erkka Valovirta (EFA) 15:10-15:30 Przerwa na kawę 15:30-17:20 SESJA IV: ALERGIA PRZEWODNICZĄC SESJI: ERKKA VALOVIRTA (FINLAND), MAREK KULUS (POLSKA) 15:30-15:55 Samoleczenie od nadwrażliwości do anafilaksji Erna Botjes (Holandia) 15:55-16:20 Co wiemy o zapobieganiu alergii u dzieci? Marek Kulus (Polska) 16:20-16:55 Żywnośd modyfikowana genetycznie - przyjaciel czy wróg alergii Harry Wichers (Holandia) 16:55-17:20 Kontrowersje i nowe badania nad zapobieganiem i leczeniem alergii pokarmowej J.O. Hourihane (Irlandia)

5 FRIDAY 27 JUNE SESSION V: GA²LEN GLOBAL ALLERGY AND ASTHMA EUROPEAN NETWORK OF EXCELLENCE CHAIRS: MAREK KOWALSKI (POLAND), MARINELLA SALAPATAS (EFA) :30 Science: News from the Network Marek Kowalski (Poland) :00 Update/results of the GA²LEN Campaign Does Rhinitis Lead to Asthma? Noelie Auvergne (Belgium) 10:00-10:30 Does Rhinitis Lead to Asthma? Campaign in Poland Anna Doboszynska (Poland) 10:30-11:00 Coffee break 11:00-12:30 SESSION VI: ENVIRONMENT CHAIRS: PAOLO CARRER (ITALY), ANTONELLA MURARO (ITALY) Latest evidence on indoor air quality and Guidelines Paolo Carrer (Italy) 11: Managing allergy and asthma at school (EAACI Position Paper) Antonella Muraro (Italy) 12:30-14:00 Lunch PARALLEL SESSIONS 14:00-16:00 PARALLEL SESSION FOR PATIENT REPRESENTATIVES AND PATIENTS CHAIRS: MARIANELLA SALAPATAS (EFA), SUSANNA PALKONEN (EFA) 14:00-14:30 How to start from a scratch & build a patient education programme? Martin Partridge (UK) 14:30-15:00 This is how we built up our patient education programme (large organisation) Erica Euving (Asthma Foundation, Netherlands) 15:00-15:30 This is how we built up our patient education programme (small organisation) Lena Kolff (Dutch Association of People with Atopic Eczema) 15:30-16:00 Exchanging experiences on educational programmes (EFA members and other patient representatives) Sport and Exercise DVD entitled Reach your peak with asthma Breda Flood, Asthma Society of Ireland

6 PIĄTEK 27 CZERWCA 2008 R. 09:00-10:30 SESJA V: GA 2 LEN GLOBAL ALLERGY AND ASTHMA EUROPEAN NETWORK OF EXCELLENCE PRZEWODNICZĄCY SESJI: MAREK KOWALSKI (POLAND), MARINELLA SALAPATAS (EFA) 09:00-09:30 Nowości naukowe w sieci Marek Kowalski (Polska) 09:30-10:00 Update/results of the GA 2 LEN Campaign Does Rhinitis Lead to Asthma? Noelie Auvergne (Belgium) 10:00-10:30 Czy katar alergiczny prowadzi do astmy? Anna Doboszyoska (Polska) 10: Przerwa na kawę 11:00-12:30 SESJA VI: ŚRODOWISKO PRZEWODNICZĄCY SESJI: PAOLO CARRER (WŁOCHY), ANTONELLA MURARO (WŁOCHY) 11:00-11:30 Najnowsze dowody na jakośd powietrza w pomieszczeniach i zalecenia Paolo Carrer (Włochy) 11:30-12:00 Leczenie alergii i astmy w szkole (Stanowisko EAACI) Antonella Muraro (Włochy) 12:30-14:00 Obiad SESJE RÓWNOLEGŁE 14:00-16:00 SESJA RÓWNOLEGŁA DLA CHORYCH PRZEWODNICZĄCY SESJI: PRZEWODNICZĄCY SUSANNA PALKONEN (EFA) I MARINELLE SALAPATAS (EFA) 14:00-14:30 Jak tworzyd program edukacji dla chorych? Martin Partridge (Wielka Brytania) 14:30-15:00 Oto jak tworzymy program edukacji naszych chorych - duża organizacja Erica Euving (Asthma Foundation, Holandia) 15:00-15:30 Oto jak tworzymy program edukacji naszych chorych - mała organizacja Lena Kolff (Dutch Association of People with Atopic Eczema) 15:30-16:00 Wymiana doświadczeo w zakresie programów edukacji (członkowie EFA i inni przedstawiciele chorych) Sport i dwiczenia. DVD pt.: Osiągnij szczyt z astmą Breda Flood (Irlandia)

7 PARALLEL SESSION FOR DOCTORS CHAIRS: WALDEMAR TOMALAK (POLAND) I MIROSŁAW SZMIT (POLAND) 14:00-14:15 The effects of Free Brath educational program Andrzej Wojtyła (Poland) 14:15-14:30 COPD multiorgan disease Piotr Dąbrowiecki (Poland) 14:30-15:00 Alternative treatments in pulmonology Jerzy Kruszewski (Poland) 15:00-15:30 Astma treatment - combination therapy Mirosław Szmidt (Poland) 15:30-16:00 E-learning in pulmonary education W. Tomalak (Poland) PARALLEL SESSION FOR NURSES CHAIRS: AGNIESZKA LEWKO (UK) I ANNA PROKOP-STASZECKA (POLAND) 14:00-14:25 Pulmonary symptoms Anna Prokop (Poland) 14:25-14:50 Global Initiative Against Asthma GINA - integrated care model. Evidence Based Practice for Nursing Emilia Świetlik (Poland) 14:50-15:15 Global Initiative on COPD GOLD Halina Batura (Poland) 15:15-15:40 Pulmonary rehabilitation and the role of allied professionals Agnieszka Lewko (UK), Julia Bott (ERS) 15:40-16:05 Food allergy what should we know about it? Monika Konieczna (Poland) 16:05-16:30 EAACI Position Paper about anaphylaxis Antonella Muraro (Italy) Polish Federation General Meeting SATURDAY 28 JUNE 2008 EFA Board meeting

8 SESJE RÓWNOLEGŁE DLA LEKARZY PRZEWODNICZĄCY SESJI: WALDEMAR TOMALAK (POLAND) I MIROSŁAW SZMIT (POLAND) 14:00-14:15 Efekty programu edukacyjnego Wolnośd oddechu Andrzej Wojtyła (Polska) 14:15-14:30 POChP- choroba wielonarządowa Piotr Dąbrowiecki (Polska) 14:30-15:00 Terapie alternatywne w pulmonologii Jerzy Kruszewski (Poska) 15: Terapia astmy leczenie kombinowane Mirosław Szmidt (Polska) 15:30-16:00 E-learning w edukacji pulmonologicznej Waldemar Tomalak (Polska) SESJE RÓWNOLEGŁE DLA PIELĘGNIAREK PRZEWODNICZĄCY SESJI: AGNIESZKA LEWKO (UK) I ANNA PROKOP-STASZECKA (POLAND) 14:00-14:25 Objawy chorób układu oddechowego Anna Prokop (Polska) 14:25-14:50 Światowa Inicjatywa Przeciwko Astmie zintegrowany model opieki. Praktyka Pielęgniarska Oparta na Faktach Emilia Świetlik (Polska) 14:50-15:15 Światowa Inicjatywa Przeciwko POChP (Global Initiative on COPD GOLD) Halina Batura (Polska) 15:15-15:40 Rehabilitacja pulmonologiczna i rola współpracujących profesjonalistów Agnieszka Lewko (UK) i Julia Bott (ERS) 15:40-16:05 Co powinniśmy wiedzied o alergii pokarmowej Monika Konieczna (Polska) Anafilaksja. Stanowisko EAACI Antonella Muraro (Włochy) 17:00-19:00 Zebranie sprawozdawczo wyborcze Polskiej Federacji SOBOTA 28 CZERWCA 2008 R. Spotkanie Zarządu EFA

9 WEDNESDAY 25 JUNE 2008 CHRONIC OBSTRUCTIVE PULMONARY DISEASES: AN OPTIMISTIC POINT OF VIEW Nikos Siafakas Medical School University of Crete, Department of Thoracic Medicine, University General Hospital, Heraklio Crete, Greece. In this presentation, an optimistic point of view will be developed towards the management of chronic obstructive respiratory diseases, primarily asthma and COPD. The progress made during the last 40 years regarding the epidemiological indexes (mortality), our knowledge on the pathogenesis and risk factors and all aspects of the managements of both diseases will be reviewed. Significant historical developments such as aerosol inhalation therapy, combination therapy, patients education, antileucotrienes, and anti-ige drugs for asthma will be discussed in detail. In addition, similar important steps in the management of COPD such as long-term oxygen therapy, non-invasive ventilation, antismoking treatment, long-acting anticholinergics and surgery for emphysema will be presented. Based on these historical perspectives, current research and future prospectives, the thesis of the optimistic view on the management of chronic obstructive respiratory disease will be explored. Pulmonologist should be the first to convey the message to the medical community, their patients and their families that both diseases are treatable and there are a great number of therapeutic modalities that could significantly improve the quality of life of our patients.

10 ŚRODA 25 CZERWCA 2008 R. CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO OPTYMISTYCZNY PUNKT WIDZENIA Nikos Siafakas Medical School University of Crete, Department of Thoracic Medicine, University General Hospital, Heraklio Crete, Greece. W tym wystąpieniu zostanie przedstawiony optymistyczny punkt widzenia dotyczący postępowania w przewlekłych obturacyjnych chorobach układu oddechowego, przede wszystkim w astmie i POChP. Ocenimy postępy uczynione w minionych 40 latach w zakresie wskaźników epidemiologicznych (śmiertelnośd), wiedzy na temat patogenezy i czynników ryzyka oraz wszystkich aspektów leczenia obydwu chorób. Szczegółowo będą omówione istotne osiągnięcia historyczne, jak wprowadzenie do lecznictwa aerozoli wziewnych, leczenie skojarzone, leki przeciwleukotrienowe oraz przeciwko IgE w leczeniu astmy. Ponadto przedstawione będą podobnie ważne kroki w leczeniu POChP, jak długotrwała tlenoterapia, wentylacja nieinwazyjna, odzwyczajanie od palenia, cholinolityki długo działające oraz operacyjne leczenie rozedmy płuc. Opierając się na tych historycznych faktach, zostaną omówione wyniki najnowszych badao i przyszłe perspektywy i optymistyczne poglądy dotyczące leczenia przewlekłych obturacyjnych chorób układu oddechowego. Pulmonolodzy będą pierwszymi, którzy przekażą informacje światu lekarskiemu, swoim chorym i ich rodzinom, że obydwie choroby są uleczalne i jest wiele metod terapeutycznych, które mogą istotnie poprawid jakośd życia chorych.

11 DOES EDUCATION HELP AND WHO IS EDUCATING WHOM? Marianella Salapatas EFA ACTING PRESIDENT, ANIKSI, 75 EL. VENIZELOU STR, ATHENS, GREECE For some years now, there has been increasing interest in patient education. The amount of information that is available either on websites or through brochures can create a platform of knowledge so that the patient is able to prevent situations that could provoke symptoms, or even effectively handle exacerbation of symptoms. The access to information, however, does not ensure use of the information. Furthermore, patients often do not comply with the doctor s instructions either because of lack of understanding or due to their own beliefs that are in contradiction with the instructions given. So the questions that arise are: Should doctors also be educated in order to educate patients effectively? So who in the end is educating whom? It is self understood that a patient doctor relationship must be bidirectional. Therefore, patients must keep in mind that a doctor can not guess the impact of a disease on a patient s life and, on the other hand, doctors must realize that each patient is an individual. A therapy is effective if, besides treating the underlying disease, it also meets the needs of individual patients, and any instruction given should not only be for treating immediate symptoms but also preventing and dealing with future health problems. Guidelines emphasize that therapists, nurses, pharmacists, and physicians should teach and reinforce selfmanagement education at every opportunity and in all settings.

12 CZY EDUKACJA POMAGA I KTO KOGO EDUKUJE? Marianella Salapatas EFA ACTING PRESIDENT, ANIKSI, 75 EL. VENIZELOU STR, ATHENS, GREECE sophia@hol.gr Już od jakiegoś czasu wzrasta zainteresowanie edukacją chorych. Ilośd informacji, które można znaleźd w sieci lub w różnych broszurach może stworzyd zbiór wiadomości, które umożliwiają choremu zapobieganie sytuacjom wywołującym objawy, a nawet skutecznie radzid sobie z zaostrzeniami choroby. Jednak dostęp do informacji nie gwarantuje ich wykorzystywania. Ponadto chorzy często nie przestrzegają zaleceo lekarza albo z braku zrozumienia, albo z powodu wyimaginowanej sprzeczności ich własnych przekonao z tymi zaleceniami. Tak więc powstaje pytanie: czy należy także edukowad lekarzy, aby mogli skutecznie edukowad swoich chorych? Kto w koocu kogo edukuje? Zrozumiałe jest, że relacje chory-lekarz muszą byd dwukierunkowe. Dlatego chory musi pamiętad, że lekarz nie może zgadywad wpływu choroby na jego życie, a lekarz musi sobie zdad sprawę, że każdy chory jest indywidualnością. Terapia jest skuteczna, jeśli poza leczeniem samej choroby spełnia także oczekiwania poszczególnych chorych, a udzielane wskazówki powinny dotyczyd nie tylko leczenia objawów, lecz także zapobiegania i radzenia sobie z problemami zdrowotnymi w przyszłości. W wytycznych podkreśla się, że terapeuci, pielęgniarki, farmaceuci i lekarze powinni uczyd i umacniad wiedzę dotyczącą samopomocy przy każdej możliwej okazji.

13 THURSDAY 26 JUNE 2008 SESSION I: SMOKING CESSATION ANTISMOKING TEXT AND PICTORIAL WARNINGS AND THEIR EFFECTS Florin Mihaltan, Ruxandra Ulmeanu, Ioana Munteanu NATIONAL INSTITUTE OF PNEUMOLOGY "M.NASTA", BUCHAREST, ROMANIA. In 1981, the Federal Trade Commission (FTC) concluded that the health warning did not provide sufficient information to consumers about the health hazards of smoking and that the message was overexposed, outdated, abstract, and not personally relevant to consumers. Several other countries, including Canada, Australia, Thailand, South Africa, Singapore, and Poland, have mandated stronger health warnings on cigarette packages by requiring the addition of graphic images and detailed statistical information concerrning the health risks of tobacco use and information about how to quit smoking. Graphic warnings appeared first on cigarette packages in five countries: Canada, Brazil, Singapore, Thailand, and Australia. In 1989, Canada had text-only warning labels that covered 20% of cigarette packages. In 2000, Canada passed new regulations enlarging cigarette warning labels to 50% of the front and back of the cigarette package. These labels included text, graphic color photos, and information on toxic substances. Our presentation is an update of the impact of antismoking text and pictorial warnings. We are analysing their effects and their limits. At the same time, we are analysing modalities to improve their messages. Our conclusions are very important for the future of this type of activity: Pictorials and warning texts (inside and outside the pack) are good weapons against smoking. They need to be integrated with other policies for controlling smoking. More surveys to evaluate their effects are required. It depends on the experience of each country, but we can learn from first-line countries (Australia and Canada). Warning labels need to be part of a larger public health education effort and incorporated into antismoking campaigns, so they can reinforce antismoking messages and provide information about the health risks of tobacco use.

14 CZWARTEK 26 CZERWCA 2008 SESJA I: ZAPRZESTANIE PALENIA TEKSTY I PIKTOGRAMY OSTRZEGAJĄCE PRZED PALENIEM ORAZ ICH EFEKTY Florin Mihaltan, Ruxandra Ulmeanu, Ioana Munteanu NATIONAL INSTITUTE OF PNEUMOLOGY "M.NASTA", BUCHAREST, ROMANIA. mihaltan@startsnet.ro W 1981 r. Federalna Komisja Handlu (FTC) orzekła, że ostrzeganie o zagrożeniach zdrowotnych niewystarczająco informują konsumentów o skutkach zdrowotnych palenia i że informacje są przesadne, nieaktualne, abstrakcyjne i źle kierowane. Liczne paostwa, jak Kanada, Australia, Tajlandia, RPA, Singapur i Polska głosowały za wzmocnieniem ostrzeżeo na opakowaniach papierosów, domagając się dodawania informacji graficznych i dokładnych danych statystycznych na temat zagrożeo zdrowia przez palenie papierosów oraz informacji o sposobach zaprzestania palenia. Ostrzeżenia graficzne początkowo pojawiły się na opakowaniach papierosów w 5 paostwach: Kanadzie, Singapurze, Tajlandii i Australii. W roku 1989 ostrzeżenia tekstowe w Kanadzie zajmowały 20% powierzchni paczki papierosów. W roku 2000 w Kanadzie weszło w życie nowe zarządzenie powiększające te ostrzeżenia do 50% frontowej i tylnej ścianki paczki papierosów. Ostrzeżenia składały się z tekstu, kolorowych zdjęd oraz informacji o substancjach toksycznych. Nasza prezentacja jest uaktualnionym wpływem ostrzeżeo słownych i graficznych. Analizujemy ich zalety i wady. Jednocześnie analizujemy środki, które mogą poprawid ich przesłanie. Nasze wnioski mają duże znaczenie dla przyszłości takich działao. Piktogramy i ostrzeżenia słowne (wewnątrz i na zewnątrz opakowania) są dobrą bronią w walce z paleniem. Muszą byd zintegrowane z innymi działaniami ograniczającymi palenie. Konieczne jest wykonanie dalszych badao oceniających ich wpływ. Skutecznośd zależy od własnych doświadczeo poszczególnych paostw, ale wiele można nauczyd się od pionierów (Australii i Kanady). Nalepki ostrzegające muszą stad się częścią szerszej edukacji zdrowotnej i zostad włączone do kampanii przeciwko paleniu papierosów, aby wzmocnid ich przesłanie i informowad o zdrowotnych szkodliwościach palenia.

15 SMOKING CESSATION AMONG ADOLESCENTS Mervi Hara FINLAND'S ASH (ACTION ON SMOKING AND HEALTH), HELSINKI, FINLAND. Tobacco companies have long targeted adolescents as replacements to take the place of those who quit smoking or die. They are fully aware that if people do not start smoking before they reach adulthood, they are unlikely ever to start. Adolescent experimentation with a highly addictive product can easily lead to a lifetime of nicotine and social dependence. The younger the children first try smoking, the more likely they are to become regular smokers and the more difficult it is for them to quit. The factors that increase the risk of trying and continuing with smoking include tobacco advertising and sales promotion, easy access to tobacco products, low prices, peer pressure, smoking among the peers, parents and siblings, a positive or equivocal attitude to smoking, and a social climate that is indifferent to smoking. Children and adolescents are exposed to positive impressions of tobacco use not only through tobacco advertising but through the cultural environment. The positive portrayal of tobacco use encourages children to experiment with smoking and to continue to use tobacco products. Most smokers would like to quit their habit. According to a Finnish study, half the adolescents aged years who smoke on a daily basis, said that they are addicted to nicotine. The number of 18-year-olds was even higher. Nicotine dependence can develop very quickly after starting smoking. Furthermore, very light smoking includes features that indicate nicotine dependence. To prevent the onset of smoking and support smoking cessation among adolescents there should be comprehensive, multi-level strategies and strong public policies. These policies should include fiscal, legislative, regulatory and educational measures.

16 ZAPRZESTANIE PALENIA PRZEZ MŁODZIEŻ Mervi Hara FINLAND'S ASH (ACTION ON SMOKING AND HEALTH), HELSINKI, FINLAND. Firmy tytoniowe od dawna traktowały młodzież jako zastępstwo osób, które zaprzestały palenia lub zmarły. Doskonale zdawały sobie sprawę, że ktoś, kto nie zaczął palid przed osiągnięciem wieku dorosłego, raczej już nie będzie palił. Eksperymentowanie przez młodzież z używkami silnie uzależniającymi może łatwo doprowadzid do nałogu, trwającego całe życie. Im młodsze dziecko zaczyna popalad, tym większe jest prawdopodobieostwo, że będzie palid regularnie i tym trudniejsze będzie zaprzestanie. Do czynników zwiększających ryzyko rozpoczynania i kontynuowania palenia należą reklamy i akcje promocyjne, łatwy dostęp do wyrobów tytoniowych, niskie ceny, presja rówieśników, rodziców i rodzeostwo, pozytywny lub obojętny stosunek do palenia oraz klimat społeczny nie potępiający palenia. Dzieci i młodzież odbierają palenie jako coś pozytywnego nie tylko wskutek reklam, ale także przez otoczenie kulturowe. Pozytywne przedstawianie palenia zachęca dzieci do eksperymentowania z papierosami i kontynuowanie palenia. Większośd palaczy chciałaby pozbyd się nałogu. Według badao fioskich, połowa nastolatków w wieku lat, paląca regularnie przyznała, że jest uzależniona od nikotyny. W grupie 18-latków ten odsetek jest jeszcze większy. Uzależnienie od nikotyny może byd bardzo szybkie. Ponadto nawet bardzo lekkie popalanie ma cechy uzależnienia od nikotyny. Zapobieganie uzależnieniu oraz wspomaganie zaprzestania palenia przez młodzież wymaga starannych i wielopoziomowych strategii i działao publicznych. Powinny one obejmowad środki legislacyjne, fiskalne i edukacyjne.

17 SMOKING CESSATION IN PRIMARY CARE: INTERNATIONAL PRIMARY CARE RESPIRATORY GROUP (IPCRG) GUIDANCE Anders Østrem PAST PRESIDENT IPCRG, OSLO, NORWAY. Smoking cessation is the single most important intervention we can do in primary care. The effect of smoking on health is well known as is the benefit of smoking cessation for the patients. We see a welcomed decline in smoking rates in Western Europe, but still over 20% of people smoke in most countries. As primary care physicians, we have an excellent opportunity to come in contact with and intervene with smokers. In fact, data from some countries show that 80% of smokers contact their GP on average three times a year. There are however several barriers to smoking cessation, lack of time is the factor quoted most often. It is important to emphasise that even a minimal intervention can be effective. Also we see the patients over time which allows us ample opportunities to intervene. In the talk the new IPCRG guidance on smoking cessation will be presented with a focus on how we can increase efforts to achieve cessation in our primary care patients.

18 ZAPRZESTANIE PALENIA W OPIECE PODSTAWOWEJ: WYTYCZNE IPCRG (INTERNATIONAL PRIMARY CARE RESPIRATORY GROUP) Anders Østrem PAST PRESIDENT IPCRG, OSLO, NORWAY. andersostrem@c2i.net Zaprzestanie palenia jest jedną z najważniejszych interwencji, którą można podjąd w opiece podstawowej. Wpływ palenia na zdrowie jest dobrze znany, podobnie jak korzyści zdrowotne zaprzestania palenia. W Europie Zachodniej obserwujemy pożądane zmniejszanie się liczby palących, ale w większości krajów ciągle pali ponad 20% populacji. Jako lekarze opieki podstawowej mamy doskonałą okazję do spotkao z palącymi i interwencji. Z danych pochodzących z niektórych paostw wynika bowiem, że 80% palących zgłasza się do lekarzy opieki podstawowej przeciętnie 3 razy w roku. Jest jednak wiele barier na drodze do zaprzestania palenia najczęściej mówi się o braku czasu. Warto podkreślid, że nawet najmniejsza interwencja bywa skuteczna. Widujemy naszych chorych przez długi czas, co daje wiele okazji do interwencji. Przedstawimy nowe wytyczne IPCRG dotyczące zaprzestania palenia z podkreśleniem sposobów wzmożenia wysiłków na rzecz zaprzestania palenia podejmowanych w opiece podstawowej.

19 SESSION II: CHRONIC OBSTRUCTIVE PULMONARY DISEASE DEALING WITH THE PROBLEM OF DYSPNOEA IN THE PATIENT'S EVERYDAY LIFE Richard Hodder DIVISIONS OF PULMONARY AND CRITICAL CARE, UNIVERSITY OF OTTAWA, THE OTTAWA HOSPITAL - CIVIC CAMPUS, OTTAWA, CANADA. rhodder@ottawahospital.on.ca COPD is a significant and increasing global health problem that by the year 2020 is predicted to be the fifth leading cause of disability and the third leading cause of death worldwide. COPD is however, under diagnosed, especially in its early stages, with the result that early therapy and preventative measures are often delayed. The result is often several years of insidious development of progressive impairment due to advancing disease that slowly leads to progressive disability, particularly dyspnoea, and eventually to significant handicap and poor quality of life. Currently, smoking prevention and cessation are the only two known therapies that can alter the natural history of COPD by preserving lung function over time. However, with modern management and a patient-centred approach, there is a lot that can be done to prevent and reduce the exertional dyspnoea that contributes to the disability of COPD even today. Pharmacotherapy, particularly with regular use of long-acting bronchodilators can produce significant benefits including improved symptomatic control and fewer COPD exacerbations. This will provide a basis for the even greater benefits that can occur with enthusiastic application of several non-pharmacologic therapies. These non-drug therapies include assistance with realistic efforts to improve exercise capacity, thus increasing activities of daily living and providing the opportunity for more independence, assistance with the psychosocial impacts of COPD and the promotion of collaborative self-management for this disease. In the past, there has been a fairly nihilistic opinion that COPD, being a self-inflicted, largely incurable disease, could only be managed in a palliative fashion. However, on the basis of current evidence, this nihilistic attitude can no longer be justified. Once we recognize that COPD is not just a lung disease, but rather a disease of the whole person that affects the family and society as well, we will have a much more useful and hopeful perspective on this disabling disease. By adopting a more patient-centred and less disease-centred attitude and approach to COPD, we will quickly and enthusiastically realize that finally, the new paradigm for COPD is that this is a disease that can be successfully treated and that the resultant reduced disability and handicap will enable patients with COPD to live more comfortable and more human lives.

20 SESJA II: PRZEWLEKŁA OBTURACYJNA CHOROBA PŁUC RADZENIE SOBIE Z DUSZNOŚCIĄ W CODZIENNYM ŻYCIU Rickard Hodder DIVISIONS OF PULMONARY AND CRITICAL CARE, UNIVERSITY OF OTTAWA, THE OTTAWA HOSPITAL - CIVIC CAMPUS, OTTAWA, CANADA. rhodder@ottawahospital.on.ca Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) jest narastającym problemem zdrowotnym na świecie. Przewiduje się, że w roku 2020 będzie piątą z najważniejszych przyczyn inwalidztwa, a trzecią przyczyną zgonów. Jednak POChP nie zawsze jest rozpoznawana, zwłaszcza we wczesnym stadium, co często prowadzi do opóźnienia leczenia i zapobiegania. Wynikiem bywa często skryte zwiększanie się upośledzenia wskutek postępującej choroby, co powoli prowadzi do narastania objawów, zwłaszcza duszności, i w koocu do inwalidztwa i pogorszenia jakości życia. Obecnie zapobieganie i zaprzestanie palenia papierosów to jedyne, znane metody, które mogą zmienid naturalną historię POChP, utrzymując czynnośd płuc nie pogarszająca się w czasie. Jednak nowoczesne leczenie i podejście nakierowane na chorego mogą wiele uczynid, aby zapobiec i zmniejszyd dusznośd wysiłkową, która nawet w obecnych czasach przyczynia się do niewydolności chorych. Farmakoterapia, zwłaszcza regularne stosowanie długo działających leków rozszerzających oskrzela, bywa bardzo korzystna, poprawiając kontrolę objawów i zmniejszając liczbę zaostrzeo POChP. Może stanowid podstawę nawet większych korzyści płynących z entuzjastycznego stosowania licznych terapii niefarmakologicznych. Należy do nich pomoc w realistycznych wysiłkach poprawy tolerancji wysiłku, a więc zwiększonej aktywności w codziennym życiu oraz większej niezależności, pomoc w rozumieniu psychospołecznych skutków POChP i promowanie współdziałania w leczeniu choroby. W przeszłości istniała nihilistyczna opinia, że POChP jest w zasadzie nieuleczalną chorobą, wywoływaną przez chorych na własne życzenie, a jedynym sposobem postępowania jest leczenie paliatywne. Jednak obecnie znane dowody nie usprawiedliwiają takiego nihilistycznego poglądu. Po uznaniu, że POChP nie jest jedynie chorobą płuc, a raczej chorobą całej danej osoby, która dotyka także rodziny i społeczeostwa, istnieje dla niej korzystna i pełna nadziei perspektywa. Przyjęcie postawy bardziej nakierowanej na chorego, a mniej na POChP, szybko uświadomimy sobie, że nowym paradygmatem dla tej choroby jest fakt, że można ją z powodzeniem leczyd, a w konsekwencji zmniejszyd inwalidztwo i upośledzenie, co pozwoli chorym na POChP prowadzid wygodniejsze i bardziej ludzkie życie.

21 PULMONARY REHABILITATION Nicolino Ambrosino RESPIRATORY INTENSIVE CARE AND PULMONARY DISEASES UNIT, CARDIO-THORACIC DEPARTMENT UNIVERSITY HOSPITAL, PISA AND PULMONARY REHABILITATION AND WEANING UNIT, AUXILIUM VITAE, VOLTERRA, ITALY. Patients with COPD have reduced levels of spontaneous physical activity compared with healthy controls. Furthermore, patients receiving long-term oxygen therapy (LTOT) have an even lower level of domestic activity compared with that of those not on LTOT but with COPD of similar severity. Regular physical activity may reduce lung function decline and risk of developing COPD in active smokers and the risk of hospital admission in patients with established COPD. Training the peripheral muscles counteracts the increased exercise-induced oxidative stress and improves exercise capacity and dyspnoea. Several strategies have been suggested to maintain these benefits in the long-term. Also COPD patients in the intensive care unit benefit from pulmonary rehabilitation which is an evidencebased, multidisciplinary intervention consisting of exercise training, education and psychological support, and aimed at reducing disability and improving quality of life. Pulmonary rehabilitation addresses exercise de-conditioning, social isolation, altered mood states, such as anxiety and depression, muscle wasting, and weight loss. Within the framework of pulmonary rehabilitation, neuromuscular transcutaneous electrical stimulation (NMES) of the lower limb muscles increased muscular oxidative capacities. Small controlled studies with this technique in severe and even bed-bound COPD patients have been reported. NEMS has been used among patients with severe exercise limitation due to congestive heart failure, with skeletal muscle dysfunction similar to those of COPD. Studies have evaluated NEMS in severe COPD patients with significant baseline exercise impairment. In stable outpatients with severe COPD, poor baseline exercise tolerance and low ventilatory reserve, NEMS led to a significant improvement in maximum quadriceps and hamstring strength, an increase in incremental shuttle walk distance and reductions in dyspnoea. The major advantage of NMES is considered to be the lack of ventilatory stress during passive muscular activity, due to the reduced muscle mass involved. Nevertheless, the studies on NMES must be considered as preliminary, and this innovation should be still considered an experimental tool in pulmonary rehabilitation.

22 REHABILITACJA PULMONOLOGICZNA Nicolino Ambrosino RESPIRATORY INTENSIVE CARE AND PULMONARY DISEASES UNIT, CARDIO-THORACIC DEPARTMENT UNIVERSITY HOSPITAL, PISA AND PULMONARY REHABILITATION AND WEANING UNIT, AUXILIUM VITAE, VOLTERRA, ITALY. U chorych na POChP poziom aktywności fizycznej jest obniżony w porównaniu z osobami zdrowymi. Ponadto u chorych na długotrwałej tlenoterapii (LTOT) aktywnośd w życiu codziennym jest jeszcze mniejsza w porównaniu z chorymi bez LTOT, ale o podobnym nasileniu POChP. Regularna aktywnośd fizyczna może poprawid czynnośd płuc i zmniejszyd ryzyko wystąpienia POChP u czynnych palaczy papierosów, a także częstośd hospitalizacji u chorych na utrwaloną POChP. Dwiczenie mięśni obwodowych przeciwdziała zwiększonemu powysiłkowemu stresowi tlenowemu, poprawia tolerancję wysiłku i zmniejsza dusznośd. Proponowano liczne strategie, mające na celu długotrwałe podtrzymanie tych korzyści. Także chorzy na POChP na oddziałach intensywnego leczenia mogą odnieśd korzyści z rehabilitacji pulmonologicznej, która jest udowodnioną interwencją multidyscyplinarną, polegającą na dwiczeniach, edukacji i wsparciu psychologicznym. Jej celem jest zmniejszenie upośledzenia i poprawa jakości życia. Rehabilitacja pulmonologiczna zmierza do poprawy kondycji fizycznej, zmniejszenia izolacji społecznej, ograniczenia zmian nastroju, jak stany lękowe i depresja, zapobieganie utracie mięśni i masy ciała. W ramach rehabilitacji pulmonologicznej NMES (przezskórna elektryczna stymulacja nerwowo-mięśniowa) mięśni kooczyn dolnych zwiększa wydolnośd tlenową mięśni. Opublikowano wyniki małego badania kontrolowanego z zastosowaniem tej metody u ciężko chorych (a nawet leżących) na POChP. NEMS stosuje się u chorych o małej tolerancji wysiłku wskutek ciężkiej niewydolności serca, dysfunkcji mięśni szkieletowych, podobnej do występującej w POChP. Oceniano NEMS w badaniach u ciężko chorych na POChP z początkowo istotnym zmniejszeniem tolerancji wysiłku. Ta metoda u chorych na ciężką postad POChP, małą początkową tolerancję wysiłku oraz rezerwę wentylacyjną prowadziła do wzrostu siły mięśni czworogłowych, wydłużenia odległości bez chromania i zmniejszenia duszności. Największą zaletą NMES jest brak stresu wentylacyjnego podczas biernych dwiczeo mięśni wskutek zmniejszonej masy pobudzanych mięśni. Niemniej jednak badania NMES należy traktowad jako wstępne, a tę innowacyjną metodę ciągle jako eksperymentalne narzędzie w rehabilitacji pulmonologicznej.

23 PROGRES IN COPD MANAGEMENT Anna Doboszyoska MEDICAL UNIVERSITY OF WARSAW, POLAND In recent years, approach to lung diseases changed considerably. In the nomenclature, pulmonary emphysema and chronic bronchitis were combined to create a new disease COPD. Of course the old names should be used, according to the International Classification of Diseases (ICD-10). A lot has changed in the approach to COPD: more often an effect of underlying disorders on the COPD clinical course and COPD effect on the whole organism and not only decrease in respiratory tract functioning are assessed; updated GOLD results, actually more criticized, due to for example overdiagnosis of COPD in the elderly. Continuous progress in pharmacotherapy enables to use new medications and new regimens of treatment. Prolongation of drugs action (e.g. thiotropium, new beta2-mimetics) or combinations of two medicines in one inhalator improves patients compliance. Moreover, these changes are associated with wider recognition of non-pharmacological therapies: patients education and associated with it pulmonary rehabilitation, dietetic interventions, etc. An increase in patients knowledge about the disease, therapy, and regular and appropriate use of prescribed medicines, i.e. their engagement in the whole therapeutical process should be emphasized. Patients are still convinced that it is physician who should do his best to cure them. This is the reason why about 30% of patients still smoke during disease exacerbations and hospitalization, and only 15% of them well know proper inhalation technique. Underestimated problem is proper diet and body weight. It was shown that decrease in the body weight and cachexia, typical for patients in the terminal COPD phase, are prognostically unfavorable. In care of COPD patients, there is a model of palliative care, up-to-now, reserved for terminal cancer patients. Acceptance of palliative care of COPD patients and other incurable respiratory diseases means a return to holistic medicine, considering a body as a whole, to humanistic medicine covering all basic needs of the patients and not only ordering pharmacotherapy. It also means wider implementation of the therapeutical team model in which physician, nurse, physiotherapist, dietetician, social worker and other specialists care of the patient

24 POSTĘPY W LECZENIU POCHP Anna Doboszyoska WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY, POLSKA anna.doboszynska@wp.pl W ciągu ostatnich lat wiele się zmieniło w podejściu do chorób układu oddechowego. W nazewnictwie połączono rozedmę płuc i przewlekłe zapalenie oskrzeli w nowa chorobę POChP. Oczywiście stare nazwy nadal mogą i powinny byd używane zgodnie z międzynarodowa klasyfikacja chorób (ICD 10). W podejściu do POChP również wiele się zmieniło: coraz częściej ocenia się wpływ chorób towarzyszących na przebieg POChP i wpływ POChP na funkcjonowanie całego organizmu a nie tylko upośledzenie funkcji układu oddechowego; GOLD kolejne wydania obecnie nieco bardziej krytykowane np. z powodu nadrozpoznawalności POChP u osób w podeszłym wieku. Stały postęp farmakoterapii pozwala na stosowanie nowych leków i nowych schematów leczenia. Wydłużenie czasu działania leków (np.tiotropium, nowe β2mimetyki) lub stosowanie dwóch preparatów w jednym inhalatorze, powoduje łatwiejsze przystosowanie chorych do zalecanego leczenia. Ponad to zmiany są związane z coraz szerszym uznaniem znaczenia pozafarmakologicznych metod leczenia: edukacji chorych i związanych z nią rehabilitacji pulmonologicznej, interwencji dietetycznej. Należy większą role przywiązywad do wiedzy chorego na temat choroby, leczenia, a także regularnego i prawidłowego stosowania zalecanych leków, czyli równocześnie większego zaangażowania chorych w cały proces leczenia. W dalszym ciągu zbyt częsty jest pogląd chorych to lekarz ma zrobid wszystko żebym był zdrowy. W okresie zaostrzenia POChP i hospitalizacji z tego powodu, nadal pali papierosy ok. 30% chorych, a w pełni prawidłowo inhaluje leki ok. 15% chorych. Niedocenianym problemem jest właściwe odżywianie chorych i prawidłowa masa ciała. Udowodniono, że zmniejszenie masy ciała i wyniszczenie, typowe dla wielu chorych w koocowym stadium POChP są objawami niepomyślnymi rokowniczo. W spojrzeniu na opiekę nad chorymi na POChP pojawił się również model opieki paliatywnej, do niedawna zarezerwowanej wyłącznie dla chorych w koocowym okresie choroby nowotworowej. Akceptacja opieki paliatywnej dla chorych na POChP i inne, nieuleczalne choroby układu oddechowego, oznacza powrót do medycyny traktującej organizm chorego jako całośd, do medycyny humanistycznej, w której zaspokajane są wszystkie podstawowe potrzeby chorego, a nie tylko zalecenie farmakoterapii. Oznacza to również wprowadzenie w szerszym zakresie modelu zespołu terapeutycznego w którym wspólnie zajmują się chorym: lekarz, pielęgniarka, rehabilitant, dietetyk pracownik socjalny i inni specjaliści.

25 SESSION III: ASTHMA HAVE WE COVERED EVERYTHING? WHY IS THERE NOTHING NEW IN THE TREATMENT OF ASTHMA? Neil Barnes THE LONDON CHEST HOSPITAL, BARTS & THE LONDON NHS TRUST, AND BARTS AND THE LONDON SCHOOL OF MEDICINE & DENTISTRY, LONDON, UK. Selective beta 2 agonists became available in the late 1960s and inhaled steroids in the early 1970s. Since then, despite an enormous research effort from the pharmaceutical industry and academia, the number of new treatments has been limited. New inhaled steroids have become available but these have been an incremental advance compared with the original inhaled steroids. Long-acting beta 2 agonists introduced into clinical practice in the early 1990s have proved to be very useful add-on therapies. Leukotriene receptor antagonists have mainly found a role as add-on therapies in asthma and more recently the anti-ige monoclonal antibody, omalizumab, has been available for a small number of patients with severe allergic asthma. The failure to develop a new class of drugs which would have wide applicability and supplant the use of inhaled steroids and long-acting beta 2 agonists is due to a combination of two problems. The first is that inhaled steroids plus long-acting beta 2 agonists have proven so efficacious that it has been impossible to develop drugs which do as well as they do let alone surpass them. Secondly, many of the approaches taken have been aimed at removing a single mediator or cytokine and these approaches have either proven totally ineffective or had a very slight effect. Current evidence suggests that, if properly applied, inhaled steroids or the combination of inhaled steroids and longacting beta 2 agonists, can control about 80% of asthma. The developments in this area will be safer inhaled steroids, which can be taken once daily, and once daily beta 2 agonists. A need remains for the approximately 20% of patients who, even on combination therapy, cannot be controlled and particularly for the about 5% of individuals with severe and difficult asthma. This group of patients is heterogeneous and it is likely that different mechanisms will be acting in different patient groups so targeted therapy at a limited percentage of individuals may be the way forward.

26 SESJA III: ASTMA CZY OBEJMUJEMY WSZYSTKO? DLACZEGO W LECZENIU ASTMY NIE DZIEJE SIĘ NIC NOWEGO? Neil Barnes THE LONDON CHEST HOSPITAL, BARTS & THE LONDON NHS TRUST, AND BARTS AND THE LONDON SCHOOL OF MEDICINE & DENTISTRY, LONDON, UK. neil.barnes@bartsandthelondon.nhs.uk Wybiórczy agoniści beta-2 weszły do lecznictwa pod koniec lat 60., a steroidy wziewne na początku lat 70. ub. stulecia. Od tego czasu, mimo wysiłków przemysłu farmaceutycznego i naukowców, liczba dostępnych leków pozostaje ograniczona. Wprowadzono nowe steroidy wziewne, ale jest to niewielki postęp w stosunku do oryginalnych kortykosteroidów wziewnych. Długo działający agoniści receptora beta 2 -adrenergicznego, leki wprowadzone do lecznictwa na początku lat 90. ub. wieku, okazały się skuteczną terapią uzupełniającą w astmie, a najnowsze przeciwciało monoklonalne przeciwko IgE omalizumab jest dostępne dla niewielkiej liczby chorych na ciężką astmę alergiczną. Niepowodzenia w opracowaniu nowej klasy leków, która miałaby powszechne zastosowanie i mogła zastąpid kortykosteroidy wziewne oraz długo działających agonistów receptora beta 2 -adrenergicznego, są skutkiem 2 problemów. Po pierwsze, kortykosteroidy wziewne plus długo działający agoniści receptora beta 2 - adrenergicznego okazały się tak skuteczne, że nie możliwe było opracowanie leków, które są równie lub bardziej skuteczne. Po drugie, podejmowano liczne próby usunięcia pojedynczych przekaźników lub cytokin, ale okazały się one całkiem nieskuteczne lub skuteczne w niewielkim stopniu. Obecnie znane dowody sugerują, że kortykosteroidy wziewne, jeśli są prawidłowo stosowane, same lub w skojarzeniu z długo działającymi beta 2 -sympatykomimetykami są skuteczne w ok. 80% objawów astmy. Postępem w tej dziedzinie będzie większe bezpieczeostwo kortykosteroidów wziewnych, które będzie można stosowad raz dziennie, oraz beta 2 - sympatykomimetyki do stosowania raz dziennie. Pozostaje zaspokojenie potrzeb ok. 20% chorych, u których nie udaje się opanowad objawów astmy za pomocą nawet leczenia skojarzonego, a zwłaszcza 5% chorych na ciężką lub trudną postad astmy. Ta grupa chorych jest niejednorodna i najprawdopodobniej u różnych grup chorych mechanizm objawów jest odmienny, a więc postępem w leczeniu będzie leczenie celowane u niewielkiego odsetka chorych.

27 MONITORING INFLAMMATION IN ASTHMA. WHERE ARE WE NOW? Joanna Chorostowska-Wynimko LABORATORY OF MOLECULAR DIAGNOSTICS, NATIONAL INSTITUTE OF TUBERCULOSIS AND LUNG DISEASES, WARSAW, POLAND Asthma is primarily an inflammatory disorder, thus it would be desirable to include a measure of this process to the standard diagnostic procedures, as well as assessment of disease severity and control. At present, measures such as lung function, symptoms, and reliever use are recommended as objective means but none of them adequately reflect airway inflammation. Several non-invasive methods have been proposed and evaluated as tools for airway inflammation assessment. Eosinophils in induced sputum and exhaled nitric oxide are currently considered the most reliable markers. Both are raised in asthmatic subjects, predict disease exacerbations and decrease following adequate controller therapy. Also, both were proven superior to the use of clinical assessment or pulmonary function to guide therapy. However, their standardization and cost-effectiveness together with some practical implications of routine practice undermine their clinical utility. Other candidate markers as well as biological materials, like exhaled breath condensate might offer some new possibilities in the future, however still need further evaluation.

28 MONITOROWANIE ZAPALENIA W ASTMIE. GDZIE SIĘ TERAZ ZNAJDUJEMY? Joanna Chorostowska-Wynimko LABORATORY OF MOLECULAR DIAGNOSTICS, NATIONAL INSTITUTE OF TUBERCULOSIS AND LUNG DISEASES, WARSAW, POLAND j.chorostowska@wp.p Astma jest przede wszystkim stanem zapalnym i dlatego pożądane jest dołączenie jego oceny do standardowych badao diagnostycznych, a także oceny ciężkości choroby i skuteczności leczenia. Obecnie zaleca się ocenę czynności płuc, objawów oraz stosowania leków rozszerzających oskrzela jako obiektywnych parametrów, ale żaden z nich nie odzwierciedla zapalenia dróg oddechowych w wystarczającym stopniu. Proponowano i oceniano liczne metody nieinwazyjne jako narzędzia oceny zapalenia dróg oddechowych. Za najbardziej wiarygodne markery zapalenia uważa się obecnie zawartośd granulocytów kwasochłonnych w plwocinie indukowanej oraz tlenku azotu w wydychanym powietrzu. Wartośd obydwu jest zwiększona u chorych na astmę i przepowiada zaostrzenie choroby. Wartośd obydwu markerów zmniejsza się po skutecznym leczeniu. Także obydwa okazały się lepsze w ocenie klinicznej oraz czynności płuc w celu ukierunkowania leczenia. Jednak ich standaryzacja oraz niekorzystny stosunek koszt-efektywnośd wraz z pewnymi wpływami na rutynową praktykę ograniczają ich przydatnośd kliniczną. Inni kandydaci na markery, a także materiały biologiczne, np. wydychany kondensat oddechowy, mogą w przyszłości dad nowe możliwości, ale ciągle wymagają dalszych badao.

29 IS ASTHMA EDUCATION AND SELF-TREATMENT BENEFICIAL? Martyn R Partridge NATIONAL HEART AND LUNG INSTITUTE, CHARING CROSS HOSPITAL, LONDON, UK. m.partridge@imperial.ac.uk There has been a global shift of disease burden, to a different extent in different countries, towards long-term medical conditions such as depression, hypertension, heart disease, COPD and asthma, away from short-lived episodes of infectious illness. Long-term disorders need a totally different approach with more emphasis upon: Enhancing compliance Group support Self-care (the giving of control to the person with the condition) Regular follow-up Consideration of alternative methods of follow up In asthma, guidelines have emphasised the importance of self-management education for over fifteen years and despite systematic reviews outlining clearly that which should be contained within self-management education, the evidence is that this is poorly implemented. Nevertheless, there is grade A evidence that self-management education and particularly the offering to patients of a written personal action plan can significantly reduce symptoms and unscheduled need for health care.