Zajęcia techniczne. Karty ćwiczeń modułu EDUKACJI MOTORYZACYJNEJ

Transkrypt

1 I m i ę Publiczne Gimnazjum nr 3 im. Jana Kochanowskiego w Radomiu Zajęcia techniczne Karty ćwiczeń modułu EDUKACJI MOTORYZACYJNEJ Nazwisko Imię Klasa

2 Kontrakt Dotyczy oceniania uczniów z techniki na module motoryzacyjnym. Po dokładnym omówieniu założeń programowych modułu motoryzacyjnego ustala się zasady obowiązujące w pracowni technicznej: usadowienie każdego ucznia wg numeru w dzieńniku lekcyjnym, przestrzeganiu regulaminu pracowni technicznej. Ponadto: - Uczeń może zgłosić 2 razy w semestrze nieprzygotowanie do lekcji (w tym brak pracy domowej), ale musi to uczynić przed lekcją. - Ze względu na korelację przedmiotów wymaga się od ucznia znajomości podstawowych zagadnień, które były omawiane na poszczególnych przedmiotach zwłaszcza techniki z zakresu szkoły podstawowej (zasady ruchu drogowego). - Oceny z prac domowych, sprawdzianów uczeń może poprawić jeden raz w przeciągu 2 tygodni od jej otrzymania. Po tym okresie ocena staje się ostateczną. - Ocena z pracy na lekcji jest oceną zdobytą na konkretnej lekcji, a jej poprawa może nastąpić na innych zajęciach jako druga ocena. - Uczeń na możliwość otrzymania oceny za uczestnictwo w zajęciach dodatkowych na których realizowane są treści wykraczające poza program. - Uczeń nieklasyfikowany z powodu nieobecności usprawiedliwionych (długotrwała choroba, hospitalizacja, przypadek losowy), lub uczeń, który otrzymał niedostateczną ocenę końcową, może ją poprawić w czasie egzaminu poprawkowego w terminie wyznaczonym przez dyrektora szkoły. Każdy uczeń otrzymuje oceny wg następującej skali: celująca - 6 dostateczna - 3 bardzo dobra - 5 dopuszczająca - 2 dobra - 4 niedostateczna - 1 Każdej ocenie przyporządkowuje się następujący współczynnik: zeszyt, praca domowa - 2 praca na lekcji - 3 test - 5 aktywność - 4 zaj. dodatkowe - 4 Ocenę na koniec semestru i na koniec roku ustala się w systemie procentowym w następujący sposób: (ocena 1 x współczynnik) + (ocena 2 x współczynnik) + (...) (ocena max. 1 x współ. 1) + (ocena max. 2 x współ. 2) + (...) X 100% Przelicznik systemu procentowego na ocenę w skali 1-6 jest następujący: 0% - 29% niedostateczny 60% - 74% dobry 30% - 44% dopuszczający 75% - 89% bardzo dobry 45% - 59% dostateczny 90% - 100% celujący Powyższy kontrakt sporządzono na podstawie - Szkolnego Systemu Oceniania. Obowiązuje on na module motoryzacyjnym. 2

3 1,2 Omówienie ogólnych założeń programowych techniki na module EDUKACJA MOTORYZACYJNA. Głównym celem modułu Edukacja motoryzacyjna jest przygotowanie młodego człowieka do bezpiecznego poruszania się po drogach publicznych, zarówno w roli pieszego, rowerzysty, motorowerzysty, a także przyszłego kierowcy. Na zajęciach uczniowie zapoznają się z zasadami obowiązującymi w ruchu drogowym, nauczą się ich wykorzystywania, zapoznają się z zagrożeniami na drogach. Filmy edukacyjne pozwolą zobaczyć - a nie przeżyć - wypadki spowodowane niestosowaniem się do zasad i obowiązków uczestnika ruchu drogowego. Udzielanie pierwszej pomocy jest moralnym obowiązkiem każdego z nas, a ta tematyka stanowi nierozerwalną część motoryzacji. Zajęcia z wychowania komunikacyjnego pozwolą na wyrabianie u uczniów dyscypliny oraz poczucia odpowiedzialności za własne działania i podejmowane decyzje. Pokażą, że w znacznym stopniu ich bezpieczeństwo na drodze zależy od nich samych. Drugim celem obowiązującym na każdym module będzie poprawienie charakteru pisma, opierając się na piśmie technicznym. Ćwiczenie pisma technicznego pozwala nie tylko poprawić czytelność własnych notatek, ale umożliwia wyrabiać takie cechy charakteru jak: dokładność, cierpliwość, poczucie estetyki. Oprócz dwóch tematów przeznaczonych typowo na pismo (dwie oceny: znaki pisma technicznego, regulamin), ćwiczenia wystąpią na każdych zajęciach poprzez uzupełnianie miejsc w tekście z przygotowanymi linijkami wyznaczającymi wielkość każdej litery i cyfry. Pod koniec semestru wszystkie karty ćwiczeń zostaną ocenione pod kątem estetyki, dokładności. 3

4 k 3d d c 7d h 10d 3,4 Przypomnienie Z A SAD PISMA TECHNICZNEGO. Tematyka związana z pismem technicznym znajduje się w programach nauczania przedmiotów ogólnotechnicznych w szkole podstawowej, gimnazjum, szkole średniej, w programach szkół zawodowych i uczelni technicznych. Wychodząc im naprzeciw przekazuję wzory pisma technicznego, które ujmuje nowa norma obowiązująca od 1 stycznia 1982r. Nowa norma pisma stosowanego w rysunku technicznym posiada numer: PN-80/N oraz tytuł: "Rysunek techniczny - Pismo". Posiada on większą zgodność z normami międzynarodowymi ISO. Zmian jest sporo. Kształty liter i cyfr podobne są nieco do pisma komputerowego. Usunięto zalecane wysokości pisma w zależności od formatów arkuszy. Zawiera dwa główne rodzaje pisma - rodzaj A oraz rodzaj B. Na etapie szkoły gimnazjalnej zajmować się będziemy rodzajem typu B i pod kątem prostym z pewnymi uproszczeniami. Kształty liter i cyfr według nowej normy wydają się być bardzo skromne, kanciaste. a g d Oznaczenia literowe: h - wysokość liter wielkich i cyfr (10d) c - wysokość liter małych (7d) a - odstęp między literami i cyframi (waha się od 1 do 2d) b - odstęp między wierszami (między podstawami liter wielkich - 17d) d - grubość linii pisma g - szerokość liter (dla różnych liter inna) k - różnica wysokości między literami wielkimi i małymi oraz pomiędzy podstawami liter a literami przeciągniętymi w dół (3d) Litery pisma rodzaju B na siatce pomocniczej Konstrukcja liter pisma rodzaju A i B oparta jest na pomocniczej siatce równoległobocznej z tym, że wysokość liter wielkich dla pisma rodzaju A wynosi 14 "kwadracików" (lub rombów przy piśmie pochylonym), czyli 14d, dla pisma rodzaju B wynosi 10d. Zależność między poszczególnymi parametrami wymiarowymi, takimi jak: h, c, b, e i k jest stała, natomiast między a i g - zmienna (a - zależy od wyglądu sąsiadujących liter, g - od ich kształtu). S z e r o k o ś c i r ó ż n y c h l i t e r A - 7d, a - 5d (stanowi to zasadniczą część litery, choć poszerza się ona o 1d przez wystający "ogonek"), B - 6d, b - 5d, C - 5d, c - 4d, D - 6d, d - 5d, E - 5d, e - 5d, F - 5d, f - 4d, G - 6d, g - 5d, H - 6d, h - 5d, I - 1d, i - 1d, J - 4d, j - 3d, K - 6d, k - 5d, L - 5d, l - 2d, M - 7d, m - 7d, N - 6d, n - 5d, O - 6d, o - 5d, P - 6d, p - 5d, R - 6d, r - 4d, S - 6d, s - 5d, T - 6d, t - 4d, U - 6d, u - 5d, W - 9d, w - 7d, X - 7d, x - 5d, Y - 7d, y - 5d, Z - 6d, z - 5d, 1-3d, 2-5d, 3-5d, 4-6d, 5-5d, 6-5d, 7-5d, 8-5d, 9-5d, 0-5d W powyższej analizie zależności parametrów nie uwzględniłem jednego oznaczonego literką f, który jest przewyższeniem liter i cyfr, przyjęty ze względów optycznych. Na tym etapie nauki możemy go pominąć. Ćwiczenie 1 Uzupełnij ołówkiem literki i cyfry pisma prostego w poziomie stosując odstępy jak we wzorze. AAAAAA aaaaaa BBBBBB bbbbbbb 4

5 CCCCCC cccccc DDDDDD dddddd EEEEEE eeeeee FFFFFF ffffff GGGGGG gggggg HHHHHH hhhhhh IIIIIIIIIIIII iiiiiiiiiiiii JJJJJJ jjjjjjjjjjjj KKKKKK kkkkkk LLLLLL llllllll MMMMMM mmmmmm NNNNNNN nnnnnn OOOOOO oooooo PPPPPP pppppp RRRRRR rrrrrr SSSSSS ssssss TTTTTT tttttt UUUUUU 5

6 uuuuuu WWWWWW wwwwww XXXXXX xxxxxx YYYYYY yyyyyyy ZZZZZZ zzzzzz Regulamin pracowni technicznej i komputerowej 1. Każdy uczeń posiada wyznaczone miejsce pracy, którego bez zgody lub polecenia nauczyciela zmienić nie wolno. 2. Za porządek na stanowisku pracy odpowiedzialni są pracujący przy nim uczniowie (za zniszczenia powstałe na skutek świadomego działania biorą pełną odpowiedzialność) 3. Za ład i porządek całej pracowni odpowiedzialni są kolejno wyznaczani dyżurni. 4. Każdy uczeń prowadzi zeszyt przedmiotowy. (możliwość prowadzenia również zeszytu elektronicznego) 5. Ze sprzętu komputerowego korzystamy zgodnie z przeznaczeniem. 6. Nie używamy własnych nośników danych, aby uniknąć rozprzestrzeniania w pracowni wirusów komputerowych. 7. Nie zmieniamy żadnych ustawień systemowych. 8. Podczas pracy z komputerem nie usuwamy plików innych użytkowników. 9. Pamiętając o prawie autorskim, nie przywłaszczamy sobie plików wcześniej utworzonych przez innych użytkowników 10. Nie wolno wnosić do pracowni jedzenia, picia, odzieży wierzchniej itp. 11. O usterkach, bądź zaistniałych zmianach niezwłocznie informujemy nauczyciela. 6

7 5,6 Ćwiczenie z zakresu pisma technicznego. Regulamin pracowni technicznej oraz zasady bezpieczeństwa na module motoryzacyjnym. 1. Każdy uczeń Regulamin pracowni technicznej i komputerowej 2. Za porządek 3. Za ład i porządek 4. Każdy uczeń 5. Ze sprzętu 6. Nie używamy 7. Nie 8. Podczas pracy 9. Pamiętając o prawie autorskim, 10. Nie wolno 11. O usterkach, Podpis ucznia 7

8 7,8 Historia motoryzacji. Wpływ edukacji na bezpieczeństwo w ruchu drogowym. Początki motoryzacji. Już w 1769 Cugnot zbudował pierwszy samobieżny pojazd o napędzie parowym i spowodował nim pierwszy "wypadek" uderzając maszyną w mur. W XIX wieku skonstruowano wiele tego rodzaju "lokomotyw drogowych", a w 1831 w Anglii otwarto nawet pierwsze regularne połączenie omnibusami parowymi. Za początek ery motoryzacji przyjmuje się jednak najczęściej dopiero rok 1885, kiedy to Benz skonstruował pierwsze samochody o napędzie spalinowym. Pierwsze auta budowane były w niewielkiej liczbie egzemplarzy i przypominały bardziej powozy konne, ale od przełomu wieków produkcja samochodów wzrosła lawinowo i w 1925 r. na świecie jeździło już ok. 2,5 mln samochodów, a w Polsce ok. 14,7 tys. Problem wypadkowości drogowej pojawił się już w początkowej fazie rozwoju motoryzacji, by w ciągu zaledwie kilkudziesięciu lat przybrać rozmiary epidemii. Pierwsze ofiary automobilizmu związane były najczęściej z popularnymi w tamtym okresie rajdami samochodowymi. Sprzyjały temu: brawura kierowców, brak nawyków ostrożności u kibiców i przypadkowych pieszych, bardzo szybki wzrost prędkości pojazdów (barierę prędkości 100 km/h pokonano jeszcze w 1899 r.) przy niskim poziomie ich bezpieczeństwa i technologicznego zaawansowania oraz braku dróg przystosowanych do ruchu motorowego, jak również regulujących go przepisów prawnych. Już w 1887 jeden z gapiów o mało co nie wpadł pod koła pojazdu parowego na trasie wyścigu w Vincennes, a policja ukarała kierowcę za rzekomo nieostrożną jazdę. W 1892 r. we Francji wydano pierwsze rozporządzenie ograniczające maksymalną prędkość pojazdów silnikowych oraz nakładające obowiązek stosowania tłumików i odpowiednich hamulców, a następnie opracowano pierwszy kodeks drogowy regulujący m.in. zasady pierwszeństwa przejazdu na skrzyżowaniach oraz identyfikacji sprawcy wypadku (wprowadzony w 1893 r. system tablic rejestracyjnych obowiązuje do dziś). Pierwsze zderzenie dwóch pojazdów samochodowych z niewielkimi obrażeniami u kierujących (barona De Zuylena i hrabiego De Diona) zarejestrowano w 1893 r. W roku 1895 w Stanach Zjednoczonych poruszały się zaledwie 4 samochody, lecz mimo to dwa z nich zderzyły się w Saint Louis, a jeden z kierowców doznał poważnych obrażeń ciała. Pierwszą śmiertelną ofiarą automobilizmu był prawdopodobnie pieszy W.H. Bliss potrącony przez samochód w Nowym Yorku w 1895r. Pierwszą odnotowaną śmiertelną ofiarą wypadku samochodowego w Europie była również piesza, 44-letnia Brigida Driscoll, która w 1896 r. usiłowała przebiec przed pojazdem pędzącym, zdaniem świadków," tak szybko, jak konny zaprzęg straży pożarnej". Dopiero drugą śmiertelną ofiarą automobilizmu w Europie był kierowca (markiz de Montagnac podczas rajdu samochodowego w 1897 r.), a w tym samym roku zginął kolejny rajdowiec. W 1898 r. w Anglii zginęły dwie osoby wyrzucone z jadącego pojazdu po urwaniu koła. Podczas rajdu Paryż-Madryt (przerwanego już po pierwszym etapie w Bordeaux) w 1903 zginęło aż 8 kierowców i pasażerów oraz dziewczynka przebiegająca przez jezdnię, a wiele osób zostało rannych. Później liczba ofiar rosła już lawinowo, tak że w 1906 r. wypadki samochodowe zostały uznane za osobną kategorię w statystykach przyczyn zgonów w Stanach Zjednoczonych. Rok wcześniej policja angielska zastosowała po raz pierwszy urządzenie do kontroli prędkości pojazdów (obowiązywało tam wówczas ograniczenie prędkości do 32 km/h), lecz mimo to w 1912 r. w samym Londynie doszło do 53 śmiertelnych wypadków drogowych. 1 1 Z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej AM w Lublinie Kierownik: prof. dr hab. R. Mądro 8

9 PIERWSZE PRZEPISY PORUSZANIA SIĘ PO DROGACH POWSTAŁY W POLSCE W 1826 ROKU, LECZ DOPIERO NIEMAL STO LAT PÓŹNIEJ, W ROKU 1921 POWSTAŁ PIERWSZY POLSKI KODEKS DROGOWY. Przekrojowe dane statystyczne w zakresie wypadków na polskich drogach. DOPÓKI TELEPORTACJA NIE STANIE SIĘ RZECZYWISTOŚCIĄ, RZECZYWISTE BĘDĄ JEDYNIE ZAGROŻENIA NA DRODZE. 25 Liczba samochodów w Polsce w ml. 19,4 20, ,1 14,7 15,8 16,2 16,7 16,8 10 5, Dane w mln sztuk źródło: GUS 9

10 Tendencja występowania wypadków i rannych w latach ranni wypadki Źródło: dane wg SEWiK Tendencja występowania zabitych w latach Źródło: dane wg SEWiK 10

11 Wypadki śmiertelne na przejściach dla pieszych w latach Źródło: dane wg SEWiK Główne przyczyny wypadków spowodowanych przez pieszych w 2009 roku Przyczyny wypadków wypadki zabici ranni ogółem % ogółem % ogółem % przed jadącym Nieostrożne , , ,7 pojazdem wejście na zza pojazdu, jezdnię ,9 32 4, ,0 przeszkody Przekraczanie jezdni w miejscu niedozwolonym , , ,4 Wejście na jezdnię przy czerwonym świetle 408 8,1 39 5, ,6 Stanie na jezdni, leżenie 298 5, , ,7 Chodzenie nieprawidłową stroną drogi 237 4,7 52 6, ,6 Zatrzymanie się, cofnięcie 43 0,9 2 0,3 42 1,0 Ogółem , , ,0 Źródło: dane wg SEWiK 11

12 Wypadki drogowe i ich ofiary wśród dzieci w wieku 0 14 lat w latach Udział dzieci w wypadkach drogowych wg rodzaju uczestnika w 2008 roku Rodzaj uczestnika wiek wypadki zabici ranni Pieszy Pasażer Kierujący Ogółem Źródło: dane wg SEWiK 12

13 Kategorie wiekowe Wypadki Zabici Szkoły podstawowe Ranni Wypadki Zabici Gimnazja Ranni Wypadki Szkoły Zabici ponadgimnazjalne Ranni Liczba wypadków z udziałem dzieci w wieku 0-14 lat w poszczegolnych miesiącach 2008 roku Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień Licz 13

14 9, 10 Podstawowe wiadomości o zasadach ruchu drogowego. HIERARCHIA WAŻNOŚCI NORM, ZNAKÓW SYGNAŁÓW I POLECEŃ 1) Osoba uprawniona do kierowania ruchem ( policjant, żołnierz wojskowego organu porządkowego, pracownik kolejowy na przejeździe kolejowym, osoba nadzorująca bezpieczne przejście dzieci przez jezdnię, pracownik zarządu drogi lub inna osoba wykonująca roboty na drodze, kierujący autobusem szkolnym w miejscach postoju związanych ze wsiadaniem lub wysiadaniem dzieci, strażak podczas akcji ratowniczej, osoba odpowiedzialna za utrzymanie porządku podczas przemarszu procesji, pielgrzymki i konduktu pogrzebowego, funkcjonariusz Straży Granicznej w strefie nadgranicznej). Osoby te kierują ruchem w szczególnych sytuacjach i dlatego są ważniejsze od zainstalowanych na stałe znaków drogowych. 2) Działająca sygnalizacja świetlna, która przemiennie określa drogę z pierwszeństwem przejazdu i drogę podporządkowaną. Na skrzyżowaniach z sygnalizacją świetlną znaj1dują się również znaki drogowe, zarówno pionowe jak i poziome, które przejmują rolę kierowania ruchem w przypadku awarii sygnalizacji świetlnej lub w godzinach nocnych, kiedy często jest wyłączona (migające żółte światło). 3) Pionowe i poziome znaki drogowe. Obowiązki i zakazy dla pieszych i rowerzystów. Zakazy dla pieszych Rowerzysta ma obowiązek powinien zachować bezpieczny odstęp od poprzedzającego go pojazdu, powinien zachować szczególną ostrożność przy zbliżaniu się do przejść dla pieszych i przejazdów kolejowych. 14

15 Kierującemu rowerem zabrania się: Manewry wykonywane na drodze WŁĄCZANIE SIĘ DO RUCHU Występuje wtedy, gdy rozpoczynamy jazdę po zatrzymaniu się lub postoju, nie wynikających z warunków ruchu lub przepisów ruchu drogowego. Zatrzymanie lub postój nie wynikające z warunków ruchu polega na tym, że kierujący sam podjął decyzję o zatrzymaniu np. chce odpocząć, chce iść do sklepu, itp. Natomiast zatrzymanie wynikające z warunków ruchu to np..przed sygnalizatorem wyświetlającym czerwone światło, przed przejazdem kolejowym, itp. Zatrzymanie - przerwa w jeździe do 1 min. Postój - przerwa w jeździe powyżej 1 min. Podczas włączania się do ruchu obowiązuje zasada zachowania szczególnej ostrożności oraz ustąpienie pierwszeństwa wszystkim, którzy już w ruchu się znajdują. SKRĘCANIE W PRAWO B-22 Zakaz skręcania w prawo Skręcanie w prawo na jezdni dwukierunkowej: a) Upewnij się, czy możesz bezpiecznie skręcić w prawo, b) Wcześniej zbliż, się do prawej krawędzi jezdni, c) Upewnij się, czy znaki i sygnały drogowe nie zabraniają wykonania manewru, d) Zasygnalizuj zamiar skrętu w prawo w drogę poprzeczną przez wyciągnięcie prawej ręki. e) Ustąp pierwszeństwa pieszym, znajdującym się na przejściu drogi, w którą skręcasz. f)po skręceniu najlepiej zajmij prawy pas ruchu SKRĘCANIE W LEWO B-21 Zakaz skręcania w lewo 15

16 Skręcanie w lewo na jezdni dwukierunkowej: a) Upewnij się, czy możesz bezpiecznie skręci w lewo i sprawdź, czy znaki i sygnały drogowe nie zabraniają manewru, b) Zasygnalizuj zamiar zmiany pasa ruchu przez wyciągnięcie lewej ręki, c) Upewnij się, czy możesz zbliżyć się do osi jezdni, d) Zbliż się do osi jezdni, e) Upewnij się, że możesz bezpiecznie skręcić w lewo, f) Zasygnalizuj zamiar skrętu w lewo przez wyciągniecie lewej ręki. g) Upewnij się, czy żaden pojazd nie nadjeżdża z przeciwnego kierunku ruchu, h) Ustąp pierwszeństwa pojazdom skręcającym w prawo i pieszym, znajdującym się na przejściu drogi, w którą wjeżdżasz, i) Po skręceniu najlepiej zajmij prawy pas ruchu i jedź możliwie blisko prawej krawędzi jezdni. Skręcanie w lewo na jezdni jednokierunkowej: upewnij się, czy możesz wykonać manewr zasygnalizuj zamiar zmiany pasa ruchu przez wyciągnięcie lewej ręki upewnij się, czy możesz zbliżyć się do lewej krawędzi jezdni zbliż się do lewej krawędzi jezdni upewnij się, że możesz bezpiecznie skręcić zasygnalizuj zamiar skrętu wyciągnięciem lewej ręki wykonaj manewr po skręceniu jedź możliwie blisko prawej krawędzi jezdni ZAWRACANIE Podczas zawracania kierujący zobowiązany jest ustąpić pierwszeństwa wszystkim jadącym jezdnią, po której zamierza jechać po zawróceniu. Zawracać nie można: w tunelach, na mostach, na wiaduktach w miejscu, gdzie ustawiono znak: zakaz zawracania lub zakaz skrętu w lewo w miejscu, gdzie namalowana jest linia ciągła w warunkach, w których mogłoby to zagrażać bezpieczeństwu OMIJANIE Jest to przejeżdżanie(lub przechodzenie) obok nieruchomej przeszkody na drodze. Podczas omijania należy zachować bezpieczny odstęp, ok. 1 m. od przeszkody. Omijanie jest zabronione: przed przejściem dla pieszych, gdy inny pojazd zatrzymał się aby przepuścić pieszych na przejazdach kolejowych WYMIJANIE Jest to przejeżdżanie( lub przechodzenie) obok uczestnika ruchu poruszającego się w kierunku przeciwnym. Podczas wymijania należy zachować bezpieczny odstęp i zależnie od sytuacji zmniejszyć prędkość, a nawet zatrzymać się. WYPRZEDZANIE Jest to przejeżdżanie ( lub przechodzenie) obok uczestnika ruchu poruszającego się w tym samym kierunku. 1. bezpośrednio przed wyprzedzaniem upewnij się, czy możesz podjąć manewr spójrz do tyłu, zobacz czy ktoś inny Cię nie wyprzedza, spójrz do przodu, czy masz dobrą widoczność (w ograniczonej wyprzedzać nie wolno) i dostateczne miejsce do wykonania tego manewru, czy z przeciwka nie nadjeżdża inny pojazd. zasygnalizuj zamiar zmiany pasa ruchu przez wyciągnięcie lewej ręki. jeszcze raz upewnij się, czy możesz go wykonać. zmień pas ruchu. 16

17 2. w czasie wyprzedzania rozpocznij wyprzedzanie pojazdu lub pieszego zachowując bezpieczny odstęp (w tym czasie Twoja lewa ręka powinna być opuszczona). Przy wyprzedzaniu masz obowiązek zachować bezpieczny odstęp, nie niniejszy niż l m. 3. po wyprzedzeniu upewnij się, czy możesz wjechać na wcześniej zajmowany pas ruchu. gdy znajdziesz się w bezpiecznej odległości od wyprzedzanego pojazdu, pieszego lub kolumny pieszych, zasygnalizuj zamiar zmiany pasa ruchu przez wyciągnięcie prawej ręki. zjedź łagodnym łukiem na pas ruchu, po którym poruszałeś się przed przystąpieniem do wyprzedzania. kontynuuj jazdę możliwie blisko prawej krawędzi jezdni Ustalanie drogi z pierwszeństwem przejazdu Skrzyżowanie składa się z czterech niezależnych dróg, dopiero łączeniem ich w pary możemy jednoznacznie określić przebieg drogi z pierwszeństwem przejazdu i przebieg drogi podporządkowanej. Ustalanie sytuacji równorzędnych: Wszystkie pojazdy (rower, skuter, samochód osobowy czy ciężarowy) znajdujące się na drodze o takiej samej ważności (droga z pierwszeństwem przejazdu lub droga podporządkowana) znajdują się w sytuacji równorzędnej. Żaden nie jest w jakiś sposób uprzywilejowany, żaden nie jest ważniejszy od innych. Jeżeli ich kierunki jazdy krzyżują się ze sobą, to równoczesna jazda jest niemożliwa. Kolejność przejazdu regulują zasady. Dla pojazdów w/w stosujemy zasadę (3). Inaczej traktowany jest pojazd szynowy, ale wyłącznie w sytuacjach równorzędnych. Najczęstszym błędem jest traktowanie pojazdu szynowego jako pojazdu uprzywilejowanego. 1) Zasady pierwszeństwa przejazdu: 2) 3) 4) 17

18 11,12 Zasady ruchu drogowego obowiązujące na typowych skrzyżowaniach. 1. Przypomnienie znaków drogowych, znajdujących się na typowych skrzyżowaniach. -, - d (jedyny znak z grupy znaków ostrzegawczych, który jest odwrócony. Jego kształt ma na celu prawidłowe odczytanie znaku w niekorzystnych warunkach atmosferycznych np.: podczas śnieżycy). - przejazdu, (znak, którego kształt to kwadrat obrócony o 45. Kształt identyczny posiada jeszcze znak koniec drogi z pierwszeństwem przejazdu, ale po nim występuje jeszcze drugi: ustąp pierwszeństwa przejazdu lub stop.) - ( jako jedyny na całym świecie mieści się w ośmiokącie) - - (gruba linia oznacza drogę z pierwszeństwem przejazdu. Widząc ten znak możemy upewnić się, że jedziemy drogą z pierwszeństwem przejazdu) (umożliwia kierowcy bezbłędne określenie przebiegu drogi z pierwszeństwem na skrzyżowaniu. Droga z pierwszeństwem oznaczona jest linią grubą). 2. Analiza jednej sytuacji drogowej, przy zmieniających się znakach: C,A,B A,C,B C,B,A C,A,B C,A,B A,B,C B,C,A Na skrzyżowaniu z przebiegiem drogi na wprost (przykład b i c) pojazdy C i B znajdują się w sytuacji równorzędnej, kierują się zasadą prawej ręki (błędem jest twierdzenie, że pojazd jadący prosto zawsze ma pierwszeństwo). Pojazd B wykonujący manewr skrętu, w pewnym momencie znajdzie się w takim położeniu, że pojazd C, jadący prosto, znajdzie się po jego prawej stronie. 18

19 13, 14 Zachowanie na typowych skrzyżowaniach z udziałem trzech pojazdów. Na tej lekcji dostaniesz kartki z sześcioma sytuacjami drogowymi z udziałem trzech pojazdów - do samodzielnego rozwiązywania po przeprowadzeniu wstępnych ćwiczeń. Każdy uczeń będzie posiadał inny zestaw. Ocena z tego ćwiczenia - praca na lekcji będzie oceniona ze współczynnikiem jeden i zostanie wpisana do dziennika bez możliwości poprawy. Ma to na celu wychwycenie przez nauczyciela uczniów, którzy nie uważali na lekcji, zaproponowanie im uczestnictwa w zajęciach dodatkowych. ARKUSZ ODPOWIEDZI SKRZYŻOWANIA DROGOWE Z UDZIAŁEM TRZECH POJAZDÓW.. 1) 2) 3) 4) 5) 6) ILOŚĆ ZDOBYTYCH PUNKTÓW OCENA 19

20 15,16 Zachowanie na typowych skrzyżowaniach z udziałem czterech pojazdów. Na tej lekcji dostaniesz kartki z sześcioma sytuacjami drogowymi z udziałem czterech pojazdów - do samodzielnego rozwiązywania po przeprowadzeniu wstępnych ćwiczeń. Każdy uczeń będzie posiadał inny zestaw. Ocena z tego ćwiczenia - praca na lekcji będzie oceniona ze współczynnikiem dwa i zostanie wpisana do dziennika be możliwości poprawy. Ma to na celu wychwycenie przez nauczyciela uczniów, którzy nadal nie uważają na lekcji, zaproponowanie im uczestnictwa w zajęciach dodatkowych. ARKUSZ ODPOWIEDZI SKRZYŻOWANIA DROGOWE Z UDZIAŁEM CZTECECH POJAZDÓW.. 1) 2) 3) 4) 5) 6) ILOŚĆ ZDOBYTYCH PUNKTÓW OCENA 20

21 17,18 Zachowanie na typowych skrzyżowaniach z udziałem pięciu pojazdów. Na tej lekcji dostaniesz kartki z sześcioma sytuacjami drogowymi z udziałem trzech i czterech pojazdów - do samodzielnego rozwiązywania zaraz na początku lekcji. Każdy uczeń będzie posiadał inny zestaw. Ocena z tego ćwiczenia - test z 3 i 4 pojazdów będzie oceniona ze współczynnikiem pięć. Tą ocenę uczeń może poprawić w przeciągu trzech tygodni na zajęciach dodatkowych. W dalszej części lekcji uczniowie ćwiczą sytuacje drogowe z udziałem pięciu pojazdów. ARKUSZ ODPOWIEDZI SKRZYŻOWANIA DROGOWE Z UDZIAŁEM PIĘCIU POJAZDÓW.. 1) 2) 3) 4) 5) 6) ILOŚĆ ZDOBYTYCH PUNKTÓW OCENA 21

22 19,20 Zachowanie na typowych skrzyżowaniach z udziałem sześciu pojazdów. Na tej lekcji dostaniesz kartki z sześcioma sytuacjami drogowymi z udziałem pięciu pojazdów - do samodzielnego rozwiązywania zaraz na początku lekcji. Każdy uczeń będzie posiadał inny zestaw. Ocena z tego ćwiczenia praca na lekcji - będzie oceniona ze współczynnikiem trzy. Tą ocenę uczeń może poprawić w przeciągu jednego tygodnia na zajęciach dodatkowych. W dalszej części lekcji uczniowie ćwiczą sytuacje drogowe z udziałem sześciu pojazdów. Na początku lekcji następnej (21,22) napiszesz ćwiczenie z sześcioma pojazdami o współczynniku trzy (ocenę można poprawić w ciągu tygodnia), oraz test sprawdzający z pięcioma i sześcioma pojazdami o współczynniku pięć. Ten test można poprawić w przeciągu trzech tygodni. ARKUSZ ODPOWIEDZI SKRZYŻOWANIA DROGOWE Z UDZIAŁEM PIĘCIU POJAZDÓW.. 1) 2) 3) 4) 5) 6) ILOŚĆ ZDOBYTYCH PUNKTÓW OCENA 22

23 21, 22 23, 24 25, 26 Masz jedno życie - prezentacja. Sprawdzenie wiadomości ze skrzyżowań. Próbna jazda na motorowerze. Zasady poruszania się po skrzyżowaniach o ruchu okrężnym. Kodeks motorowerzysty - film edukacyjny. W Przed wjazdem na rondo - gdy zamierzamy opuścić je trzecim zjazdem sygnalizujemy lewym kierunkowskazem; pierwszym zjazdem prawy kierunkowskaz. Nie sygnalizujjemy jeżeli zamierzamy jechać prosto. Istotną rzeczą jest zajmowanie odpowiedniego pasa ruchu. Niektórzy kierowcy, bez względu, którym zjazdem będą opuszczać rondo, trzymają się prawego pasa ruchu. Jest to swojego rodzaju asekuranctwo. Nowe oznaczenia poziome i pionowe jednoznacznie nakazują nam zajmować odpowiedni pas. Jedynie pojazdy opuszczające rondo drugim zjazdem mogą zajmować dowolny pas. Zastosowanie się wszystkich kierowców do tej zasady zmniejszyłoby oczekiwanie, zwłaszcza w godzinach szczytu. W polu widzenia mamy sąsiedni lewy pas ruchu (wlot drogi z lewej strony) i część ronda za tym pasem. Obserwując pojazdy znajdujące się na rondzie nadjeżdżające z lewej strony jesteśmy w stanie bezbłędnie ocenić, w którym momencie jadący pojazd zamierza zjechać ze skrzyżowania. Pomocna jest obserwacja kierunkowskazów nadjeżdżających aut. Nowe oznaczenia poziome nakazują jadącym wewnętrznym pasem zjechać na lewy pas ruchu, wewnętrzny na prawy pas ruchu drogi zjazdowej. 23

24 27,28 Wypadki drogowe i ich przyczyny z winy pieszych i kierujących. Przejście dla pieszych Czy zawsze pieszy ma pierwszeństwo na przejściu? W jakiej odległości od nadjeżdżającego pojazdu możemy zdecydować się na wejście na jezdnię? Według statystyk 25% potrąceń pieszych odbywa się na przejściach dla pieszych, czyli w miejscach niby bezpiecznych dla pieszych. Dlaczego tak jest prześledźmy kilka sytuacji. Pojazdy poruszające się po mieście powinny stosować się do prędkości 50km/godz. Często zdarza się przekraczanie tej prędkości. My dla uproszczenia rozpatrzmy prędkość 36km/godz.( jak wiemy z doświadczenia, prawie nigdy nie jest stosowana). 36km to 36000metrów przemieszczania się pojazdu na godz., czyli 3600sek. Wynika z tego, że pojazd przemieszcza się 10m/s. Należy uświadomić sobie, jak krótka jest sekunda czy całe zdarzenie może odbyć się tylko w ciągu 1 sekundy. Kierujący zauważy pieszego wkraczającego na jezdnię, musi podjąć decyzję o podjęciu próby hamowania lub skrętu pojazdu, by uniknąć najechania na niego. Często pierwszym odruchem kierującego jest skręt. Naraża się na zderzenie czołowe z nadjeżdżającym, z przeciwnej strony, pojazdem. Ta pierwsza decyzja powinna być podjęta w ułamku sekundy, ale u kierowców czas reakcji jest różny. U kierujących pod wpływem środków obniżających sprawność psychomotoryczną jest znacznie wydłużony. Wykonanie ruchu nogą zdjęcie nogi z pedału gazu i położenie na dźwigni hamulca nożnego to następny upływ czasu. Hamowanie odbywa się ruchem jednostajnie opóźnionym, co daje następne metry do momentu zatrzymania. Coraz więcej pojazdów wyposażonych jest w ABS, ale wciąż jest ich za mało i nie możemy przewidzieć, że taki ABS zadziała. Droga hamowania zależy od stanu układu hamulcowego danego pojazdu, stanu ogumienia i w bardzo dużym stopniu od warunków atmosferycznych. Nagłe wtargnięcie na jezdnię, nawet na przejściu dla pieszych, jest wykroczeniem. Można tu wspomnieć o działaniu policji w miejscu wypadku. Policjant musi obiektywnie stwierdzić, kto jest winien w zaistniałym zdarzeniu. Na podstawie śladów opon na jezdni, znając istniejące w chwili zdarzenia warunki atmosferyczne jest w stanie określić, w jakiej odległości pieszy wszedł na jezdnię, z jaką prędkością jechał pojazd. W zderzeniu pieszego z pojazdem - pieszy nie ma szans, nawet gdy przestrzegał zasad ruchu drogowego. Lepiej założyć sobie pewną rezerwę odległości i zdążyć przejść przez jezdnię, ponieważ nie jesteśmy w stanie sprawdzić stanu technicznego samochodu, sprawności kierowcy ZASADA OGRANICZONEGO ZAUFANIA. Pamiętajmy! Nic nam nie przyjdzie z ustalenia winy kierowcy, gdy stracimy życie lub zostaniemy kalekami. Wtargnięcia pieszych na jezdnię zdarzają się często. Piesi czasami przepuszczają kilka pojazdów po czym zdenerwowani oczekiwaniem decydują się na wkroczenie. Kierowca zasadę ograniczonego zaufania powinien stosować na co dzień, ale wystarczy w chwili zapomnienia pomylić hamulec z gazem i dochodzi do potrącenia. 24

25 Oddzielnie traktujemy przechodzenie przez jezdnię o dwóch pasach ruchu w jednym kierunku. Gdy przechodzimy przez jezdnię przed ustępującym nam pojazdem musimy upewnić się, że na drugim pasie nie zbliża się inny pojazd, który w tym momencie łamie zasady ruchu drogowego. Jeszcze inna sytuacja jest na drodze dwujezdniowej oddzielonej pasem zieleni, barierką i wytyczonym przejściem dla pieszych tzw. wysepką. Taki przypadek musimy traktować jak przekraczanie dwu oddzielnych jezdni. Wysepka jest azylem dla pieszego, na którym pieszy powtórnie ocenia sytuację panującą na drodze. Rowerzyści zakałą dla kierowców. Wyprzedzanie rowerzysty zwłaszcza poza miastem, gdzie prędkości są większe, należy do częstych manewrów wykonywanych przez kierowców. Należy tu zastosować szczególną ostrożność, zachować bezpieczną odległość w zależności od prędkości pojazdu. Wymaga to w większości przypadków na wjechanie na pas o przeciwnym kierunku ruchu. Odległość boku pojazdu od rowerzysty musi być większa niż wyprzedzalibyśmy pojazd czterokołowy. Wiąże się to z zawirowaniami powietrza wokół pojazdu. Jadący pojazd pcha przed sobą powietrze, które się zagęszcza, tworząc nadciśnienie. Pod pojazdem zepchnięte powietrze tworzy podciśnienie, które w szybkim czasie musi się wyrównać do ciśnienia atmosferycznego. Właśnie to pchane powietrze będzie wyrównywać podciśnienie kierując ciąg powietrza pod tylne koła samochodu. Najgroźniejsza jest strefa ruchu tego powietrza. Znajdujący się w niej rowerzysta może poddać się jej działaniu. W najlepszym wypadku straci równowagę i przewróci się na prawą stronę. Gorzej jeżeli zbyt bliska odległość spowoduje wciągnięcie go pod tylne koła pojazdu. Naukowcy, na całym świecie, prowadzą badania nad tzw. opływowym kształtem pojazdów, by zawirowania, wyżej opisane, były jak najmniejsze, ale uniknąć ich się nie da. ob. 25

26 29,30 Zasady postępowania przy wypadku drogowym. Opisz, co według ciebie znaczy odpowiedzialność moralno - prawna za nieudzielanie I pomocy ofiarom wypadku drogowego. Zgłoszenie o wypadku Gdzie się to wydarzyło? - miejsce wypadku Co się wydarzyło? Ile jest ofiar lub rannych w wypadku? Jakie są uszkodzenia ciała? Kto wzywa pomocy? W oczekiwaniu na fachowa pomoc podejmujemy wszelkie potrzebne czynności ratownicze: od reanimacji po uspokajanie będącej w szoku ofiary. Należy być pewnym swej wiedzy przed przystąpieniem do akcji ratowniczej. Numery służb ratowniczych: Z telefonów stacjonarnych POGOTOWIE RATUNKOWE STRAŻ POŻARNA 997 POLICJA Z telefonów komórkowych OGÓLNY NUMER 26

27 Postępowanie na miejscu wypadku Podczas udzielania pomocy należy pamiętać o własnym bezpieczeństwie. Jeżeli widzimy wypadek najlepiej dostosujmy się do tych zasad: Własny samochód należy zatrzymać w pewnej odległości od miejsca zdarzenia, trzeba liczyć się z możliwością pożaru samochodu poszkodowanego. Włączamy światła awaryjne, a w nocy światła drogowe, kierując je na miejsce zdarzenia. Umożliwi to sprawne działanie. Jak i poinformuje nadjeżdżających kierowców o zaistniałym niebezpieczeństwie. Wskazane jest również rozłożenie trójkąta ostrzegawczego, po przeciwnej stronie miejsca zdarzenia niż nasz samochód. Dobre oznakowanie miejsca zdarzenia zapewni nam bezpieczeństwo. Nie dopuśćmy do tego, że nadjeżdżający kierowcy nie będą niczego się spodziewać, bo to najlepsza droga do karambolu i zwiększenia liczby rannych lub ofiar. Po zabraniu apteczki (i ewentualnie gaśnicy) jak najszybciej docieramy do ofiar. Jeśli poszkodowany pojazd się pali, należy z rozmysłem użyć gaśnicy. Przeważnie wozimy ze sobą 1 kilogramowe gaśnice proszkowe, których skuteczność przy większych pożarach jest mała. Dlatego tez należy maksymalnie zbliżyć się do źródła ognia, gaszenie z daleka jest nieskuteczną stratą czasu. Nie obawiajmy się filmowego wybuchu auta, bo jak zapewniają strażacy - takie rzeczy po prostu się nie zdarzają. Po dotarciu do ofiar szybko oceniamy sytuację - możliwość pożaru, stoczenia się pojazdu. Pamiętajmy też o wyłączeniu silnika! Jeśli przebywanie w aucie oceniamy jako niebezpieczne dla ofiar, należy je stamtąd przenieść w bezpieczne miejsce, w przeciwnym wypadku pomocy udzielamy w samochodzie. Przy dotykaniu, bądź przenoszeniu rannego pamiętajmy, ze może on mieć uszkodzony kręgosłup - nieostrożne postępowanie może mieć dla pacjenta bardzo przykre konsekwencje. Pamiętajmy o dokładnym rozejrzeniu się na miejscu zdarzenia. Podczas wypadku powstają ogromne energie, które są w stanie wyrzucie ofiarę przez okno, nawet wiele metrów od uszkodzonego auta! Poszkodowani, którzy są w aucie, z powodu szoku mogą nie udzielać sensownych odpowiedzi, dlatego lepiej rozejrzeć się samemu. Jeśli jest to możliwe, prosimy o pomoc innych kierowców. Następnie przystępujemy do oceny stanu poszkodowanego. Przed kontaktem z ofiarami, wskazane jest założenie jednorazowych rękawiczek, które zabezpiecza nas przed ewentualnym zakażeniem. O zdrowiu poszkodowanego przecież nic nie wiemy! W zależności od potrzeby rozpoczynamy odpowiednie czynności ratownicze, opisane w innych rozdziałach. Po zorientowaniu się w sytuacji należy zawiadomić pogotowie ratunkowe. Jeśli mamy dostęp do telefonu komórkowego dzwonimy pod numer 112. Z telefonów stacjonarnych pogotowie. Jeśli zdarzenie miało miejsce poza terenami zamieszkanymi, o powiadomienie pogotowia prosimy przejeżdżających kierowców. Są oni prawnie zobowiązani do spełnienia naszego polecenia. Można ostrzec ich przed odpowiedzialnością karną w przypadku nie powiadomienia odpowiednich służb. Dobrze jest spisać numery rejestracyjne naszego "kuriera". Doskonalenie techniki jazdy to nie jest zwykła kontynuacja kursu na prawo jazdy. Nie chodzi tu o naukę parkowania przy krawężniku, ale o opanowanie auta nawet w najtrudniejszych warunkach. Wyprowadzanie auta z poślizgu, pulsacyjne hamowanie czy chociażby prawidłowa pozycja za kierownicą to elementy, o których wielu kierowców słyszało podczas szkoleń przy okazji kursu na prawo jazdy, ale najczęściej nie było okazji by sprawdzić to na własnej skórze. Jedyny wyjściem jest więc skorzystanie z kursu w jednej ze szkół doskonalenia techniki jazdy. Niestety, wiąże się to z kosztami (od 250 do 850 zł), oczywiście jeżeli nie pracuje się w firmie która sama wysyła swoich pracowników (najczęściej użytkowników aut służbowych) na takie szkolenia nikogo nie stać. 27

28 31,32 Zasady postępowania przy wypadku drogowym przykład projektu. Wypadek drogowy Zgłoszenie o wypadku Prezentację wykonała Imię, Nazwisko Klasa Gdzie się to wydarzyło? - miejsce wypadku Co się wydarzyło? Ile jest ofiar lub rannych w wypadku? Jakie są uszkodzenia ciała? Kto wzywa pomocy? Publiczne Gimnazjum nr w Radomiu Rok wydania W oczekiwaniu na fachowa pomoc podejmujemy wszelkie potrzebne czynności ratownicze: od reanimacji po uspokajanie będącej w szoku ofiary. Należy być pewnym swej wiedzy przed przystąpieniem do akcji ratowniczej. Numery służb ratowniczych: Z telefonów stacjonarnych POGOTOWIE RATUNKOWE STRAŻ POŻARNA 997 POLICJA Z telefonów komórkowych OGÓLNY NUMER Postępowanie na miejscu wypadku Podczas udzielania pomocy należy pamiętać o własnym bezpieczeństwie. Jeżeli widzimy wypadek najlepiej dostosujmy się do tych zasad: Własny samochód należy zatrzymać w pewnej odległości od miejsca zdarzenia, trzeba liczyć się z możliwością pożaru samochodu poszkodowanego. Włączamy światła awaryjne, a w nocy światła drogowe, kierując je na miejsce zdarzenia. Umożliwi to sprawne działanie. jak i poinformuje nadjeżdżających kierowców o zaistniałym niebezpieczeństwie. Wskazane jest również rozłożenie trójkąta ostrzegawczego, po przeciwnej stronie miejsca zdarzenia niż nasz samochód. Dobre oznakowanie miejsca zdarzenia zapewni nam bezpieczeństwo. Nie dopuśćmy do tego, że nadjeżdżający kierowcy nie będą niczego się spodziewać, bo to najlepsza droga do karambolu i zwiększenia liczby rannych lub ofiar. Po zabraniu apteczki (i ewentualnie gaśnicy) jak najszybciej docieramy do ofiar. Jeśli poszkodowany pojazd się pali, należy z rozmysłem użyć gaśnicy. Przeważnie wozimy ze sobą 1 kilogramowe gaśnice proszkowe, których skuteczność przy większych pożarach jest mała. Dlatego tez należy maksymalnie zbliżyć się do źródła ognia, gaszenie z daleka jest nieskuteczną stratą czasu. Nie obawiajmy się filmowego wybuchu auta, bo jak zapewniają strażacy - takie rzeczy po prostu się nie zdarzają. Po dotarciu do ofiar szybko oceniamy sytuację - możliwość pożaru, stoczenia się pojazdu. Pamiętajmy też o wyłączeniu silnika! Jeśli przebywanie w aucie oceniamy jako niebezpieczne dla ofiar, należy je stamtąd przenieść w bezpieczne miejsce, w przeciwnym wypadku pomocy udzielamy w samochodzie. Przy dotykaniu, bądź przenoszeniu rannego pamiętajmy, ze może on mieć uszkodzony kręgosłup - nieostrożne postępowanie może mieć dla pacjenta bardzo przykre konsekwencje. Pamiętajmy o dokładnym rozejrzeniu się na miejscu zdarzenia. Podczas wypadku powstają ogromne energie, które są w stanie wyrzucie ofiarę przez okno, nawet wiele metrów od uszkodzonego auta! Poszkodowani, którzy są w aucie, z powodu szoku mogą nie udzielać sensownych odpowiedzi, dlatego lepiej rozejrzeć się samemu. Jeśli jest to możliwe, prosimy o pomoc innych kierowców. Następnie przystępujemy do oceny stanu poszkodowanego. Przed kontaktem z ofiarami, wskazane jest założenie jednorazowych rękawiczek, które zabezpiecza nas przed ewentualnym zakażeniem. O zdrowiu poszkodowanego przecież nic nie wiemy! W zależności od potrzeby rozpoczynamy odpowiednie czynności ratownicze, opisane w innych rozdziałach. Po zorientowaniu się w sytuacji należy zawiadomić pogotowie ratunkowe. Jeśli mamy dostęp do telefonu komórkowego dzwonimy pod numer 112. Z telefonów stacjonarnych pogotowie. Jeśli zdarzenie miało miejsce poza terenami zamieszkanymi, o powiadomienie pogotowia prosimy przejeżdżających kierowców. Są oni prawnie zobowiązani do spełnienia naszego polecenia. Można ostrzec ich przed odpowiedzialnością karną w przypadku nie powiadomienia odpowiednich służb. Dobrze jest spisać numery rejestracyjne naszego "kuriera". 28