Pradnik knives as an element of Micoquian techno-stylistic specifics

Transkrypt

1 radnik knives as an element of Micoquian techno-stylistic specifics hd dissertation written under the guidance of professor Stefan Karol Kozłowski at the Warsaw University Institute of Archaeology Warsaw

2

3 Contents Acknowledgements... Introduction.... The aim and structure of the thesis..... Background..... The aim..... Structure.... Terminology... Micoquian history of research.... Beginnings regional researches.... After the World War II towards the synthesis.... Last decades development of technological researches... The range and methodology of the thesis.... Chronological range.... Spatial range.... The range of sources..... Assemblages with bifacial tools..... Asymmetrical Knives Assemblages (AKA)..... Other attempts to redefinition of Micoquian..... radnik Knives Assemblages (KA).... Methodology of description of Asymmetrical Knives Assemblages.... Methodology technical aspects..... Terminology..... System of Artefacts Documentation..... The rules of documentation creating and reading... Experiemental research of radnik knives reuse.... Assumptions and aims of experiment.... Methodology of experiement.... Critics of method.... Course of experiment.... Features of reuse..... Shift of Maximal Thickness oint..... Tip and half-back changes roportion changes..... Rotation in relation to the initial phase of usage..... lano convexity and reorientation..... Scar pattern.... Conditions of repair process.... Determination of wear degree..... Analysis of rotation..... Analysis of scar pattern..... Analysis of length to thickness ratio..... Analysis of MT location..... Total wear degree estimation.... ossibilities of a tool initial form reconstruction..... Base to Cutting edge (B-CE) angle - based reconstruction..... Scar pattern based reconstruction... Techno-morphological analysis of radnik knives.... Assumptions of analysis..... Selection of artefacts..... Detailed methodological questions...

4 . Ciemna Cave..... Criteria of selection..... Analysis of the knife no. from Ciemna..... Analysis of the knife no. from Ciemna.... Buhlen..... Criteria of selection..... Analysis of the knife from Buhlen IIIb..... Analysis of the knife from Buhlen IIIb.... Bethune Mont de Beuvry collection..... Criteria of selection..... Analiza noża. z kolekcji Bethune..... Analysis of the knife. from Bethune collection... Techno-stylistic description of radnik Knives Assemblages.... Techno-stylistic pattern of radnik knife..... Shape and zones of the tool..... Morphology detailed features..... Ergonomy and way of use..... Technology of manufacture..... Stylistic features of radnik standard.... attern of use and maintenace of radnik knives..... Character of repair processes..... Analysis of waste pattern.... Complete model of cutting tool inventory..... attern of proportions and sizes of waste forms..... Small radnik knives..... Scrapers..... Other tools in radnik Knives Assemblages..... Comparison of Buhlen, Ciemna and Bethune inventories... Final conclusions.... Cutting tools and differentiation of Late Middle alaeolithic assemblages.... Characteristic of KA comparing to other assemblages with asymmetrical knives.... Directions of further research.... Summary main conclusions of the thesis... lates... Data and graphs... References...

5 Acknowledgements First, I would like to thank all the people who helped me to get and to accomplish my scholarship. Especially I would like to thank rof. Olivier Auranche, rof Gerhard Bosinski, rof. Stefan Kozłowski and dr Olaf Yöris for all the help connected with organisation of my stages in France and Germany. With a great pleasure I want to thank Witold Migal for a great cooperation during experimental work and Jacek Tomaszewski for an acces to the collections of iekary and Ciemna and for inspiring discussions. It is a pleasure for me to thank now rof Nikolai raslov for all the help and hospitality during my stage in Sankt-etersburg. I would like to thank rof. Jean Combier for giving me an access to his collections and for sharing with me his great experience in Mousterian assemblages. I have pleasure to thank rof. Jean - hilippe Rigaud and Jean-Jacques Cleyet-Merle for an access to the collections of La Micoque. I would like to thank rof. Alain Tuffreau for an access to the assemblages of northern France and for all which I was able to learn from him. I have a pleasure to thank dr Stefan Veil for an access to assemblage of Lichtenberg, dr Judith Grünberg for an access to collection of Königsaue dr Steinmetz for an access to assemblage of Salzgitter-Lebenstedt and dr Irene Kappel for an access to assemblage of Buhlen. I would like to thank rof Krzysztof Cyrek for an access to collection of Biśnik. I have to thank Agnès Lamotte and Jean-Luc Marcy for the scientific and technical help. And, last but not least, I have now the opportunity to thank peoples such as dr Martin Street, dr Stefan Wenzel, dr Thorsten Uthmeier, hilippe Gonod, Agnes iedimonte and many others, who helped me during my stage. My study in France was possible due to the co-operation between Warsaw University and Université Lumière Lyon connected with international scholarship programme olonium, held by French Ministre de l Education Nationale, de l Enseignement Superieur et de la Recherche and olish Komitet Badań Naukowych (Committee for Scientific Researches). During my hd study I also gained different support from many other institution, such as: Maison de l Orient Méditerranéen Jean-ouilloux of Université Lumière Lyon Römisch Germanisch Zentralmuseum, Forschungsbereich Altsteinzeit Schloss Monrepos Académie de Mâcon Institut de Recherche du Val de Saone Mâconnais Université des Sciences et Technologies de Lille Musée National de réhistoire, Les Eyzies-de-Tayac Musée Départemental de réhistoire, Arras Musée d Ethnologie Régionale, Bethune Niedersächsisches Landesmuseum, Hannover Landesamt für Archäologie Sachsen-Anhalt, Landesmuseum für Vorgeschichte, Halle Staatliche Museen Kässel Städtische Museums Salzgitter. Инcтытут Иcтopии Maтepяльнoй Kyльтypы, Sankt-etersburg aństwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu

6 Introduction Introduction. The aim and structure of the thesis.. Background The thesis concerns a cultural entity of Middle alaeolithic traditionally described as Micoquian, roughly characterised by a presence of asymmetrical, bifacial tools. Because of historical reasons, the name of this entity is used for description of many European assemblages, which often significantly differ not only from each other, but also from the assemblage of the eponymic site. This created the need for clarifying the picture of Late Middle alaeolithic cultural differentiation. It seems obvious now, that the name Micoquian is inappropriate for description of the assemblages it consists of, and it can be used only for the conventional reasons (as it is in this paper). However, even the most recent attempts to redefine this entity, based on up-to-date archeo- and chronological data are not commonly accepted among the researchers of different study traditions. Different approaches to flint artefacts analysis are the main obstacle for elaborating more unified vision of Late Middle alaeolithic culture. This lead to a conclusion, that before or regardless of high-level attempts to reconstruct the cultural divisions, there is a great need to elaborate the common standard of artefacts analysis... The aim The aim of this thesis is to create the methodology of description of the Micoquian assemblages. Such methodology should filter out all not important data and enable recording the features, which are specific for such assemblages, allow understanding their peculiarity and traceing the real links between them. It should be also intuitive enough to become a serious proposal for a common standard. This thesis is intended to create such methodology and to test it with selected assemblages.

7 Introduction.. Structure The thesis is based on studies of collections from different European sites. The conclusions coming from the preliminary study of these collections led to elaborating principles of further analysis methodology. The main idea assume focusing on the single tool category, the most specific for Micoquian assemblages asymmetrical knives. Such tools are morphologically defined basing on the idea of four asymmetry (chap..., p. ), being a specific kind of knives (chap.., p. ), defined as the closest typological equivalent of functionally understand cutting tools (chap.., p. ). The methodology significantly widens the range of the technological analysis, which is intended to support recognition of tool maintenance and deposition processes. This allows to separate such artefact features, which are effects of their usage and reusage from these, which are parts of intentional tool standard (chap.., p. ). This term is here understood as a culturally transmitted, abstractive mental template, present in mind of prehistorical knapper and materialised as a radnik knife. Thus, the main subject of analysis is the reconstructed intentional form of a tool and the behaviour connected with its manufacture and usage. This creates new possibilities of studying the relicts of prehistoric human behaviour and allows to introduce some elements of stylistic analysis. Thus, such methodology can be described as a techno stylistic (chap.., p. ). The first part of the thesis contains the conclusions coming from the study of mentioned collections (chap.., p. ), proceeded by short description of the Micoquian history of research (chap., p. ). Such conclusions allowed to define chronological, spatial and source range of analysed subject. The term Asymmetrical Knives Assemblages (AKA) was introduced as most accurate for describing most of assemblages traditionally called Micoquian. Next, the proposal of methodology of analysis was formulated (chap.., p. ). The proposed methodology is relatively time-consuming, because it needs a detailed study of asymmetrical knives usage and maintenance technology in analysed assemblages. That is why its application must have been limited to selected assemblages only. Because of that, in the second part of the thesis, devoted to verification of the methodology, only the assemblages with specific type of asymmetrical knives, called radniks (chap..., p. ), were analysed. It is important to explain, that this name is used here only for the tools with traces of cutting edge sharpening technique, called here a sharpening blow. articularly, it concerns only the tools in which sharpening blow is a part of complex radnik method, determining the whole tool morphology and the technology of manufacture. The subject of analysis in the second part of the thesis are such defined assemblages, which became frequent in Europe at the beginnings of last glaciation. The idea of cutting edge sharpening is much older, however. In this thesis such assemblages are called radnik Knives Assemblages (KA), and are precisely defined later in text (chap..., p. ). The techno-stylistic description of KA is a conclusion of the second part of the thesis. The description is focused on processes of cutting tools - especially big knives - manufacture and usage. The analysis was done during subsequent stages: First (chap., p. ), the experimental research connected with radnik knives reuse was done. The features occurred during reuse of radniks were studied, as well as the methods of their compensation. The methods of tool wear degree estimation were created, based on analysing the number and the character of negative side effects caused by subsequent repairs, limiting the possibilities of the tool further usage and repairs. The pattern of the waste from the radniks usage and repairs was also analysed.

8 Introduction Next, basing on the experimental knowledge, the radniks from three analysed assemblages of Buhlen, Ciemna and Bethune collection were carefully selected in order to find the knives showing the lowest possible wear degree. It was intended to find the tools forms being possibly closest to the fully intentional ones, thus giving best possibility to trace the principles of radnik standard. The very strict criteria of selection used against archaeological material, which, due to its nature, consists mostly of wastes and heavily worn forms, limited the sample to extremely low number of only six artifacts. However, it was a predicable effect of consequent application of the method intended to trace the rarest features of artifacts rather then most frequent. Chosen forms were studied both from morphological and technological point of view (chap., p. ). In the next chapter (chap., p. ) the observations from earlier studies were used as a base for reconstructing radnik mental template, the model of knives usage and reusage, as well as the complex model of cutting tool economy in the radnik Knives Assemblages. These conclusions formulated techno-stylistic description of such assemblages. In the Final conclusions (chap., p. ) some general questions were discussed, as like the relation between Micoquian and Mousterian assemblages. Also the simple analysis of relation between the KA and other Micoquian assemblages was done, confirming the results obtained by other methods. The thesis ends with the proposal of further research directions and short summary of its most important conclusions.

9 Introduction. Terminology For the precision of description it was necessary to define some terminology. The most important definitions were shortly described before, others are described later in the text, especially in the chapter.., p.. In order to limit the total text length some abbreviations were used. Below they are listed for convenience: AKA Asymmetrical Knives Assemblages, see p. KA radnik Knives Assemblages, see p. O sharpening blow, see. p. WgK bifacial method called Wechselseitig-gleichgerichtete Kantenbearbeitung, see p. MT point of knife maximum thickness in longitudinal cros-section, see p. B-CE angle the angle between base and cutting edge of an asymmetrical knife, see. p. WR repair repair focused on the tip of an asymmetrical knife see p. KR repair repair focused on the cutting edge of an asymmetrical knife see p.

10 Micoquian history of research Micoquian history of research. Beginnings regional researches. Termin mikokien wszedł do europejskiej nomenklatury archeologicznej w efekcie prowadzonych od badań na stanowisku La Micoque, leżącym w Dordonii na południu Francji. Wyniki tych prac spopularyzował w Europie jeden z pierwszych badaczy stanowiska - O. Hauser (, ). W olsce już w najwcześniejszej syntezie W. Demetrykiewicza () można natrafić na pojęcie okresu mikockiego, wykraczające poza zakres sekwencji opracowanej przez G. De Mortillet (). Stopniowo Fig. The site of La Micoque recent view. hoto: hilippe Jugie, Musée National de réhistoire. pojęcia mikokienu zaczęto używać nie tylko w znaczeniu chronologicznym, nawiązującym do wieku osadów sekwencji La Micoque, ale także kulturowym. O. Hauser początkowo określał tym mianem grupę zespołów paleolitycznych występujących w Dordonii, na Jurze francuskiej i w obszarze przyalpejskim po obu stronach granicy francusko szwajcarskiej. H. Breuil używa terminu mikokien tylko do opisu najmłodszego poziomu archeologicznego (poziom ) z La Micoque, zakonserwowanego w warstwie czerwonawych glin, określanej jako warstwa N (Breuil ). Ten zespół według badacza odróżniał się od inwentarzy aszelskich obecnością pięściaków lancetowatych i mikockich, o wklęsłych krawędziach, często z globularną bazą. Także inwentarz odłupkowy, zawierający duże ilości zgrzebeł, miał być jego zdaniem bardziej zróżnicowany niż w zespołach aszelskich. Inwentarze ze starszych warstw Breuil zaklasyfikował do kultury tajackiej, którą uważał za najstarszą formę przemysłów mustierskich. Wspólnie z L. Kozłowskim (Breuil, Kozłowski -) Breuil zaproponował również korelację mikokienu z aszelienem VII. Tym samym w ewolucyjnej wizji rozwoju kultury paleolitycznej mikokien jawił się jako finalne stadium rozwoju kultury aszelskiej, ze stopniowym zanikaniem klasycznych pięściaków na rzecz pięściaków mikockich, delikatniej obrobionych, często o kształtach lancetowatych, niekiedy z wklęsłymi krawędziami. Mikokien miał też charakteryzować się znaczną ilością elementów typowych dla środkowego paleolitu. Według Breuila jednostka ta wykształciła się więc z substratu aszelskiego przy udziale elementów tajackich i lewaluaskich, co powodowało regionalne zróżnicowanie inwentarzy mikockich pod względem obecności lub braku zastosowania metody lewaluaskiej do debitażu. Breuil datował genezę mikokienu na koniec ostatniego interglacjału, za geograficzną kolebkę tej kultury uważając obszar Basenu aryskiego. Zgodnie z obowiązującym wówczas paradygmatem, badacz uważał mikokien za element linii rozwojowej tradycji pięściakowej, która rozwijała się na terenie Starego Świata równolegle z linią odłupkową (kultury: szelska tajacka - mustierska). Końcowym elementem linii pięściakowej miały być zespoły mustierskie o tradycji aszelskiej (MTA). oglądom Breuila w znacznej mierze przeciwstawił się badacz stanowiska La Micoque, D. eyrony (). Według tego badacza

11 Micoquian history of research mikokien był zasadniczo lokalnym i krótkotrwałym fenomenem kulturowym, związanym z początkiem zlodowacenia Wisły, a terytorialnie ograniczającym się do pd-zach. Francji. W innych częściach Europy, mimo znacznej intensyfikacji badań terenowych stanowiska paleolityczne nie układały się w tak pełną sekwencję jak we Francji. Skutkiem tego lokalni badacze zmuszeni byli w opracowaniach syntetycznych opierać się na wynikach prac francuskich kolegów. Jednocześnie starano się uzupełniać lokalne sekwencje archeologiczne i chronologiczne nawiązując do jednostek francuskich. W Anglii sekwencje takie tworzyli m.in. R.A. Smith i H. Dewy (), opierając się zwłaszcza na badaniach Swanscombe, a w Niemczech H. Obermaier () i R. R. Schmidt (). Istotną okolicznością dla zrozumienia genezy pojęcia mikokienu jest fakt, że w początkach XX w. poza Francją i pd. Anglią znano niewiele paleolitycznych stanowisk z narzędziami bifacjalnymi. W związku z tym propozycje archeologów francuskich przyjmowane były bez możliwości weryfikacji na podstawie lokalnego materiału archeologicznego. Mimo to w pracach badaczy niemieckich tego okresu zawarto wiele ważnych spostrzeżeń odnośnie natury przemysłów paleolitycznych. H. Obermaier wyróżniając kulturę aszelską, dokonał w jej obrębie podziału na aszelien starszy i młodszy. Ta ostania jednostka, datowana na okres przejściowy między ciepłym interglacjałem a początkiem zlodowacenia Wisły, miała charakteryzować się, jego zdaniem, obecnością dużej ilości narzędzi odłupkowych, także z elementami lewaluaskimi oraz obecnością pięściaków kończastych i lancetowatych. Za typowe dla niej stanowiska niemieckie badacz uważał m.in. Taubach i Ehringsdorf. La Micoque stanowiło w tej koncepcji specyficzną odmianę młodszej kultury aszelskiej, charakteryzując się obecnością b. małych, trójkątnych i owalnych pięściaków, niewielkich pięściaków lancetowatych oraz typowych pięściaków mikockich o wklęsłych bokach. ewne zmiany do tych koncepcji wprowadził R.R. Schmidt (), zaliczając stanowisko La Micoque do aszelienu właściwego. Zdaniem tego badacza w Europie Centralnej aszelien występował sporadycznie i tylko w swej późnej postaci. Za kluczowy niemiecki zespół tej jednostki uważał on kolekcję z Achenheim, podkreślając jednak, że przynależność ta opiera się bardziej na zgodności chronologicznej, niż typologicznej z zespołami francuskimi. Schmidt wyróżnił także kulturę Combe-Capelle, charakteryzującą się. m.in. obecnością pięściaków sercowatych i uznał ją za najstarszy przejaw mustierienu. rzyrost wiedzy na temat nowych stanowisk z narzędziami bifacjalnymi, w tym m.in. Balver Höhle, Kösten i Klausennische zaowocował kolejnymi pracami. H. Obermaier (Obermaier ; Obermaier, Wernert ) dokonał pewnego przewartościowania wcześniejszych poglądów, systematyzując różnice między aszelienem w Europie południowo-zachodniej i centralnej. Zdaniem tego badacza zachodnia odmiana aszelienu, charakteryzowana dużą ilością pięściaków, także owalnych, rozwinęła się na obszarze dzisiejszej Francji, Belgii i pd. Anglii z kultury szelskiej, ekspandując później gł. na tereny Afryki i Lewantu, a tylko w niewielkim stopniu na wschód. Tereny Europy Centralnej i Wschodniej miały być natomiast zajmowane przez zespoły wschodnioaszelskie, które według Obermaiera rozprzestrzeniać się mogły z terytorium obecnej Rosji. Nowością było połączenie bifacjalnych zespołów niemieckich z zespołami krymskimi, znanymi ze starszych badań w Kiik-Koba w paneuropejską jednostkę kulturową, wyodrębnioną z reperowej dotychczas sekwencji francuskiej. La Micoque jawiło się teraz jako jej najdalej wysunięty na zachód przyczółek. Rozwinięciem koncepcji wschodniego aszelienu była nieco późniejsza propozycja jednostki określanej jako Altpaläolithikum mit Blatt-Typen, tj. starszy paleolit z typami liściowatymi (Obermaier ). Istotną nowością było również ugruntowanie koncepcji obecności narzędzi bifacjalnych, szczególnie pięściaków sercowatych w niektórych zespołach mustierskich, określanych teraz jako musterien o tradycji aszelskiej (MTA). W kolejnej dekadzie badania w Niemczech rozwijały się pod wpływem breuilowskiej koncepcji polifiletycznej ewolucji kulturowej. Większe znaczenie miał jednak zwrot w kierunku ściślejszego powiązania badań archeologicznych z geologią i odrzuceniu prymatu analizy typologicznej. Wiedza o złożoności historii czwartorzędu, mimo znacznego postępu i wydłużeniu sekwencji chronologicznej wciąż jeszcze była stosunkowo skąpa. rowadziło to z konieczności do znacznych uproszczeń w obrazie zróżnicowania kulturowego w paleolicie. znalazło to wyraz m.in. w zgrupowaniu praktycznie wszystkich niemieckich zespołów,

12 Micoquian history of research odpowiadających chronologicznie dzisiejszemu rozumieniu środkowego paleolitu w obrębie jednej Handspitzenkultur (Andree ). Równolegle z badaniami niemieckimi także badacze polscy dążyli do powiązania zespołów odkrywanych na swoim terenie z rozbudowaną sekwencją francuską. Stosunkowo wcześnie doceniono jednak inwentarze zawierające zabytki bifacjalne, o specyficznym pokroju, odbiegającym od typowych znalezisk francuskiego musterienu. Zespół z Jaskini Okiennik opisywali m.in. W. Demetrykiewicz (Demetrykiewicz, Kuźniar ; Demetrykiewicz ), W. Antoniewicz () oraz L. Kozłowski (; ), którego prace były znane także w zachodniej części Europy. Z dzisiejszej perspektywy największe znaczenie mają jednak prace Stefana Krukowskiego (m.in., ), szczególnie jego spostrzeżenia zawarte w znakomitej jak na owe czasy syntezie, napisanej tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej i wydanej trzy lata po jej zakończeniu (-). Krukowski miał okazje dobrze poznać zespoły z nożami asymetrycznymi dzięki badaniom w Jaskini Ciemnej prowadzonym w latach -. odejście Krukowskiego wyróżnia przede wszystkim wielka intuicja w analizie technologicznej narzędzi krzemiennych, niezwykła w epoce, w której zasadniczy nacisk kładziono na typologię. Zainteresowania technologiczne Krukowskiego zaowocowały wyróżnieniem typu noży prądnickich (Krukowski -, -). Chociaż Krukowski rozciągał swoją definicję prądnika na różne typy noży środkowopaleolitycznych, to najwięcej uwagi poświęcił opisowi charakterystycznych narzędzi z Jaskini Ciemnej. Stworzona przez niego definicja tych narzędzi na pierwszym miejscu akcentuje aspekty technologiczne związane z metodą prądnicką, której znaczenie dla produkcji i reutylizacji noży Krukowski rozszyfrował jako pierwszy. Wydaje się, że nie bez znaczenia dla poprawnej interpretacji obróbki wierzchołka w nożach prądnickich była znajomość materiałów z Kostienek, gdzie Krukowski prowadził wykopaliska w latach poprzedzających pierwszą wojnę światową. Definicja prądnika Krukowskiego wymaga przytoczenia: radniks ("pièces arquées", also some of the "pointes asymétriques") are the knives with mostly oblique utilization. General morphology: cutting edge creates one straight side of the tool with "beak" (penetrating part of the tip) located on this edge. Back located between the "beak" and the base creates another edge of the tool, oblique to the main axis of the knife, slightly angled or convex. The distal part of the cutting edge is mostly straight, rarely convex or slightly convex; the proximal, short part is often slightly angled or convex. The first or refreshing working of the distal part of the cutting edge often consists of one or more specific removals made on one side of the tool. These removals start from the tip or adjacent part of the back and are parallel to the cutting edge, laying close to it and on it. In the latter case removal creates one side of the cutting edge making it as sharp and penetrating as the edge of unretouched flake. Generally they resemble the negatives of burin spalls and they are heavily twisted. In cases of the knapping mistakes they can be undistinguishable from typical negatives of burin production. During the cycles of the production and refreshing of the radniks these removals were combined with standard edge-retouch. Mentioned features of the radniks are shown in the figures [two plates were enclosed in the original publication author s comment]. The "beak" and adjacent part of the cutting edge were most thin, correct and well made. The back and the proximal part of the cutting edge were made less careful. This part of an edge was never suitable for any utilization; mostly it is also a case for the back. The back is not always completely retouched. Its part adjacent to the tip can be oblique and straight or convex. radniks were made of nodules and flakes, with unifacial or bifacial retouch, mostly partly bifacial. Within the borders of this definition, created by mentioned main features and also within the borders of different industries radniks are very differentiated category. They are present among many industries of the Lower alaeolithic. [...] (Krukowski -, -). Mimo upływu wielu dziesięcioleci i wielokrotnej zmianie paradygmatów badawczych te obserwacje nie straciły na aktualności. ierwsza część definicji opisuje szczegółowo morfologię noży z J.

13 Micoquian history of research Ciemnej, z uwzględnieniem zmian powodowanych zużyciem oraz technologię ich obróbki i naprawy. Druga część odnosi się do noży występujących na innych stanowiskach i w pewnym sensie uogólnia precyzyjne stwierdzenia części pierwszej także na te okazy, które nie posiadają odbicia ostrzącego. Krukowski był jednak świadom, że opisana przez niego kategoria narzędzi jest polimorficzna i, wydaje się, że rozgraniczał zdefiniowane na gruncie technologicznym prądniki z J. Ciemnej od pozostałych noży. Dowodem tego może być fakt, że to właśnie zespoły, w których, jego zdaniem, występowały noże z charakterystycznym odbiciem prądnickim (Okiennik, Ciemna) zaklasyfikował on do nowej jednostki, którą nazwał przemysłem ojcowskim. Jednostka ta stanowiła w jego ocenie element szerszego kręgu z nożami, który nazywał cyklem prądnickim. Krukowski przeprowadził również krytyczną analizę zespołu z Jaskini Okiennik, dowodząc, że zawiera ona przemieszane elementy mikockie i prądnickie. Wydzielił również inne przemysły z nożami bifacjalnymi, w tym połączył w przemysł skalski niektóre elementy inwentarza okiennickiego i badanych przez siebie iekar III. Swoje spostrzeżenia i klasyfikacje kulturowe Krukowski opierał nie tylko na znajomości materiałów polskich i francuskich, które miał okazję studiować, ale również na osobistej wiedzy o paleolicie wschodniej Europy, gdzie sam prowadził wcześniej badania. Z tego względu jego koncepcje miały znacznie szersze tło źródłowe niż to, które było dostępne jego zachodnioeuropejskim kolegom, zmuszonym opierać się wyłącznie na starych publikacjach badań rosyjskich, głównie stanowisk krymskich. W dwudziestoleciu międzywojennym stan badań nad zespołami środkowopaleolitycznymi był w ZSRR bardzo ograniczony, a ze względu na sytuację polityczną zupełnie nieznany na zachodzie.

14 Micoquian history of research. After the World War II towards the synthesis Na archeologii paleolitu drugiej połowy XX w. wyraźne piętno odcisnęły poglądy F. Bordesa, także w zakresie rozumienia terminu mikokien. F. Bordes () w części podzielił poglądy, za którymi optował D. eyrony, dowodząc, że jako zjawisko kulturowe mikokien pojawia się w interglacjale eemskim jako wyraz ewolucji schyłkowych przemysłów aszelskich i kontynuuje się w początkach zlodowacenia Wisły. Bordes włączył do tej jednostki wiele zespołów z Basenu aryskiego i na tym obszarze upatrywał jej centrum. Taka perspektywa znacznie zmniejszała znaczenie stanowiska La Micoque, co prowadziło do przekonania, że stanowi ono w istocie pewną osobliwość, która niezbyt nadaje się do roli stanowiska eponimicznego. Bordes uważał, że debitaż w zespołach mikockich prowadzony był najczęściej z użyciem metody lewaluaskiej, co dodatkowo wyrzucało nie-lewaluaską warstwę z La Micoque poza nawias typowych stanowisk tej jednostki. Dużą część zespołów nie-lewaluaskich, występujących głównie poza obszarem Basenu aryskiego Bordes zaliczał do kręgu tajackiego. Jego zdaniem, dopiero w początkach zlodowacenia Wisły metoda lewaluaska upowszechnia się w większości kultur, a tajacien zanika. Jeśli chodzi o stosunek zespołów mikockich do MTA, to Bordes dopatrywał się tu związków o charakterze genetycznym, ponieważ MTA występuje do końca zlodowacenia Wisły, podczas gdy mikokien zanika w jego początkach. Sekwencja: młodszy aszelien, mikokien i MTA, mimo pewnego zachodzenia na siebie i nie zawsze jasnych kryteriów odrębności poszczególnych jednostek tworzyła zatem, zdaniem tego badacza, rodzaj linii ewolucyjnej w obrębie tradycji zespołów z narzędziami bifacjalnymi. odobnie jak jego poprzednicy, Bordes za najbardziej charakterystyczne typy narzędzi mikockich uważał pięściaki mikockie o wklęsłych bokach, pięściaki kończaste i lancetowate, odróżniające się zarówno od masywnych pięściaków aszelskich, jak i od sercowatych pięściaków MTA. W nawiązaniu zarówno do wcześniejszych prac Krukowskiego, jak i do badań F. Bordesa swoją koncepcję związków między zespołami środkowopaleolitycznymi zaprezentował W. Chmielewski (; ; ), proponując wyróżnienie kultury mikocko prądnickiej. Analizując bogaty inwentarz ze schroniska Wylotnego doszedł do wniosku, że stanowi on ewolucyjne stadium pośrednie między zespołami z J. Okiennik i górnej warstwy (warstwa ) J. Ciemnej. W odróżnieniu od wcześniejszych prac Krukowskiego, Chmielewski skoncentrował się na analizie związków między tak zdefiniowaną przez siebie sekwencją, a zespołami zarówno z Europy zachodniej, jak i wschodniej. Tym samym badacz pośrednio przyczynił się do lepszej popularyzacji w zachodniej Europie badań prowadzonych na terenie ZSRR. od koniec lat pięćdziesiątych i w latach Fig. Knife from Königsaue (Germany), one of key Micoquian sites researched after the World War II. It is one of the biggest and most elaborated of all known asymmetrical knives, well illustrating the rules of their manufacture, such as for example different techniques of ventral and dorsal surface preparation see chap.... From: Mania, Toepfer.

15 Micoquian history of research sześćdziesiątych ukazało się kilka ważnych monografii, podsumowujących wyniki badań m.in. na stanowiskach Suchaja Mečetka (Zamiatin, S.N., ) czy Strosiele (Formozow ). Dzięki tym pracom stało się możliwe zrozumienie złożoności paleolitu wschodniej Europy, jak również uzupełnienie i umieszczenie we właściwym kontekście znanych wcześniej inwentarzy krymskich. Zdecydowanie nowe podejście zaprezentował Gerhard Bosinski (). Odrzucając większość koncepcji mikokienu stworzonych przez badaczy francuskich skoncentrował się na zespołach z Europy Centralnej. o raz pierwszy pozwoliło to połączyć rozproszone dotąd spostrzeżenia odnośnie tego regionu i odnieść je do europejskiej perspektywy w opisie tej jednostki kulturowej. Bosinski opierał swoje analizy na bezpośredniej znajomości bardzo dużej ilości materiałów, w tym pochodzących z nowych, starannie prowadzonych wykopalisk m.in. w Bockstein (Wetzel, Bosinski ) i Buhlen (Bosinski, Kulick ). odstawą analiz było zestawienie listy typologicznej form charakterystycznych, zdaniem badacza, dla środkowoeuropejskiego wariantu kultury mikockiej: - pięściak mikocki, w istocie rzadki w zespołach środkowoeuropejskich Halbkeile wydłużony pięściak o przekroju płasko wypukłym Fäustel pięściak kończasty o długości mniejszej niż cm Faustkeilblatt płaskie narzędzie bifacjalne kształtem przypominające pięściak. Keilmesser nóż tylcowy. zgrzebło bifacjalne onadto w grupie noży (Keilmessern) Bosinski wprowadził bardziej szczegółowe rozróżnienia: - typ Bockstein (Bocksteinmesser) masywny, pięsciakowaty nóż o przekroju zbliżonym do trójkąta równobocznego. typ rądnik (radnikmesser) nóż z zaokrąglonym tylcem, który w części wierzchołkowej jest ostry i przechodzi w krawędź tnącą. typ Wołgograd (Wolgogradmesser) nóż z zaokrąglonym tylcem, który jest retuszowany dwustronnie na całej długości z wyjątkiem nieobrobionego półtylca. Sam mikokien został podzielony na cztery typy inwentarzy, układające się w sekwencję chronologiczną, poczynając od najstarszego: Typ Bockstein, charakteryzujący się występowaniem pięściaków mikockich, dużych, kończastych form typu Halbkeile, Faustkeilblatt i najbardziej charakterystycznych noży typu Bockstein. Typ Klausennische, charakteryzowany obecnością dużej ilości form typu Faustkeilblatt, z pełnym retuszem strony spodniej i retuszem strony wierzchniej ograniczonym do krawędzi tnącej, ostrego wierzchołka i części tylcowej. Z noży dominuje, wedle badacza, typ prądnicki. Odbicie ostrzące nie występuje. Typ Schambach, z charakterystycznymi wydłużonymi formami typu Halbkeile, niewielkie pięściaki trójkątne oraz małe formy typu Faustkeilblatt. Występują również noże prądnickie i formy zbliżone do ostrzy liściowatych. Dominującym składnikiem inwentarza są zgrzebła bifacjalne i unifacjalne. Typ Rörshein, charakteryzowany przede wszystkim obecnością dużej ilości form przypominających masywne ostrza liściowate oraz obecnością form charakterystycznych dla mikokienu. omiędzy tymi grupami G. Bosinski dopatrywał się wyraźnej ewolucji. Bosinski również upatrywał genezy przemysłów mikockich w młodszych zespołach aszelskich schyłkowego okresu zlodowacenia Odry i początków interglacjału eemskiego, reprezentowanych jego zdaniem przez zespoły typu Salzgitter-Lebenstadt. W odróżnieniu od badaczy francuskich Bosinski rozumiał

16 Micoquian history of research ewolucyjną sekwencję między aszelienem a mikokienem w sposób bardziej dosłowny, bez zakładania okresów zazębiania się poszczególnych kultur. Jakkolwiek Bosinski zakładał, że analizowane przez niego zespoły niemieckie należą razem z zespołami francuskimi do jednego, szerokiego kręgu kulturowego mikokienu, z porównań wynikało również wiele różnic. Zespoły niemieckie cechowały się brakiem metody lewaluaskiej, co więcej niezwykle rzadkie, poza zespołami typu Bockstein, były wśród nich typowe pięściaki mikockie. Identyfikacja kulturowa zespołów niemieckich opierała się na występowaniu dużej ilości opisanych wyżej typów narzędzi, zdefiniowanych przez Bosinskiego. Starając się udowodnić ich związek z francuskim mikokienem, Bosinski wykazywał obecność tych typów na eponimicznym stanowisku La Micoque i w innych zespołach francuskiego mikokienu (Bosinski ). Bosinski wskazywał również na analogie między zespołami typu Bockstein a polskimi inwentarzami z J. Okiennik i iekar III. W odróżnieniu od rozważań Bordesa, opartych głównie na typologii, Bosinski poświęcał sporo uwagi kwestiom technologicznym. O odrębności kulturowej mikokienu miała, jego zdaniem, stanowić także specyficzna technika obróbki narzędzi bifacjalnych (patrz str. ), którą nazwał Wechselseitig-gleichgerichtete Kantenbearbeitung (Bosinski, ). Badacz studiował również aspekty technologiczne metody prądnickiej (Bosinski ). W kolejnych dekadach powstało wiele opracowań regionalnych, zawierających cenne informacje o zespołach mikockich ze różnych części Europy, (m.in. rasłow ; Gabori ). oszerzała się wiedza na temat kontekstu chronologicznego i środowiskowego, przybywało także danych pozwalających prześledzić ewolucję poszczególnych elementów technologicznych i typologicznych, składających się na charakterystykę mikokienu. ojawiały się nowe dane z terenów, na których elementy takie nie były dotychczas znane, w tym np. dowody na stosowanie metody zbliżonej do prądnickiej w okresie schyłku zlodowacenia środkowopolskiego w angielskim zespole z La Cotte de St. Brelade (Callow, Cornford ). Upowszechniała się również wiedza o odkryciach z terenów leżących na południe od łańcucha Karpat, w szczególności o bardzo istotnej Fig. Knife from Suchaja Mečetka (Russia). The site, researched sekwencji jaskini Kulna, badanej w in much enlarged the knowledge about the presence of latach - (Valoch ). Micoquian in Eastern Europe. The knife is relatively big and oprawiający się stan badań pogłębiał carefully made. From: Zamiatin. jednak różnicę w rozumieniu mikokienu. Terminowi temu nadawano inne znaczenie w różnych częściach Europy. Mimo wymiany poglądów, w opracowaniach syntetycznych opierano się przede wszystkim na sekwencjach regionalnych, co nieodmiennie prowadziło do niezgodności między wizjami periodyzacji chronologiczno kulturowej środkowego paleolitu. róbę przełamania impasu poprzez tworzenie opracowań syntetycznych podejmowali różni badacze, (m.in. Gabori ; Desbrosse, Kozłowski, Zuate y Zuber ). róbę całościowego uporządkowania zagadnień związanych zespołami mikockimi w olsce i w innych częściach Europy podjęli J.K. Kozłowski i S.K. Kozłowski (). W swojej pracy wykorzystali oni wyniki dostępnych wówczas badań nad europejskim mikokienem. Zdając sobie sprawę z niewielkiej wartości stanowiska La Micoque jako stanowiska eponimicznego dla całej jednostki zaproponowali

17 Micoquian history of research połączenie wszystkich zespołów z narzędziami bifacjalnymi w jeden kompleks kulturowy, nazwany kręgiem środkowopaleolitycznych zespołów z pięściakami. Krąg ten, zdaniem autorów obejmował wszystkie europejskie zespoły z narzędziami bifacjalnymi, w tym zespoły MTA, oraz zespoły opisywane przez innych badaczy jako mikockie, mikocko prądnickie czy późnoaszelskie w rozumieniu G. Bosinskiego. W obrębie kręgu badacze wydzielili następujące jednostki: zespoły mikockie z techniką lewaluaską, obejmujące przede wszystkim stanowiska północnofrancuskie, charakteryzowane obecnością dużej ilości nieretuszowanych ostrzy i odłupków lewaluaskich oraz występowaniem pięściaków owalnych, sercowatych i mikockich. zespoły mikockie z techniką nielewaluaską, obejmujące grupę klasyczną z La Micoque i grupę Bockstein charakteryzowane występowaniem pięściaków mikockich, zwykłych i płaskowypukłych, wykonanych w technice Wechselseitig-gleichgerichtete Kantenbearbeitung, a także noży asymetrycznych, zgrzebeł, także z retuszami stopniowymi oraz narzędzi zębatych. Grupa klasyczna wyróżniała się dominacją zgrzebeł i stosunkowo niewielkim udziałem pięściaków oraz sporadycznym występowaniem pięściaków mikockich. Grupę Bockstein, w obręb której autorzy włączyli także wyróżniane przez. Bosinskiego zespoły typu Schambach i Klausennische charakteryzowała duża liczebność narzędzi bifacjalnych, w tym głównie pięściaków liściowatych i nawiązujących do trójkątnych, płaskowypukłych form typu Klasuennische. Na drugim miejscu były zgrzebła, szczególnie płasko retuszowane, a następnie noże, głównie typu Bockstein, rzadziej Klasuennische. zespoły z nożami asymetrycznymi i pięściakami liściowatymi (Faustkeilblatt), dzielące się na zespoły typu Königsaue oraz zespoły typu Ciemna, charakteryzowane brakiem pięściaków i dominacją zgrzebeł. Zespoły typu Königsaue miały wyróżniać się licznymi formami liściowatymi i nożami asymetrycznymi. Zespoły typu Ciemna charakteryzowały się występowaniem noży prądnickich, które autorzy opisywali przy pomocy trzech cech podstawowych: asymetrycznego kształtu, naturalnego lub zatępionego tylca oraz wierzchołka ścienionego retuszem dwustronnym. ozostałe cechy, w tym odbicie ostrzące uważano za poboczne. Zespoły typu Ciemna miała także wyróżniać obecność zgrzebeł, w tym częściowo bifacjalnych, ze ścienianiem wierzchołka na stronę spodnią oraz obecnością elementów lewaluaskich i górnopaleolitycznych. Zespoły te autorzy datowali na początek okresu sedymentacji lessu pierwszego pleniglacjału, głównie na podstawie datowań J. Ciemnej (Madeyska ). zespoły mustierskie z tradycją aszelską, obejmujące inwentarze m.in. z Le Mustier i Combe Capelle wyróżniać miało występowanie pięściaków typu sercowatego oraz ostrzy tylcowych typu Audi. Zespoły te występowały w odmianie lewaluaskiej i nielewaluaskiej. Zgodnie z poglądami F. Bordesa autorzy dzielili zespoły MTA na odmianę A i B. W sprzeczności z opinią G. Bosinskiego autorzy zaliczyli do tych zespołów również inwentarz ze stanowiska Salzgitter Lebenstedt, wyłączając go jednak do osobnej grupy. zespoły typu Starosiele miały charakteryzować się występowaniem form przejściowych od pięściaków do ostrzy liściowatych oraz bardzo licznymi zgrzebłami i obecnością techniki lewaluaskiej. zespoły typu Suchaja Mečetka wyróżniały się liczniejszą niż w zespołach typu Starosiele grupą narzędzi bifacjalnych, reprezentowanych, zdaniem autorów, przez pięściaki sercowate i trójkątne oraz noże asymetryczne, segmentoidalne lub trapezowate. Występować w nich miały liczne zgrzebła bifacjalne i ostrza mustierskie przy braku form liściowatych. zespoły typu Wylotne miały być charakteryzowane przez obecność dużych, masywnych pięściaków typu sercowatego, podtrójkątnego oraz kończastego, oraz noży, które zdaniem autorów nie mogą być klasyfikowane jako prądniki. Występują również groszaki i spora ilość zgrzebeł, także obustrończych. Dominuje technika nielewaluaska.

18 Micoquian history of research Zdaniem badaczy krąg zespołów z pięściakami wykształcił się w okresie interglacjału eemskiego na podłożu aszelskim, przy udziale elementów tajackich i przetrwał do końca pierwszego pleniglacjału zlodowacenia Wisły. oszczególne jednostki kręgu miały w tym okresie przechodzić ewolucję, charakteryzującą się zmniejszaniem ilości pięściaków i wzrostem ilości form odłupkowych i wiórowych. odstawowymi narzędziami dla całego kręgu miały być pięściaki aszelskie (sercowate, owalne i kończaste), mikockie, noże tylcowe, pięściaki liściowate i zgrzebła. Charakterystyczne miały być również noże asymetryczne, które to pojęcie wprowadzają autorzy jako pewne uogólnienie typu noża tylcowego także na te formy, które tylca nie posiadają. Odnośnie materiałów polskich, zasadniczą zmianą, jaką dokonali autorzy w stosunku do wcześniejszych koncepcji W. Chmielewskiego było odrzucenie koncepcji kultury mikocko prądnickiej na rzecz szukania analogii między zespołami środkowoeuropejskimi, które stały się szeroko znane dzięki publikacji G. Bosinskiego. Autorzy podzielili zdanie tego badacza w kwestii związków między zespołami z J. Okiennik oraz iekar III z inwentarzem stanowiska Bockstein. Do tej grupy dodali także zespoły ze stanowiska Kraków Wawel. J.K Kozłowski i S.K. Kozłowski zaproponowali także wydzielenie odrębnych zespołów typu Ciemna na podstawie związków między inwentarzami z J. Ciemnej (warstwa ) i Buhlen, a także inwentarzami z J. Kulna oraz francuskiego Germolles. Zdaniem badaczy zespoły typu Ciemna były elementem linii rozwojowej kręgu z nożami asymetrycznymi młodszym od zespołów typu Bockstein. Inaczej niż W. Chmielewski, autorzy wyłączali z tej sekwencji inwentarz schroniska Wylotnego, jako typologicznie i technologicznie odmienny. Wśród innych prac mających na celu uporządkowanie zamieszania pojęciowego związanego z kręgiem mikockim należy wspomnieć o próbach zastosowania popularnej w owym czasie morfometrycznej analizy formalnej. Metoda, jak się wydawało, miała umożliwić stworzenie bardziej obiektywnych podziałów kulturowych niż te, oparte na metodzie Bordesa. Wśród takich prac można wymienić publikację K. Sobczyka (), mającą na celu pogrupowanie noży środkowopaleolitycznych w klastery odpowiadające rzeczywistym podziałom kulturowym, a także prace R. Schilda (, s. -), uwzględniające nowe znaleziska pozaeuropejskie. Te ostatnie dodatkowo uświadomiły badaczom, jak szerokim zjawiskiem kulturowym są środkowopaleolityczne zespoły z nożami tylcowymi. rzyczyniło się to do lepszego zrozumienia faktu, iż tak zwany mikokien ze względu na zasięg przestrzenny i chronologiczny musi być tworem w niewielkim stopniu opisującym realne związki kulturowe między zespołami. Wnioski odnośnie słabości warsztatu badawczego i obowiązujących podziałów kulturowych stymulowały rozwój nowych metod badawczych, co przyniosło prawdopodobnie większe korzyści niż bezpośrednie wyniki analiz morfometrycznych.

19 Micoquian history of research. Last decades development of technological researches Współcześnie kierunki badań nad zróżnicowaniem kulturowym w środkowym paleolicie są w dużej mierze kształtowane przez podejście technologiczne. Zainteresowanie technologią wytwarzania narzędzi skutkuje także lepszym zrozumieniem innych procesów, wpływających na ostateczną kompozycję inwentarza archeologicznego. Analizowane są procesy przekształceń narzędzi w trakcie użytkowania (naprawy) oraz wpływ funkcjonalnego zróżnicowania stanowisk, warunków surowcowych i procesów podepozycyjnych. Wyrażane wcześniej przekonania pojedynczych badaczy, iż zespół zabytków krzemiennych jest bardzo odległą i bardzo zafałszowaną emanacją kultury paleolitycznych grup ludzkich stały się obowiązującym paradygmatem. Istotną przyczyną wielu przewartościowań w ocenie środkowopaleolitycznego zróżnicowania kulturowego stały się nowe badania, w tym prowadzone na bardzo szeroką skalę w związku z budową autostrad badania wykopaliskowe w północnej Francji. Wykopaliska takie jak np. w Riencourt Les Bapaume (Tuffreau ) nie tylko przyniosły znaczne wzbogacenie obrazu różnorodności kultury środkowego paleolitu, lecz również pozwoliły stwierdzić istnienie silnych związków między zespołami całego Niżu Europejskiego w opozycji do zespołów z południowej Francji, w tym La Micoque. Nowe badania na tym stanowisku (Schwarcz, Grim ; Texier, Bertran ), postarzające całą sekwencję i poddające w wątpliwość pozycję in situ inwentarza z warstwy stały się decydującym argumentem wyrzucającym je poza nawias zespołów grupujących się wyraźnie w ogólnoeuropejskim kręgu zespołów z nożami asymetrycznymi. Zintensyfikowało to dyskusję o potrzebie przewartościowań w obowiązującym systemie periodyzacji chronologiczno kulturowej i potrzebie porzucenia mylącego terminu mikokien. Istotne okazały się też nowe datowania stanowiska Salzgitter-Lebenstedt (astoors ; ) na jedno z cieplejszych wahnięć okresu maksimum zlodowacenia Wisły (OIS, korelowany z różnymi epizodami Oerel, Glinde, Moershoofd). W zasadniczy sposób zmieniało to koncepcje G. Bosinskiego, który uważał ten zespół za typowy dla młodszego aszelienu i wyznaczał mu kluczową rolę w sekwencji ewolucji aszelien mikokien zespoły z ostrzami liściowatymi. Nowe odkrycia z Centralnej Europy, takie jak Lichtenberg (Veil et all ) znacznie zwiększyły wiedzę o różnorodności zespołów z nożami i dostarczyły dowodów na ich długotrwałe występowanie do końca środkowego paleolitu. Zmiany były stymulowane nie tylko nowymi badaniami, ale także reinterpretacją starszych kolekcji, w tym przede wszystkim Buhlen (Jöris ), a także Balver Höhle (Jöris ), Schambach (Rieder ), Rörshein (Graßkampf ), Salzgitter-Lebenstedt (astoors ; ) czy też bardzo istotnej kolekcji francuskiej z Mont de Beuvry koło Bethune (Marcy ), która udowodniła, że noże z odbiciem prądnickim są obecne także w zachodniej części Niżu Europejskiego. Ważną rolę odegrał również dostęp do informacji o badaniach prowadzonych na terenach byłego ZSRR, teraz znacznie ułatwiony dzięki nowym publikacjom (m.in. Marks, Chabai ) i swobodnym kontaktom między badaczami. Nowe metody badawcze, kładące nacisk na aspekt technologiczny zaowocowały zmianą podejścia do zabytku, jako przedmiotu analizy. Badania traseologiczne narzędzi środkowopaleolitycznych (Beyries ) wykazały, poza słabościami samej metody, iż morfologia artefaktów nie przekłada się na zróżnicowanie funkcjonalne, a dominującą funkcją narzędzi krzemiennych jest funkcja narzędzia tnącego. Dzięki pracom H. Dibbla ( ; a-b ; Dibble i Rolland ) stało się jasne, że duża część artefaktów środkowopaleolitycznych reprezentuje formy wyzyskane, znacznie odbiegające od oryginalnych wytworów, które nie mogą być bezpośrednim przedmiotem analizy. Spowodowało to zainteresowanie analizą procesów wytwórczości i naprawy noży środkowopaleolitycznych, a także wpływem innych czynników, np. kształtu surowca na morfologię tych narzędzi (Richter ; Bourguignon ; Jöris ). Wyniki tych analiz i nowe dane znalazły swój oddźwięk w nowych opracowaniach syntetycznych. Swoje poglądy zrewidował G. Bosinski. W swojej ostatniej pracy () dzieli zespoły mikockie, które określa teraz, podobnie jak duża część badaczy niemieckich, terminem grupa z nożami

20 Micoquian history of research tylcowymi (Keilmessergruppe - KMG) na dwie grupy: wyżynne i zespoły równinnej strefy niżowej. W pierwszej grupie wyróżnia zespoły typu Bockstein oraz Klausennische. Zdaniem badacza w tej grupie występuje także horyzont chronologiczny związany z upowszechnieniem się metody prądnickiej. W grupie zespołów nizinnych występuje odmiana typu Lebenstedt oraz Königsaue. Obie grupy mają być chronologicznie współczesne, kontynuując się od wczesnego wistulianu (interstadiał Odderade - OIS a, grupa Lebenstedt może być nieco młodsza OIS, interstadiał Oerel-Glinde). Także zespoły KMG z innych części Europy zostały pogrupowane według schematu wyżynno-nizinnego, jakkolwiek autor skoncentrował się głównie na zespołach niemieckich. Odmienną, radykalną interpretację zróżnicowania kulturowego w środkowym paleolicie przedstawił J. Richter (). Jego zdaniem zespoły mikockie i mustierskie stanowią emanację tych samych kulturowo populacji. Różnice, związane z obecnością lub brakiem narzędzi bifacjalnych, tłumaczy on poprzez dostępność surowców, co związane jest z takimi czynnikami jak szata roślinna i stopień penetracji terytorium przez grupy ludzkie. Czynniki te fluktuują wraz ze zmianami klimatu, które wymuszają cykliczne kolonizacje i migracje ludzi na obszarach północnej Europy. Wyważoną pozycję zajmuje O. Jöris (). Z jednej strony odrzuca tradycyjną wizję G. Bosinskiego, dowodząc, iż różnice w typach noży, będących zabytkami przewodnimi dla wydzielania grup kulturowych można tłumaczyć stopniem zużycia. Z drugiej odrzuca również radykalne podejście J. Richtera, zauważając, że nie wszystkie różnice w kompozycji inwentarzy można wytłumaczyć czynnikami nie - kulturowymi. odobne stanowisko zajmuje N.J. Conrad (Conrad, Fischer ), odrzucając skrajne warianty periodyzacji chronologiczno kulturowej i ograniczając się do zestawienia przemysłów KMG, bez określania wewnętrznych podziałów grupy. Badacze francuscy koncentrowali się w ostatnich latach na opracowywaniu nowych materiałów dotyczących młodszych odcinków środkowego paleolitu, w tym bardzo interesujących zespołów wiórowych. Z tego względu, poza nielicznymi wyjątkami (Gouédo ) ostatnie francuskie opracowania dotyczące zespołów mikockich miały raczej charakter źródłowy (m.in. Deloze et all ). W pozostałych częściach Europy, także w olsce badania koncentrowały się na stanowiskach z innych okresów, warto jednak wspomnieć o nowych opracowaniach ważnej kolekcji ze schroniska Wylotne (m.in. Targosz ). odsumowując, mimo znacznego rozwoju badań w ostatnich latach nadal istnieje potrzeba systematyzacji tego, co wiadomo na temat mikokienu. Z tego względu aktualne kierunki badań powinny koncentrować się na opracowaniu lepszych metod analizy i opisu inwentarzy mikockich. Niniejsza praca, poprzedzona kilkuletnimi studiami zespołów z Francji, Niemiec, olski i Rosji stara się cel ten realizować.