Edukacja Rozwój społeczności lokalnych Obywatel w demokratycznym państwie prawa Dzielimy się polskim doświadczeniem

Transkrypt

1

2 10 lat polsko-amerykańskiej fundacji wolności Edukacja Rozwój społeczności lokalnych Obywatel w demokratycznym państwie prawa Dzielimy się polskim doświadczeniem maj 2010

3 Spis treści 4 L i s t o d K i e r o w n i c t wa 6 H i s t o r i a F u n d a c j i 10 K a l e n d a r i u m 14 C e l e F u n d a c j i 15 P r o g r a m y F u n d a c j i i i c h r e a l i z at o r z y l at w l i c z b a c h 20 Da n e f i n a n s o w e 22 E d u ka c j a 30 R o z w ó j s p o ł e c z n o ś c i l o ka l n y c h 38 O b y wat e l w d e m o k r at y c z n y m pa ń s t w i e p r awa 42 D z i e l i m y s i ę p o l s k i m d o ś w i a d c z e n i e m 46 R a d a d y r e k t o r ó w 47 Z a r z ą d, P r a c o w n i c y, W s p ó ł p r a c o w n i c y Siedziba Przedstawicielstwa w Polsce Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności

4 List od Kierownictwa Szanowni Państwo, Drodzy Przyjaciele, Dziesięć lat temu swoją działalność programową rozpoczęła Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności. Fundacja została założona przez Polsko-Amerykański Fundusz Fundacja, kierowana przez niezależną i pełną zaangażowania Radę Dyrektorów, rozpoczęła swoją działalność w 2000 roku z podwójną misją: umacniania efektów polskiej transformacji oraz dzielenia się doświadczeniami Polski z innymi krajami postkomunistycznymi. W Polsce programy Fundacji koncentrują się na obszarach wiejskich i w małych miastach. Dominują w nich dwa motywy: wyrównywanie szans edukacyjnych, połączone z modernizacją oświaty, a także wyzwalanie i wspieranie energii obywatelskiej w lokalnych społecznościach. John P. Birkelund Przewodniczący Rady Dyrektorów Przedsiębiorczości, utworzony na mocy ustawy O popieraniu demokracji w Europie Wschodniej (SEED ACT), uchwalonej w 1989 roku przez Kongres USA. W latach dziewięćdziesiątych Fundusz Przedsiębiorczości aktywnie wspierał rozwój gospodarki rynkowej w Polsce. Później z jego początkowego kapitału w wysokości 240 milionów dolarów połowa zwrócona została Rządowi USA. Pozostała W ciągu 10 lat Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności przeznaczyła na swoją działalność blisko 90 milionów dolarów. Środki te posłużyły do sfinansowania ponad stypendiów, projektów lokalnych z udziałem setek tysięcy osób, szkoleń dla liderów i pracowników organizacji pozarządowych, kursów dla nauczycieli, a także wizyt studyjnych do Polski, w których wzięło udział ponad osób z Ukrainy, Białorusi, Rosji, Gruzji, Mołdowy oraz innych krajów. W ostatnich dwóch latach PAFW podjęła partnerską współpracę z największą pozarządową instytucją grantodawczą na świecie Fundacją Billa i Melindy Gatesów, co zaowocowało uruchomieniem w Polsce programu, w wyniku którego ponad bibliotek w małych miejscowościach zostanie przekształconych w nowoczesne centra informacji, edukacji, kultury i aktywności obywatelskiej. Wierzymy, że dotychczasowe osiągnięcia stanowią dobre uzasadnienie dla obchodów dziesiątej rocznicy powstania Fundacji, a także mocną podstawę dla jej dalszego rozwoju. Jerzy Koźmiński Prezes Fundacji kwota wraz z wypracowaną przez Fundusz nadwyżką, czyli 250 milionów dolarów, przekazywana była w kolejnych latach Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Z tej okazji pragniemy wyrazić nasze serdeczne podziękowania tym wszystkim, którzy z nami współpracowali, oferując Fundacji swoje cenne rady i wsparcie. Jesteśmy niezmiernie wdzięczni Polsko-Amerykańskiemu Funduszowi Przedsiębiorczości; gdyby nie jego ogromny sukces, żadne z dokonań PAFW nie byłoby możliwe. Szczególnie gorąco chcielibyśmy podziękować społecznym liderom, organizacjom pozarządowym oraz innym instytucjom zaangażowanym w programy PAFW. To niezwykle istotne, że mogliśmy odnaleźć w Was życzliwych, kreatywnych i chętnych do współpracy Partnerów. Dzięki Wam zamykamy nasze pierwsze dziesięciolecie w poczuciu satysfakcji, a zarazem z nadzieją na pomyślną kontynuację misji Fundacji, w duchu naszych wspólnych, polsko- -amerykańskich interesów i wartości. John P. Birkelund Przewodniczący Rady Dyrektorów Jerzy Koźmiński Prezes Fundacji 6 P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 7

5 Historia Fundacji Na początku 2000 roku w Warszawie zostało otwarte Przedstawicielstwo nowo powstałej Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Jej założycielem i fundatorem był Polsko-Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości, utworzony 10 lat wcześniej, aby wspierać gospodarkę rynkową w Polsce. W marcu 2000 roku Rada Dyrektorów Fundacji przyjęła Deklarację Zasad i Celów, która wyznaczyła główne kierunki aktywności Fundacji. W miesiąc później ogłoszono pierwsze programy. W lipcu 1989 roku Prezydent George H. W. Bush, przemawiając w polskim Sejmie, zapowiedział aktywne włączenie się USA w budowę gospodarki rynkowej w Polsce, między innymi poprzez utworzenie Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości. W maju 1990 roku Fundusz rozpoczął działalność. Przewodniczącym Rady Dyrektorów został John P. Birkelund, a Prezesem Funduszu Robert G. Faris. Inwestując w ponad 50 przedsięwzięć, Fundusz utworzył i rozwinął wiele firm oraz innych instytucji, które dzisiaj odgrywają ważną rolę w polskiej gospodarce. Zainicjowane przez Fundusz programy kredytowe dla małych i średnich firm objęły prawie 100 tysięcy przedsiębiorców. Dzięki Funduszowi utworzono 5 banków, w tym pierwszą instytucję finansową w Polsce oferującą kredyty hipoteczne. W 1992 roku z inicjatywy Funduszu powstała grupa Enterprise Investors, która od tamtej pory zarządzała jego inwestycjami. Obecnie ei jest wiodącą w regionie instytucją zarządzającą funduszami typu private equity. W roku 1999 Prezydent Aleksander Kwaśniewski przyznał Funduszowi Przedsiębiorczości Specjalną Nagrodę Gospodarczą Za szczególny wkład w rozwój polskiej gospodarki. Ambasador Nicholas A. rey odbiera nagrodę dla Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości z rąk Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Początkowy kapitał Funduszu, w kwocie 240 mln USD, w wyniku rozważnej, ale i ofensywnej działalności inwestycyjnej został powiększony o ponad 50 procent. W roku 2001 połowa pierwotnego grantu, czyli 120 mln USD, została zwrócona Rządowi USA; stało się tak po raz pierwszy w historii amerykańskiej pomocy zagranicznej. Wcześniej, za zgodą Kongresu USA i w porozumieniu z Rządem RP, rozpoczęło się stopniowe przekazywanie pozostałych środków do ustanowionej przez Fundusz Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Na czele Rady Dyrektorów Fundacji stanął John P. Birkelund. W skład Rady weszli również: Marek Belka, Joseph C. Bell, Michał Boni, Zbigniew Brzeziński, Colin G. Campbell, John H. D Arms, Robert G. Faris, Daniel Fried, Aleksander Koj, Jerzy Koźmiński, Krzysztof Pawłowski i Nicholas A. Rey. Stanowisko Prezesa Fundacji objął Jerzy Koźmiński. W kolejnych latach członkami Rady zostali: Anna Fornalczyk, Frederick M. Bohen, Georey Hoguet i Andrew Nagorski. Umowa grantowa pomiędzy Polsko-Amerykańską Fundacją Wolności a Polsko-Amerykańskim Funduszem Przedsiębiorczości Decyzja O UTWORZENIU Przedstawicielstwa Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności w Polsce, podpisana przez Ministra Spraw Zagranicznych Bronisława Geremka 8 P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 9

6 historia fundacji W maju 2000 roku Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności uruchomiła swoje pierwsze programy w trzech obszarach tematycznych: edukacji, rozwoju społeczności lokalnych oraz dzielenia się polskimi doświadczeniami w zakresie transformacji. Przeznaczyła wówczas na te przedsięwzięcia około 2 mln USD. Rok później Fundacja miała już 18 programów, z czego większość o charakterze długofalowym. Ich realizację oparto na ścisłej współpracy z doświadczonymi organizacjami pozarządowymi. Wkrótce został wyodrębniony dodatkowy obszar programowy: Obywatel w demokratycznym państwie prawa. W roku 2001 Polsko-Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości, założyciel Fundacji, zwrócił do budżetu USA 120 mln USD. Z tej okazji odbyła się w Waszyngtonie uroczystość, podczas której Sekretarz Stanu Colin Powell wyraził uznanie dla osiągnięć Funduszu. Podkreślił, że PAFP odniósł największy sukces spośród wszystkich tego typu instytucji powołanych przez USA w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Z uznaniem powitał narodziny Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności oraz jej pierwsze przedsięwzięcia. W roku 2002 Fundacja zainicjowała we współpracy z innymi instytucjami Program Stypendiów Pomostowych jeden z największych w Polsce pozarządowych programów stypendialnych dla młodzieży, który z czasem stał się szerszym systemem wsparcia obejmującym wszystkie lata studiów, w roku 2008 rozszerzonym o stypendia doktoranckie. Rok później Fundacja wsparła proces integracji Polski z Unią Europejską, rozpoczynając program EURO-NGO, mający pomóc organizacjom pozarządowym w absorpcji środków unijnych. Dzięki niemu w kolejnych trzech latach lokalne organizacje pozyskały co najmniej 40 mln euro. Równolegle Fundacja rozszerzała inne swoje przedsięwzięcia służące wsparciu dla polskich NGOs, a tym samym dla tysięcy wartościowych inicjatyw społecznych. Było to możliwe dzięki znacznemu wzrostowi aktywów Fundacji; w 2004 roku osiągnęły one poziom 211 mln USD dzięki kolejnym transferom środków z Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości. Wówczas roczny budżet Fundacji przekroczył 7 mln USD. Pragnąc maksymalizować efekty swojej działalności, Fundacja od początku starała się tak kształtować swoje programy, aby się wzajemnie uzupełniały i wzmacniały. Dużą wagę przywiązywano także do tego, by projekty wspierane przez Fundację miały potencjał replikacyjny, a podejmowane inicjatywy mogły rozwijać się po zakończeniu finansowania przez PAFW. Już w pierwszych latach prawie wszystkie programy Fundacji zostały poddane zewnętrznej, profesjonalnej ewaluacji. Z okazji jubileuszu piętnastolecia Funduszu Przedsiębiorczości oraz pięciolecia Fundacji w maju 2005 roku odbyła się w Warszawie konferencja, do której uczestników skierował list Prezydent USA George W. Bush. W przekazie wideo gratulacje dla obu instytucji przesłał także były Prezydent George H. W. Bush. Gośćmi jubileuszowych uroczystości byli między innymi Prezydent Lech Wałęsa i Marszałek Sejmu Włodzimierz Cimoszewicz. Radę Dyrektorów Fundacji przyjął Prezydent Aleksander Kwaśniewski. W roku 2008 Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności została partnerem największej pozarządowej instytucji grantodawczej na świecie Fundacji Billa i Melindy Gatesów. W marcu 2009, po rocznym okresie przygotowań, obie organizacje podpisały umowę grantową umożliwiającą realizację Programu Rozwoju Bibliotek. Dzięki temu zakrojonemu na szeroką skalę przedsięwzięciu ponad 3000 polskich bibliotek, głównie wiejskich, zamieni się w nowoczesne centra informacji, edukacji, kultury i aktywności obywatelskiej, z bezpłatnym dostępem do Internetu. Realizatorem programu jest Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, utworzona przez PAFW w 2008 roku. Fundacja Wolności ma swój udział także w tworzeniu innych instytucji, między innymi Pracowni Badań i Innowacji Społecznych Stocznia, która powstała w roku Również w ramach poszczególnych programów PAFW wiele inicjatyw zostało zinstytucjonalizowanych; na przykład dzięki programowi Równać Szanse utworzono około 120 lokalnych organizacji pozarządowych. jubileusz piętnastolecia Funduszu i pięciolecia Fundacji w maju 2005 roku Spotkanie sekretarza stanu USA Colina Powella z przedstawicielami Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości, Waszyngton, listopad 2001 roku Działalność Fundacji została doceniona przez Międzynarodowe Forum Ekonomiczne w Krynicy, które przyznało jej Nagrodę dla Organizacji Pozarządowej Europy Środkowo- -Wschodniej Roku 2008, głównie za przedsięwzięcia o charakterze zagranicznym. Wśród nich najwięcej środków Fundacja przeznaczyła na program Przemiany w Regionie (RITA), służący transferowi polskich doświadczeń i rozwojowi kontaktów polskich organizacji obywatelskich, samorządów lokalnych oraz innych instytucji z partnerami na Wschodzie. W ciągu dziesięciu lat istnienia Fundacja przeznaczyła na swoją działalność blisko 90 mln USD, a jej fundusz wieczysty przekroczył 250 mln USD. W tym czasie zrealizowano 30 programów, w ramach których zostało sfinansowanych ponad 6000 projektów lokalnych oraz stypendiów. Fundacja ciągle się rozwija, chce być otwarta i elastyczna, reaguje na zmieniające się potrzeby i uwarunkowania, zdobywa nowych partnerów wśród organizacji pozarządowych, samorządów, szkół, przedsiębiorstw i banków, a jej działania obejmują coraz szersze kręgi społeczeństwa, zwłaszcza na terenach wiejskich i w małych miastach. Wspiera i podejmuje inicjatywy służące temu, aby Polska stawała się coraz bardziej nowoczesnym, zamożnym krajem, którego obywatele, niezależnie od miejsca zamieszkania i statusu, mogą realizować swoje życiowe aspiracje. Prezydent Aleksander Kwaśniewski z Radą Dyrektorów Fundacji, maj 2005 roku 1 0 P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 1 1

7 Kalendarium Październik 1999 Utworzenie Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. John P. Birkelund obejmuje stanowisko Przewodniczącego Rady Dyrektorów. Polsko-Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości przekazuje 40 mln USD na fundusz wieczysty Fundacji. Styczeń 2000 Otwarcie Przedstawicielstwa Fundacji w Warszawie. Zgodę na jego ustanowienie wydaje Minister Spraw Zagranicznych Bronisław Geremek. marzec 2000 Rada Dyrektorów Fundacji określa główne obszary programowe Fundacji, którymi są: inicjatywy w zakresie edukacji, rozwój społeczności lokalnych oraz dzielenie się polskim doświadczeniem związanym z transformacją. Maj 2000 Rozpoczęcie pierwszych pięciu programów Fundacji. Lipiec 2001 Fundusz wieczysty Fundacji osiąga wartość 100 mln USD dzięki kolejnej wpłacie z Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości. Listopad 2001 Przedstawiciele Fundacji oraz Polsko- -Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości zostają przyjęci przez Sekretarza Stanu Colina Powella. Maj 2002 Uruchomienie Programu Stypendiów Pomostowych dla uzdolnionej młodzieży ze wsi i małych miast, w tym z rodzin byłych pracowników PGR. Od początku programu finansująca go koalicja różnych instytucji przyznała ponad 10 tysięcy stypendiów na pierwszy rok studiów. Prezes NBP Leszek Balcerowicz gratuluje najlepszym stypendystom. Lipiec 2002 Zakończenie drugiej edycji Programu Stypendialnego im. Lane a Kirklanda z udziałem Ireny Kirkland oraz Marszałka Sejmu Marka Borowskiego. Czerwiec 2003 Polacy w referendum opowiadają się za wejściem Polski do Unii Europejskiej. Fundacja inicjuje program EURO-NGO, mający przygotować polskie organizacje pozarządowe do korzystania ze środków unijnych. Styczeń 2004 Fundusz wieczysty Fundacji przekracza 200 mln USD dzięki kolejnej wpłacie z Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości. luty 2004 W ramach programu Przemiany w Regionie (RITA) zostały zainicjowane Podróże Studyjne do Polski, w których rocznie uczestniczy kilkuset przedstawicieli z różnych środowisk i grup zawodowych, głównie z Ukrainy, Białorusi, Rosji i Gruzji. Maj 2004 Premier Marek Belka gościem finału trzeciej edycji programu Działaj Lokalnie. Wrzesień 2004 Interklasa.pl najlepszym polskim portalem edukacyjnym według dwutygodnika Komputer Świat. Styczeń 2005 Roczny budżet Fundacji przekracza 10 mln USD. maj 2005 Jubileusz piętnastolecia Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości i pięciolecia Fundacji. Wśród gości są Prezydent Lech Wałęsa i Marszałek Sejmu Włodzimierz Cimoszewicz. Radę Dyrektorów Fundacji przyjmuje Prezydent Aleksander Kwaśniewski. Na konferencji przemawia Prezes Funduszu i Członek Rady Dyrektorów Fundacji Robert G. Faris. 1 2 P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 1 3

8 Kalendarium Październik 2008 Międzynarodowe Forum Ekonomiczne w Krynicy przyznaje Fundacji Nagrodę dla Organizacji Pozarządowej Europy Środkowo-Wschodniej Roku 2008 za programy na rzecz współpracy z krajami regionu. Marzec 2006 Finał akcji Przejrzysta Polska służącej promowaniu wysokich standardów w funkcjonowaniu samorządów lokalnych oraz współdziałaniu obywateli z władzą lokalną. Certyfikaty dla 403 samorządów wręczają przedstawiciele organizacji, które prowadziły akcję. Lipiec 2007 Dwaj byli premierzy Jerzy Buzek i Marek Belka prowadzą zajęcia dla młodzieży szkolnej w ramach programu Wolontariat Studencki. listopad 2008 George Zamka, amerykański astronauta polskiego pochodzenia, odwiedza Polskę na zaproszenie Fundacji i Ambasady USA w Warszawie. Spotyka się z młodzieżą szkolną uczestniczącą w programach Fundacji. luty 2009 Fundacja współtworzy Pracownię Badań i Innowacji Społecznych Stocznia, mającą między innymi skutecznie łączyć teorię z praktyką działań społecznych. marzec 2009 Fundacja Wolności podpisuje umowę z Fundacją Billa i Melindy Gatesów na realizację w Polsce Programu Rozwoju Bibliotek. Maj 2009 Fundusz wieczysty Fundacji osiąga wartość 250 milionów dolarów dzięki kolejnej wpłacie z Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości. marzec 2008 Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności tworzy Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego (FRSI), która będzie realizować Program Rozwoju Bibliotek. Czerwiec 2008 Porozumienie o współpracy Fundacji z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego na rzecz rozwoju i modernizacji bibliotek publicznych podpisują Minister Bogdan Zdrojewski i Prezes Jerzy Koźmiński. Wrzesień 2008 Pierwsza wizyta grupy absolwentów i uczestników programu Liderzy PAFW w Stanach Zjednoczonych. Lipiec 2009 Pierwsza grupa nauczycielek uczestniczących w programie English Teaching bierze udział w programie szkoleniowym TESOL Summer Institute, organizowanym przez Gonzaga University w USA. Październik 2009 Inauguracja Nauczycielskiej Akademii Internetowej z udziałem Minister Edukacji Narodowej Katarzyny Hall. styczeń 2010 W ciągu 10 lat Fundacja przeznaczyła na realizację swoich celów programowych blisko 90 mln usd. 1 4 P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 1 5

9 Cele Fundacji PROGRAMY fundacji i ich realizatorzy PROGRAM Realizatorzy Realizowany w latach W marcu 2000 roku Rada Dyrektorów Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności przyjęła Deklarację Zasad i Celów Fundacji. Określiła również sposób funkcjonowania Fundacji, główne obszary jej działań programowych, a także grupy społeczne, do których przede wszystkim powinna kierować swoje inicjatywy. Fundacja rozpoczęła działalność z podwójną misją: wsparcia dla procesu konsolidacji polskich przemian zapoczątkowanych w 1989 roku umacniania społeczeństwa obywatelskiego, demokracji i gospodarki rynkowej, dzielenia się doświadczeniami Polski w zakresie transformacji z innymi krajami Europy Środkowo-Wschodniej. Swój pierwszy cel Fundacja realizuje głównie poprzez programy służące: wyrównywaniu szans edukacyjnych, w połączeniu z modernizacją oświaty, wspieraniu aktywności obywatelskiej, zwłaszcza na terenach wiejskich i w małych miastach, na rzecz rozwoju lokalnych społeczności. Programami Fundacji zarządzają pozyskane do współpracy organizacje pozarządowe, a decyzje w sprawie przyznawania dotacji i stypendiów w ramach poszczególnych programów podejmują komisje ekspertów powoływane przez Fundację. Polski Portal Edukacyjny Interkl@sa Fundacja Edukacji Ekonomicznej Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe od 2008 Komputer dla Nauczyciela Ogólnopolska Fundacja Edukacji Komputerowej English Teaching Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży Nidzicka Fundacja Rozwoju NIDA od 2002 Szkolenia dla Menedżerów Służby Zdrowia Stowarzyszenie Menedżerów Opieki Zdrowotnej Szkoła Ucząca Się Centrum Edukacji Obywatelskiej od 2000 Równać Szanse Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży od 2001 Szkolenia Komputerowe na Odległość Ogólnopolska Fundacja Edukacji Komputerowej Stypendia Pomostowe Fundacja Edukacyjna Przedsiębiorczości od 2002 Wolontariat Studencki Stowarzyszenie Centrum Wolontariatu Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów Klanza od 2005 Przedsiębiorczość w Szkole Fundacja Młodzieżowej Przedsiębiorczości od 2005 Dla Dzieci Fundacja Rozwoju Dzieci im. J. A. Komeńskiego od 2005 Uniwersytety Trzeciego Wieku Fundacja dla Uniwersytetu Jagiellońskiego Towarzystwo Inicjatyw Twórczych ę od 2008 Edukacja Menedżerska Fundacja Edukacyjna Przedsiębiorczości Towarzystwo Wzajemnej Informacji (twi) Stowarzyszenie Klon/Jawor EURO-NGO Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT Stowarzyszenie na Rzecz Forum Inicjatyw Pozarządowych Zarządzanie Finansami Organizacji Pozarządowych (FIM@NGO) Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego Wspieranie Organizacji Pozarządowych: TWI/FIM@NGO/EURO-NGO Stowarzyszenie Klon/Jawor i Stowarzyszenie na rzecz Forum Inicjatyw Pozarządowych Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego Federacja Organizacji Pozarządowych Centrum Szpitalna Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych od 2007 Działaj Lokalnie Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce od 2000 Bezrobocie co robić Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości w Suwałkach Work in Poland Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych od 2007 Program Inicjatyw Wiejskich (VITA) Wieś Aktywna: Budowanie Społeczeństwa Informacyjnego (e-vita) Fundacja Wspomagania Wsi od 2004 Obywatele i Samorząd Lokalny Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej Konkurs Pro Publico Bono Fundacja Konkurs Pro Publico Bono od 2002 Liderzy PAFW Stowarzyszenie Szkoła Liderów od 2005 Program Rozwoju Bibliotek Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego od 2008 Lokalne Partnerstwa PAFW Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce od 2009 Obywatel i Prawo Instytut Spraw Publicznych od 2001 Wspieranie Reform Prawnych: Szkolenia Komputerowe Fundacja Centrum Szkolenia Sędziów Polskich lustitia Przejrzysta Gmina Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej Przejrzysta Polska Program Stypendialny im. Lane a Kirklanda Przemiany w Regionie (RITA) Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego Polsko-Amerykańska Komisja Fulbrighta Fundacja Edukacja dla Demokracji Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka- -Jeziorańskiego ( Study Tours to Poland ) od 2001 od 2000 od P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 1 7

10 10 lat w liczbach obszary programowe Stan na styczeń 2010 PROJEKTY LOKALNE SFINANSOWANE W RAMACH PROGRAMÓW FUNDACJI Stan na styczeń % Dzielimy się polskim doświadczeniem w zakresie transformacji 4% obywatel w demokratycznym państwie prawa 25% rozwój społeczności lokalnych 48% inicjatywy w zakresie edukacji p onad 6000 projektów lokalnych Liczba projektów w poszczególnych województwach formy wsparcia Stan na styczeń 2010 do 100 projektów projektów projektów projektów projektów powyżej 475 projektów ponadto w latach : 24% programy stypendialne 23% programy dotacyjne małe granty nauczycieli uczestniczyło w szkoleniach finansowanych przez Fundację 13% programy szkoleniowe 14% programy operacyjne 26% programy dotacyjne większe granty szkół w Polsce bezpośrednio skorzystało z oferty programowej Fundacji liderów i pracowników organizacji pozarządowych zostało objętych szkoleniami w ramach programów Fundacji 1 8 P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 1 9

11 10 lat w liczbach STYPENDIA PRZYZNANE W RAMACH PROGRAMÓW FUNDACJI Stan na styczeń 2010 Współpraca międzynarodowa st ypendiów Polska Litwa Białoruś Rosja Ukraina Mołdowa Gruzja Armenia Azerbejdżan Stypendyści Programu Kirklanda : 425 osób w tym stypendiów pomostowych na pierwszy rok studiów Program Stypendiów Pomostowych, zainicjowany w 2002 roku przez PAFW, jest wspólnym przedsięwzięciem m.in.: Narodowego Banku Polskiego, Fundacji PZU, Fundacji BRE Banku, Fundacji BGK im. Jana Kantego Steczkowskiego, Agencji Nieruchomości Rolnych, Fundacji Orange, Fundacji Wspomagania Wsi, Akademii Szkoleń i Kompetencji, a także koalicji 81 lokalnych organizacji pozarządowych współpracujących z Fundacją im. Stefana Batorego i Akademią Rozwoju Filantropii w Polsce oraz pozyskanych do programu w ramach akcji Dyplom z Marzeń. Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności finansuje około 50 procent stypendiów oraz pokrywa koszty organizacyjne programu. Jego realizatorem jest Fundacja Edukacyjna Przedsiębiorczości. Program Przemiany w Regionie (RITA): 632 projekty Wizyty studyjne w Polsce: ok uczestników 2 0 P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 2 1

12 Dane finansowe FUNDUSZ WIECZYSTY przychody i wydatki Stan na styczeń 2010 Środki finansowe pozyskane NA RZECZ programów Fundacji W latach ,5 ggkapitał przekazany przez Polsko-Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości (fundusz wieczysty): mln 95,5 ggprzychody z funduszu wieczystego: mln USD 88,6 ggwydatki na realizację celów programowych Fundacji: mln USD Działalność Fundacji wydatki w latach W milionach usd Stan na styczeń 2010 USD 30 mln USD Grant Fundacji Billa i Melindy Gatesów na Program Rozwoju Bibliotek* ok. 33 mln USD Środki Unii Europejskiej pozyskane przez realizatorów programów Fundacji od roku 2005 na przedsięwzięcia poszerzające zakres programów PAFW lub z nimi zbieżne W prezentowanych danych nie są uwzględnione różnice kursowe PLN/USD ok. 28 mln USD Środki krajowe pozyskane do innych programów PAFW *Wydatki dotychczas poniesione na Program Rozwoju Bibliotek: 6,4 mln USD 2, , , , , , , , ,1 90 Tak więc w ciągu 10 lat Fundacja przeznaczyła na działalność programową blisko mln USD , , (prognoza) 2 2 P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 2 3

13 Edukacja Polski Portal Edukacyjny Komputer dla Nauczyciela (program zakończony) ggwsie ggmałe miasta ggszkoły gguczniowie, studenci gggranty ggstypendia ggplacówki edukacyjne Szkolenia Komputerowe na Odległość (program zakończony) ggnauczyciele ggseniorzy ggszkolenia ggdziałalność informacyjna ggsamorządy lokalne gginstytucje rządowe English Teaching ggbiblioteki ggdoradztwo ggmedia ggfirmy Równać Szanse Szkolenia dla Menedżerów Służby Zdrowia (program zakończony) Szkoła Ucząca Się Dla Dzieci Wolontariat Studencki Stypendia Pomostowe Przedsiębiorczość w Szkole Uniwersytety Trzeciego Wieku Edukacja to jeden z głównych obszarów działania Fundacji. Motywem wiodącym jest wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży w połączeniu z dążeniem do ogólnej poprawy jakości oświaty. Inicjatywy Fundacji są kierowane głównie do środowisk na wsi i w małych miastach. Fundacja podejmuje swoje działania w przekonaniu, że od poziomu edukacji w ogromnej mierze zależą perspektywy rozwojowe kraju, zwłaszcza takiego jak Polska, który w ostatnim dwudziestoleciu osiągnął już bardzo wiele, ale nadal dzieli go spory dystans od najbardziej zamożnych społeczeństw. Dzieci i młodzież z małych miast i wsi, zwłaszcza z terenów popegeerowskich, mają dużo trudniejszy start w dorosłość niż ich rówieśnicy z większych miast. Fundacja pragnie przyczyniać się do wyrównywania szans młodzieży poprzez stypendia, dotacje na projekty edukacyjne, szkolenia, doradztwo oraz upowszechnianie dobrych przykładów. Programy Fundacji oferują dodatkowe zajęcia szkolne, rozwijają zainteresowania, pasje i ducha przedsiębiorczości, pobudzają aspiracje, pomagają w nauce języka angielskiego, pozwalają przekroczyć próg uczelni, dają wsparcie na studiach. Chodzi o to, aby miejsce zamieszkania i warunki materialne nie były przeszkodą w realizacji planów i marzeń młodych ludzi. Dobra edukacja to otwarta na zmiany szkoła, a w niej dobrze przygotowani nauczyciele, sięgający po najlepsze rozwiązania, potrafiący zainspirować uczniów, współdziałający z rodzicami oraz z instytucjami pozaszkolnymi. Fundacja wspiera rozwój kompetencji nauczycieli i dyrektorów placówek edukacyjnych, pomaga szkołom poprawiać organizację własnej pracy, tak aby mogły one skutecznie nauczać wszystkie dzieci. Równe szanse rozwoju to także dostęp do komputerów i Internetu oraz umiejętność wykorzystywania ich w nauce. W przedsięwzięciach Fundacji na rzecz wyrównania szans edukacyjnych uczestniczą studenci wolontariusze, przekazujący uczniom swoją wiedzę, zainteresowania oraz wzorce osobowe. Także seniorzy, słuchacze Uniwersytetów Trzeciego Wieku, które wspiera Fundacja, angażują się w prace z dziećmi i młodzieżą w swoich lokalnych społecznościach. Fundacyjne programy w obszarze edukacji, kształtowane we współpracy z wieloma partnerami, są znacznie zróżnicowane w formie, ale łączy je wspólny cel, jakim jest poprawa szans na lepsze życie ludzi oraz awans cywilizacyjny Kraju. P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 2 5

14 1 Polski Portal Edukacyjny Portal służy modernizacji oświaty oraz wyrównywaniu szans edukacyjnych uczniów z różnych środowisk. Oferuje bogate zasoby edukacyjne i multimedialne pomoce naukowe, m.in. lektury szkolne, testy egzaminacyjne, scenariusze lekcji, serwisy tematyczne. Zapewnia użytkownikom również pocztę elektroniczną, czat, forum i wiele innych serwisów pomocnych w e-nauczaniu. 2 Komputer dla Nauczyciela Program, skierowany głównie do nauczycieli gimnazjalnych z małych miast i wsi, miał na celu ułatwienie zakupu komputera osobistego w systemie ratalnym. Fundacja opłacała odsetki oraz ponosiła koszty prowizji. W dwóch edycjach z oferty programu skorzystało ponad 3000 nauczycieli z całej Polski. 3 Szkolenia Komputerowe na Odległość Celem programu było zwiększenie wiedzy i kwalifikacji nauczycieli w korzystaniu z komputerów i Internetu poprzez nieodpłatne szkolenia. Program składał się z dwóch modułów: szkoleń na odległość za pośrednictwem specjalnego serwisu internetowego oraz warsztatów stacjonarnych. Był skierowany do nauczycieli z terenów wiejskich i małych miast English Teaching Program na rzecz promocji języka angielskiego oraz poprawy poziomu jego nauczania w małych miastach i wsiach. Realizowane projekty objęły m.in.: tworzenie w szkołach klubów języka angielskiego, prowadzenie dodatkowych zajęć przez wolontariuszy, szkolenia metodyczne dla nauczycieli czy też przygotowywanie przez dzieci przedstawień teatralnych. Jednym z efektów programu jest stała sieć współpracujących ze sobą nauczycieli języka angielskiego. 5 Równać Szanse Program wspiera inicjatywy społeczne służące wyrównywaniu szans na dobry start w dorosłe życie dzieci i młodzieży ze wsi i małych miast. Lokalne projekty sprzyjają rozwijaniu umiejętności realizowania samodzielnie postawionych celów, pobudzają aspiracje poznawcze i twórcze, zachęcają do działań na rzecz własnego środowiska. Program jednocześnie tworzy płaszczyzny stałej współpracy animatorów inicjatyw na rzecz równania szans edukacyjnych. 6 Szkolenia dla Menedżerów Służby Zdrowia Program miał na celu podniesienie poziomu wiedzy w zakresie nowoczesnego zarządzania placówkami medycznymi. Dofinansowano ośrodki szkoleniowe, co przyniosło poprawę jakości kształcenia menedżerów, osobom z mniejszych miejscowości przyznano stypendia na naukę. Zorganizowano 3 konferencje szkoleniowe, z udziałem zagranicznych ekspertów, na temat jakości kształcenia podyplomowego menedżerów służby zdrowia Szkoła Ucząca Się Celem programu, realizowanego wspólnie z Centrum Edukacji Obywatelskiej, jest poprawa jakości pracy szkół poprzez wprowadzanie zasad organizacji uczącej się w codzienną praktykę nauczycieli. Program upowszechnia również ocenianie kształtujące, ułatwiające uczniowi dalszy rozwój. Szczególny nacisk jest położony na szkoły ze wsi i małych miast, gdzie coraz większą rolę odgrywa współpraca z samorządem lokalnym. 8 Dla Dzieci Program służy wyrównywaniu szans edukacyjnych dzieci z terenów wiejskich poprzez tworzenie dla nich jak najlepszego środowiska rozwojowego, w tym podnoszenie jakości edukacji elementarnej. Wypracowano modelowe strategie lokalne, dofinansowano także dodatkowe zajęcia dla dzieci, zapewniono im opiekę specjalistyczną, założono ośrodki opieki dziennej. Przeprowadzono również konferencje poświęcone wczesnej edukacji z udziałem ekspertów polskich i zagranicznych. 9 Wolontariat Studencki W ramach programu, służącego wyrównywaniu szans edukacyjnych uczniów z małych miejscowości, grupy studentów realizują przygotowane przez siebie projekty edukacyjne, rozwijające wiedzę, umiejętności oraz zainteresowania dzieci i młodzieży. Program jednocześnie kształtuje wśród studentów poczucie społecznej odpowiedzialności i solidarności, a także umożliwia im urzeczywistnianie własnych pasji i zainteresowań Stypendia Pomostowe Program ułatwia uzdolnionej, ale ubogiej młodzieży z małych miast i wsi podjęcie nauki na wyższych uczelniach dzięki stypendiom na pierwszy rok studiów. Na kolejnych latach pomoc stypendialna oferowana jest wyróżniającej się w nauce młodzieży w ramach konkursu Prymus, stypendiów korporacyjnych, projektu Studiuj za Granicą oraz poprzez stypendia doktoranckie. Program jest wspólnym przedsięwzięciem wielu instytucji i organizacji. 11 Przedsiębiorczość w Szkole Program wspiera inicjatywy stymulujące i rozwijające ducha przedsiębiorczości wśród uczniów gimnazjów i szkół średnich, zwłaszcza w małych miejscowościach. Jego uczestnicy uczą się odpowiedzialności za podejmowane decyzje, planowania i organizowania pracy, szczególnie zespołowej, rozwijają własne zainteresowania. W ramach programu Fundacja wspiera także coroczną ogólnopolską Olimpiadę Przedsiębiorczości dla uczniów szkół średnich. 12 Uniwersytety Trzeciego Wieku Celem programu jest wspieranie edukacji seniorów oraz ich społeczna aktywizacja. Stąd też pomoc PAFW dla Uniwersytetów Trzeciego Wieku oraz innych organizacji działających na rzecz osób starszych, m.in. poprzez ułatwianie im wymiany doświadczeń podczas corocznych ogólnopolskich konferencji. Fundacja szczególnie wspiera te inicjatywy seniorów, które służą lokalnej społeczności, zwłaszcza dzieciom i młodzieży P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 2 7

15 Wolontariat studencki ggwsie i małe miasta ggszkoły gguczniowie ggstudenci gggranty ggszkolenia ggdziałalność informacyjna ggszkoły ggfirmy ggmedia Wakacje to czas, w którym nie tylko studenci realizują ciekawe projekty edukacyjne w ramach»wolontariatu Studenckiego«. W 2007 roku na zaproszenie Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Polskiego Stowarzyszenia Pedagogów i Animatorów»Klanza«w roli wolontariuszy wystąpili dwaj byli premierzy: Jerzy Buzek i Marek Belka. Premier Jerzy Buzek podczas swojej podróży po Polsce tłumaczył ideę programu i zachęcając do niego, mówił, że kiedyś trzeba było dla Polski walczyć, a teraz trzeba dla niej pracować. Sam dał najlepszy przykład takiej postawy poświęcił dziewięć dni urlopu, by pracować dla dobra dzieci i młodzieży. Na spotkaniu z członkami»klanzy«i dziennikarzami w Lublinie powiedział:»wolontariat to nowoczesny patriotyzm«. Kolejnym politykiem, który podjął wyzwanie»studenckiego Wolontariatu«, był Premier Marek Belka. Przez tydzień wspólnie ze studentami prowadził dla dzieci z małych miejscowości na Roztoczu zajęcia poświęcone funkcjonowaniu ONZ i problemom współczesnego świata. Dzieci tłumnie gromadziły się na spotkaniach z wyjątkowymi gośćmi, promotorami studenckiego wolontariatu. Newsletter PAFW Jerzy Buzek w roli wolontariusza Równać szanse ggwsie i małe miasta gguczniowie ggnauczyciele ggszkoły gggranty ggszkolenia ggspotkania konsultacyjne ggszkoły ggsamorządy ggmedia Sopotnia Wielka to mała miejscowość w województwie śląskim, ale przyjeżdżają do nas miłośnicy astronomii z całego kraju. Wszystko dzięki Beskidzkiemu Klubowi Astronomicznemu»Polaris«oraz Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, która przyznała nam dotację w programie»równać Szanse«. W ramach tego programu zrealizowaliśmy trzy projekty:»razem do gwiazd«,»wszechświat na wsi«oraz»młodzieżowa stacja kosmiczna, czyli życie na orbicie«. Skąd pomysł, by w małym miasteczku utworzyć klub astronomiczny? Szukałem jakiejś idei, która poruszyłaby umysły młodych ludzi, sposobu, aby zmotywować ich do działania. Pomysł z pewnością okazał się dobry, a kolejne miesiące pokazują, że możemy osiągnąć dużo więcej, niż początkowo sądziliśmy. W listopadzie 2008 roku na zaproszenie Fundacji Wolności i Ambasady USA odwiedził nas amerykański astronauta polskiego pochodzenia, pilot wahadłowca Discovery George Zamka. Podczas spotkania z dziećmi i młodzieżą opowiadał o planach NASA związanych z podbojem kosmosu, o szansach przyszłej wyprawy na Marsa, o nowym promie kosmicznym Orion i o codziennym życiu na stacji orbitalnej. Przekonywał, że warto mieć marzenia, być upartym i pracowitym wówczas można zrealizować nawet najśmielsze plany. Piotr Nawalkowski, szef klubu Polaris, uczestniczącego w programie Równać Szanse George Zamka 2 8 P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 2 9

16 Stypendia pomostowe ggwsie i małe miasta gguczniowie ggstudenci ggstypendia ggdziałania informacyjne ggstaże gginstytucje państwowe ggfirmy, banki ggmedia Pochodzę z Byczyny małej miejscowości w województwie opolskim. W 2003 roku otrzymałam stypendium na pierwszy rok studiów w ramach Programu Stypendiów Pomostowych. Pozwoliło mi ono na realizację marzeń umożliwiło podjęcie nauki na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu na kierunku stosunki międzynarodowe. Mogłam się skupić na nauce i pogłębianiu wiedzy z zakresu integracji monetarnej w Europie, wokół której koncentrowały się moje zainteresowania. Dzięki wysokiej średniej zostałam laureatką II edycji konkursu»prymus«i otrzymałam od Fundacji stypendium na drugi rok studiów. Dodatkowo, dzięki wsparciu w ramach programu, odbyłam praktykę w Biurze ds. Integracji ze Strefą Euro w Narodowym Banku Polskim w Warszawie. Doświadczenia zdobyte podczas tej praktyki wykorzystałam w pracy magisterskiej, którą obroniłam na ocenę bardzo dobrą. Po ukończeniu studiów wahałam się, jaką wybrać życiową drogę. Decyzję znów pomogła mi podjąć Fundacja, tym razem przyznając stypendium doktoranckie. Dzięki niemu kontynuuję naukę na Uniwersytecie Wrocławskim. Wierzę, że świat należy do tych, którzy mają odwagę marzyć i ryzykować, aby te marzenia się spełniły. Chciałabym pomagać młodym ludziom, którzy stoją przed trudnym życiowym wyborem, i wspierać ich, by mieli odwagę podjąć właściwą decyzję. Agnieszka Dybizbańska, stypendystka Agnieszka Dybizbańska Szkoła ucząca się ggwsie i małe miasta ggszkoły ggnauczyciele ggszkolenia ggspotkania konsultacyjne gginstytucje państwowe ggsamorządy lokalne ggmedia Byliśmy zwykłą wiejską szkołą. Nasi uczniowie osiągali słabe wyniki. Zastanawialiśmy się, jak możemy im pomóc. I znaleźliśmy rozwiązanie. Swoją przygodę z programem»szkoła Ucząca Się«zaczęliśmy w 2007 roku. W ciągu dwóch lat znacznie poprawiliśmy wyniki, a teraz o miejsce w naszej szkole starają się uczniowie spoza rejonu. Ponadto osiemdziesiąt procent uczniów uważa, że ocenianie kształtujące pomaga im w nauce. Przekonali się do niego również rodzice, kiedy dzieci zaczęły przynosić do domu karteczki z celami lekcji i nacobezu. Rodziców przekonaliśmy do oceniania kształtującego również dzięki lekcjom otwartym. Najpierw byli zaskoczeni.»co to jest nacobezu? Po co to wszystko?«pytali. A nacobezu czyli»na co będę zwracał uwagę«to po prostu jasno sformułowane kryteria oceny, pokazujące, co nauczyciel będzie sprawdzał i oceniał oraz o czym będzie lekcja. Znakomicie sprawdza się również ocena koleżeńska. Robiłam uczniom kartkówki, które nawzajem sobie sprawdzali. Ocena kolegi miała dla nich większą wartość niż moja. I stanowiła większą motywację do nauki! Ocenianie kształtujące działa w mojej szkole tak dobrze dlatego, że znalazłam sojuszników wśród innych nauczycieli. To dla mnie bardzo ważne. Marzenna Dąbrowska, Wicedyrektorka szkoły w Łęgu Probostwie, uczestniczącej w programie Szkoła Ucząca Się Marzenna Dąbrowska 3 0 P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 3 1

17 Rozwój społeczności ggwsie gggranty lokalnych ggmałe miasta ggsamorządy lokalne gggrupy nieformalne ggszkoły ggszkolenia ggdoradztwo ggdziałalność informacyjna ggsamorządy lokalne gginstytucje rządowe ggszkoły ggdomy kultury ggfirmy ggbiblioteki ggmedia Działaj Lokalnie Program Inicjatyw Wiejskich (VITA) Wieś Aktywna: Budowanie Społeczeństwa Informacyjnego (e-vita) Obywatele i Samorząd Lokalny (program zakończony) Lokalne Partnerstwa PAFW Liderzy PAFW Program Rozwoju Bibliotek Wspieranie Organizacji Pozarządowych: TWI / FIM@NGO / EURO-NGO Bezrobocie co robić (program zakończony) Work in Poland Konkurs Pro Publico Bono Od początku swoich działań Fundacja angażuje się we wspieranie lokalnych społeczności, zwłaszcza na terenach wiejskich i w małych miastach. Od ich aktywizacji i umiejętności współpracy zależy zdolność do rozwiązywania lokalnych problemów i zmiany życia na lepsze. To zaś w skali całego kraju sprzyja jego modernizacji i rozwojowi. Dlatego szczególną wagę Fundacja przywiązuje do inicjatyw, które budują i umacniają kapitał społeczny; jego poziom w dużej mierze stanowi o możliwościach rozwojowych zarówno mniejszych, jak i większych wspólnot obywateli. Programy Fundacji mają przede wszystkim pomóc tym społecznościom i środowiskom, które nie potrafiły wcześniej wystarczająco skorzystać z efektów transformacji. Dzięki dotacjom, promocji dobrych przykładów, doradztwu i szkoleniom, skierowanym do organizacji pozarządowych, grup nieformalnych oraz samorządów, Fundacja stara się pobudzać i wspierać oddolne inicjatywy służące lokalnej społeczności w sferze edukacji, kultury, aktywności gospodarczej, zwalczania bezrobocia, ochrony zdrowia czy też pomocy społecznej. Przyczynia się to również do polepszania relacji i rozwoju współpracy między mieszkańcami, władzą lokalną i miejscowymi organizacjami. Służy temu poszerzająca się z roku na rok sieć współdziałania lokalnych partnerów na rzecz wspólnego dobra. Organizacje pozarządowe dysponują dużym doświadczeniem oraz potencjałem w budowaniu kapitału społecznego i rozwoju lokalnych społeczności, podobnie jak w wielu innych dziedzinach, od których zależy dalsza modernizacja kraju. Stąd też stałe zaangażowanie Fundacji w umacnianie organizacji pozarządowych, w tym także infrastruktury trzeciego sektora. Modernizacji służy również tworzenie społeczeństwa informacyjnego jedno z fundacyjnych zadań. Dzięki współpracy PAFW z największą instytucją grantodawczą na świecie Fundacją Billa i Melindy Gatesów w Polsce zainicjowano program, którego celem jest przekształcenie bibliotek w małych miejscowościach w nowoczesne, wielofunkcyjne centra aktywności społecznej, z bezpłatnym dostępem do komputerów i Internetu. Także inne inicjatywy Fundacji służą promowaniu umiejętności korzystania z technologii informacyjnych w lokalnych społecznościach. P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 3 3

18 1 Działaj Lokalnie Celem jest wspieranie inicjatyw obywatelskich służących rozwiązywaniu lokalnych problemów oraz pobudzaniu rozwoju społeczności wsi i małych miast. W ramach programu dofinansowano zarówno projekty kulturalno-edukacyjne, jak i dotyczące turystyki, przedsiębiorczości, aktywizacji zawodowej, przeciwdziałania patologiom, poprawy bezpieczeństwa publicznego i ochrony przyrody. Rozszerza się sieć współpracujących ze sobą partnerów lokalnych. 2 Program Inicjatyw Wiejskich (VITA) Program miał na celu pobudzenie oddolnych inicjatyw wśród społeczności wiejskich o małej aktywności, a także rozpoczęcie regularnej wymiany informacji i doświadczeń między organizacjami pozarządowymi oraz lokalnymi liderami działającymi na rzecz wsi. 3 Wieś Aktywna: budowanie społeczeństwa informacyjnego (e-vita) Program promuje praktyczne zastosowanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT) w rozwoju społecznym i gospodarczym obszarów wiejskich oraz przygotowuje społeczności lokalne i samorządy do efektywnego wykorzystania funduszy unijnych przeznaczonych na te cele Obywatele i Samorząd Lokalny Program, skierowany do organizacji pozarządowych z gmin do mieszkańców, miał na celu poprawę relacji między samorządem a lokalną społecznością, a przede wszystkim tworzenie stałych i przejrzystych mechanizmów współpracy samorządów z mieszkańcami i ich organizacjami. 5 Lokalne Partnerstwa PAFW Celem przedsięwzięcia jest inicjowanie i rozwój współpracy między uczestnikami różnych programów Fundacji, aby wspólnie realizowali projekty ważne dla całych lokalnych społeczności. Przedsięwzięcie posłużyło także podjęciu debaty na temat kapitału społecznego i dobra wspólnego, zwłaszcza na poziomie lokalnym. 6 Liderzy PAFW Celem programu jest rozwój umiejętności osób podejmujących działania na rzecz swoich społeczności, głównie poprzez wykorzystanie metody tutoringu, polegającej na stałej współpracy lokalnego lidera z doświadczonym opiekunem. Program jest skierowany do aktywnych uczestników projektów finansowanych przez Fundację. Liderzy mogą również uzyskać dotację na inicjatywy własnego autorstwa oraz odbyć staż w wybranych organizacjach pozarządowych Program Rozwoju Bibliotek PAFW jest partnerem Fundacji Billa i Melindy Gatesów w przedsięwzięciu mającym ułatwić mieszkańcom małych miejscowości dostęp do Internetu i komputerów w bibliotekach publicznych. Program obejmuje m.in. dostawę sprzętu, szkolenia w zakresie wykorzystania nowoczesnych technologii informacyjnych, tworzenie lokalnych koalicji wspierających modernizację i aktywizację bibliotek. Program realizuje utworzona przez PAFW Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. 8 Wspieranie Organizacji Pozarządowych: TWI / FIM@NGO / EURO-NGO Program zapewnia wsparcie instytucjonalne dla organizacji pozarządowych, szczególnie z małych miast i wsi, prowadzące do bardziej efektywnej realizacji przedsięwzięć społecznych. Składa się z trzech ścieżek. Towarzystwo Wzajemnej Informacji (TWI) ma na celu udostępnianie i poszerzanie zasobów systemu informacji dla organizacji pozarządowych. Akademia Finansów i Zarządzania NGOs (wcześniej FIM@NGO) obejmuje szkolenia, doradztwo i publikacje dla osób kierujących finansami w organizacjach pozarządowych. EURO NGO to działania informacyjne oraz wsparcie eksperckie dla organizacji pozarządowych, mające na celu zwiększenie pozyskiwania środków Unii Europejskiej Bezrobocie co robić Program miał na celu pobudzanie lokalnych inicjatyw na rzecz zwalczania bezrobocia i jego skutków. Koncentrował się na popularyzacji metody outplacementu, którą zaadaptowano do potrzeb i możliwości polskich organizacji pozarządowych oraz ich lokalnych partnerów. 10 Work in Poland Celem programu jest wzmocnienie kompetencji i sprawności organizacji pozarządowych w zakresie usług dla rynku pracy. W jego ramach finansowane są projekty dotyczące lokalnego rynku pracy, które wykorzystują nowoczesne technologie informacyjne, przeprowadzane są badania i analizy rynku pracy oraz akcje edukacyjno-informacyjne skierowane do organizacji pozarządowych działających na rzecz bezrobotnych. 11 Konkurs Pro Publico Bono Konkurs na Najlepszą Inicjatywę Obywatelską Pro Publico Bono został zainicjowany w 1999 roku przez Premiera Jerzego Buzka. Celem Konkursu jest wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego poprzez promocję najbardziej wartościowych działań organizacji pozarządowych w zakresie edukacji, kultury, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, rozwoju regionu i integracji europejskiej. PAFW jest fundatorem nagród w Konkursie P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 3 5

19 Działaj Lokalnie ggwsie i małe miasta gggrupy nieformalne ggszkoły ggdomy kultury gggranty ggdziałania informacyjne ggszkolenia ggdoradztwo ggsamorządy lokalne gginstytucje oświatowe ggfirmy ggmedia Niemoc, apatia, rozgoryczenie, brak pomysłów, ograniczanie się tylko do zbierania składek i czasem do organizacji zawodów to problem wielu organizacji, nie tylko Kół Polskiego Związku Wędkarskiego, z którym jestem związany. My jednak stwierdziliśmy, że może być inaczej trzeba tylko chcieć. Rozejrzeć się dokoła i nie narzekać na zmiany klimatu czy dewastacje wywołane przez meliorację. Nie musimy być biernymi obserwatorami, możemy sami zmienić ten stan. Wszyscy wspominaliśmy czasy dzieciństwa, kiedy nasza Orlanka była żywą rzeką. Na pobliskich łąkach roiło się od ptaków, w wodzie od ryb. Po melioracji rzeka została uwięziona w jednym, prostym kanale. Stare meandry przez 40 lat ulegały zarastaniu, wyginęły ryby, z suchych łąk wyniosły się ptaki. Marzyliśmy, by przywrócić Orlance dawny kształt. Przystąpiliśmy do realizacji projektu budowy zimownika dla ryb, raków i żab. Projekt został wsparty grantem przez Fundację w ramach programu»działaj Lokalnie«. Teraz kolej na drugą część projektu, czyli zagospodarowanie terenu. Zamierzamy wybudować tarliska i miejsca lęgowe dla ptaków, a także przeprowadzić plenerowe zajęcia dydaktyczne z zakresu ochrony przyrody dla uczniów z miejscowego Zespołu Szkół. Przywracanie naturalnego charakteru Orlance potrwa jeszcze wiele lat, ale nie brakuje nam zapału i pomysłów. Wszystko tworzymy dla siebie i przyszłych pokoleń. Marek Chmielewski, uczestnik programu Działaj Lokalnie Marek Chmielewski lokalne partnerstwa pafw ggwsie i małe miasta ggsamorządy ggdomy kultury ggszkoły gggranty ggdziałania informacyjne ggsamorządy lokalne gginstytucje oświatowe ggfirmy ggmedia Nikt nie jest na tyle biedny, żeby nie móc nic dać innym, i nikt nie jest na tyle bogaty, żeby nie potrzebować innych ludzi takie motto przyświecało grupie osób z Gniewu i Pelplina, które zrealizowały projekt»tuba lokalna przestrzeń informacji«w ramach programu»lokalne Partnerstwa PAFW«. Naszą wspólną ideą jest budowanie społeczeństwa obywatelskiego i dzielenie się z innymi tym, co sami potrafimy zrobić. Zaczęliśmy od szkoleń dla kandydatów na lokalnych liderów. Uczyliśmy ich sztuki prowadzenia dyskusji, budowania relacji międzyludzkich, tworzenia stron internetowych, obsługi programów graficznych i kamer wideo oraz podstaw dziennikarstwa. Do tej pory spotkania mieszkańców naszej gminy odbywały się tradycyjnie ale to nie budowało lokalnych więzi. Dlatego uczyliśmy się również, jak przez spotkania integrować społeczność, po to, aby realizować wspólne zamiary. W tym celu kupiliśmy przenośny namiot na sto osób, duży i ogrzewany. Służy wszystkim, którzy nie mają gdzie się spotkać. Bo jeśli nie istnieje wspólna przestrzeń, to nie ma wspólnoty i ludzie nie działają razem dla wspólnego dobra. Waja Jabłonowska z Fundacji Pokolenia, uczestniczącej w programie Lokalne Partnerstwa PAFW Waja Jabłonowska 3 6 P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 3 7

20 liderzy pafw ggwsie i małe miasta ggosoby fizyczne ggszkolenia ggstaże ggdotacje Między miasteczkiem Pyzdry a wsią Borzykowo, w województwie wielkopolskim, w roku 2004 zrekonstruowaliśmy wraz z przyjaciółmi dawne przejście graniczne»granicę«, tworząc miejsce dla cyklicznych międzynarodowych wydarzeń kulturalnych i obywatelskich. Organizujemy przedstawienia, happeningi, warsztaty filmowe, konferencje naukowe i spotkania młodzieży. Dwanaście lat temu żadne dziecko z rodziny rolniczej w gminie Pyzdry nie myślało o podjęciu studiów dziennych. By to zmienić, w roku 1998 uruchomiliśmy program stypendialny dla zdolnej, ale ubogiej młodzieży z tej okolicy. Teraz mamy czternastu stypendystów, a jedna z dziewcząt kończy pisać pracę doktorską. Kilkunastu dobrze wykształconych, aktywnych, chcących zmieniać swoje środowisko ludzi to dużo w skali trzytysięcznego miasteczka. Każdy z moich podopiecznych musi zrealizować jakieś przedsięwzięcie na rzecz swojej miejscowości. Program przynosi sukces jednostkom, ale procentuje również na korzyść całej społeczności. Motywuje mnie rozwijanie siebie, a taki rozwój i motywację dał mi właśnie program»liderzy PAFW«oraz nagroda dla mojej organizacji»echo Pyzdr«w Konkursie»Pro Publico Bono«w 2003 roku. Ciągle chcę coś odkrywać i jeśli mogę przy tym pomóc komuś coś osiągnąć, to fantastycznie. Życie jest wtedy piękniejsze. Wiesława Kowalska, uczestniczka Programu Liderzy PAFW Wiesława Kowalska Wieś aktywna (e-vita) Budowanie społeczeństwa informacyjnego ggwsie i miasta do 20 tysięcy mieszkańców ggsamorządy gggranty ggszkolenia ggdoradztwo ggsamorządy ggfirmy Kilka lat temu postanowiliśmy rozwiązać problem związany z brakiem dostępu do Internetu w gminie Zawady. Firmy z branży telekomunikacyjnej nie były zainteresowane taką inwestycją ze względu na niską rentowność. Mieliśmy więc duże chęci, a możliwości niewielkie. Wtedy dowiedzieliśmy się o programie»e-vita«. Otrzymaliśmy od Fundacji środki finansowe i pomoc techniczną. Skorzystaliśmy z tej możliwości i po roku mieliśmy własną niekomercyjną radiową sieć internetową, przeszkolonych mieszkańców, punkty publicznego dostępu do Internetu oraz strategię rozwoju informacyjnego gminy. Równolegle zajęliśmy się tworzeniem portalu internetowego dla mieszkańców. W kolejnej odsłonie tego programu chcielibyśmy wyposażyć w nowoczesny sprzęt urzędy, biblioteki, domy kultury i szkoły, a także przeszkolić ich pracowników. Dzięki doświadczeniom zdobytym w programie»e-vita«przygotowaliśmy wniosek o dofinansowanie z unijnego Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka»Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu e-inclusion«. Środki te chcemy przeznaczyć na szkolenia dla mieszkańców gminy z obsługi komputera i Internetu, a także prace związane z budową sieci światłowodowej i zakup 200 komputerów. Dzięki programowi»e-vita«nasza gmina dołączyła do społeczeństwa informacyjnego. Paweł Pogorzelski, wójt gminy Zawady, uczestniczącej w programie e-vita Paweł Pogorzelski 3 8 P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i P o l s k o - A m e r y k a ń s k a F u n d a c j a W o l n o ś c i 3 9