PT I F~ I 19 SO I SĄ I 19"" ND I su I PT I FR I SO I SA

Transkrypt

1

2 SKRZYPEK NA DACHU FIDDLER ON THE ROOF JOSEPH STEIN, JER RY BOCK, SHELDON HARNICK MUSICAL W 2 AKTACH I MUSICAL IN 2 ACTS JOSEPH STEIN LIBRETIO JERRY BOCK MUZYKA I MUSIC SHELDON HARNICK TEKSTY PIOSENEK I TEXTS OF SONGS BROADWAY, 22 IX 1964 PREMIERA I PREMIERE SPEKTAKL WYKONYWANY JEST W JĘZYKU POLSKIM Z POLSKIMI NAPISAMI POLISH LANGUAGE VERSION WITH SURTITLES ANTONI MARIANOWICZ TŁ U M ACZE N IE LIBRETIA I LIB RET10 TRANS LATION MAREK WEISS OPRACOWANIE LIBRETTA I ADAPTATION OF THE LIBRETIO SUPERPRODUKCJA OPEROWA I HALA STULECIA I WROCŁAW OPERA MEGAPRODUCTION I THE CENTENNIAL HALL SPEKTAKLE PREMIEROWE I PREMIERES PT I F~ I 19 SO I SĄ I 19"" ND I su I PT I FR I SO I SA I ND I su I CZAS TRWANIA SPEKTAKLU I DURATION 180 MIN. 1 PRZERWA I 1 PAUSE S. Czermak - Koncertmistrz Orkiestry Opery Wrocławskiej Concert Mas ter of the W ro c ł aw Opera

3 SK RZY PE K NA DAC HU I FIDDLER ON THE ROOF REALIZATORZY I PRODUCERS OBSADA I CAST MACIEJ KRZYSZTYNIAK, BOGUSŁAW SZYNALSKI* TEWJE ELŻBIETA KACZMARZYK-JANCZAK, JOLANTA ŻMURKO GOŁDA DOROTA DUTKOWSKA, ANNA LICHOROWICZ CAJTLA ANNA BERNACKA, JOANNA MOSKOWICZ HUDEL MAJA SŁONIOWSKA*, ALEKSANDRA SZAFIR CHAWA PIOTR BUNZLER, KAROL KOZŁOWSKI MOTEL JACEK JASKUŁA, ŁUKASZ ROSIAK PERCZYK ALEKSANDRA LEMISZKA, MONIKA ŚWIOSTEK JENTA DAMIAN KONIECZEK, JANUSZ ZAWADZKI LEJZOR ZBIGNIEW KRYCZKA RABIN REALIZATORZY I PROD UCE RS LESŁAW KIJAS MENDEL BARBARA BAGIŃSKA, IRYNA ZHYTYNSKA FRUivlA - SARA JOLANTA SEREDNICKA* BABCIA CAJTLA RYSZARD MRAZ DZIADEK RAFAŁ MAJZNER ABRAM TOMASZ RUDNICKI MORDCHA TOMASZ SKRZYPEK NACHUM IVAN ANDRUNYK FIEDKA IVAN KIT SASZA WIKTOR GORELIKOW POLICJANT STANISŁAW CZERMAK SKRZYPEK * go ś cinnie I spec1al guest EWA MICHNIK DYREKTOR OPERY W R OC ŁAW SK I EJ, KIEROWN ICTWO MUZYCZNE, DYRYGE NT I DIRtCTOR OF THE WROCŁAW OPERA, MU SICAL DIRECTION, CONDUCTOR MAREK WEISS REŻYSERIA I STAGE DIRECTION RYSZARD KAJA SCENOGRAFIA I SET & COSTUME DESIGNS EMIL WESOŁOWSKI CHOREOGRAFIA i CHOREOGRAPHY LEOPOLD KOZŁOWSKI KONSULTACJA MUZYCZNA I MUSICAL CONSULTATION MAŁGORZATA ORAWSKA PRZYGOTOWANIE CHÓRU I CHORUS MASTER BOŻENA KLIMCZAK PRZYGOTOWANIE BALETU I BALLET PREPARATION ADAM FRONTCZAK ASYSTENT R EŻYSER A I ASSISTANT STAGE DIRECTOR WIESŁAW WAŁKU SKI PLAKAT I POSTER SOLIŚCI, ORKIESTRA, CHÓR, BALET OPERY WROCŁAWSKIEJ SOLOI STS, ORCHE STRA, CH OIR, BALLET OF THE W R OCŁAW OPERA 2 3

4 SKRZY PEK NA DAC HU I FIDDLER ON THE ROOF SPIS T R E~CI J IABLE OF CONHNS SPIS TREŚCI I TABLE OF CONTENS SŁOWO O INSCENIZACJI 8 A WORD FR0fv1 THE STAGE DIRECTOR MAREK WEISS SKRZYPEK NA DACHU I FIDDLER ON THE ROOF 16 KAZIMIERZ KOŚCIUKIEWICZ REALIZATORZY I PRODUCER S 26 SOLIŚCI I SOLOISTS 50 DYREKCJA, KIEROWNICTWO 62 I ZESPÓŁ OPERY WROCŁAWSKIEJ DIRE CTION AND MANAGEMENT OF WROCŁAW OPERA 4 5

5 SKRZYPEK NA DACHUJ FIDDLE ON HE ROOF 6 scena zbiorowa I col lective ene!. ~ 7

6 SKRZYPEK NA DACHU I FIDDLER O THE ROOF SŁOWO O INSCEN IZACJ I I A WORD FROM TH E STAGE DIRECTOR TEWJE I JEGO APOKALIPSA TEVYE AND HIS APOCALYPSE MAREK WEISS Skrzypek na dachu to jedno z arcydzieł, któremu już nic nie zaszkodzi. Musical został nagrany w wersji filmowej w tak doskonałej reżyserii i obsadzie, że stal się jednym z najpopularniejszych przebojów wszechczasów w swoim gatunku i zyskał miłość wielu pokoleń, wciąż niezmiennie wzruszających się historią żydowskiego mleczarza z coraz odleglejszej przeszłości. Każdy szanujący się teatr muzyczny podejmuje próbę, by chociaż raz zmierzyć się z tym hitem i nie pozostać w zbyt rażącej odległości za kultowym filmem. W naszym kraju utwór cieszy się szczególną popularnością, jak wiele innych opowieści o świecie, który był przez wieki tak blisko nas, aż nagle, w naszej przytomności, został zupełnie unicestwiony. Skrzypek opowiada o starej jak świat naiwności ojców, którym zdaje się, że wiedzą najlepiej, co będzie dobre dla ich dzieci. Wysłużony schemat fabularny o córkach, które odnajdują szczęście wbrew temu, co zaplanowali rodzice, jest szczególnie dramatyczny w realiach kultury żydowskiej, gdzie swatano dzieci w wieku wykluczającym samodzielne decyzje. Tradycja stanowiła, że córki nie dyskutowały z decyzjami ojców, którzy przecież z natury rzeczy chcieli dla nich najlepiej. Podważenie tej tradycji było zamachem na wszystkie świętości, jakie ze sobą niosła, bo przecież perfidia tradycji na tym polega, że można ją tylko akceptować w całości albo, kwestionując jeden element, w całości ją odrzucić. I właśnie o tym jest opowieść Alejchema. Widzimy, jak krok po kroku podważa się jakieś szczegóły tradycji, aż dochodzi się do jej zupełnego zrujnowania. W tym sensie jest to bardzo ortodoksyjna, żydowska opowieść. Tragedia zabawnego, naiwnego ojca, któremu córki odmawiają posłuszeństwa, wybierając sobie mężów według własnego serca, nakłada się na historię pogromu i likwidacji szczęśliwej dotychczas społeczności. My, współcześni odczytujemy ją w dodatku przez pryzmat straszliwego doświadczenia Holocaustu. Kiedy po raz pierwszy oglądałem ze scenografem Halę Stulecia pod kątem przyszłej realizacji Skrzypka, obok nas przystanęła wycieczka z sąsiedniego kraju, a siwy, elegancki pan objaśniał zaciekawionej grupie, że właśnie w tym miejscu przed laty stal jako mały chłopiec w mundurku Hitlerjugend i z wyciągniętą rączką, w tysięcznym tłumie takich jak on, przysięga/ wierność fuhrerowi, który pozdrawiał ich z trybuny ustawionej tam, w drugim końcu Hali. Nie zapomnę, jak ze ściśniętym gardłem zrozumiałem nagle, w jak niezwykłym wydarzeniu bierzemy udział, planując chwilę wcześniej wybudowanie pod kopulą Hali Stulecia Anatewki zaludnionej przedstawicielami narodu, który z rozkazu fuhrera miał zniknąć z powierzchni ziemi raz na zawsze. Na premierze i kolejnych spektaklach było wiele takich wycieczek siwych ludzi pamiętających wiece pod tą kopułą. Było wielu zajadłych antysemitów rodzimego chowu ze starymi i nowymi grzechami na sumieniu. To nieczyste sumienie zwabiło ich na nasz spektakl, jak i na wiele innych spektakli ukazujących ten tajemniczy świat, którego nienawidzą. Były też tysiące ludzi, którzy marzyli o tym, by wreszcie świat otrząsnął się z szaleństwa nienawiści wynikającej z tego, że ktoś jest innego koloru skóry, inaczej się ubiera, czesze i do innego Boga wznosi swoje modły. To się przecież musi kiedyś skończyć! Kiedy już wymrą wszyscy głupcy, którzy podjudzają do tej nienawiści i próbują wpajać ją swym dzieciom, może okaże się, że każdy będzie mógł sobie stworzyć religię i obyczaje, jakie mu podyktuje rozum i serce? Może okaże się, że to nie jest grzechem, tak jak okazało się, że taniec z kobietą na weselu u córki Tewjego nie jest grzechem. Stary mleczarz był o krok od tego odkrycia. On już był przygotowany do wielkiej rewolucji tolerancji w swojej psychice. Szkoda, że świat nie był jeszcze na to gotowy i najgorsze dopiero miało nadejść. 8 9

7 SŁOWO O INSCEN IZAC JI I A WORD FROM THE STAGE DIRECTOR Teraz tolerancja jest obowiązkiem nie tylko każdego myślącego człowieka, ale i prawnie usankcjonowanym obowiązkiem każdego obywatela. Czy to znaczy, że czas nienawiści się kończy? Obawiam się, że jeszcze długo nie. Przybrała ona tylko różne maski i wciąż jest obecna. Ale takie spotkania jak to nasze ze Skrzypkiem, w którym jest tyle pięknej muzyki i zabawnych perypetii, a przede wszystkim tyle mądrej miłości do ludzi i ich dziecinnych słabości, są okazją, by ta nieufność i podejrzliwość, jaką wciąż tak wielu hoduje w sobie, ulegała oczyszczeniu w sentymentalnych łzach, które kilka tysięcy widzów co wieczór wyciera ukradkiem w finale naszej nieśmiertelnej opowieści pod kopułą kryjącą pamięć o głupcach, którzy doprowadzili do zagłady tylu pięknych istnień. The Fiddler on the Roof is one of those ma ster pieces nothing can harm. Made into a motion picture, with a brilliant directing and cast. the musical wen t on to become one of the most popular hits of all time in 1ts genre. loved by many generations of v1ewers who never fail to be moved by the story of the Jewish milkman from the more and more distant past. Every self-respecting musical theatre at leat once has undertaken to measure itself against this hit and not fali too far short of the now standard-setting motion picture. In our country the Fidd ler continues to be popular, l1ke many other tales of a world which over the ages was so close to us until, all too soon, before our very eyes, it was destroyed. B. Szynalski The Fiddler is an age old tale of the ingenuousness of fathers who think they know better what is best for their children. A mu ch u sed storyline about daughters who find happiness in spite of what the parents had planned for them, is particularly compelling in the realities of Jewish culture where matches we re made between children too young to dec1de for them selv es The tradition was that daughters did not argue against the decisions of their fathers who, after all, quite naturally wished the best for them To question this tradition was to strike at everything it enshirned for the trouble w1th tradition is that one has to accept it whole or, questioning any of its elements, reject it whole An d this is exactly what Aleichem's story is about We see how, one 10 11

8 SKRZYPEK NA DACHU I FIDDLER ON THE ROOF HOWO O INSCEN IZACJI I A WORD FROM THE STAGE DIRECTOR by one, elements of tradition are quest1oned until it becomes eroded completely In this sen se this is a very 01ihodox Jewish tale. The drama of a slightly absurd and naive fath er, who is disobeyed by his daughters when they chose husbands dear to their hearts, run s alongisde the story of a pogrom and the annihilation of what hitherto was an untroubled community. For us of the present age the story is additionally overshadowed by the horrific experience of the Holocaust On ou r first visit to the Centennial Hall, preparatory to the stagi ng of the Fiddler the set designer and I found ourselves all of a sudden next to a group of visitors from a neighbouring country; an elegant grey-haired gentleman started explaining to the interested group that at thi s exact spot he had been standing as a young boy in a Hitlerjugend uniform his arm outstretched, in a crowd of a thousand of his peers, pledging allegiance to the fuhrer who was greeting them from the stand, put up, there, acro ss the hall. I sha ll never forget how, with a tightening th roat I suddenly understood what an extraordinary event we were part of, planning, a moment earlier to construct under the dome of the Centennial Hall Anatevka inhabited by the representatives of a people who at the fuhrer's command were to have disappeared from the face of the earth once and for all. At the premiere and at subsequent shows there were many such groups of grey-haired people who remembered the assemblies under that dome There were many fierce homegrown anti-semites with old and new sins on their conscience. This unclear conscience had attracted them to our show as to many other productions depicting this mysterious world they hate. There were also thousands of people whose dream was for the wor ld to finally shake itself free of the madne ss of hate eng endered by the fact that som eone is of a different ski n colo ur, dresses differently, has a different hairdo and prays to a different God. For some day this must come to an end 1 When at last, all the fools have dred, those who incite to this hate and try to ingrain it in their children, 1t may turn out that everyone will be allowed t o create a religion and customs which his mind and heart dictates lt may turn out that there is nothing wrong in it, as dancing with a woma n at Tevye's daughter's wedding turned out not to be a sin Th e old milkman was a step away from discovering this. He was already prepared psychologically for this great revolution Pity that the world was not ready for this yet and the worst was sti li to come. scena zbiorowa I collect1ve scene Nowadays tolerance is a duty of not only every thinking person but also a legally sanctioned obligation of every citizen. Does this mean that the age of hate is pa sp I am afraid it is stili far off Hate has only taken on different disgu1ses and is stili among us. But meetings, like ours with the Fidd!er, in which there is so much beautiful music and amusing incidents, and above all, so much wise love for humans and their weaknesses, are an opportunity for the distrust and suspicion that somany sti li cultivate inside, to be purified in sentimental tears, which every night severa! thousand spectators furtively dry during the finale of our immortal tale, under the dome which shrouds the memory of fools who brought about the destruction of so many beautiful beings 12 13

9 SKRZYPEK NA DACHU I FIO DLER ON TH E RO OF sce na zbiorowa I col lecti e sce ne 14 15

10 SKRZYPEK NA DACHU I FIO DLER ON THE ROOF SKRZYPEK NA DACHU I FIODLER O THE ROOF SKRZYPEK NA DACHU FIDDLER ON THE ROOF KAZIM IERZ KOŚC I UK I EWICZ Skrzypek na dachu ma charakter uniwersalny, jest dziełem dachu. Lecz zderzenie z cywilizacyjnymi przem1anam1 1 upiorami, ponadczasowym. Anatewka to symbol nietolerancji i rasizmu, z jakim spotyka się człowiek; dramatyczne wołanie o prawa mniejszości brutalnie deptane w dzisiejszym świecie w imię racji większości. Przejawy nietolerancji które przyniósł XX w. - burzy stary świat, prowadzi do dramatycznych zdarzeń, do naruszenia tradycyjnych obyczajowych tabu, a wreszcie, na podstawie ukazu carskiego, do exodusu Żydów z Anatewki. Dzieło etnicznej, religijnej czy też obyczajowej mogą dotknąć każdego z nas. Bocka, Steina i Harnicka w niezwykle harmonijny sposób łączy w sobie Dramatyczne wydarzenia, których jesteśmy świadkami choćby w dawnej Jugosławii, Nowym Jorku, Afganistanie, na Bliskim Wschodzie, czy ostatnio liryzm, humor i nutę tragizmu, elementy żydowskiego folkloru z nowoczesnym broadwayowskim stylem musicalowym. Muzyka tętni życiem, w Tybecie - świadczą o tym, że temat poruszany w spektaklu nie stracił na aktualności. niosąc wiele fragmentów zachwycających kompozytorskim kunsztem, oraz znakomite piosenki. Skrzypek na dachu to jedno z najsłynniejszych i najbardziej oryginalnych dzieł w swoim gatunku. Od czasu bezprecedensowego sukcesu w 1964 r. na nowojorskim Broadwayu - gdzie spektakl osiągnął rekordową liczbę przedstawień, grany codziennie przez 1 O lat - obiega sceny całego świata. STRESZCZENIE LIBRETT A Mleczarz Tewje siedzi przed swoim nędznym domostwem. Na dachu gra Skrzypek z obrazów Chagalla... Tewje z tłumem mieszkańców Anatewki Niezmiennie fascynuje, wzrusza i zachwyca. Fascynuje - egzotyką żydow wykonuje wstępny temat Tradycja, przedstawiający mieszkańców mia skiego folkloru, porusza serca - konkretnym ludzkim wymiarem losu steczka i ich rodzime obyczaje. Mleczarz ma kłótliwą żonę Gołdę i trzy i przeżyć bohaterów, budzi zachwyt - wybitnymi walorami artystycznymi (muzycznymi, choreograficznymi, literackimi, dramaturgicznymi) oraz uniwersalnym, humanistycznym przesłaniem. córki. Do Gołdy przychodzi swatka, Jenta, z propozycją mariażu dla najstarszej córki, Cajtli. Upatrzył ją sobie na żonę zamożny rzeźnik, Lejzor. Ale Cajtla kocha biednego krawca, Motia, który ma nadzieję, że dorobi się własnej maszyny do szycia. Pod wpływem wizyty Jenty Libretto, oparte na motywach opowiadań Szolema Alejchema ( ), klasyka literatury żydowskiej, przenosi widza w realia zapadłej ukraińskiej wioski Anatewka na początek XX w. Żyje tam niewielka społeczność żydowska -tak jak w dziesiątkach innych podobnych miejsc dziewczyny śpiewają śliczną piosenkę o swatach (Matchmaker, Matchmaker). Tewje wraca do domu zmordowany. Musiał sam ciągnąć swój wózek z mlekiem, ponieważ jego koń okulał. Mleczarz zwraca się do Boga: Stworzyłeś wielu, bardzo wielu biednych ludzi. Wiem oczy w europejskiej części rosyjskiego imperium, na dawnych polskich kre wiście, że to żaden wstyd być biednym, ale taki znowu wielki zaszczyt sach - zachowująca swoje obyczaje i tradycje. Wyróżnia się wśród nich to też nie jest". Po czym Tewje śpiewa słynną piosenkę lf I Were a Rich Tewje mleczarz, jak inni pracowity i religijny, prowadzący nieustanny Man (Gdybym był bogaty), w której zastanawia się, co by szkodziło dyskurs z Panem Bogiem. Poetycki i metafizyczny wymiar rzeczywistości - jak z obrazów Chagalla - potęguje postać Skrzypka, grającego na Bogu, gdyby dał mu troszeczkę pieniędzy. Żydzi zbierają się na plotki. Abram przynosi wiadomość, że z miasteczka Rajanka wysiedlono Żydów

11 SKRZYPEK NA DACHU I FIDD LE R ON THE ROO F SKRZYPEK NA DACHU I FIDDLER ON THE ROOF Zjawia się Perczyk, student Uniwersytetu Kijowskiego, przedstawiciel rewolucyjnej inteligencji. Poprawia on niezbyt dokładne cytaty Tewjego, który lubuje się w przytaczaniu Biblii i Talmudu. Tewje zaprasza go na szabas i Perczyk zostaje w charakterze nauczyciela córek. Golda domaga się od męża, żeby rozmówi! się z Lejzorem w sprawie małżeństwa z Cajtlą, co Tewje obiecuje zrobić po szabasie. W karczmie Lejzor oblewa swoje zaręczyny. Przybywa Tewje, który nie bez oporów (chciałby mieć zięcia młodszego od siebie) zgadza się na ślub Lejzora z Cajtlą. Na ulicy policjant ostrzega Tewjego, że szykuje się pogrom. Perczyk wykłada dziewczynie swoją kl asową interpretację Biblii. Między nim a jedną z córek Tewjego, Hudel, nawiązuje się nić sympatii. Tewje wraca do domu i przeprowadza z Cajtlą rozmowę na temat jej małżeństwa z Lejzorem. Widząc rozpacz córki, ustępuje. Uszczęśliwiony Motel śpiewa piosenkę o cudzie Miracle of Mirac/es. Żeby na kło nić Gołdę do zmiany decyzji, Tewje opowiada jej w nocy swój sen : ukazała mu się rzekomo babka Cajtla, żądając, aby jej imienniczka wy szł a za Motia. Następuje jedna z najzabawniejszych scen musicalu - udramatyzowany sen Tewjego. Gołda kapituluje, przerażona straszliwymi konsekwencjami ewentualnego małżeństwa córki z Lejzorem. Wśród mieszkańców miasteczka rozchodzi się wieść o małżeństwie Cajtli z Motlem. A tymczasem rosyjski chłopak Fiedka wyraźnie ma się ku trzeciej córce Tewjego, Chawie. Przed domem Tewjego odbywa się uroczystość weselna z udziałem rabina. Wszyscy wykonują piękną pieśń o przemijaniu czasu - Sunrise, Sunset. W czasie zab awy pojawia się policjant ze swymi ludźmi, ale policjant lubi Tewjego i pogrom ma charakter raczej formalny. Jedynym poszkodowanym jest Perczyk, który stawia! opór władzy. Akt li zaczyna się od pożegnania Hudel z Perczykiem, który w związku ze swą konspiracyjną działalnością musi wracać do Kijowa. Młodzi wiążą się słowem - Perczyk pośle w odpowiedniej chwili po swą narzeczoną. Ich piosenka Naw I Have Everything to wzr uszający dialog miłosny lu dzi, którzy twierdzą, że mają już wszystko, a nawet trochę wi ęcej - świado- mość, jaki jest sens tego wszystkiego. Tewje dowiaduje się o zaręczynach Hudel i niezbyt chętnie udziela zakochanym błogosławieństwa. Miłość. Co to jest miłość? Mleczarz zwraca się znienacka do żony z pytaniem: Czy ty mnie kochasz?". Zaskoczona Gołda odpowiada: Dwadzieścia pięć lat prałam ci, gotowałam, sprzątałam, rodziłam dzieci, doiłam krowę. Przez dwadzieścia pięć lat żyłam z tobą, walczyłam, głodowałam, spałam z tobą. Jeśli to nie jest miłość, to co nią jest?". I w jednej z najpiękniejszych scen amerykańskiego teatru muzycznego małżonkowie po raz pierwszy wyznają sobie uczucie. Po miasteczku rozchodzą się fantastyczne i coraz bardziej niesamowite wieści na temat małżeństwa Hudel z Perczykiem. Tewje odprowadza Hudel, wyjeżdżającą na Syberię, dokąd wezwał ją zesłany wyrokiem sądu Perczyk. Hudel żegna się z ojcem wzruszającą piosenką Far from the Home Love. Cajtla spodziewa się dziecka, co wywołuje poruszenie w miasteczku. A w dodatku Motel dorobił się własnej maszyny do szycia, która jest przedmiotem powszechnego podziwu. Niestety, radość z tego powodu przysłania decyzja Chawy, która związała się z Fiedką. Tewje, który w wielu sprawach odstąpi! już od swych tradycyjnych zasad, nie może pogodzić się z odstępstwem córki. Wśród mieszkańców Anatewki rozchodzi się wieść o wysiedleniu, potwierdzona przez policjanta. Żydzi mają trzy dni na opuszczenie miasteczka. Tewje z rodziną ruszają w świat. Streszczenie libretta na podstawie A. Marianowicza, Przetańczyć całą noc. Warszawa Fiddler on the Roof is a universal and t1meless work. Anatevka is the symbol of intolerance and racism; a dramatic call for minority rights so brutally violated by the majority in today's world. Signs of ethnic, religious or mora I intolerance may be experienced by all The dramatic events we have witnessed in the farmer Yugoslavia, New York, Afghanistan, the Middle East and, most recently, Tibet, prove that the issues raised in the performance are stili up-tothe-minute

12 SKRZYPEK NA DACHU I FIDDLER ON THE ROO F Fiddler on the Roof is one of the most famous and most original works of its genre. Since 1964 and its unprecedented success on New York's Broad way - where the show was performed a record-breaking number of times, every day for 1 O years - it has been hosted on stages all around the world lt invariably fascinates, moves and delights the audience The Jew1sh folklore fascinates, the human d1mension of the fate and experiences of the protagonists moves and the exceptional artistic value - musical, choreographic, literary and dramat1c - as well as the universal, humanistic message of the performance delight The libretto, based on motifs from short stories by Sholem Aleichem ( ), a classicist of Jewish literature, takes the audience to the beginning of the 20" century and 1nto the world of the out-of-the-way Ukrainian village of Anatevka. This village is inhabited by a small Jewish community - as are dozens of similar places 1n the European part of the Russian Empire, within the former Polish borderlands - a community preserving its customs and traditions. The main character 1s Tevye, the milkman He is, like other people, hard-working and religious and keeps up a continuous dialogue with God The poetic and metaphysical dimension of this reality, as in the paintings of Chagall, is intens1fied by th e character of the Fiddler playing on the roof Yet the confrontation with civilizat1onal changes and the phantoms that the 20'' century brings destroy the ol d world and lead to dramatic even ts, to the violation of traditional moral taboos and, finally, on the basis of the Tsar's ukase, to the exodus of the Jews from Anatevka Th1s work of Bock, Stein and Hamick combines with uncommon harmony lyricism, humour and a touch of tragedy, bring ing together Jewi sh folklore and the style of a modern Broadway musical The music pulsates with life and provides passages composed with an artistry th at is a true delight, also gifting us many wonderful songs A SUMMARY OF THE LIBRETIO scena zbiorowa I collect1ve scene Tevye, the milkma n, sits 1n front of his hou se. The fiddler frorn Chagall's pa intings plays on t he roof. Tevye and other vil lagers perform the introductory theme Tradition presenting the people of Anatevka and their f amily customs

13 SKRZYPEK NA DACHU I FIDDLER ON THE ROOF SKRZYPEK NA DACHU I FIDDLER ON THE ROOF The milkman has a quarrelsome wife, Golde, and three daughters Yente, the local matchmaker, comes to Golde with a marriage proposal for her eldest daughter, Tzeitel The suitor appears to be a wealthy butcher, Lazar Unfortunately, Tzeitel is in love wrth a poor tailor, Motel, who hopes to earn enough money to buy hrs own sewing machine lnspired by Yente's visit, the girls smg a beautiful song about matchmaki ng (Matchmaker, Matchmaker) Tevye comes home exhausted - his horse has gone lame and he has had to pull the milk cart himself. He addresses God "You created many, very many poor men. Of course I know it is no shame to be poor, but it is not a great honour either " Then Tevye sings the famous son g lf I Were a Rich Man in which he wonders why God does not give him more money, since it cannot bring Him any harm The village people gather to gossip. Abram bring s th e news of the expulsron of the Jew1sh community from the vi llage of Rayanka Perchik arrives, a university student from Kiev who represents revolutionary intelligence. Tevye is fond of quoting the Bibie and Talmud and the newlyarrived Perchik corrects his rmprecision. Tevye invites the student home for the Sabbath and Perchik becomes his daughters' tutor. Golde wants her husband to talk to Lazar about his marrying their daughter Tzeitel and Tevye agrees to do it after the Sabbath. At the inn Lazar celebrates his engagement. Tevye joins him and agrees to let the butcher marry Tzeitel However, he gives his consent unwillingly as he would much prefer a younger son-in-l aw In the street a constable warns Tevye that there is going to be a pogrom. Perchik lectures a girl on his class interpretation of the Bibie. He and Hodel, one of Tevye's daughters, develop a fondness for each other. Tevye return s home and talks with Tzeitel about her marriage to Lazar. When he sees his daughter in despair, he grves way. Happy Motel sings Miracle of Mirac/es To change Golde's mind Tevye tells her about a dream he has had in which Tzeitel's grandmother appeared demanding that Tzeitel should marry Motel. lt is here that one of the funniest scenes in the whole musical occurs the dramatized dream The terrified Golcie also gives way. Tevye's house with the partrcipation of a rabbi. Everybody sings Sunrise, Sunset, a song about the passing of time During the celebration the constable arr ives w1th hrs men, but thanks to his liking Tevye the pogrom has a rather formal character. The only victim is Perchik, who has attempted to resist the authorities. Act li begins with Hodel 's taking leave of Perchi k, who as a member of a conspiracy must ret urn to Kiev. They become engaged and Perch ik promises to send for his fiance when the moment is right. Their song Now I Have Everything is a touc hi ng, amorous dialogue between two people who thi nk they rea lly do now have everything, and even a little more, an awareness of the sense of it all Tevye is displeased at the news of their engagement and rather unwillin gly gives them his blessing Love What is love 7 The milkman unexpectedly asks his wife "Do you love me 7" Surprised Gol de answers "I have been cook ing, washing, cleaning, giving birth to your child ren and mi lking the cow for twenty-five years. For twenty-five years I have been living with you, struggling, star ving and sleeping with you lf that rs not love, then what rs7" And in one of the most beautiful scenes of American musical theatre, husband and wife for the first time say that they love each other. The fantastic and ever mare remarkable news of Hodel and Perchik's wedding spreads rou nd the village Hodel leaves for Siberra, wishing to join the arrested Perchik there. Tevye sees her off The girl says goodbye to her father singing the touching song Far from the Home Love. Tzeitel's pregnancy causes uproar in the vi ll age, wh ile Motel buys his own sewing machine, the object of universal admiration Sadly, the joy is diminished by Chava's eloping with Fyedka. Tevye, who has in many matters reno unced his traditional principles, cannot be reconciled with his daughter's departure. Rumours of expulsion, later confirmed by the constable, spread among Anatevka's inhabitants. The Jews have three days to leave the village Tevye and his family begrn their journey. News of the planned marriage of Tzeitel and Motel spreads through the village. In the meantime, a Russian boy, Fyedka, clearly begins to feel something for Tevye's third daughter, Chava Th e wedd ing takes place in front of A Summary of the Libretto based on A Marianowicz, Przetariczyć ca/ą noc... (Dance All Night... ) Warszawa

14 SKRZYP EK NA DACHU i FI DD LER ON THE ROOF scena zbiorowa I co ll ective scene 24 25

15 SKRZYPEK NA DA CHU I FIDDLER ON THE ROOF REALIZATORZY I PRODUCERS Ewa Michnik Dyrektor Opery Wrocławsk iej, kierownictwo muzyczn e, dyrygent I Director of the Wrocław Opera, Musical Direction, Conductor Marek Weiss R e ży se ria I Stage Direction Ryszard Kaja Scenografia I Set & Costume Designs Emil Wesołowski Choreografia I Choreography Leopold Kozłowski Konsultacja muzyczna I Musical Consultation Małgorzata Orawska Przygotowa nie chóru I Cho rus Master Bożena Klimczak Przygotowanie baletu I Ballet Preparation Adam Frontczak Asystent re ż ysera I Assistant Stage Director Wiesław Wałkuski Plakat I Poster 26 27

16 REALIZATORZY I PRODUCERS EWA MICHNIK DYREKTOR OPERY WROCŁAWSK I EJ, KIEROWNIK MUZYCZN Y I DYRYGENT DIRECTOR OF THE WROCŁAW OPERA, MUSIC DIRECTOR AND CONDUCTOR Ewa Michnik ukończyła trzy fakultety na Akademii Muzycznej w Krakowie: teorię muzyki, pedagogikę i dyrygenturę (1972), a także odbyła studia uzupełniające pod kierunkiem prof. H. Swarowsky'ego w Wiedniu. W latach była dyrektorem naczelnym i artystycznym Opery Krakowskiej, a od 1995 r. do dziś jest dyrektorem Opery Wrocławskiej. Jest też pracownikiem naukowym Akademii Muzycznej w Krakowie, z tytułem profesora zwyczajnego W swoim dorobku artystycznym ma ponad 90 premier operowych, koncerty symfoniczne, prawykonania, filmy telewizyjne, nagrania płytowe i radiowe. Od 1997 r. z zespołem Opery Wrocławskiej przygotowuje w Hali Stulecia superwidowiska operowe, prezentowane corocznie dla kilkudziesięciotysięcznej widowni, z udziałem światowych gwiazd operowych, w gigantycznych, imponujących dekoracjach. W czerwcu 2003 r. zrealizowała Giocondę A. Ponchiellego jako superwidowisko operowe na Odrze dla 30-tysięcznej widowni, emitowane przez TVP. W ramach Letniego Festiwalu Operowego w 2007 r. Napój miłosny G. Donizettiego na Pergoli, a w czerwcu 2008 r. - Otello G. Verdiego na Wyspie Piasek. W latach zrealizowała na scenie Hali Stulecia wielki dramat muzyczny R. Wagnera Pierścień Nibelunga. Jest drugą kobietą na świecie, która dyrygowała całością tetralogii R. Wagnera. Laureatka Nagrody Krytyków Złoty Orfeusz na Festiwalu Warszawska Jesień" (1992) za najlepsze wykonanie współczesnej polskiej opery Śmierć Don Juana R. Palestra. W 1999 r. otrzymała Nagrodę Prezydenta Wrocławia. Pięciokrotnie wyróżniona Wrocławską Nagrodą Muzyczną: za Nabucco, indywidualnie, za Giocondę, za wystawienie tetralogii R. Wagnera, za promowanie współczesnej twórczości operowej i baletowej. W 2001 r. otrzymała statuet k ę Fredry za całokształt działalności oraz Dolnośląski Klucz Sukcesu za realizację spektakli w Hali Stulecia, w 2002 r. nagrodę słuchaczy Polskiego Radia Wrocław - Wydarzenie Kulturalne Roku za spektakle Straszny dwór i Skrzypek na dachu, a w 2003 statuetkę Prometeusza - Nagrodę Artystyczną 28 29

17 SKRZYPEK NA DACHU I FIDDLER O THE ROOF REALIZATORZY I PRODUCERS Polskiej Estrady za najwyższe osiągnięcia artystyczne i twórcze w promocji polskiej kultury". Wyróżniona Kl uczem Sukcesu Uhonorowana od zna czeniami państwowymi: Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2001) oraz Z ł otym Medalem Zasłużony Kulturze - Gloria Artis" (2005). W sierpniu 2007 r. otrzymała nadany przez Prezydenta Republiki Federalnej Niemiec Horsta Koehlera K rzyż Zasługi na Wstędze Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec. Jest laureatką dorocznej Nagrody Ministra Kultury w dziedzinie muzyki (czerwiec 2007). W kwietniu 2008 r. otrzymała Złotego Fryderyka - honorową nagrodę przemysłu fonograficznego za całokształt twórczości. With a solid background in musicol ogy, teaching and conducting (diplomas from Krakow Conservatory), develope d during master cou rses with Hans Swarowsky in Vienna and then col laborated with the Krakow Opera as its General and Music Director ( ) She has been Directo r of the Wrocław Opera since Ewa Michnik 1s also a professor at the Krakow Con se rvatory. The list of her achievements includes conducting more than ninety opera premiers, symphon ic concerts, prem1ere performan ces, record ings for televi si on broadcasts, radio and com mercial com pan1es. Starting from 1997 Ewa Michnik and the Wro cław Opera have presented every year large-scale opera productions starring internationally recogn1sed artist s, playing to audiences several thousand strong These productions mostly we re staged in the Centennial Hall - one of Wrocła w 's most striking modernist buildings. In June 2003, one of the most successf ul performances was Ponchielli's La Gioconda produced, for a change, right over the flm.ving current of the Odra River lt was seen by an audience of thirty thousand and was aired on TVP At the Summer Opera Festival were presented Donizetti's L'elisir d'amore at the Wrocław Pergola (2007) and Verdi's Otello on the Odra Piasek Island (June 2008) The complete Ring of the Nibelung cycle ( ) was played ins1de the Centennia\ Hall Ewa Michnik is the second woman in the world to have conducted all four parts of the Ring. Ewa Michnik holds the Zloty Orfeusz critics award for the best performance of a Polish contemporary opera (R Palester's Śmier ć Don Juana) presented at the Warsaw Autumn Fest1val in In 1999 she was honoured by an award of the President of Wrocław and five times received the Wrocław Music Award for Nabucco (2000), ind1vidually (2002), for La Gioconda (2 003) for Ring of the Nibelung cycle (2006) and for promotion of con temporary opera and ballet (2008) In 2001 she received the Fredra statuette and the Lower Silesian Success Key for productions 1n the Centennial Hall, in 2002 the Polish Radio Wrocław Award - Cultural Event of the Year for Straszny Dwór and Skrzypek na dachu (Fidd/er on the Roof) and in 2003 the Prometeusz sta tuette for the best art1stic achievements in promotion of Pohsh culture Thi s was followed, in April 2008, the prest1gious Złoty Fryderyk award in recognition of her contribut1on to Polish culture She was honoured by the Success Key Her contribution to Polish culture in general was recognised by the highest state prizes (the Commander's Cross of the Order of Reborn Poland from the President of Poland in 2001 and th e Gloria Artis medal in 2005) In August 2007 she was honoured by the Verd1enstkreuz am Bancie der Bundesrepublik Deutsch land from the President of the Federal German Republic. In June 2007 Ewa Michnik recei ved the Ministry of Culture Award 30 31

18 REALIZATORZY I PRODUCERS S. Moniuszki, Turandot G. Pucciniego, Manekiny Z. Rudzińskiego, Aida, Macbeth, Traviata i Nabucco G. Verdiego, Mistrz i Małgorzata R. Kunada, Bramy raju J. Bruzdowicz, Dama pikowa P. Czajkowskiego, Salome R. Straussa, Raj utracony K. Pendereckiego (prapremiera polska) i Faust Ch. Gounoda. Od 1989 r. przez dwa sezony pełnił funkcję dyrektora artystycznego Teatru Północnego w Warszawie. W 1991 r. powrócił do MAREK WEISS REŻYSERIA STAGE DIRECTION Reżyser teatralny i operowy. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim (1974) i reżyserię w warszawskiej PWST (1980). Debiutował realizacją dramatu Szekspira Troilus i Kressyda w Teatrze Narodowym. Jako dyrektor Teatru Muzycznego w Słupsku ( ) z grupą młodych aktorów zrealizował kilka inscenizacji dramatów Szekspira. Stypendium British Institute w Warszawie umożliwiło mu podjęcie studiów szekspirowskich w Wielkiej Brytanii. Ich efektem była głośna realizacja Hamleta nagrodzona na festiwalu w Toruniu. W rezultacie został zaangażowany jako reżyser etatowy do Teatru Narodowego w Warszawie, gdzie wyreżyserował Czekając na Godota S. Becketta. W 1981 r. zrealizował w Operze we Wrocławiu prapremierę opery Z. Rudzińskiego Manekiny, która prezentowana była na Festiwalu w Rennes oraz na Festiwalu Narodów w Sofii. W latach i był głównym reżyserem Teatru Wielkiego w Warszawie. Zrealizował na tej scenie kilkanaście oper. Znalazły się wśród nich: Borys Godunow M. Musorgskiego, Fidelio L. Beethovena, Wozzeck A. Berga (prapremiera polska). łucja z Lammermooru G. Donizettiego, Straszny dwór opery i zrealizował dwie głośne inscenizacje w Teatrze Wielkim w Łodzi: Diabły z Loudun K. Pendereckiego i Don Giovanni W.A. Mozarta. Tę ostatnią operę przygotował pod koniec 1998 r. w Operze Narodowej w Warszawie. Wiele z jego spektakli było prezentowanych w Paryżu, Londynie, Berlinie, Monachium, Wiedniu, Moskwie, Brukseli, Hadze, Luksemburgu, Atenach, Pekinie, Tokio, Jerozolimie i w ponad trzydziestu innych miastach Europy i Azji. Za granicą zrealizował jako reżyser Trubadura G. Verdiego w Sofii, Mahagonny B. Brechta I K. Weilla w Tel Awiwie, Nabucco G. Verdiego w Istambule, Króla Rogera K. Szymanowskiego i Straszny dwór S. Moniuszki w USA, Traviatę G. Verdiego i Łucję z Lammermooru G. Donizettiego w Korei Południowej, Aidę w Belgii i Holandii oraz Eugeniusza Oniegina w Finlandii. Wielokrotnie realizował spektakle na festiwalach w Atenach, Vichy, Jerozolimie, Xanten, Carcassonne i Pafos. W latach był dyrektorem artystycznym Teatru Wielkiego w Poznaniu. Z zespołem tego teatru przygotował realizacje oper: Nabucco, Traviata i Trubadur G. Verdiego, światową prapremierę Elektry M. Theodorakisa (Luksemburg, 1995}, Toscę i Madame Butterfly G. Pucciniego, Wesele Figara i Czarodziejski flet W.A. Mozarta, Cyrulika sewilskiego G. Rossiniego, Salome R. Straussa, Diabły z Loudun K. Pendereckiego, Carmen G. Bizeta oraz Borysa Godunowa M. Musorgskiego. Polska prapremiera GalinyM. Landowskiego, zrealizowana w 1999 r., została zaproszona jako prezentacja polskiego teatru operowego na Światową Wystawę EXPO 2000 w Hanowerze. W maju 2001 r. w Teatrze Wielkim w Poznaniu przygotował nowatorską premierę Aidy G. Verdiego, która zakończyła sześcioletni okres współpracy z tym teatrem. W październiku tego samego roku jego produkcja Wolnego strzelca C.M. Webera otworzyła nowo odbudowaną scenę Opery Wrocławskiej. Z jej zespołem zrealizował także widowiska w Hali Stulecia, takie jak: Nabucco, Skrzypek na dachu i Aida oraz operę Z. Rudzińskiego Antygona. Najważniejszą pozycją we współpracy z Operą Wrocławską była nowoczesna inscenizacja Czarodziejskiego fletu W.A. Mozarta zaprezentowana z okazji 250. rocznicy jego urodzin

19 SKRZYPEK NA DACHU I FID DLER ON THE ROOF REALIZATORZY\ PROOUCERS We wrześniu 2004 r. został mianowany zastępcą dyrektora artystycznego Opery Narodowej. Jednak rok późn iej, po odwołaniu dyrektora J. Kaspszyka, zrezygnował ze swojej funkcji. W Teatrze Narodowym zrealizował dla Festiwalu Warszawska Jesień" prapremierę opery Z. Krauzego Iwona księżniczka Burgunda. W 2007 r. przeniósł tę realizację do Opery Narodowej. Od 2006 r. jest etatowym reżyserem Wars za wskiej Opery Kameralnej, gdzie zaprezentował Wolnego strzelca C.M. Webera oraz Juliusza Cezara G.F. Handla. W 2008 r. jako Marek Weiss wydał powieść Boskie życie. Odtąd używa tylko tego nazwiska również jako reżyser. Od 2008 r. jest dyrektorem naczelnym i artystycznym Opery Bałtyckiej, w której wcześniej reżyserował Butterfly, Fausta i Rigoletto. Pierwszą premierą podczas jego dyrekcji był Don Giovanni WA Mozarta. Theatre and opera director. Graduated from the Polish studies of Warsaw University (197 4) and d1recting department of State Theatre Academy 1n Warsaw ( 1980) Marek Weiss made his professional debut as director in Shakespea re's Troilus and Cressida w1th the Narodowy (National) Theatre in Warsaw As director of the Musical Theatre in Słupsk ( ) w1th a group of young actors he staged a number of Shakespeare's p\ays. After a scholarship from the British Counc il which allowed him to study Shakespeare in England he went on to produce an acclaimed product1on of Hamlet which won a pnze from the Drama Festival in Toruń, Pola nd. Th is won him the engagement of full-time director w1 th the Narodowy Theatre in Warsaw where he produced Beckett's Waiting for Godot. In 1981 he directed for th e Wrocław Opera the worl d premiere of Zbigniew Rudziński opera Manekiny (M annequins), which was later presented at Rennes and Sofia In and as head director with the Wielki (Grand Theatre in Warsaw he produced several operas eg, Boris Godunov (M Mu ssorgsky), Fidelio (L Beethoven), Wozzeck (A Berg) - Pol1sh premiere, Lucia di Lammermoor (G Donizetti), The Haunted Manor (S Moniuszko), Turandot (G Puccini), Mannequins (Z Ru dziń ski), Aida, Macbeth, Tra viata and Nabucco (G Verdi), Master and Margarita (R Kunad), Gates of Paradise (J Bruzdowicz), Queen of Spades (P. Tchaikovsky), Salome (R Strauss), Paradise Lost (K Pendereck i) - Polish premiere, and Faust (Ch Gounod). From 1989 for two seasons was artistic director with the Północny Theatre in Warsaw. In 1991 he returned to the opera and stag ed two well-known produ ct ions at the Wielki (Grand) Theatre in Łódź - The Devils of Loudun (K. Pen derecki) and Mozart 's Don Giovanni. The latter he prepared late in 1998 at the National Opera in Warsaw Many of his productions were presented in Paris, London, Berlin, Munich, Vienna, Moscow, Brussels, The Hague, Luxembourg, Athens, Beijing, Tokyo, Jerusalem and over thirty other cities in Europe and Asia. Outside Poland he successful \y d1rected Verd i's The Trubadour in Sofia, Mahagonny (BrechtJV\/eill) in Tel Aviv, Verdi's Nabucco in lstanbul, Szymanowski's King Roger and Moniuszko 's Haunted Manor in USA, Verdi's Tra via ta and Donizetti's Lucia di Lammermoor in South Korea, Aida in Belgium and the Netherlands, and Eugene Onegin in Finl and On several occasion s he produced spectacles for the festivals in Athens, Vichy, Jerusa\em, Xanten, Carcassonne and Paphos As artistic director with the Wi elki (Grand) Theatre in Poznań ( ) he produced Verdi's Nabucco, Traviata and The Trubadour, the world premiere of Theodorakis' Electra (Luxembourg 1995); Tosca and Madama Butterfly (G Puccini); The Marriage of Figaro and The Magie Flute (WA Moza rt); Barber of Seville (G Rossini); Salome (R Strau ss), Dev1ls of Loudun (K Penderecki), Carmen (G Bizet) and Boris Godunov (M Mussorgsky) The Poli sh premiere of Galina (M. Landowski) realised in 1999 was invited to the 2000 EXPO in Hanover as a presentation of Polish opera theatre. In May 2001 at the Grand Theatre 1n Poznań he prepared a groundbreaking premiere of Verdi's Aida closing his six-year' period of cooperation wi th that house. In October of the same year his production of Der Freischutz (CM von Weber) celebrated the reopening of the refurb ished house of the Wroclaw Opera. With thi s company he also staged productions in the Centennia \ Hall eg Nabucco, Fiddler on the Roof and Aida, also, R udzińs ki's Antigone. The most important item in his cooperation with the Wroclaw Opera was his innovative production of Mozart's Th e Magie Flute presented on the 250 anniversary of the composer's birth In September 2004 was appointed deputy artistic director of th e Nationa l Opera but resigned from this function iust a year later after the dismissal of director J. Kaspszyk For the Narodowy Th eatre he staged the premiere of Zygmunt Krauze's opera Yvonne Princess of Brugundy at the Warsaw Autumn festival In 2007 he took this production to the National Opera As full-time director with Warsaw Chamber Opera since 2006 he presented Weber's Der Freischutz and Handel' s Giulio Cesare. In 2008 he published a novel Boskie życ ie (as Marek Weiss) and has sin ce been using this name also as theatre director. From 2008 head and artistic director of the Bałtycka (Baltic) Opera where he earlier staged Madama Butterfly, Faust and Rigoletto The first premiere of his directorship was Mozart's Don Giovanni

20 REALIZ ATO RZY I PRODUCERS 36 RYSZARD KAJA SCENOGRAFIA SET & COSTUME DESIGNS Absolwent poznańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, w której w 1985 r. uzyskał dyplom z malarstwa w pracowni N. Skupniewicza. Swoją pierwszą wystawę indywidualną przygotował w 1987 r. Zainspirowany jego malarstwem S. Pietras zaprosił go do współpracy z Teatrem Wielkim w Łodzi, gdzie jako scenograf debiutował spektaklem Ernani G. Verdiego. To przyniosło mu pierwszą nagrodę za scenografię. Współpracował m.in. z Polskim Teatrem Tańca - Baletem Poznańskim. Zaprojektował scenografię do większości spektakli w choreografii E. Wycichowskiej. W latach był pierwszym scenografem Teatru Wielkiego w Poznaniu. Współpracował również z Teatrami Wielkimi w Łodzi i Warszawie, z Operą Wrocławską, dla których projektował scenografię i kostiumy do spektakli operowych i baletowych, oraz z teatrami dramatycznymi i muzycznymi w całej Polsce. Wśród najważniejszych tytułów wymienia m.in. Ernaniego, Toscę, Skrzypka na dachu, Rigo/etto, Sen nocy letniej, Drogę do Mekki, a także wielokrotnie nagradzany film animowany Marchenbilder. Tworzy plakaty, najczęściej do własnych spektakli. Zajmuje się też grafiką, rysunkiem, architekturą wnętrz, ilustracją książkową, a ostatnio koncentruje się przede wszystkim na malarstwie. Miał liczne wystawy indywidualne, m.in. w Krakowie, Łodzi, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu oraz poza granicami kraju: w Austrii, Hiszpanii, Niemczech, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Scenografia Ryszarda Kaji do wrocławskiej inscenizacji Skrzypka na dachu jest inspirowana jego własnymi obrazami i przenosi w trójwymiarową przestrzeń sceny koncepcje malarskie autora. A graduate of the Academy of Fine Arts in Poznań, it was there in 1985 that Ryszard Kaja obtained a diploma in painting, at the studio of N. Skupniewicz. He prepared his first individual exhibit1on in lnspired by his painting, S. Pietras invited him to collaborate with the Grand Theatre in Łód ź, where he made his debut as a scenographer with the performance of G. Verdi's Ernani. This was to bring him his first prize for scenography. This brought him? He has collaborated, among other institutions, with the Poli sh Dance Theatre - Poznań Ballet, designing the stage sets for the majority of performances choreographed by E. Wycichowska. In the years he was the leading scenographer at the Great Th eatre in Poznań. He has also col laborated with the Grand Theatre in Łódź, with the Great Theatre in Warsaw, with Wrocław Opera, for whom he has des1gned stage sets and costumes for opera and ballet performances, and with dramatic and musical theatres throughout Poland. Among the most important titles he has worked on are Ernani, Tosca, Fiddler on the Roof, Rigoletto, A Midsummer Night's Dream and The Road to Mecca, as well as the multi-award-winning animated film Marchenbilder He produces posters, most often for his own shows, is also involved in graphic and interior design, drawing and book illustration, and has been concentrating most recently above all on painting. He has held countless individual exhibitions, in the cities of Cracow, Łódź, Poz nań, Warsaw and Wroclaw among others, as well as abroad, in Austria, Spain, Germany, Sweden and Great Britain. Ryszard Ka1a's scenography for the staging in Wrocław of Fiddler on the Roof is inspired by images of his creation and by the tran sfer of his own conceptions of painting to the three-dimensional space that is the stage. 37

21 REALIZATORZY J PRODUC ERS EMIL WESOŁOWSKI operowych reżyserowanych przez M. Trelińskiego - Damy pikowej, Andrea Chenier, Madame Butterfly, Króla Rogera, Don Giovanniego i Eugeniusza Oniegina. Najważniejsze realizacje choreograficzne Emila Wesołowskiego to Ballada (F. Chopin), Gry (C. Debussy), Mozartiana (P. Czajkowski), Dies irae (R. Maciejewski), Legenda o Józefie (R. Strauss), Święto wiosny (I. Strawiński), Romeo i Julia (S. Prokofiew), Powracające fale (M. Karłowicz), Hamasie (K. Szymanowski), Krzesany (W. Kilar), Cudowny mandaryn (B. Bartók) oraz Spartakus (A. Chaczaturian). CHOREOGRAFIA C HOREOGRAPHY Tancerz, choreograf, pedagog. Ukończył Państwową Szkołę Baletową w Poznaniu. Karierę rozpoczął w 1966 r. w Operze Poznańskiej. W 1973 r. został solistą, a w 1976 r. pierwszym solistą Polskiego Teatru Tańca. Stworzył tam szereg kreacji w choreografii C. Drzewieckiego. Współpracował jako pedagog z poznańską szkolą baletową, prowadził zajęcia baletmistrzowskie w Polskim Teatrze Tańca, jest wykładowcą w Akademii Teatralnej w Warszawie. W latach kierowa! zespołami baletowymi Opery Wrocławskiej, Teatrów Wielkich w Poznaniu i w Warszawie. W 1992 r. został głównym choreografem, a w 1995 r. dyrektorem Baletu Teatru Wielkiego - Opery Narodowej w Warszawie. Jako dyrektor artystyczny Teatru Wielkiego w Poznaniu w 2007 r. wyreżyserował Straszny dwór 5. Moniuszki i przygotował choreografię do tego spektaklu. Jest autorem choreografii do wielu inscenizacji operowych m.in. Strasznego dworu, Halki, Otella, Aidy, Nabucco, Rigo/etta, Traviaty, Cyganerii, Turandotta. Przygotował także choreografię do słynnych produkcji A dancer, choreographer and pedagogue, Emil Wesołowski graduated from the National Ballet School in Poznań. In 1966 he began his career working at the Poznań Opera. In 1973 he left the opera to pursue a solo career. In 1976 he became the principal soloist of the Polish Dance Theatre. There, he created significant roles in Conrad Drzewiecki's choreographic product1011s. He collaborated as a pedagogue with the Po zn ań ballet school and taught master cla sses at the Polish Dan ce Theatre. In the years he subsequently d1rected the ballet of the Wrocław Opera, the Great Theatre in Poznań and in Warsaw In 1992 he became the head choreographer and in 1995 the director of the Great Theatre and Polish Nati on al Opera in Warsaw In 2007 he becam e the artistic director of the Great Theatre in Po znań. He has created the choreography for many opera productions Moniuszko's The Haun ted Manor, Verdi's Aida and Nabucco and Bi zet's Pearl Fish ers. He also designed the choreographies for fam ous opera productions directed by Mariusz Treliński - The Queen of Spades, Andrea Chenier, Madame Butterfly, King Roger, Don Giovanni and Yevgeny Onegin Th e most important works choreographed by Emil Wesołowski include Quattro Movimenti (music by B. Schaeffer, 1980), Ballade (music by F. Chopin, 1983), Tritons (music by Z. Rudziński, 1985), Jeux (mus ic by C Debussy, 1989), Mozartiana (music by P Tchaikovsky, 1990) Dies Irae (music by R. Maciejewski, 1991), The Legend of Joseph (music by R. Strauss, 1991 ), The Rite of Spring (mu sic by I Stravinsky, 1993), Romeo and Juliet (music by S. Prokofiev, 1996), Triptych Returning Waves, Harnasie, Krzesany (music by M. Karłowicz, K. Szymanowski, W Kilar, 1997), The Miraculous 1\tlandarin (music by B. Bartók, 1999), and again Harnasie (music by K. Szymanowski, 2006) 38 39