na wakacje Fakty i mity talerzu Badania niezwykłe Zespół Aspergera Dlaczego agresywne szczepień na temat mam dziecko Zanim wyjedziesz

Transkrypt

1 nr 2 (8)/2014 LATO na talerzu Dlaczego? nasze dzieci są agresywne mam niezwykłe Zespół Aspergera Fakty i mity na temat szczepień dziecko Badania które spędzają sen z powiek Zanim wyjedziesz na wakacje

2 Nasze placówki NZOZ Centrum w Siedlcach ul. Ks. Niedziałka 14 Centrum Matki i Dziecka w Siedlcach ul. Kleeberga 2 Przychodnia Zdrowia nr 5 w Siedlcach ul. Romanówka 19 Poradnia Zdrowia Psychicznego i Leczenia Uzależnień w Siedlcach ul. Czerwonego Krzyża 41 Przychodnia Zdrowia Centrum w Mińsku Mazowieckim ul. Piłsudskiego 42A Centrum Matki i Dziecka w Mińsku Mazowieckim ul. Spółdzielcza 7 Przychodnia Zdrowia w Łukowie ul. Międzyrzecka 66 Przychodnia Zdrowia w Aleksandrowie Aleksandrów 43B Przychodnia Zdrowia w Seroczynie ul. Siedlecka 3 Przychodnia Zdrowia w Oleśnicy Oleśnica 132 Zakład Opiekuńczo-Leczniczy w Oleśnicy Oleśnica 132 Przychodnia Zdrowia w Domanicach Domanice Kolonia 17 Przychodnia Zdrowia w Latowiczu ul. Św. Ducha 30 Przychodnia Zdrowia w Wielgolesie ul. Nowowiejska 34 Przychodnia Zdrowia w Hołubli ul. Siedlecka 68 Medyczne Laboratorium Diagnostyczne w Siedlcach ul. Kleeberga 2 Przychodnia Zdrowia w Bielanach ul. Podlaska 10 Przychodnia Zdrowia w Rozbitym Kamieniu ul. Wiktora Szajkowskiego 7 Przychodnia Zdrowia w Dębem Wielkim ul. Szkolna 17 Przychodnia Zdrowia nr 6 w Siedlcach ul. Chłodna 4 rejestracja:

3 Szanowni Czytelnicy, doczekaliśmy lata, które dzięki lekturze artykułówz naszego magazynu będzie dla Państwa przyjemne i przede wszystkim zdrowe. Z letniego numeru dowiecie się między innymi, jak skompletować apteczkę podróżnika, jakie leki są w niej niezbędne, by gdy zajdzie potrzeba mieć je pod ręką. Z artykułem tym koresponduje tekst lekarza rodzinnego, który podpowie, jak postępować w sytuacjach kryzysowych, takich jak podtopienia, przegrzanie organizmu, oparzenia słoneczne czy inne urazy, które mogą przytrafić się na wakacjach. O źródłach agresji wśród nastolatków powie nasz psycholog, burząc stereotypy, które narosły wokół tego tematu. Kto się boi badań endoskopowych, winien przeczytać wywiad z gastrologiem, który wyjaśni, jak przygotować się do gastroskopii i kolonoskopii, by nie były one przykrym przeżyciem. Mało kto zdaje sobie sprawę, ilu Polaków cierpi na choroby przyzębia i jak katastrofalne mogą być ich skutki. Warto zagłębić się w lekturę wywiadu ze stomatologiem i zacząć poważnie myśleć o swoim zdrowiu. U progu wakacji posłuchajmy też rad naszego dietetyka, tym razem komponującego menu, złożone z potraw wpływających na dobry nastrój. Czytelnikom naszego magazynu i naszym pacjentom życzę pięknego słonecznego lata i szczęśliwych powrotów z wakacji. lek. Paweł Żuk Prezes Zarządu Centrum Medyczno-Diagnostycznego Sp. z o.o. w Siedlcach nr 2(8)/ Farmaceuta radzi 6 Szczepienia 10 Niezwykłe dzieci 14 Pierwsza pomoc 17 Pytania czytelników 19 Deklaracja wyboru lekarza 22 Rozrywka dla dzieci 26 Szkoła rodzenia 30 Przepisy 34 Na luzie Co nowego w Centrum? 4 Badania endoskopowe 8 Agresja wśród najmłodszych 12 Odleżyny 16 Prawo 18 Wszawica 21 Stomatolog 25 Dieta 28 Hortiterapia 32 Zapowiedzi 36 Wydawca: Centrum Medyczno-Diagnostyczne Sp. z o.o., ul. Kleeberga 2, Siedlce Redaktor prowadzący: Monika Mikołajczuk Współpraca redakcyjna: Justyna Celińska Konsultacja medyczna: lek. Olga Wysokińska Opracowanie graficzne, skład i druk: FOLDRUK Media Kontakt dla reklamodawców: redakcja@centrum.med.pl nakład: egzemplarzy

4 FARMACEUTA radzi Wakacyjna +APTECZKA czyli sposób na udany urlop Sezon urlopowy zbliża się wielkimi krokami i wielu z nas odlicza już dni pozostałe do upragnionego wypoczynku. Pamiętajmy jednak, że nawet najlepiej zaplanowana wyprawa może się stać koszmarem, jeśli w razie wypadku lub niewielkich dolegliwości nie będziemy mieć pod ręką plastra z opatrunkiem czy kropli na żołądek. Aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek, w bagażu każdego podróżnika powinna się znaleźć właściwie skomponowana apteczka. Nigdy nie wiemy, co może nas spotkać podczas pobytu na wczasach. Infekcje, przeziębienia, różnego rodzaju bóle, urazy i inne dolegliwości zdrowotne często zaskakują nas podczas urlopu, dlatego dobrze jest się zabezpieczyć, zabierając na wyjazd podstawowe leki, środki opatrunkowe i drobne akcesoria medyczne. Kompletując wakacyjną apteczkę musimy brać pod uwagę kilka kryteriów: Charakter wyjazdu Miejsca, w którym spędzamy urlop Zagrożenia, z którymi możemy się spotkać w danym miejscu Dostępność leków w miejscu pobytu Aktualny stan naszego zdrowia Istnieje jednak pewna uniwersalna baza leków i akcesoriów medycznych, które powinniśmy spakować na wyjazd i ewentualnie uzupełnić, biorąc pod uwagę wyżej wymienione kryteria. Oprócz leków, które przyjmujemy na stałe, do wakacyjnej apteczki należy zabrać: Leki przeciwbólowe - ból głowy, zęba czy bóle menstruacyjne często towarzyszą wyjazdom. Kupując lek przeciwbólowy warto zdecydować się na taki, który działa również przeciwzapalnie. Kierowcy, przed zażyciem leków, powinni sprawdzić, czy nie upośledzają percepcji i czy po ich zażyciu można siadać za kierownicą. Preparaty na przeziębienie i infekcje - wyżej wymienione preparaty przeciwbólowe i przeciwzapalne będą także pomocne w leczeniu objawów przeziębienia i gorączki. Warto uzupełnić ich działanie tabletkami do ssania na ból gardła i preparatami z witaminą C. Leki i preparaty na dolegliwości żołądkowe - są chyba równie potrzebne podczas wyjazdu, jak preparaty przeciwbólowe, pamiętajmy więc o zabraniu: kropli żołądkowych, węgla leczniczego, leków hamujących biegunkę, preparatów działających nawadniająco przy wymiotach i biegunce. Jadąc na urlop w tropiki pamiętajmy o zabraniu preparatów odbudowujących florę bakteryjną i wybierajmy takie, które nie wymagają przechowywania w lodówce. Bardzo częstą prozaiczną dolegliwością podczas wyjazdu są zaparcia i wzdęcia, zabranie środków łagodnie przeczyszczających, jak czopki glicerynowe i kapsułki na wzdęcia znacznie poprawi nasz komfort podróżowania. Do zestawu warto dodać lek na chorobę lokomocyjną, zwłaszcza, jeśli czeka nas długa jazda samochodem lub lot samolotem. Środki odstraszające owady i łagodzące ukąszenia - przydatne będzie również wapno w wypadku wystąpienia reakcji alergicznej po ukąszeniu owadów. Środki opatrunkowe, akcesoria na rany i urazy, czyli bandaże opatrunkowe i elastyczne z zapinką, jałowe kompresy różnej wielkości lub gaza jałowa, plastry na rolce, plastry z opatrunkiem, specjalistyczne plastry na pęcherze i otarcia, trójkątna chusta, która w razie wypadku może pełnić rolę dużego opatrunku lub usztywnienia albo stanowić prowizoryczny temblak, środki do dezynfekcji i przemywania ran - najwygodniejsze będą gotowe preparaty dezynfekcyjne w spreju lub w postaci nasączonych chusteczek. Dodatkowo warto zabrać żel na stłuczenia i siniaki oraz maść przeciwbólową, zasypkę na otarcia, preparat łagodzący oparzenia słoneczne, najlepiej w postaci pianki w spreju. 2

5 Pacjent w aptece Poza wyżej wymienionymi mogą nam się przydać: termometr, pęseta na przykład do wyjęcia kleszcza lub żądła, nożyczki, sól fizjologiczna w jednorazowych opakowaniach przydatna do przemycia zaprószonego oka lub do oczyszczenia nosa, koc termoizolacyjny. Specyficznym rodzajem apteczki podróżnika jest apteczka samochodowa. Chociaż w Polsce nie jest ona obowiązkowym wyposażeniem samochodu, to w wielu krajach UE jest wymagana. Apteczka samochodowa to nie to samo co apteczka wakacyjna, ponieważ ta pierwsza służy do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku drogowego. Apteczka samochodowa nie może być wyposażona w żadne leki, ponieważ jest przechowywana przez cały rok w samochodzie, w związku z czym jej zawartość jest narażona na działanie dużych różnic temperatur i zmiennej wilgotności, leki nie mogą być przechowywane w takich warunkach, ponieważ tracą swoje właściwości, a nawet mogą stać się toksyczne. Poza tym leków doustnych nie podaje się ofiarom wypadków, ponieważ mogą spowodować zakrztuszenie i uniemożliwić akcję ratunkową. Z tego powodu zaleca się, aby apteczka samochodowa zawierała środki opatrunkowe, niezbędne do udzielenia pierwszej pomocy, dodatkowo koc termoizolacyjny, ustnik do sztucznego oddychania, rękawiczki jednorazowe, nożyczki. Pamiętajmy też o właściwym zabezpieczeniu apteczki przed wilgocią, słońcem, mechanicznym uszkodzeniom i przed dziećmi, wystarczy do tego odpowiedniej wielkości pojemnik do przechowywania żywności, jakie dostaniemy w każdym hipermarkecie. 31 maja 2014 r. odbyła się kolejna, trzecia już konferencja profilaktyczna organizowana przez Miasto Siedlce w porozumieniu z przedstawicielami wszystkich siedleckich jednostek działających w obszarze profilaktyki. Specjalnym gościem spotkania była dr Ewa Murawa Frodis ze Specjalistycznego Ośrodka Raka Piersi Breast Unit w Vasteras (Szwecja). Pani doktor w niezwykle zajmujący sposób opowiedziała o diagnostyce oraz wybranych aspektach związanych z leczeniem raka piersi na bazie szwedzkich rozwiązań. Podczas konferencji z wykładem wystąpili też: prof. dr hab. n. med. Jacek Gronwald z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, prof. dr hab. n med. Mariusz Bidziński, dr n. med. Ewa Surynt ze Szpitala Specjalistycznego Inflancka w Warszawie. Z siedleckich prelegentów, uczestnicy mieli okazję wysłuchać m.in. lek. med. Mateusza Żurowskiego (Mazowiecki Szpital Wojewódzki) i lek. med. Marzeny Skolimowskiej-Rzewuskiej (SPZOZ Siedlce). Ze strony Centrum Medyczno-Diagnostycznego wykład nt. Wypracowane kierunki i skuteczność CMD we wczesnym wykrywaniu raka sutka przedstawił mgr Marcin Tokarski oraz mgr Halina Płochocka. Konferencja zgromadziła wielu znamienitych gości, tak z regionu jak i z dalszych zakątków kraju. Wykładom przysłuchiwali się m.in. senator Waldemar Kraska, sekretarz Polskiej Unii Onkologii dr hab. n. med. Grzegorz Luboiński oraz przedstawiciele uczelni wyższych. Konferencję moderowała Pani Vice Prezydent Miasta Siedlce Anna Sochacka. Siedlce to miasto przyjazne, dlatego w pracy naszego samorządu bardzo ważne jest stwarzanie warunków do jak najlepszej profilaktyki i zapobiegania chorobom nowotworowym. Pamiętajmy, że w każdym poważniejszym przypadku, niezbędna jest specjalistyczna pomoc lekarska. Zabrane ze sobą leki mogą nam służyć do objawowego leczenia tylko przez pierwsze kilka dni choroby, jeśli w tym czasie stan chorego nie ulega poprawie, udajmy się po pomoc do specjalisty. Wystrzegajmy się leczenia poważnych schorzeń na własną rękę i eksperymentowania. Dotyczy to na przykład antybiotyków, których stosowanie zawsze powinno być skonsultowane z lekarzem. Pamiętajmy, że podanie niewłaściwego leku w niewłaściwym czasie może mieć bardzo poważne skutki dla zdrowia. Mgr farmacji Jolanta Pankowska Konferencja "Profilaktyka zdrowotna w Siedlcach ratuje życie" Dr. n. med. Ewa Frodis 3

6 Siedlce Mińsk Mazowiecki Łuków Hołubla Wielgolas Latowicz Seroczyn Oleśnica Garwolin Domanice Aleksandrów Bielany Rozbity Kamień Dębe Wielkie Co Centrum? nowego w Akcja Zdrowy mężczyzna 27 kwietnia przed meczem Pogoni Siedlce zorganizowaliśmy akcję profilaktyczną pod hasłem Zdrowy mężczyzna. Panowie, którzy odwiedzili stoisko Centrum Medyczno-Diagnostycznego, ustawione przed stadionem, mieli okazję wykonać szereg badań: pomiar glukozy pomiar ciśnienia tętniczego ankieta genetyczna w kierunku dziedzicznej podatności na choroby nowotworowe pomiar wagi ciała, BMI, poziomu tłuszczu możliwość otrzymania pakietu zniżkowego na kompleksowe badania Pogoda tego dnia dopisała, samo wydarzenie sportowe również było interesujące, co spowodowało dużą frekwencję kibiców. Niezmiernie cieszy nas, że wielu Panów postanowiło mimo ferworu sportowych emocji poświęcić chwilę i zatroszczyć się o swoje zdrowie. Edukacja profilaktyczna wśród studentów Centrum Medyczno-Diagnostyczne we współpracy z Uniwersytetem Przyrodniczo-Humanistycznym oraz Collegium Mazovia Innowacyjną Szkołą Wyższą w Siedlcach, zorganizowało cykl wykładów dla studentów związany z profilaktyką oraz rolą i znaczeniem wykonywania regularnych badań. Wykłady poprowadzone przez mgr położnictwa Ewę Prokurat, mimo że dotyczące stricte tematyki związanej z profilaktyką chorób kobiecych i adresowane w dużej mierze do Pań, cieszyły się również ogromnym zainteresowaniem wśród Panów. Wszystkie Panie otrzymały zaproszenia do wykonania bezpłatnych badań cytologicznych w Centrum. Pragniemy poinformować, że 1 kwietnia do Grupy Centrum dołączył Stomed Spółka ta posiada dwie przychodnie: Garwolin ul. Korczaka 35/5 tel Mińsk Mazowiecki ul. Olsztyńska 2 Stomed świadczy usługi w zakresie: Rehabilitacji leczniczej i fizjoterapii przychodnia w Garwolinie: pon. pt. godz Ortopedii oraz ortopedii dziecięcej przychodnia w Garwolinie: 3 razy w tygodniu Poradni osteoporozy (również wykonywanie badań densytometrycznych) przychodnia w Mińsku Mazowieckim: 1 raz w tygodniu Ponadto w każdą środę, w siedleckiej przychodni przy ul. Kleeberga 2 od godz wykonywane są badania densytometryczne dla pacjentów Centrum Medyczno-Diagnostycznego. 4

7 5

8 ZDROWIE dziecka Szczepienia Rozmowa z lek. pediatrą Barbarą Sołowińską - co warto o nich wiedzieć? Jakie szczepienia ochronne są obowiązkowe i co grozi matce, która nie zgłosi się na takie szczepienie? W polskim kalendarzu szczepień obowiązuje szczepienie dzieci przeciwko gruźlicy, żółtaczce typu B, błonicy, tężcowi i krztuścowi, poliomyelitis, odrze, śwince i różyczce oraz przeciwko zakażeniu Haemophilus influenze. Rodzice, którzy nie wyrażają zgody na szczepienie, powinni zostać poinformowaani przez lekarza o zagrożeniach chorobowych dla dziecka, wynikających z faktu nie zaszczepienia. Następnie należy uzyskać pisemne oświadczenie rodziców, zaopatrzone w datę i podpis. O fakcie odmowy poradnia ma obowiązek powiadomić Powiatową Stację Sanitarno Epidemiologiczną, która podejmuje dalsze kroki prawne. Które ze szczepionek tzw. zalecanych według Pani są godne rozważenia? Dla mnie na szczycie listy szczepień zalecanych znajdują się szczepienia przeciwko pneumokokom i meningokokom, chroniące dzieci przed sepsą, obarczoną dużym ryzykiem śmiertelności i szeregiem poważnych powikłań. W wielu krajach szczepienia te są umieszczone w kalendarzu szczepień obowiązkowych, a więc rodzice nie muszą za nie płacić. Dzięki temu kraje te uzyskały znaczące zmniejszenie zachorowań na choroby inwazyjne. Ale nie chciałabym umniejszać znaczenia innych szczepień zalecanych. Wielkim osiągnięciem medycyny jest szczepionka przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), zapobiegająca rakowi szyjki macicy, związanego przyczynowo z HPV. Należy również wymienić szczepienia przeciwko rotawirusom, kleszczowemu zapaleniu mózgu, ospie wietrznej, żółtaczce typu A. Jak działa szczepionka? Czy raz zaszczepieni jesteśmy odporni na chorobę do końca życia? Szczepionki są preparatami do sztucznego uodpornienia czynnego. Zawierają one określone antygeny, które po wprowadzeniu do organizmu uodparniają go na zakażenie jednym (szczepionki pojedyncze) lub kilkoma (szczepionki skojarzone) drobnoustrojami chorobotwórczymi. W skład szczepionek wchodzą też inne substancje zapewniające stabilność preparatu, zwiększające jego immunogenność oraz chroniące przed zanieczyszczeniem drobnoustrojami. Wiele zapytań rodziców dotyczy związku rtęci tiomersalu, stosowanego w procesie produkcji szczepionek lub jako ich konserwant. Chcę przypomnieć, że obecnie tiomersal został wycofany ze wszystkich szczepionek pediatrycznych z wyjątkiem stosowanej w naszym obowiązkowym kalendarzu szczepień bezpłatnej szczepionki DTPw. Związek ten od czerwca 2011 roku został usunięty ze szczepionki Euvax B. Odporność poszczepienna jest zwykle wieloletnia (zależy od rodzaju szczepionki), ponieważ zostaje zapisana w pamięci immunologicznej. Niektóre szczepienia wymagają cyklicznego powtarzania, np. szczepionka przeciwko tężcowi co 10 lat, przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu co 5 lat. Niektóre choroby, przeciwko którym niegdyś szczepiono dzieci, już nie istnieją. Czy warto zatem szczepić dzieci przeciwko nim? Choroby, przeciwko którym szczepi się aktualnie dzieci, nadal występują. Krajom, w których wyszczepialność populacyjna jest wysoka, udało się w znacznym stopniu zmniejszyć zachorowalność na te choroby. Ale nie oznacza to wyeliminowania drobnoustrojów. Przy obniżeniu ilości osób zaszczepionych, przy nasilonym współcześnie ruchu turystycznym, łatwo może dojść do wzrostu zachorowań, czego przykładem może być wzrost zachorowań na odrę w Niemczech kilka lat temu. Całkowicie zostało wyeliminowane zakażenie wirusem ospy prawdziwej choroba została uznana za eradykowaną w 1980 roku, a ostatni przypadek zachorowania miał miejsce w 1978 roku. Dlatego w kalendarzu szczepień nie ma już szczepienia przeciwko tej chorobie. 6

9 Szczepienia ochronne Czy wcześniaki powinny otrzymać taką samą szczepionkę jak dzieci urodzone w normalnym terminie? Wcześniaki urodzone z niską masą urodzeniową mają szczepienie przeciwko gruźlicy wykonywane dopiero po osiągnięciu masy 2000 g. Natomiast szczepienie przeciwko żółtaczce typu B wykonuje się też u wcześniaków z masą urodzeniową poniżej 2000 g, ale nie zalicza się go do schematu uodpornienia, ze względu na słabą odpowiedż immunologiczną. Po miesiącu od pierwszej dawki rozpoczyna się u tych dzieci nowy, pełny cykl szczepień przeciwko WZW typu B. Pozostałe szczepienia są realizowane w tym samym wieku i w tym samym schemacie, jak u dzieci urodzonych o czasie. Kiedy warto podać dzieciom szczepionkę przeciw pneumokokom i meningokokom? Szczepienie przeciwko pneumokokom można podać po skończeniu przez dziecko 6 tygodni życia, a przeciwko meningokokom po 8 tygodniu. Ryzyko sepsy pneumokokowej jest najwyższe w drugim półroczu życia, dlatego rekomenduje się jak najwcześniejsze rozpoczęcie szczepienia. Szczepionka koniugowana zmniejsza też ryzyko zachorowania na nieinwazyjne zakażenia pneumokokowe, to jest zapalenie płuc i zapalenie ucha środkowego. Niektóre dzieci mają zapewnioną bezpłatną szczepionkę przeciwko pneumokokom, np. wcześniaki urodzone przed ukończeniem 37 tygodnia, dzieci urodzone z masą ciała do 2500 g, dzieci z przewleklymi chorobami serca i z przewlekłą niewydolnością nerek, z pierwotnymi zaburzeniami odporności. Lista wskazań jet szersza i znajduje się w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia r. A co ze szczepionką przeciw rotawirusom? Szczepionki przeciwko rotawirusom są doustne i mają ściśle określony czas podania. Pierwszą dawkę należy podać między 6 a 12 tygodniem życia, a zakończyć podawanie do 24 lub 32 tygodnia życia zgodnie z rejestracją konkretnej szczepionki. Co Pani myśli o celowym zarażaniu dzieci ospą? Celowe zarażanie dzieci ospą wynika z niepełnej wiedzy rodziców na temat tej choroby lub patrzenia przez różowe okulary: "mojego dziecka powikłania nie dotyczą"... Ospa jest powszechną chorobą wieku dziecięcego i rzeczywiście często przebiega w sposób dość łagodny. Kto jednak może dać gwarancję, że jej przebieg nie będzie ciężki lub nie skończy się powikłaniami? Wielokrotnie obserwuje się znacząco różny przebieg nawet u rodzeństwa zakażonego w tym samym czasie. Szczepionki jak twierdzą niektórzy mogą powodować zaburzenia autystyczne u dzieci. Na ile jest to zweryfikowana wiedza? Autyzm jest chorobą wieloczynnikową; coraz wyraźniej podnosi się rolę uwarunkowań genetycznych, urazów okołoporodowych, uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, poważnych infekcji w okresie niemowlęcym, osłabionej sprawności immunologicznej. Hipoteza o związku szczepienia MMR z autyzmem nie została potwierdzona żadnymi wieloośrodkowymi badaniami. Jakie mogą być powikłania poszczepienne i od czego to zależy? Co to jest odczyn poszczepienny? Przy całym dobrodziejstwie szczepień trzeba mieć jednak świadomość, że mogą wystąpić niepożądane odczyny poszczepienne. Mogą być one spowodowane zarówno działaniem szczepionki, jak i błędem szczepienia. Najczęściej obserwowane to reakcje miejscowe ból, obrzęk i zaczerwienienie w miejscu podania szczepionki oraz reakcja ogólnoustrojowa w postaci gorączki w okresie do 48 godzin. Dlatego ważne jest, aby rodzice zabezpieczeni byli w środki przeciwgorączkowe i wiedzieli, jak je zastosować. Po szczepieniu przeciwko odrze, śwince i różyczce gorączka może wystąpić jeszcze między 6 12 dniem po szczepieniu. Rzadko może zdarzyć się wysypka, zapalenie ślinianek, spadek liczby płytek krwi. Po każdym szczepieniu może też wystąpić reakcja uczuleniowa, a nawet wstrząs anafilaktyczny, dlatego też konieczne jest pozostanie około pół godziny po szczepieniu w poradni. Wyjątkowo rzadko po szczepieniu mogą wystąpić drgawki (w tym również gorączkowe), nieutulony płacz, zespół hypotoniczno hyporeaktywny, a po doustnym szczepieniu przeciwko polio ostre porażenia wiotkie, zapalenie splotu barkowego. Powikłania spowodowane błędem szczepienia mogą być związane z nieprawidłowym przechowywaniem i transportem szczepionki, błędem techniki wykonania szczepienia. Każdy niepożądany odczyn poszczepienny należ zgłaszać lekarzowi. Z jakich szczepień powinny skorzystać osoby wyjeżdżające w tropiki? Przed wyjazdem do krajów tropikalnych należy uzyskać informacje np. w Stacji Sanitarno Epidemiologicznej na temat ryzyka zachorowań na choroby zakażne w państwie, do którego się wybiera. Szczepienia należy rozpocząć 4 8 tygodni przed wyjazdem, aby był czas na ich realizację. Najczęściej wykonuje się szczepienia przeciwko cholerze, durowi brzusznemu, kleszczowemu zapaleniu mózgu, wściekliźnie, WZW typu A, żółtej gorączce i zakażeniom meningokokowym. Pediatra lek. Barbara Sołowińska 7

10 Zdrowie na co dzień Gastroskopia i kolonoskopia Rozmowa z lek. gastroenterologiem Jadwigą Michaluk nie taki diabeł straszny Czym jest gastroskopia i wykryciu jakich schorzeń służy? To rodzaj badania endoskopowego, którego celem jest obejrzenie od wewnątrz górnego odcinka przewodu pokarmowego, a więc przełyku, żołądka i dwunastnicy. By dokładnie obejrzeć te narządy, przez usta pacjenta wprowadza się endoskop. To jedna z najskuteczniejszych metod wczesnego diagnozowania nowotworów przewodu pokarmowego, a także różnych dolegliwości gastrycznych. W trakcie badania można również usunąć polipy oraz pobrać próbki zmienionej tkanki do badania histopatologicznego. Na czym polega przygotowanie się do badania? Gastroskopia nie wymaga specjalnego przygotowania. Sześć godzin przed badaniem nie należy jeść ani pić. W pracowni endoskopowej badanemu znieczula się gardło aerozolem lignocainowym i prosi o położenie na lewym boku na stole endoskopowym. Między zęby wkładany jest plastikowy ustnik, chroniący gastroskop przed przypadkowym ugryzieniem. Następnie lekarz wprowadza końcówkę gastroskopu ponad językiem do gardła i prosi badanego o wykonanie odruchu połykania, który umożliwia wsunięcie aparatu do przełyku. Zadaniem badanego jest spokojne leżenie i miarowe oddychanie. Nie należy się przejmować odruchami wymiotnymi, odbijaniem i wypływającą z ust śliną jest to normalne zjawisko. Badanie trwa kilka minut. Po wykonanej gastroskopii posiłek można spożyć po około pół godzinie. Czy kobiety w ciąży mogą poddać się takiemu badaniu? Tak. To badanie jest w pełni bezpieczne dla kobiet w ciąży, z kolonoskopią jest trochę inaczej. W przypadku dużej ciąży raczej się nie zaleca tego badania, ale ja wielokrotnie jeśli były ku temu wskazania takie badanie u ciężarnych w zaawansowanej ciąży wykonywałam i nie było żadnych powikłań. Oczywiście dużo zależy od doświadczenia lekarza, wykonującego to badanie. Dlaczego jedni znoszą badania endoskopowe całkiem dobrze, a inni reagują wręcz histerycznie, obawiając się bólu i dużego dyskomfortu? To zależy od wielu czynników. W przypadku gastroskopii jednym z nich jest to, że pacjent cierpi na choroby, które mogą powodować zwiększony odruch wymiotny. Przed badaniem każdy z pacjentów wypełnia akietę, w której pytamy o choroby, na które się uskarża, a także przyjmowane leki. Wielu pacjentów bierze leki przeciwzakrzepowe. Muszę o tym wiedzieć, bo wówczas nie mogę pobrać wycinków do badania histopatologicznego. Bardzo wiele zależy od psychiki pacjenta, jego nastawienia do badania. Ludzie opowiadają przeróżne historie, które skutecznie odstraszają innych przed wizytą u lekarza, a przecież zarówno gastroskopia, jak i kolonoskopia ratują życie. Ile dziennie gastroskopii wykonuje się w pracowni endoskopowej i jakie schorzenia Pani diagnozuje? Od początku powstania naszej pracowni, to znaczy od lutego 2011 roku, wykonaliśmy ponad 5 tysięcy badań. Najczęściej zgłaszają się do nas pacjenci z chorobą refluksową i stanami zapalnymi żołądka. Znacznie zmalała natomiast liczba przypadków owrzodzeń żołądka czy dwunastnicy. W ciągu roku diagnozuję też kilka przypadków raka żołądka, ale zauważam tendencję malejącą, jeśli chodzi o zachorowania na nowotwory tego narządu. W latach 80. na dwudziestu pacjentów zapisanych codziennie na gastroskopię, przynajmniej jeden chorował na raka żołądka. Teraz jest znacznie lepiej. Pani doktor. Po gastroskopii kolejnym badaniem, budzącym grozę, jest kolonoskopia. Proszę wyjaśnić naszym Czytelnikom, na czym dokładnie polega to badanie? Kolonoskopia jest to badanie, które umożliwia obejrzenie śluzówki jelita grubego. W tym celu do odbytu pacjenta wprowadzany jest miękki, giętki instrument grubości palca wskazującego. Badanie jest wykonywane w pozycji na wznak lub na boku. Podczas wprowadzania i wyjmowania instrumentu śluzówka jelita jest dokładnie oglądana przez lekarza. Badanie trwa od 15 do 60 minut. W jakim celu wykonuje się kolonoskopię? Kolonoskopię wykonuje się 1) jako badanie profilaktyczne raka jelita grubego, 2) u pacjentów, którzy mają polipy jelita grubego lub mieli wcześniej usuwane polipy jelita grubego, 3) przed lub po niektórych zabiegach chirurgicznych, 4) do diagnostyki zaburzeń oddawania stolca lub krwawienia z odbytu, 5) do diagnozowania zmian w śluzówce jelita powodowanych przez choroby zapalne jelita grubego. 8

11 Badania endoskopowe Jak się przygotować do tego badania? Trzy dni przed badaniem nie należy jeść sezamu, maku, kiwi, winogron oraz drobnych ziaren. W przeddzień badania powinno się zjeść płynny lub półpłynny posiłek około godz i od tej chwili nie jeść nic stałego. W godzinach popołudniowych należy przygotować preparat zlecony przez lekarza kierującego na badanie. Pięć dni przed badaniem nie wolno przyjmować leków zmniejszających krzepliwość krwi (Acenocumarol, Syncumar, Warfin, Polocard, Acard, niesterydowe leki przeciwbólowe). Na badanie trzeba przyjechać na czczo pod opieką drugiej osoby, najlepiej samochodem, ponieważ kolonoskopię wykonuje się zwykle po podaniu środków uspokajających, więc potrzebna jest osoba, która odwiezie pacjenta do domu po zabiegu. Osoby, które mają wszczepione sztuczne zastawki serca, mogą wymagać podania antybiotyku przed badaniem. Jakie zabiegi można wykonać podczas kolonoskopii? Jeżeli lekarz podczas badania zauważa podejrzaną okolicę, może wykonać biopsję, którą przesyła do badania histopatologicznego. Znajdowane polipy zwykle usuwa się podczas badania używając kleszczyków lub specjalnej pętli. Jeżeli polipów jest wiele lub mają one duże rozmiary do ich usunięcia może być wymagane kilka badań kolonoskopowych. Jakie schorzenia wykrywane są najczęściej podczas badania? Najczęściej wykrywamy polipy, które mogą doprowadzić do rozwinięcia się raka jelita grubego. Niestety, ten rak dziesiątkuje Polaków. Dlatego należy się badać. Jeśli pojawią się jakiekolwiek dolegliwości, zgłosić się do lekarza. Kolonoskopię powinien wykonać każdy po 50 roku życia oraz osoby, w których rodzinie wystąpił rak jelita grubego bądź które w wywiadzie predyspozycji genetycznych mają potwierdzone uszkodzenie genu, odpowiedzialnego za rozwój tego rodzaju nowotworu. Diagnozujemy również nieswoiste choroby zapalne jelit i uchyłki. Od niedawna pracownia endoskopowa, którą Pani kieruje, została wyposażona w kolejny supernowoczesny aparat jedyny w Siedlcach ambulatoryjny rejestrator z impedancją. Proszę wyjaśnić, do czego on służy? To aparat, służący do badania przełyku. Ambulatoryjna kontrola ph jest użyteczna w celu potwierdzenia choroby refluksowej przełyku u osób z uporczywymi objawami (typowymi lub atypowymi), u których nie stwierdzono cech uszkodzenia błony śluzowej w badaniu endoskopowym, w szczególności, jeśli test hamowania kwasu zakończył się niepowodzeniem. Może też być wykorzystywana do monitorowania skuteczności leczenia u pacjentów z utrzymującymi się objawami refluksowymi. (MM) Czy możliwe jest wykonanie tego badania pod narkozą? Tak, ale nie w naszej pracowni. Jest natomiast wiele miejsc, gdzie można poddać się kolonoskopii pod całkowitym znieczuleniem i jest ona refundowana przez Fundusz. Gastroenterolog lek. Jadwiga Michaluk Poradnia Geriatryczna w Centrum Siedlce, ul. Ks. Niedziałka 14 W ramach poradni geriatrycznej zapewniamy opiekę medyczną osobom po 65 roku życia, u których występują problemy zdrowotne związane ze starzeniem się organizmu. Kładziemy nacisk na profilaktykę oraz działania prozdrowotne, dzięki czemu możliwe jest wielokierunkowe oddziaływanie na organizm pacjenta. Schorzenia leczone w poradni: zaburzenia funkcji poznawczych (otępienie), depresja; zaburzenia odżywiania; zaburzenia równowagi; osteoporoza, następstwa złamań; niesprawność ruchowa, sarkopenia; zaburzenia zwieraczy; odleżyny; zespół kruchości oraz choroby rozpoczynające się w młodszym wieku, z uwzględnieniem specyficznego przebiegu w starszym wieku, czy zjawiska wielochorobowości. Naszym nadrzędnym celem jest pomoc pacjentom w zachowaniu sprawności i samodzielności osób w podeszłym wieku. Opiekę medyczną w poradni geriatrycznej sprawuje Lek. Leszek Warsz Poradnia Geriatryczna Centrum Medyczno-Diagnostyczne w Siedlcach, ul. Ks. Niedziałka 14 Zapisy: osobiście w rejestracji przychodni bądź telefonicznie pod numerem Tryb przyjęcia: ze skierowaniem od lekarza rodzinnego lub specjalisty w ramach kontraktu z NFZ 9

12 Wasze HISTORIE Niezwykłe dzieci Rozmowa z Agnieszką Burakowską, prezesem Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Autyzmem i Zespołem Aspergera Czy zanim zdiagnozowano u Twojego syna Zespół Aspergera miałaś świadomość, czym jest ta choroba? Nie miałam pojęcia, co to jest Zespół Aspergera. Usłyszałam tę nazwę od pani psycholog po badaniu mojego syna w Poradni Psychologiczno Pedagogicznej, o które sama zresztą wnioskowałam. Pani, stawiająca diagnozę po badaniu psychologicznym, zasugerowała, że mój syn ma specyficzne zaburzenia i podejrzewa, że może mieć Zespoł Aspergera i że konieczna jest dogłębna diagnoza w tym kierunku. O Zespole Aspergera mówi się, że to łagodna forma autyzmu. Na czym polega różnica? Przede wszystkim dzieci z ZA są po prostu bardziej kontaktowe i komunikatywne, na pierwszy rzut oka nie różnią się w ogóle od rówieśników, poza specyficznymi formami zachowań i zainteresowań. Jakie były pierwsze objawy choroby u Twojego syna? Moj syn przestał bawić się z rówieśnikami w wieku 4 lat, zaczął się izolować, nie chciał brać udziału we wspólnych zajęciach, tylko wolał bawić się sam, skupiając się na jednej konkretnej zabawie, która go pochłaniała. W przedszkolu wychowaczyni powiedziała mi, że mogą wystąpić problemy z synem w szkole, ponieważ ma on specyficzne reakcje w sytuacjach stresowych i nie chce brać udziału we wspólnych zajęciach. Zaczął powtarzać uporczywie niektóre czynności. Pierwszy raz do poradni 10 w zwyczajnej codzienności Psychologiczno Pedagogicznej trafiłam z synem w pierwszej klasie szkoły podstawowej, kiedy to wychowaczyni wystąpiła z takim wnioskiem do poradni, zarzucając dziecku złe zachowanie w klasie, nieposłuszeństwo, przeszkadzanie jej w prowadzeniu lekcji poprzez dziwne, niezrozumiałe reakacje na lekcjach. Co budziło Twój największy niepokój, które z zachowań dziecka najbardziej utrudniały mu codzienne funkcjonowanie? Wrażliwość na bodźce na hałas, na zapachy była i jest bardzo uciążliwa dla mojego syna. Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu mają zaburzenia sensoryczne, co utrudnia im normalne funkcjonowanie. Są to zbyt przesadne reakcje na bodźce zewnętrzne, które przejawiają się dziwnymi reakcjami, np. zatykaniem rękoma uszu, uporczywym wąchaniem różnych przedmiotów, natrętnym powtarzaniem pewnych ruchów, które mojego syna wydawało się że uspokajały. Zespół Aspergera diagnozuje się często dosyć późno. Kiedy padła diagnoza? Po wielu wizytach w poradniach dopiero, kiedy mój syn miał 14 lat, postawiono szczegółową diagnozę funkcjonalną i potwierdzono u mojego syna ZA. Taka diagnoza jest bardzo czasochłonna, wymaga kilku spotkań z psychiatrą, neurologiem, pedagogiem. Po około pół roku i wielu wizytach w specjalistycznym ośrodku, wywiadach i obserwacjach u mojego syna potwierdzono ZA. Jak zareagowałaś na diagnozę? Spodziewałam się tego, także właściwie nie byłam zaskoczona, wszystkie zaburzenia w zachowaniu mojego syna zgadzały

13 Zespół Aspergera się z obrazem klinicznym czy też z opisami, których można znaleźć sporo chociażby w internecie. Jak przebiegała terapia syna i w jakim momencie jest teraz? Diagnoza mojego syna została postawiona o wiele lat za późno. Na pewno wcześniej mógłby korzystać ze wsparcia psychologicznego czy Integracji Sensorycznej albo Treningu Umiejętnosci Społecznych. Rodzice, w tym ja, nie potrafią sobie sami poradzić z terapią w domu. Takie dziecko można jedynie wspierać, motywować, dużo tłumaczyć i rozmawiać, jednak rodzice, a zwłaszcza dziadkowie, często nie potafią takimi dziećmi kierować, ponieważ brak im specjalistycznych umiejętności. Jesteśmy zwykłymi ludźmi a dzieci z Zepołem Aspergera to dzieci niezwykłe, nie takie zwyczajne, jak inne i często trudne. Błażej jest nastolatkiem. Jaki jest jego stosunek do choroby? Właściwie to ZA nie jest chorobą, jest zaburzeniem psychicznym. Błażej widzi i rozumie, że to zaburzenie utrudnia mu kontakty z otoczeniem. Jest bardzo wrażliwym chłopcem, zadaje pytania: dlaczego nie rozumieją go rówieśnicy, dlaczego nie podzielają jego zainteresowań, dlaczego inni koledzy i koleżanki nie interesują się tym, co dla niego akurat jest najważniejsze. Kto najbardziej pomógł Wam w najtrudniejszych chwilach? Szczególną pomoc okazała mi moja psychoterapeutka, do której trafiłam w momencie, gdy dopadła mnie depresja i nie mogłam sobie poradzić ze zrozumieniem mojego dziecka. Dziwne, prawda? Ale to ja musiałam sobie najpierw poradzić sama ze sobą, zrozumieć i zakceptować to, co jest i to, co mam. Jestem bardzo wdzięczna mojej terapeutce za pomoc i uświadomienie mi, jak poruszać się w innym świecie mojego syna. Jaką wiedzę i doświadczenie przekazałabyś rodzicom, którzy stoją w obliczu diagnozy: Zespół Aspergera? Trzeba ze zrozumieniem przyjąć tę informację. To nic nadzwyczajnego, przecież życie toczyć się będzie dalej a teraz łatwiej będzie zaradzić i pomóc dziecku, rozumiejąc, z czym się stykamy. I akceptacja, akceptacja po nieskończoność akceptacja! I nie róbcie nic na siłę, ponieważ tego nie da się wyleczyć, ale można z tym żyć. Co jest najistotniejsze w terapii osób z Zespołem Aspergera? Pozwolić im robić to, co lubią, słuchać ich. Aspergerowcy są najszczęśliwsi we własnym świecie z ukochanymi zainteresowaniami i nie zmuszani do pokonywania siebie. Zrozumiał, że jest "inny", że świat wkoło nie rozumie go. Stąd wynikają problemy w komunikacji między moim synem a otoczeniem. Rówieśnicy uważają zapewne mojego syna za dziwaka, a on jest po prostu specyficzny, jest indywidualistą. Potrafi o wiele więcej niż inni, ma rozległe zainteresowania, bardzo bogate słownictwo, ma wspaniałe cechy charakteru. Wyróżnia się spośród innych, aczkolwiek to, co go wyróżnia, nie jest na topie, nie jest modne a dla innych może nawet i nudne. Czy doświadczyłaś odrzucenia czy niezrozumienia w związku z zaburzeniami syna? Tak. Przeważnie nauczyciele są nastawieni negatywnie do takich dzieci, uważając, że przysparzają im tylko problemów. Nie rozumieją, że trudne zachowania są jakby poza dzieckiem, są trudne do opanowania przez samo dziecko i ono nad tym nie ma kontroli. Trzeba by uświadamiać nauczycieli, chociaż widać, że może coś się zaczyna zmieniać w tym temacie. Już nie jest im obce pojęcie Zespół Aspergera. Jeśli trafią do nich takie dzieci, muszą nauczyć się postępować z nimi. Obecnie bardzo aktywnie działasz w Stowarzyszeniu na Rzecz Osób z Autyzmem i Zespołem Aspergera w Ełku, powstałym przed rokiem. Na czym głównie skupia się Wasza działalność i co udało się już dokonać? W ciagu roku od momentu zawiązania Stowarzyszenia wypełniliśmy naszym działaniem zupełnie do tej pory zapomniany obszar, połączyliśmy rodziców, którzy pozostawali samotni w swoim codziennym trudzie wychowywnia dzieci z autyzmem i Zespołem Aspergera. Zintegrowaliśmy środowisko, uświadomiliśmy otoczeniu, że problem autyzmu jest tuż obok, zorganizowaliśmy kilka istotnych warsztatów dla rodziców i prowadzimy regularne spotkania wspierające. Otworzyliśmy Punkt Konsultacyjno Terapeutyczny, gdzie pomoc mogą uzyskać rodzice wraz z dziećmi. Pozyskaliśmy pierwsze sumy pieniędzy i fundusze na terapię dla podopiecznych. Jest się czym pochwalić. Inicjatywa powstania Stowarzyszenia wypłynęła od nas, rodziców, tym bardziej jest to cenne, bo było ogromne zapotrzebowanie na tego typu pomoc. Stale przybywa nam nowych członków, a pod opieką mamy już około 50 osób. (MM) 11

14 Psychologia AGRESJA wśród nastolatków jak jej przeciwdziałać? Rozmowa z psychologiem Adrianną Szubielską Jak w psychologii definiuje się zachowania agresywne? Psychologowie różnie rozumieją zachowania agresywne, co sprawia, że niełatwo znaleźć ich jednoznaczną definicję. Niemniej przeglądając naukowe teorie można zauważyć, że wszyscy są zgodni co do tego, że zachowania agresywne to takie, których celem jest wyrządzenie krzywdy psychicznej bądź fizycznej. Agressio po łacinie oznacza napaść i choć wyróżniamy wiele rodzajów agresji, właśnie napaść na kogoś lub coś oraz krzywda, jaką za sobą ona niesie, jest ich wspólnym mianownikiem. Gdzie należy upatrywać przyczyn agresji? Badaczy zajmujących się tematyką agresji podzielić możemy na tych, którzy źródeł agresji upatrują wewnątrz człowieka oraz tych, którzy szukają ich w świecie zewnętrznym. I tak pierwsza grupa rozumie agresję jako wrodzony popęd. W myśl tej teorii, w każdym z nas kumuluje się napięcie popędowe, które musi być raz na jakiś czas rozładowane w zachowaniu. Jest to teoria typowo biologiczna. To uwarunkowania genetyczne, temperament czy hormony decydują o tym, na ile agresywna jest dana osoba. Zwolennicy drugiej teorii mówią o frustracji, która powstaje w wyniku różnego rodzaju sytuacji i zdarzeń zewnętrznych. Wywołują one w człowieku napięcie prowadzące do zachowań agresywnych. Frustrujące, według tego podejścia, mogą być ból, gniew czy nawet nuda powstające jako reakcja na to, co dzieje się w otoczeniu człowieka. Oba podejścia mają swoje uzasadnienie i wydaje się, że raczej się uzupełniają niż wykluczają. Jakie czynniki mają wpływ na kształtowanie postaw agresywnych u dzieci? Kontynuując rozpoczętą myśl, najbardziej prawdopodobne jest, że na pojawienie się zachowania agresywnego ma wpływ splot wielu czynników natury biologicznej, społecznej i psychologicznej. Czynniki biologiczne mają swoje źródło w genach i są ściśle związane z mechanizmami zachodzącymi w organizmie człowieka. Oprócz predyspozycji wrodzonych, znaczenie w powstawaniu agresji mają też przyjmowane leki, alkohol czy narkotyki, które ingerują w funkcjonowanie organizmu. Do czynników społecznych, czyli środowiskowych, zaliczamy wszystko to, co młody człowiek obserwuje i doświadcza w swoim otoczeniu. Agresja może pojawić się jako naśladowanie lub reakcja obronna na to, co spotyka dziecko w domu rodzinnym, szkole, grupie rówieśniczej, a także, co prezentowane jest mu za pośrednictwem mediów. Czynniki psychologiczne adekwatnie do czynników biologicznych związane są z naturalnymi mechanizmami, które zachodzą w psychice człowieka. U podłoża agresji może leżeć chociażby brak pomocy dziecku w radzeniu sobie ze swoimi emocjami. Niepozwalanie dziecku np. na przeżywanie złości może prowadzić do jej tłumienia a w efekcie do zachowań autoagresywnych. Niereagowanie na złość dziecka i brak pomocy w ukierunkowaniu jej na właściwe tory to z kolei częsta droga do krzywdzenia innych. Współcześnie mamy do czynienia z natężeniem agresji wśród nastolatków, nie tylko agresji fizycznej, ale i słownej, co się przekłada na przykład na nękanie rówieśników w internecie. 12

15 Emocje i uczucia Szkoła nie radzi sobie z tym problemem, rodzice chyba także? To smutne, ale faktycznie badania pokazują, że mamy do czynienia z eskalacją zachowań agresywnych wśród młodzieży. Współczesny nastolatek ma praktycznie nieograniczony dostęp do Internetu, telewizji czy gier komputerowych, w których aż kipi od zachowań przemocowych. Młody człowiek nie tylko uczy się, że agresja jest jednym z najlepszych sposobów osiągania celów, ale też obojętnieje i uodparnia się na krzywdę, jaką ona ze sobą niesie. Ponadto wirtualna rzeczywistość daje przestrzeń do wyrażania swojej agresji w sposób anonimowy i pozostawia złudzenie bezkarności. Internet jest przestrzenią, w której bardzo łatwo kogoś obrazić, upokorzyć czy wykorzystać. Jako że zachowania agresywne przyjmują coraz to nowe formy, rodzice i wychowawcy nie są w stanie nadążyć z reagowaniem, a tym bardziej zapobieganiem im. Coraz częściej mamy do czynienia z wyrafinowaną i trudną do udowodnienia cyberprzemocą (np. obraźliwe komentarze na profilach społecznościowych czy publikowanie kompromitujących zdjęć w sieci). Zarówno jej ofiary, jak i dorośli mogą czuć się bezradni a przez to zniechęceni do walki z taką formą krzywdzenia. Brak pomysłu na to, jak zapobiegać i reagować na przemoc, pozwala jej się dalej rozprzestrzeniać i koło się zamyka. Wspomniała Pani o grach komputerowych - czy każdemu mogą one zaszkodzić? Oczywiście istnieje cały wachlarz wartościowych gier komputerowych, które są rozwijające i wspomagające dla procesu edukacyjnego. Dzieci chętniej sięgają jednak po te, gdzie nie brakuje brutalności, a one bez wątpienia są szkodliwe. Nie bez powodu wiele gier przeznaczonych jest dla osób powyżej 18 roku życia. Kiedy sięgają po nie dzieci, nie może to być bez znaczenia dla ich rozwoju. Często komputerowa agresja przenoszona jest do życia codziennego i staje się głównym i odruchowym sposobem radzenia sobie z frustracją. Dzieci często sięgające po gry przemocowe stają się nerwowe oraz rozdrażnione i agresją reagują na wszelkie problemy, które ich dotyczą. Jakie błędy wychowawcze, mogące wpływać na eskalację agresywnych zachowań wśród dzieci, popełniają rodzice? Zasada jest prosta - im większe zaangażowanie i zainteresowanie sprawami dziecka, tym mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia zachowań agresywnych. Rodzice, którzy poświęcają swoim pociechom zbyt mało czasu, nie mają możliwości, by pomóc dziecku w radzeniu sobie z trudnościami dnia codziennego w sposób nieraniący innych. Oczywiste jest też, że należy spodziewać się agresji u dziecka, którego rodzice sami rozwiązują napięcia i konflikty metodami siłowymi, a także są pobłażliwi względem przemocy, jakiej dopuszcza się ich dziecko. Zgubne jest także wychowywanie bez jasnych granic i norm. Dziecko pozbawione wskazówek, jak wolno się zachowywać a jak nie, czuje się zagubione i bezradne, a to sprzyja poszukiwaniu wzorców w mediach, tj. Internet czy telewizja. Normy, co do tego, co W Tanzanii jest plemię Masajów, znane z tego, że są wielkimi wojownikami. Jest taka tradycja, według której, gdy dwóch wojowników spotyka się na drodze witają się słowami: "Jak się mają twoje dzieci?" Odpowiedź brzmi: "Dzieci mają się dobrze". To odzwierciedla filozofię Masajów, że zdrowe społeczeństwo to zdrowe dzieci. Jeżeli dzieci mają się dobrze, reszta społeczeństwa też ma się dobrze. To jest prawdziwe w Polsce, USA, jest prawdziwe na całym świecie - twierdzi dr Jim Larson. Larson pracował jako psycholog w kilkunastu amerykańskich szkołach, w których miał do czynienia z trudną młodzieżą. Jest znanym w świecie specjalistą w dziedzinie terapii agresji dzieci i młodzieży, autorem książek o tej tematyce. Larson jest także wykładowcą psychologii i dyrektorem Programu Psychologii Szkolnej na Uniwersytecie Wisconsin-Whitewater. (Cyt. Za: polska.newsweek.pl) jest dobre, a co złe, powinny być w rodzinie wyraźnie określone i egzekwowane. Jak rozmawiać z agresywnym nastolatkiem? Co może mu pomóc zmienić swoje zachowanie? Nie jest tajemnicą, że rozmowa z nastolatkiem nie należy do najłatwiejszych. Wymaga dużej dozy cierpliwości, zrozumienia i akceptowania dziecka jako osoby. Warto pamiętać, że powody agresywnego zachowania nastolatka niekoniecznie muszą być uświadomione przez samego zainteresowanego. Naszą rolą jest wtedy pomoc w zrozumieniu przez młodego człowieka, skąd pochodzą jego silne emocje, z którymi najwidoczniej nie potrafi sobie poradzić i ucieka się do zachowań przemocowych. Podczas rozmów warto się zastanowić, w którym momencie nastąpiły widoczne objawy zmian w zachowaniu dziecka a następnie spróbować połączyć to ze zmianami zachodzącymi w środowisku rodzinnym oraz szkolnym. Powodami pojawienia się agresji może być trudność w poradzeniu sobie np. ze zmianą szkoły czy stratą kogoś bliskiego. Źródeł agresji upatrywać można też w głębszych problemach osobistych, tj. nieszczęśliwa miłość czy odrzucenie przez rówieśników. Sama rozmowa o trudnych doświadczeniach i przeżywanych emocjach prowadzi często do ich rozładowania a przez to niweluje ryzyko zachowań niepożądanych. Wspólnie z dorastającym dzieckiem warto też poszukiwać takich form spędzania czasu wolnego, które w tym niełatwym okresie życia będą pomocne w rozładowywaniu napięć i frustracji. Statystyki dowodzą, że coraz częściej aktów agresji przemocy wobec starszych, rodziców, rówieśników, łącznie z bójkami, wymuszeniami czy nawet zabójstwami, dopuszczają się dziewczyny. Agresja przybiera u nich często jeszcze bardziej wyrafinowane formy niż u chłopców. Czym to tłumaczyć? Badacze zajmujący się tematyką agresji wśród dziewcząt przyczyn tego zjawiska upatrują w zmianach postaw i ról życiowych kobiet i mężczyzn. Przestaje obowiązywać model, gdzie to mężczyzna zdobywał i walczył a kobieta troszczyła się o dom i dzieci. Współcześnie od kobiet wymaga się, by walczyły o swoje potrzeby czy zdobywały pozycję społeczną. Tą drogą kobiety przejęły też, kiedyś typowo męskie, zachowania agresywne. Badania europejskie i amerykańskie pokazały, że kobiety co prawda rzadziej zachowują się agresywnie, ale jeśli już tak się dzieje, jest to zachowanie bardziej intensywne i bardziej trwałe niż u mężczyzn (tak samo jest z uzależnieniami). I tak, o ile wśród chłopców agresja ma służyć zdobyciu czegoś lub sprawdzeniu się, o tyle wśród dziewczyn o wiele częściej staje się sposobem na życie. Adrianna Szubielska psycholog 13

16 Zdrowie na co dzień PIERWSZA POMOC może uratować życie To absolutny niezbędnik pierwszej pomocy, nie tylko na wakacje. Jak zachować się, kiedy dostaniemy udaru słonecznego, co robić, kiedy nasze dziecko zachłyśnie się wodą, jak postępować, gdy użądli nas owad wyjaśnia lek. medycyny rodzinnej Edyta Foryszewska-Witan. Udar cieplny To sytuacja, kiedy organizm oddawanie ciepła ma znacznie utrudnione lub wręcz uniemożliwione. Udar słoneczny może zdarzyć się: w gorącym klimacie podczas upału w czasie dużego nasłonecznienia podczas przebywania w gorących i parnych pomieszczeniach podczas długiego marszu lub zabawy w czasie upału. Objawy początkowego stadium, tzn. przegrzania - osłabienie, czasem rozdrażnienie - bóle i zawroty głowy - nudności, wymioty bóle brzucha - pragnienie - zaczerwieniona, gorąca skóra - przyśpieszony oddech, szybsze bicie serca - kurcze mięśni zwłaszcza nóg Objawy udaru słonecznego: takie same jak przegrzania, dodatkowo zburzenia świadomości, dezorientacja, utrata przytomności. W lżejszych przypadkach udaru słonecznego skóra na twarzy staje się czerwona, w cięższych - szybko blednie. U chorego występuje obfite pocenie się, niekiedy ma dreszcze, nudności i jest ogólnie osłabiony. Jego chód staje się chwiejny, zaczyna mówić niewyraźnie i bełkotliwie, dokuczają mu pojawiające się przed oczami mroczki, może dojść do omdlenia. Co zrobić z ofiarą udaru cieplnego? Chorego jak najszybciej odprowadź lub przenieś w chłodne, zaciemnione miejsce. Poluzuj lub zdejmij mu ciasne ubranie Gdy twarz chorego jest blada, głowę ułóż niżej od tułowia, natomiast gdy jest czerwona - połóż go w pozycji półleżącej. Głowę i klatkę piersiową przykryj chłodnymi okładami Co 10 minut mierz temperaturę ciała - gdy obniży się do 38ºC - schładzanie ciała możesz przerwać. Gdy chory jest przytomny, podaj mu duże ilości chłodnych płynów w małych porcjach (najlepiej lekko osolonej wody). W sytuacji, gdy stan chorego nie wraca szybko do normy, wezwij lekarza. Tonięcie, podtopienie Najczęstszą przyczyną wypadków, a w skrajnym przypadku śmierci, dzieci i młodzieży podczas okresu letniego są utonięcia lub podtopienia. Pierwsza pomoc tonącemu: Oceń sytuację Wezwij pomoc - poproś przechodniów o wezwanie pogotowia oraz WOPR-u - nr do WOPR-u to lub pod 112 Wybierz najbardziej bezpieczny sposób wyciągania tonącego: 1. za pomocą koła ratunkowego; 2. za pomocą liny; 3. z łodzi; 4. z pomostu podając rękę lub długi przedmiot tonącemu; 5. można podpłynąć i przyholować tonącego do brzegu. Jeżeli to jest możliwe, nie wolno w żadnym wypadku dopuścić do faktu oddychania wodą przez tonącego. Jak najszybciej należy wydostać go spod wody, a przy utracie przytomności, oddechu już w momencie wydobycia na powierzchnię zalecane jest podanie mu pierwszego sztucznego oddechu. Przy konieczności holowania go do brzegu, powtórzyć należy ten zabieg kilkakrotnie na płytkiej wodzie. Po wyniesieniu na brzeg lub w ogóle przed rozpoczęciem ożywiania nie należy stosować żadnych zabiegów w celu usunięcia wody z przewodu pokarmowego. Są to działania powodujące stratę cennego czasu. W przewodzie pokarmowym nie dochodzi do oddychania. Wykonujemy kolejno czynności reanimacyjne. Musimy także być psychicznie przygotowani na różne komplikacje, jakie mogą wystąpić. Kiedy zdołamy przywrócić oddech i krążenie, należy osobę ratowaną ułożyć na boku w pozycji bocznej ustalonej, ponieważ w każdej chwili należy spodziewać się wystąpienia wymiotów. Nie wolno dopuścić do zachłyśnięcia się wymiocinami. Osobom, które odzyskały przytomność, można podać do picia nie za gorącą, dobrze osłodzoną herbatę. Absolutnie nie wolno podawać alkoholu. Należy zapewnić suchą odzież i ciepłe okrycie, np. kocem termicznym. Uwaga! Każdy, nawet pozornie błahy przypadek tonięcia, przy którym pada podejrzenie o wciągnięcie nawet niewielkich ilości wody do płuc musi być bezwzględnie skontrolowany przez lekarza. Osoba taka musi koniecznie przebywać pod obserwacją na oddziale szpitalnym przez minimum 24 godziny od wypadku, ponieważ istnieje poważne niebezpieczeństwo wystąpienia nagłego pogorszenia stanu zdrowia, ze śmiertelnym MM skutkiem włącznie. 14