XVI METODY ILOŚCIOWE QUANTITATIVE METHODS IN ECONOMICS W BADANIACH EKONOMICZNYCH SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO

Transkrypt

1 XVI SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ ZASTOSOWAŃ INFORMATYKI I MATEMATYKI KATEDRA EKONOMETRII I STATYSTYKI METODY ILOŚCIOWE W BADANIACH EKONOMICZNYCH QUANTITATIVE METHODS IN ECONOMICS WARSZAWA CZERWCA 2015

2

3 OCENA SYTUACJI NA LOKALNYM RYNKU PRACY Z WYKORZYSTANIEM METOD WIELOWYMIAROWEJ ANALIZY PORÓWNAWCZEJ Piotr Adamczyk Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie piotr_adamczyk@sggw.pl W artykule przedstawiono wyniki analizy porównawczej stanu rynku pracy w powiatach województwa mazowieckiego z wykorzystaniem zmiennej syntetycznej. Kompleksowa ocena sytuacji na lokalnym rynku pracy jest zagadnieniem złożonym. Wykorzystywanie w tym celu wyłącznie stopy bezrobocia rejestrowanego wydaje się zbyt dużym uproszczeniem. Dlatego też celem pracy jest stworzenie syntetycznego wskaźnika opisującego stan lokalnego rynku pracy. W badaniu uwzględniono takie zmienne diagnostyczne, jak: przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto, udział pracujących w liczbie ludności w wieku produkcyjnym, liczba bezrobotnych przypadających na 1 ofertę pracy, udział bezrobotnych pozostających bez pracy dłużej niż rok w ogólnej liczbie bezrobotnych, liczba podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON na 1000 osób w wieku produkcyjnym. Na podstawie wartości miary syntetycznej sporządzono ranking powiatów, a następnie wyodrębniono grupy typologiczne składające się z powiatów o podobnym stanie rynku pracy. Słowa kluczowe: lokalny rynek pracy, wielowymiarowa analiza porównawcza, zmienna syntetyczna LOCAL LABOUR MARKET EVALUATION USING MULTIDIMENSIONAL COMPARATIVE ANALYSIS METHODS The paper presents the results of comparative analysis of labour market in districts of Mazowieckie voivodship using synthetic indicator. Evaluation of the situation on local labour market is a complex issue. It would be an oversimplification to use only unemployment rate in this respect. Therefore, the aim of the article was to construct synthetic indicator describing the condition of local labour markets. The following explanatory variables have been chosen: average monthly gross wage, number of employed persons per 1000 population of working age, registered number of unemployed persons per 1 job offer, share of registered unemployed persons out of work for longer than 1 year in total number of registered unemployed persons, number of entities of the national economy per 1000 population of working age. Next, districts were listed from the best to the worst on the basis of synthetic indicator level and groups of districts with a similar situation on local labour market were made. Keywords: local labour market, multidimensional comparative analysis, synthetic indicator 3

4 REDUKCJA OBCIĄŻENIA ESTYMATORA JĄDROWEGO FUNKCJI GĘSTOŚCI W OBSZARACH BRZEGOWYCH Aleksandra Baszczyńska Katedra Metod Statystycznych Uniwersytet Łódzki albasz@uni.lodz.pl Własności klasycznej metody estymacji jądrowej funkcji gęstości ulegają pogorszeniu gdy nośnik funkcji gęstości jest ograniczony. W zagadnieniach praktycznych taka sytuacja ma miejsce bardzo często gdyż wiele zmiennych losowych rozważanych w problemach ekonomicznych, technicznych czy przyrodniczych charakteryzuje się ograniczonym nośnikiem. Najczęściej jest to ograniczenie lewostronne z krańcem równym zero. W analizach rozważane są bowiem często zmienne losowe przyjmujące wartości nieujemne (czas pozostawania bez pracy, cena akcji, czas wykonywania określonej operacji technicznej, ilość zapasów w magazynie, czas wegetacji określonej rośliny, ilość opadów). Stosowanie klasycznej postaci estymatora jądrowego powoduje wzrost obciążenia, szczególnie w tzw. obszarach brzegowych, blisko krańców nośnika. Zarówno wtedy, gdy funkcja jądra ma nieograniczony nośnik, jak i wówczas gdy nośnik jest ograniczony jednak funkcja jądra jest częściowo wysunięta poza nośnik funkcji gęstości. Może to również prowadzić do niepożądanej sytuacji, gdy estymator ma inny nośnik niż funkcja gęstości. W pracy przedstawione są wybrane procedury redukcji obciążenia dla estymatora jądrowego funkcji gęstości, na przykład metoda odbicia estymatora, czy metoda polegająca na zastosowaniu w estymacji jądrowej funkcji jądra asymetrycznej. Przedstawiony będzie przykład zastosowania metod do danych empirycznych, z próbą porównania rozważanych procedur. Słowa kluczowe: estymator jądrowy funkcji gęstości, redukcja obciążenia, funkcja jądra asymetryczna BIAS REDUCTION IN KERNEL ESTIMATOR OF DENSITY FUNCTION IN BOUNDARY REGION The properties of the classical kernel estimation of density function deteriorate when the support of density function is bounded. In practical problems such a situation occurs often as many random variables considered in the problems of economic, technical or natural are characterized by bounded support. In most situations left boundary equals to zero. In different analyses random variables with non-negative values are considered (duration of unemployment, the stock price, time of performing specific technical operation, the amount of inventory in the warehouse, time of growing plants, amount of atmospheric fall). The use of classical form of kernel estimator causes the increase of the bias estimator, particularly in the so-called boundary region, close to end of support. It is possible both when the kernel function is unbounded, and when the kernel function is bounded but partially is ejected out of the density function support. It can also lead to undesirable situation where density function estimator has a different support than the density function. The paper presents selected bias reduction procedures in density function estimation, such as reflection method and kernel method with asymmetric kernel function. An example of application of these methods for empirical data is presented with an attempt to compare considered procedures. Keywords: kernel estimator of density function, bias reduction, asymmetric kernel function 4

5 METODY WIELOSIATKOWE Z ZAKŁADKAMI JAKO EFEKTYWNY SPOSÓB ROZWIĄZYWANIA ZAGADNIENIA BLACKA-SCHOLESA Michał Bernardelli Kolegium Analiz Ekonomicznych, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie michal.bernardelli@sgh.waw.pl Jednym szybko rozwijających się obszarów matematyki finansowej jest modelowanie dynamiki zmian cen instrumentów finansowych, w szczególności zagadnienie wyceny instrumentów pochodnych. Poziom skomplikowania zagadnień inżynierii finansowej rośnie wraz ze wzrostem wymagań ze strony rynków finansowych. Większy rozmiar danych wejściowych, lepsza aproksymacja rozwiązań oraz restrykcyjne ograniczenia czasowe stanowią podstawowe motywacje do konstrukcji szybszych i dokładniejszych algorytmów. Oparte na schematach różnicowych metody wielosiatkowe okazały się być efektywną alternatywą wstosunku do klasycznych numerycznych metod rozwiązywania równań różniczkowych cząstkowych. Ich skuteczność została zauważona również w zagadnieniach wyceny instrumentów pochodnych. Zastosowania do rozwiązywania równania Blacka-Scholesa doczekały się wielu uogólnień, między innymi w postaci algorytmów dla nierównomiernych czy niezgodnych siatek. Uogólnienia te mają na celu poprawę złożoności obliczeniowej konstruowanych metod, często jednak kosztem jakości aproksymacji rozwiązywanego zagadnienia. W proponowanym opracowaniu opisana została modyfikacja dwupoziomowej metody wielosiatkowej polegająca na dopuszczeniu nakładania się sąsiadujących podobszarów i jej zastosowanie do jednowymiarowego zagadnienia Blacka-Scholesa. Przeprowadzone eksperymenty numeryczne potwierdzają przewagę proponowanej metody w stosunku do schematu Cranka-Nicolsona oraz klasycznej metody wielosiatkowej w postaci skrócenia czasu obliczeń i oszczędności pamięciowej przy jednoczesnej poprawie dokładności rozwiązania. Słowa kluczowe: wycena opcji, model Blacka-Scholesa, metoda wielosiatkowa, schemat różnicowy OVERLAPPING MULTIGRID METHODS AS AN EFFICIENT APPROACH FOR SOLVING THE BLACK-SCHOLES EQUATION One of the fast-evolving areas of financial mathematics is modeling the dynamics of changes of the prices of financial instruments, in particular the problem of the option pricing. The level of complexity of financial engineering issues increases with increasing demands from the financial markets. The larger size of the input data, a better approximation of the solutions and strict time constraints are the main motivations for the construction of faster and more accurate algorithms. Based on finite-difference schemes multigrid methods proved to be an effective alternative to classic numerical methods of solving partial differential equations. Their effectiveness has been also noticed in option pricing tasks. Applications to solve the Black-Scholes equation lived to see many generalizations, among other things, in the form of algorithms for non-uniform or irregular grids. These generalizations are intended to improve the computational complexity of constructed methods, but often at the expense of the quality of an approximation of the solution. In the proposed study, the modification of a two-level multigrid method by allowing an overlap between adjacent subareas and its application to a one-dimensional Black-Scholes equation is described. Performed numerical experiments confirm the superiority of the proposed method in relation to the Crank- Nicolson scheme and the classic multigrid method in form of shortening computation time and memory savings, while improving the accuracy of the solution. Keywords: option pricing, Black-Scholes model, multigrid method, finite-difference scheme 5

6 KRZYWE ZAGREGOWANEJ PODAŻY KRAJÓW OECD W LATACH 1991Q1 2013Q4 Dariusz J. Błaszczuk Wydział Biznesu i Stosunków Międzynarodowych Akademia Finansów i Biznesu Vistula d.blaszczuk@vistula.edu.pl 1. Politycy gospodarczy ustalają zwykle kilka strategicznych celów makroekonomicznych, które zamierzają zrealizować w danym okresie. Celami tymi często są: określone tempo wzrostu PKB, założony przedział zmian stopy inflacji oraz założony przedział zmian stopy bezrobocia. 2. Zarówno teoretycy makroekonomii, jak i praktycy gospodarczy są zainteresowani, nie tylko poziomem i dynamiką każdego z tych celów, lecz także zależnościami między nimi. Zależność między stopą bezrobocia a tempem zmian PKB opisywana jest za pomocą krzywej Okuna, zaś między stopą bezrobocia a stopą inflacji za pomocą krzywej Philipsa. Natomiast zależność między stopą inflacji a tempem zmian PKB może być przedstawiona bezpośrednio, jako krzywa o kształcie, bardziej albo mniej, zbliżonym do paraboli: albo pośrednio: która jest znana jako krzywa zagregowanej podaży, tj., jako funkcja Okuna: wstawiono odwrotną funkcję Philipsa:. (1) (2) do której 3. Krzywe zagregowanej podaży, oddzielnie dla każdego kraju OECD, wyznaczone na podstawie (zarówno typowych, jak i nietypowych) krzywych Okuna i Philipsa wyestymowanych na danych kwartalnych w okresie 1991Q1 2013Q4, są analizowane na tle, wyestymowanych na tych samych danych, odpowiednich krzywych, obrazujących zależności bezpośrednie opisane formułą (1). 4. Wyniki analizy są podstawą zaleceń dla polityków gospodarczych. Słowa kluczowe: krzywa zagregowanej podaży, krzywa Okuna, krzywa Philipsa, kraje OECD SHORT TERM AGGREGATED SUPPLY CURVES FOR OECD COUNTRIES IN 1991Q1 2013Q4 1. Economic policymakers usually determine a few strategic macroeconomic objectives, for instance: the GDP growth rate, the preferred range of the inflation rate and the preferred range of the unemployment rate. 2. Both macroeconomic theoreticians and macroeconomic policymakers are interested in the level and dynamics of every of these objectives, as well as the interdependencies between them. The relationship between the unemployment rate and the GDP growth rate is described by the Okun s curve, and the relationship between the unemployment rate and inflation rate by the Philips curve. On the other hand, the relationship between the rate of inflation and the GDP growth rate can be presented directly, by the curve, more or less, similar to a parabola: or indirectly: which is known as a short term aggregate supply curve, i.e. as the Okun s curve: inserted reverse Philips curve:. (1) (2) with the 3. The short term aggregate supply curves, separately for every OECD country, derived on the basis of (both typical and atypical) Okun s curves and Philips curves, estimated on quarterly data 1991Q1-2013Q4, are analysed vis a vis the respective curves, estimated on the same data, reflecting the direct relationships, (described by the formula (1)). 4. The results of the analysis form the basis of recommendations for macroeconomic policy makers. Keywords: short term aggregated supply curve, Okun s curve, Philips curve, OECD countries 6

7 OBLICZENIA GRANULARNE W ANALIZIE WYMAGAŃ POLSKIEGO RYNKU PRACY Aneta Becker*, Jarosław Becker**, Ryszard Budziński*** *Katedra Zastosowań Matematyki w Ekonomii, Wydział Ekonomiczny, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie aneta.becker@zut.edu.pl **Wydział Techniczny, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, jbecker@pwsz.pl ***Katedra Zarządzania i Inżynierii Wiedzy, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Uniwersytet Szczeciński ryszard.budzinski@wneiz.pl W artykule zaprezentowano wyniki analizy wymagań rynku pracy (kompetencji, umiejętności) zgłaszanych przez polskich przedsiębiorców. Poszukiwano zależności pomiędzy rodzajem specjalności, rozszerzonej o profil kompetencyjny, a wymogiem znajomości języka angielskiego. Materiał empiryczny pochodził z badań zrealizowanych w ramach projektu Bilans Kapitału Ludzkiego (IV edycja 2013 r.). Procedura badawcza obejmowała grupowanie obiektów (obserwacji) metodą Electre Tri oraz indukcję reguł decyzyjnych opartą na zastosowaniu teorii zbiorów przybliżonych. Analizę wykonano przy pomocy systemu DSS 2.0. Jest to rozwiązanie hybrydowe, które integruje i udostępnia algorytmy komplementarnych metod wspomagania decyzji. W analizie użyto pojęcia granuli informacyjnej, nazywanej także informacją ziarnistą (information granule). Termin ten został zdefiniowany przez L.A. Zadeha w drugiej połowie XX wieku. Określenie to dotyczy pewnych podzbiorów (klas) uniwersum. Należą do nich obiekty, które charakteryzuje: nierozróżnialność, podobieństwo lub zbliżone zachowanie. Ważnym pojęciem są obliczenia granularne (granular computing). Definiowane są jako ogólna teoria obliczeń, która ma na celu skuteczne stosowanie tzw. ziaren, takich jak klasy, klastry, podzbiory, grupy i przedziały (interwały). Z ich pomocą konstruuje się efektywne modele obliczeniowe na potrzeby złożonych zastosowań ze znaczącą ilością danych, informacji i wiedzy. Słowa kluczowe: kompetencje, granule informacyjne, metoda Electre Tri, zbiory przybliżone GRANULAR COMPUTING IN ANALYSIS OF THE POLISH LABOUR MARKET REQUIREMENTS The article presents analysis results of job market requirements (competences, ability), that were reported by Polish entrepreneurs. It was examined the relationship between the type of specialty, enlarged about competency profile and the required knowledge of English. The empirical material came from studies carried out in the framework of the project Human Capital (fourth edition 2013). The test procedure consisted of grouping objects (observations) by Tri Electre and induction of decision rules based on the use of rough set theory. The analysis is performed using a system of DSS 2.0. It is a hybrid solution that integrates complementary algorithms and provides decision support methods. The analysis uses the concept of information granules, also called granular information. This term has been defined by L.A. Zadeh in the second half of the twentieth century. This term relates to certain subsets (classes) of the universe. These are objects that are characterized by: indiscernibility, likeness or similar behavior. An important concept are granular computing. They are defined as a general theory of computation, which is aimed at efficient use of grains such as classes, clusters, subsets, groups and intervals. With their help, constructed are effective computational models to the needs of complex applications with a significant amount of data, information and knowledge. Keywords: competence, information granules, the method Electre Tri, rough sets 7

8 ODPORNOŚĆ MODELU TWEEDIEGO NA ZABURZENIA ROZKŁADU WARTOŚCI SZKÓD W SZACOWANIU REZERW IBNR Agata Boratyńska, Dorota Juszczak Zakład Statystyki Matematycznej, Szkoła Główna Handlowa aborata@sgh.waw.pl, djuszcz@sgh.waw.pl Referat dotyczy odporności procedury estymacji parametrów oraz predykcji zmiennej losowej w modelu Tweediego złożonego rozkładu Poissona. Model Tweediego stosowany jest do opisu rozkładu łącznej wartości szkód. Rozważono wpływ ε-zaburzenia rozkładu wartości pojedynczej szkody na jakość estymatorów parametrów rozkładów i predyktorów rezerw IBNR. Zaprezentowano przypadek, w którym błędy estymatorów są duże. Badanie przeprowadzono metodami symulacyjnymi, wykorzystując środowisko języka R. Słowa kluczowe: rezerwy szkodowe, model Tweediego, rozkład Poissona, rozkład gamma, ε-zaburzenie, uogólnione modele liniowe, błąd średniokwadratowy, obciążenie, predykcja ROBUSTNESS OF TWEEDIE MODEL OF RESERVES WITH RESPECT TO DISTRIBUTION OF SEVERITY OF CLAIMS The aim of the presentation is to discuss the robustness of estimation procedures and robustness of prediction in Tweedie's compound Poisson model. This model is applied to the claim reserving problem. The quality of parameter estimators and predictors is studied when the distribution of severity of claims is disturbed. The ε-contamination class of distributions is considered. The example, where errors of estimators are large is presented. The simulation methods, using the R programming environment, are applied. Keywords: loss reserves, Tweedie model, Poisson distribution, gamma distribution, ε-contamination, generalized linear model, mean square error, bias, prediction 8

9 AN EXAMPLE OF NETWORK DEA ASSESSMENT OF OPERATING EFFICIENCY OF UNIVERSITIES Ewa Chodakowska Faculty of Management Bialystok University of Technology Data Envelopment Analysis (DEA) has been methodological developing and widely successfully applying to assess the relative efficiency of Decision Making Units (DMUs) in many areas. Education is an application that attracts the most attention in the early days of the development of the DEA and is still very popular. In this paper is a network DEA as a method to evaluate the efficiency of Polish universities was presented. The main difference between network DEA and conventional DEA is that while conventional DEA considers a single process that consumes all the inputs and produces all the outputs, network DEA considers the existence of several stages each of which consumes its owns set of inputs and produce its own set of outputs, in addition to consuming and producing intermediate products. In the article network DEA assessments of operating efficiency of universities was compared with the single stage DEA results that the focus on teaching productivity, research productivity and aggregate performance. The discussion on appropriate allocation of resources in Polish universities was carried out. Keywords: DEA, network DEA, efficiency, universities 9

10 WYKORZYSTANIE METOD GRAFOWYCH W BADANIU POZIOMU I STRUKTURY KOSZTÓW PUBLICZNYCH UCZELNI AKADEMICKICH Anna Ćwiąkała-Małys Monika Mościbrodzka Zakład Zarządzania Finansami, Zakład Statystyki i Badań Operacyjnych Instytut Nauk Ekonomicznych Uniwersytet Wrocławski acwmalys@prawo.uni.wroc.pl m.moscibrodzka@prawo.uni.wroc.pl W artykule zaprezentowano wykorzystanie metod grafowych jako narzędzia stosowanego w analizie porównawczej polskich uczelni publicznych. Badanie zostało przeprowadzone w ujęciu przestrzennym, w ramach dwóch lat i dotyczyło 57 uczelni publicznych o charakterze akademickim. Zastosowanie metod grafowych do wstępnej analizy kosztów publicznych uczelni wyższych stanowi, według, autorek, narzędzie, które może być wykorzystywane przez decydentów wewnętrznych i zewnętrznych w procesie tworzenia strategii efektywnego wykorzystania środka publicznego oraz tworzenia list rankingowych w celach porównawczych. Otrzymane wyniki powinny stanowić podstawę do dalszej, ale tym razem bardziej szczegółowej analizy przyczynowo-skutkowej. Artykuł stanowi kolejna pozycję w badaniach autorek z zakresu wykorzystania metod taksonomicznych w badaniu struktur kosztów uczelni publicznych Słowa kluczowe: metody taksonomiczne, uczelnie publiczne, analiza poziomu kosztów THE USE OF GRAPH METHODS IN THE ANALYSIS OF THE COSTS LEVEL AND STRUCTURE OF PUBLIC ACADEMIC INSTITUTIONS In this article graph methods were presented as a tool used in a comparative analysis of polish public universities. The research has been conducted in a spatial interpretation during two years and concerned 57 public universities of academic character. The application of graph procedures in the initial analysis of public universities is, according to the authors, a tool which can be used by internal and external decision-makers in a process of creating a strategy of effective usage of public means, creating ranking lists for comparative purposes. The results should constitute a basis for further and at the same time more detailed cause and effect analysis. The article is another position in authors researches in the area of the usage of taxonomic methods in the analyses of costs structures of public universities.. Keywords: taxonomic methods, public universities, analysis of the cost level 10

11 WIELOWYMIAROWA ANALIZA KONDYCJI FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTW SEKTORA TSL Katarzyna Dębkowska Politechnika Białostocka, Wydział Zarządzania Katedra Informatyki Gospodarczej i Logistyki k.debkowska@pb.edu.pl Przedsiębiorstwa sektora TSL w Polsce stanowią zróżnicowaną grupę podmiotów zarówno pod względem wielkości, struktury organizacyjnej, jak i zakresu świadczonych usług. W okresie recesji gospodarczej przedsiębiorstwa sektora TSL narażone były na utratę równowagi finansowej. W okresie pierwszej fali spowolnienia gospodarczego w Polsce zaobserwowano wyraźne pogorszenie wyników ekonomicznych przedsiębiorstw transportowych. Aktualnie mimo drugiego dna załamania gospodarczego kondycja finansowa przedsiębiorstw transportowych w Polsce nie uległa istotnemu osłabieniu. Niekorzystnie na zachowanie równowagi finansowej przedsiębiorstw wpływa zbyt wysoki poziom kosztów w stosunku do uzyskiwanych przychodów. Z opinii przedsiębiorców wynika, że niekorzystnie na poziom kosztów działalności transportowej oddziałują: wzrost cen paliw, wysokie koszty pracy a także nadmierny fiskalizm państwa. Sytuacje finansowa firm sektora TLS jest zróżnicowana, obserwuje się przedsiębiorstwa o bardzo dobrej kondycji finansowej, ale również wiele firm ogłasza bankructwo. Celem artykułu jest wyodrębnienie klas przedsiębiorstw sektora TSL o zbliżonym poziomie kondycji finansowej na podstawie wybranych wskaźników finansowych oraz identyfikacja wskaźników o największej mocy dyskryminacyjnej. W realizacji celu badawczego wykorzystano metody statystycznej analizy wielowymiarowej analizę skupień, metodę k-średnich oraz drzewa klasyfikacyjne. Źródłem informacji do oceny kondycji finansowej były wyniki finansowe firm zakwalifikowanych do sekcji J według PKD 2007, publikowane w Monitorze Polskim B zamieszczone w bazie EMIS. Uzyskane informacje posłużyły do utworzenia bazy przedsiębiorstw i ich wskaźników finansowych, na podstawie której dokonano statystycznej analizy wielowymiarowej. TSL sector companies in Poland constitute a diverse group of entities both in terms of size, organizational structure and scope of services provided. In the period of economic recession TSL sector companies were exposed to the loss of financial balance. In the period of the "first wave" of economic slowdown in Poland exhibits a distinct deterioration in the economic performance of transport companies. Currently, despite the "second bottom" of the economic collapse of the financial condition of transport companies in Poland has not been significantly reduced. Adverse effect on the financial balance of companies affected by too high costs in relation to revenue generated. The opinion of entrepreneurs that adversely affect the level of costs affect transportation activities: increase in fuel prices, high labor costs and excessive fiscal policy of the state. The financial situation TLS sector companies is diverse, observed companies with very good financial condition, but also many companies declared bankrupt. This article aims to isolate classes TSL sector companies with a similar level of financial condition on the basis of selected financial indicators and to identify indicators with the highest discriminatory power. The objective of the research used a statistical method of multivariate analysis - cluster analysis, k-means method and classification trees. The source of information to assess the financial condition were the financial results of companies qualified for Section H of PKD 2007, published in the Polish Monitor B EMIS included in the database. The information obtained was used to create the database of companies and their financial ratios, under which the multivariate statistical analysis. 11

12 ZASTOSOWANIE MAPY RYZYKA W CELU UWZGLĘDNIENIA WIELKOŚCI STRAT W TESTOWANIU WSTECZNYM Marcin Fałdziński Katedra Ekonometrii i Statystyki Uniwersytet Mikołaja Kopernika marf@umk.pl Celem badania jest przedstawienie możliwości uwzględnienia jednocześnie ilości strat jak i ich wielkości w testowaniu wstecznym. Testowanie wsteczne ma ogromne znaczenie, ponieważ rozróżnienie modeli, które nieprawidłowo szacują ryzyko rynkowe stanowi jedno z kluczowych wyzwań w ilościowym zarządzaniu ryzykiem. Colletaz et al. (2013) przedstawili mapę ryzyka, która jest nowym narzędziem do oceny modeli ryzyka. Dotychczasowe metody testowania wstecznego skupiały się zazwyczaj wyłącznie na ilości strat albo na wielkości strat. Mapa ryzyka łączy w sobie te dwie informacje dzięki czemu daje nowe możliwości porównania modeli szacujących wartość zagrożoną (Value-at-Risk). W badaniu empirycznym wykorzystano różne metody szacowania ryzyka rynkowego mierzonego wartością zagrożoną np. metodą wariancji-kowariancji, modele klasy GARCH czy też modele uwzględniające wartości ekstremalne (Peaks over Thershold). Słowa kluczowe: testowanie wsteczne, wartość zagrożona (Value-at-Risk), ilościowe zarządzanie ryzykiem APPLICATION OF THE RISK MAP IN ORDER TO INCORPORATE MAGNITUDE OF LOSSES INTO BACKTESTING The main aim of this paper is to present a method which takes into account both the number and the magnitude of losses in backtesting. Backtesting has great meaning due to the fact that differentiating risk models which improperly estimate market risk constitutes one of the crucial challenges in quantitative risk management. Colletaz et al. (2013) presented the risk map, which is a new tool to asses risk models. All the previous backtesting procedures focus only on the number or on the magnitude of losses. The risk map combines these two information together giving an opportunity to compare different methods of Value-at- Risk estimation. In the empirical study various methods for market risk estimation were used: i.e. variancecovariance method, class of GARCH models and methods taking into consideration extreme values (Peaks over Threshold). Keywords: backtesting, Value-at-Risk, quantitative risk management 12

13 EFEKTYWNOŚĆ FUNKCJONOWANIA WYBRANYCH URZĘDÓW MIAST W POLSCE W UJĘCIU NIEPARAMETRYCZNYM Szczepan Figiel, Jacek Michalak, Anna Rutkowska Katedra Analizy Rynku i Marketingu Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie s: sfigiel@uwm.edu.pl; michalak@uwm.edu.pl; anna.rutkowska@uwm.edu.pl Przedmiotem przeprowadzonych badań była efektywność funkcjonowania 12 wybranych urzędów miast na prawach powiatu w Polsce w obszarze świadczenia usług administracyjnych. W artykule przedstawiono wyniki badań własnych umożliwiających udzielenie odpowiedzi na pytanie o poziom efektywności funkcjonowania badanych urzędów oraz stopień jej zróżnicowania, co stanowiło główny cel badań. Pomiaru efektywności dokonano w ujęciu nieparametrycznym przy wykorzystaniu metody DEA (ang. Data Envelopment Analysis). Uzyskane wyniki pozwoliły na identyfikację poziomu różnic w efektywności poszczególnych urzędów, co stanowiło podstawę do wyznaczenia optymalnej wielkości nakładów ponoszonych przy świadczeniu usług administracyjnych, a tym samym wskazania kierunku działań zmierzających do poprawy efektywności funkcjonowania badanych urzędów. Na podstawie uzyskanych wyników opracowano również ranking urzędów od najbardziej, do najmniej efektywnych. Słowa kluczowe: efektywność, DEA, administracja publiczna THE EFFICIENCY OF FUNCTIONING THE CITY OFFICES IN POLAND IN THE NON-PARAMETRIC APPROACH The subject of research was the efficiency of 12 selected city offices in cities with district rights in Poland in the area of administrative services. The article presents the results of research which allow to answer the question about the efficiency of the examined offices and degree of its differentiation, which constituted the main purpose of research. Efficiency measurement has been carried out using the nonparametric DEA method (Data Envelopment Analysis). The results allowed the identification of differences in the level of efficiency of individual offices, which constituted the basis for determining the optimum amount of expenditures related to provision of administrative services, thus indicating the measures to improve the efficiency of the offices examined. The results also developed a ranking of offices from most to least effective. Keywords: efficiency, DEA, public administration 13

14 KAPITAŁ LUDZKI UCIELEŚNIONY W POLSKIM HANDLU ZAGRANICZNYM. ANALIZA NA PODSTAWIE WIOD Waldemar Florczak Zakład Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Uniwersytet Jagielloński florczakwaldemar@gmail.com Michał Przybyliński Katedra Teorii i Analiz Systemów Ekonomicznych, Uniwersytet Łódzki micprz@uni.lodz.pl Kapitał ludzki jest jednym z wiodących czynników produkcji determinujących wzrost i konkurencyjność gospodarki. Dążenie do podniesienia jakości tego czynnika zauważalne jest przede wszystkim w przypadku producentów działających na otwartych rynkach międzynarodowych, a więc poddanych silnej presji konkurencyjnej. Celem badania jest określenie tendencji w zakresie zmian zawartości kapitału ludzkiego w polskim handlu zagranicznym na tle innych krajów. Ocena tego zjawiska polegała na oszacowaniu zawartości nakładów pracy w polskim eksporcie w podziale na pracę osób wysoko-, średnio-, i niskowykwalifikowanych. Podobnie, oszacowano struktury nakładów pracy zaoszczędzonych dzięki importowi. Obliczenia przeprowadzono przy użyciu bilansów przepływów międzygałęziowych pochodzących z World Input-Output Database (WIOD), co umożliwiło stworzenia jednolitych szeregów czasowych. Słowa kluczowe: kapitał ludzki, eksport, import, tablica przepływów międzygałęziowych HUMAN CAPITAL EMBODIED IN THE POLISH FOREIGN TRADE. ANALYSIS BASED ON WIOD Human capital is one of the crucial factors determining growth and competitiveness of the economy. Striving for improvement of the quality of this factor is clearly seen in the case of producers operating on open international markets and therefore subject to strong competitive pressures. The aim of the study is to identify trends in the changes in the content of human capital embodied in Polish foreign trade. The way to estimate this phenomenon was to calculate the labor content of Polish exports, broken down by high-, medium-, and low-skilled workers. Similarly, the structure of labor saved thanks to imports was also estimated. Calculations were performed using input-output tables from the World Input-Output Database (WIOD), which allowed for creation of unified time series. Keywords: human capital, exports, imports, input output table 14

15 PRZYCZYNOWOŚĆ W SENSIE GRANGERA MIĘDZY CENAMI ROPY NAFTOWEJ A PRODUKCJĄ I INFLACJĄ W WYBRANYCH PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ Andrzej Geise Katedra Ekonometrii i Statystyki Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu a.geise@doktorant.umk.pl Artykuł ten porusza problem zależności między cenami surowców a aktywnością gospodarczą w kontekście zmian strukturalnych wywołanych kryzysem finansowym w wybranych krajach Unii Europejskiej. Głównym celem pracy jest analiza przyczynowości w sensie Grangera oraz analiza odpowiedzi impulsowych dla cen ropy naftowej, produkcji oraz inflacji w Niemczech, Francji, Danii, Holandii, Polsce, Czechach i UE dla okresu od do r. Do badania krótkookresowej, długookresowej oraz łącznej (krótko- i długookresowej) zależności przyczynowej zastosowano modele korekty błędem. Natomiast do badania reakcji produkcji oraz inflacji na szoki naftowe zastosowano wektorowe modele korekty błędem (VECM). Wyniki empiryczne pokazują, że w badanych gospodarkach istnieje jednokierunkowa zależność przyczynowa od cen ropy do produkcji i inflacji w badanych gospodarkach. Dalsze wyniki wskazują również, że krótkookresowe wahania cen ropy naftowej ponoszą ciężar przywracania systemu do równowagi długookresowej. Słowa kluczowe: ceny ropy naftowej, aktywność gospodarcza, przyczynowość w sensie Grangera, funkcja odpowiedzi impulsowych GRANGER CAUSALITY ANALYSIS BETWEEN OIL PRICES, PRODUCTION AND INFLATION IN SELECTED EUROPEAN UNION COUNTRIES In this article, we examine empirically the relationship between resources prices and economic activity in the presence of structural break due to financial crisis in selected European Union countries. The primary objective is to investigate and analyze the Granger causal relationships and impulse response function between oil prices, production and inflation in Germany, France, Denmark, Nederland, Poland, Czech Republic and EU in period To examine short-run, long-run and joint causality relationship error correction (ECM) model was used. Vector error correction models (VECM) for analysis the reaction of production and inflation on oil price shocks were used. Granger causality tests provide evidence that there is unidirectional causality running from oil prices to production and inflation. Further results shows also that oil prices contribute most to the short-run adjustment to re-establish the long-run equilibrium in the case of analyzed economies. Keywords: Crude oil prices, Economic activity, Granger causality, Impulse response function 15

16 ANALIZA WSPÓŁZALEŻNOŚCI POMIĘDZY POZIOMEM STÓP PROCENTOWYCH A POZIOMEM INFLACJI I KURSAMI WALUTOWYMI ZŁOTEGO Stanisław Gędek Katedra Ekonomii Politechnika Rzeszowska gedeks@prz.edu.pl Kurs walutowy jest jednym z najważniejszych parametrów charakteryzujących gospodarkę danego kraju, podobnie jak poziom inflacji. Poprzez poziom stóp procentowych te dwa parametry związane są ze sobą w mechanizmie transmisyjnym polityki monetarnej. W artykule zostanie podjęta próba określenia parametrów opisujących relację między tymi charakterystykami gospodarki Polski w latach W analizie wykorzystany zostanie wektorowy model korekty błędem (VECM). W dalszym etapie analizy wykorzysta zostanie koncepcja przyczynowości w sensie Gangera dla określenia współzależności pomiędzy kursami walutowymi złotego i inflacją. Opis tych współzależności dopełniony zostanie przy pomocy funkcji odpowiedzi na impuls (IRF). Tak przeprowadzona analiza pozwoli określić jakie były skutki polityki pieniężnej prowadzonej w Polsce w latach Słowa kluczowe: kursy walutowe, stopy procentowe, inflacja, model VECM ANALYSIS OF THE RELATIONSHIP BETWEEN THE LEVEL OF INTEREST RATES, INFLATION AND THE EXCHANGE RATES OF POLISH ZLOTY The currency exchange rate is one of the most important parameters describing economy, as well as the level of inflation. By the level of interest rates these two parameters are related to each other in the transmission mechanism of monetary policy. This the paper is an attempt to determine the parameters that describe the transmission mechanism of monetary policy of Polish economy in the years The vector error correction model (VECM ) will used in the analysis. The further stage of the study will consist of the Ganger causality analysis to determine the interdependencies between exchange rates of Polish zloty and inflation. A description of these interrelationships will be fulfilled with the help of impulse response function (IRF). Such an analysis carried out will determine what were the effects of the Polish monetary policy in the years Keywords: exchange rates, interest rates, inflation, VECM model 16

17 ISSUES IN MODELLING THE FINANCIAL DISTRESS AND BANKRUPTCY OF COMPANIES Marek Gruszczyński Institute of Econometrics, SGH Warsaw School of Economics Paper presents selected issues in designing and implementing models for financial distress and/or bankruptcy of companies. Major topics include: (1) discussion on the variability of methods for assessing and explaining financial distress, (2) review of new quantitative approaches in the field, including the attempt by Campbell, Hilscher and Szilagyi (2008), (3) survey of recent papers on the topic published in Poland. Keywords: financial distress, bankruptcy, corporate failure, default risk MODELOWANIE ZAGROŻENIA FINANSOWEGO I BANKRUCTWA PRZEDSIĘBIORSTW: PROBLEMY METODYCZNE Artykuł przedstawia wybrane kwestie modelowania zagrożenia finansowego i bankructwa przedsiębiorstw. Główne tematy to: (1) dyskusja różnorodnych podejść do określania oraz wyjaśniania zagrożenia finansowego (2) przegląd nowych podejść ilościowych, w tym także ujęcie Campbella, Hilschera i Szilagyi ego (2008), (3) przegląd ostatnich prac na temat modelowania zagrożenia finansowego opublikowanych w Polsce. Słowa kluczowe: zagrożenie finansowe, bankructwo/ upadłość, ryzyko upadłości 17

18 ZASTOSOWANIE MODELI MIESZANYCH ORAZ METOD RODZIN KLASYFIKATORÓW DO SZACOWANIA PARAMETRÓW RYZYKA FINANSOWEGO. Urszula Grzybowska, Marek Karwański Katedra Informatyki Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie urszula_grzybowska@sggw.pl; marek_karwanski@sggw.pl W ryzyku kredytowym krytyczne znaczenie ma szacowanie LGD - wartości odzysku zobowiązań od klientów będących w stanie niewypłacalności. LGD traktowane jest jako zmienna losowa, często o rozkładzie dwumodalnym. Do szacowania wielkości LGD stosuje się zaawansowane modele statystyczne takie jak regresja beta. Niestety parametryczne metody trzeba korygować o tzw. poprawki typu inflated rate. W przeciwieństwie do klasycznych metod statystycznych opartych na rozkładzie prawdopodobieństwa, rodziny klasyfikatorów takie jak boosting gradientowy czy lasy losowe przetwarzają tzw. informację i pozwalają na bardziej elastyczne dopasowanie modeli. Problemem jest budowa statystyk przy pomocy których można porównać rezultaty tych modeli. W pracy przedstawione zostaną wyniki stosowania metod statystycznych i data miningowych do modelowania LGD na danych rzeczywistych pochodzących z dużego polskiego banku. Słowa kluczowe: LGD, modele mieszane, lasy losowe, boosting gradientowy APPLICATION OF MIXED MODELS AND FAMILIES OF CLASSIFIERS TO ESTIMATION OF FINANCIAL RISK PARAMETERS The essential role in credit risk modeling is Loss Given Default (LGD) estimation. LGD is treated as a random variable with bimodal distribution. For LGD estimation advanced statistical models such as beta regression can be applied. Unfortunately, the parametric methods require amendments of the inflation type. Contrary to classical statistical methods based on probability distribution, the families of classifiers such as gradient boosting or random forests operate with information and allow for more flexible model adjustment. The problem encountered is comparison of obtained results. The aim of the paper is to show results of LGD modeling using statistical methods and data mining approach. Calculations were done on real life data from one of polish large banks. Keywords: LGD, mixed models, random forests, gradient boosting 18

19 ZASTOSOWANIE SZTUCZNEJ SIECI NEURONOWEJ WSPOMAGAJĄCEJ PROCES ZARZĄDZANIA PORTFELEM AKCJI W UJĘCIU OKRESU INWESTOWANIA NA WYBRANYCH GIEŁDACH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH Marcin Halicki 1, Tadeusz Kwater 2 1 Zakład Polityki Regionalnej i Gospodarki Żywnościowej 2 Katedra Inżynierii Komputerowej Uniwersytet Rzeszowski s: mhalicki@ur.edu.pl; tkwater@ur.edu.pl Internacjonalizacja gospodarek, z którą niewątpliwie mamy do czynienia, wywiera wpływ nie tylko na współzależność gospodarek poszczególnych krajów, lecz także na inne podmioty, do których można zaliczyć m.in. instytucje finansowe. Jednakże w okresie rozpoczynającym się od upadku Lehman Brothers, roczna wartość transakcji finansowych na świecie, według raportu Life after Lehman, Five years on, jest nadal o ok. 30% niższa niż w latach silnego rozwoju rynków kapitałowych, tj. w latach Z tego powodu efektywny proces zarządzania portfelem instrumentów finansowych, w tym także akcji, musi uwzględniać także międzynarodową dywersyfikację, która wymaga odpowiedniego wyboru giełd papierów wartościowych. Wybór ten może zostać wspomożony przez narzędzie zwane sztucznymi sieciami neuronowymi. Celem niniejszej publikacji jest zatem próba zastosowania sztucznych sieci neuronowych w procesie wspomagania wyboru giełd papierów wartościowych w ramach zarządzania portfelem akcji. W powyższym kontekście, dla charakteryzacji giełd papierów wartościowych zaproponowano 5 istotnych cech. Podano definicje tych cech uwzględniając terminologię z obszaru nauk ekonomicznych. Reasumując, na podstawie wybranych cech giełd papierów wartościowych zaprezentowano zastosowanie sztucznych sieci neuronowych w procesie wspomagania decyzji wyboru giełd papierów wartościowych celem inwestycji środków pieniężnych w akcje z perspektywy uzyskania wysokiej stopy zwrotu. Zaprezentowane rozważania będą stanowiły przyczynek do odrębnych badań. Słowa kluczowe: sztuczna inteligencja, giełdy papierów wartościowych, cechy APPLICATION OF ARTIFICIAL NEURAL NETWORK SUPPORTING THE PROCESS OF PORTFOLIO MANAGEMENT IN TERMS OF TIME INVESTMENT ON THE SELECTED STOCK EXCHANGES The internationalization of economies, which we have to deal with, has an impact not only on the interdependence of the economies of individual countries, but also on other entities, which may include financial institutions. However, during the period commencing from the collapse of Lehman Brothers, the annual value of financial transactions in the world, according to the report "Life after Lehman, Five years on" is still about 30% lower than during the strong development of the capital markets, which was in years For this reason, an effective process for portfolio management of financial instruments (including shares too) must take into account international diversification, which requires an appropriate choice of stock exchanges. This choice can be supported by a tool that is called artificial neural networks. The purpose of this paper is an attempt to apply some artificial neural networks for the selection of stock exchanges in the framework of portfolio management. In this context, for the characterization of stock exchanges, five essential features will be proposed. Definitions of these characteristics take into account the terminology of the area of economics. In summary, basing on selected characteristics of the securities exchanges, it will be presented what is attempt to apply artificial neural network in the selection process of stock exchanges for investment funds in the shares of the prospects of high returns. The presented considerations will be a contribution to other studies. Keywords: artificial intelligence, stock exchanges, feature 19

20 EFEKTYWNOŚĆ A RYZYKO FINANSOWE UBEZPIECZENIOWYCH FUNDUSZY KAPITAŁOWYCH Magdalena Homa Instytut Nauk Ekonomicznych Uniwersytet Wrocławski homam@prawo.uni.wroc.pl Ubezpieczenia z funduszem kapitałowym (UFK) to kontrakty ubezpieczeniowe, które łączą aspekt ubezpieczeniowy z inwestycjami. Ponieważ ubezpieczenia te mają otwartą strukturę i są transparentne dają ubezpieczonym możliwość decydowania o składzie portfela w okresie trwania ubezpieczenia. W Polsce kontrakty typu UFK umożliwiają ubezpieczonemu gromadzenie oszczędności w indywidualnie utworzonym przez niego portfelu, składającym się z funduszy kapitałowych różniących się pod względem ryzyka ipolityki inwestycyjnej. W związku z tym jest to produkt złożony, który wymaga pewnej aktywności od samego ubezpieczającego się w zakresie określania własnych potrzeb oraz analizy rzeczywistości ekonomicznej. Podjęcie właściwej decyzji co do optymalnego zakresu ubezpieczenia oraz przyjęcie określonej strategii inwestowania środków gwarantuje ubezpieczonemu odpowiednią wypłatę w przyszłości. Specyfika ubezpieczeń z funduszem kapitałowym w Polsce wynikająca z faktu, że są to ubezpieczenia, w których ryzyko ponosi ubezpieczony, a tym samym to on ponosi odpowiedzialność za ewentualne negatywne skutki swoich decyzji stanowiła przesłankę do oceny tego typu ubezpieczeń z punktu widzenia samego ubezpieczonego. Dlatego też w artykule przeprowadzono ocenę efektywności i ryzyka finansowego ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych różniących się strategią inwestycyjną. Wiedza ta umożliwi ubezpieczonemu kontrolę i ewentualną zmianę strategii postępowania w okresie trwania ubezpieczenia dostosowując skład portfela do sytuacji rynkowej, a tym samym zapewniając sobie wypłatę dostosowaną do własnych potrzeb Słowa kluczowe: ubezpieczenia z UFK, fundusz kapitałowy, ryzyko finansowe, efektywność inwestycji EFFECTIVENESS AND FINANCIAL RISK OF INSURANCE EQUITY FUNDS A unit-linked insurance (UFK) is an insurance contract combining an insurance aspect and investment. Because the UFK insurance have an open structure and are transparent, they give the insured an opportunity to decide on portfolio composition within the insurance period. In Poland, the UFK-type contracts enable the insured party to accumulate savings within investment portfolio formed by him on an individual basis, consisting of funds conducted independently of the insurer by external investment fund associations. So this is a complex product and it requires a particular activity from the insurance taker himself within the scope of identification of own needs and analysis of economic reality. Taking of decision as far as optimum extent of cover and adopting a particular strategy of fund investment is concerned assures the insured party a relevant insurance payment in future. Specificity of the unit-linked insurance in Poland arising from the fact that it is insurance where the insured bears the risk thus he bears responsibility for any possible negative consequences of his decisions, constituted a premise to analyse this type of insurance from the point of view of the insured himself. Therefore the aim of the article is the analyse financial risk and evaluation efficiency of the portfolio of unit-linked insurance depending on fund investment strategy adopted were examined. Such knowledge will enable the insured to check and possibly change the proceeding strategy during the period of insurance adjusting the composition of portfolio to market situation and consequently assuring reimbursement adjusted to own needs. Keywords: unit-linked insurance (ULI), equity funds, financial risk, investment efficiency 20

21 ODWZOROWANIE NA STRUKTURĘ UTAJONĄ (PLS) W OCENIE UWARUNKOWAŃ SPOŁECZNEGO ZAUFANIA DO BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH Marcin Idzik Katedra Ekonomiki Rolnictwa i Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie marcin_idzik@sggw.pl Zaufanie jest kluczowym czynnikiem warunkującym współpracę konsumentów z bankami. Banki zajmują wysoką pozycję pod względem społecznego zaufania. Istnieje wiele opracowań prezentujących poziom społecznego zaufania do banków. Brak jednak analiz ujawniających uwarunkowania zaufania i mechanizm tego zjawiska. Celem artykułu jest identyfikacja czynników kształtujących zaufanie do banków spółdzielczych w Polsce. W artykule zastosowano gradacyjny model teorii zaufania w analizie zaufania do banków. Model teoretyczny poddano empirycznej weryfikacji wykorzystując modele cząstkowych najmniejszych kwadratów. Przedstawiono gradacyjne zróżnicowanie zaufania w zależności od rodzaju oczekiwań, jakie konsumenci kierują pod adresem banków spółdzielczych. Badano trzy grupy czynników: normatywne, efektywnościowe oraz aksjologiczne. Kluczowe znaczenie w kształtowaniu zaufania mają czynniki zaliczane do grupy normatywnych oraz efektywnościowych. Wyniki modelowania partial least square regression (PLS) ujawniły dodatkową grupę czynników o charakterze uwarunkowań altruistycznych. Dzięki temu była możliwa rozbudowa modelu teoretycznego uwarunkowań zaufania o ważną na rynku finansowym kategorię oczekiwań altruistycznych. Bazę danych empirycznych stanowiły wyniki badań własnych zrealizowanych w IV kw.2014 r. na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie N=1000 mieszkańców kraju (w tym N=763 klientów banków) Słowa kluczowe: zaufanie, bankowość detaliczna, partial least square regression, depozyty, model gradacyjny, metoda cząstkowych najmniejszych kwadratów PARTIAL LEAST SQUARE REGRESSION IN THE EVALUATION OF THE CONDITIONS OF SOCIAL TRUST IN COOPERATIVE BANKS Trust is the key factor on which the consumers cooperation with banks depends. Banks are high in the hierarchy of social trust. There are many papers presenting the level of social trust in banks. However, there are no analyses revealing on what the trust depends and the mechanisms of this phenomenon. The objective of this paper is to identify the factors influencing the trust in cooperative banks in Poland. The paper has employed a gradational model of trust theory in the analysis of the trust in banks. The theoretical model has undergone empirical verification using partial least square regression. The paper presents a gradational diversification of the trust depending on the expectations the consumers have from cooperative banks. Three groups of factors were studied, that is to say, normative, effective and axiological. The factors included in the normative and performative groups are regarded as having key significance in shaping trust. The results of the partial least square regression (PLS) modelling revealed an additional group of factors with altruistic characteristics. Owing to that, it was possible to expand the theoretical model on what trust depends based on an important category in the financial market, namely, altruistic expectations. The database for the empirical data were the results of TNS s own studies conducted in the fourth quarter of 2014 on a nationwide representative sample of N=1000 country residents (including N=763 customers of banks). Keywords: trust, retail banking, partial least square regression, deposits, gradational model 21