Samorządowa polityka prorodzinna

Transkrypt

1 3(44)2014 lipiec ISSN w numerze: Polityka prorodzinna dobre praktyki 4-5 Jak poprawiać jakość edukacji w gminach? 6 I Forum Organizacji Pozarządowych i Inicjatyw Obywatelskich Powiatu Krakowskiego 7 Okiem eksperta 12 Małopolska w drodze do starości Znamy już laureatów 7. edycji konkursu Małopolskie Wektory Współpracy Str. 7 słowo od wydawcy: Szanowni Państwo, W kolejnym numerze Na Szlaku, tematem przewodnim uczyniliśmy politykę prorodzinną. W ostatnich miesiącach wiele dzieje się w tym zakresie. Przedstawiamy Państwu przesłanki, które decydują, iż nadszedł już najwyższy czas, by polityką tą zająć się jak najbardziej poważnie. Prezentujemy także przykłady i doświadczenia, które mogą stanowić inspirację do podejmowania podobnych działań przez kolejne gminy i powiaty. Mamy nadzieję, że nasze teksty zachęcą kolejne Rady Gmin i Powiatów do przeanalizowania sytuacji demogra icznej na swym terenie i że w naszych artykułach znajdą inspirację do podjęcia własnych działań i wykreowania oryginalnych rozwiązań. Na łamach naszego kwartalnika znajdą Państwo także informację o ogólnopolskim projekcie, którego liderem jest ośrodek FRDL w Katowicach. To cenna inicjatywa, która może przynieść poprawę jakości kontraktowania realizacji usług publicznych przez organizacje pozarządowe. To rozwiązanie szeroko jest wykorzystywane w krajach o dużych tradycjach demokratycznych. Z jednej strony przynosi ono zwiększenie zaangażowania społecznego obywateli, z drugiej odciąża samorząd od konieczności zajmowania się wszystkim. Dzięki niemu samorząd staje się bardziej kreatorem i strategiem niż wykonawcą i realizatorem. Może więc w większym stopniu skupić się na swej podstawowej funkcji kreowania rzeczywistości społeczno-gospodarczej oraz budowaniu narzędzi rozwoju. Zachęcamy Państwa do udziału w tym projekcie. Pragniemy także zwrócić Państwa uwagę na tekst odnoszący się do przedsięwzięcia zrealizowanego przez Związek Międzygminny w Proszowicach. Opracowany w jego ramach komplet 108 dokumentów strategicznych związanych z optymalizacją i poprawą jakości usług edukacyjnych realizowanych na terenie 9 gmin należących do Związku stanowi dobry przykład współpracy międzygminnej. Janusz Olesiński Dyrektor FRDL MISTiA Rodzina jako fundament rozwoju lokalnego Samorządowa polityka prorodzinna Wbrew utyskiwaniom wielu środowisk głównie organizacji obywatelskich skupiających przedstawicieli rodzin wielodzietnych których zdaniem samorządy terytorialne nie realizują polityk prorodzinnych, jest zgoła odwrotnie to właśnie samorządy terytorialne odgrywają najbardziej istotną rolę w kreowaniu tego typu polityk i ich skutecznym wdrażaniu. Realizacja przez samorządy wielu programów i projektów z obszaru polityki prorodzinnej ma podłoże przede wszystkim w chęci rozwiązywania problemów rodzin wielodzietnych oraz ograniczania negatywnych skutków zmian demograficznych. Polityka prorodzinna nie jest przecież tylko kwestią rozdawania środków finansowych, ale stworzenia odpowiedniego klimatu dla rodzin. Działania podejmowane przez samorządy zmierzają więc w kierunku aktywizacji rodziny, angażując poszczególne osoby w życie społeczności lokalnej. Istotne jest też, że projekty podejmowane przez samorządy dostępne są dla wszystkich rodzin wielodzietnych, bez względu na ich dochody. W tym kontekście bardzo wyraźnie należy podkreślić, że mamy już na szczęście za sobą traktowanie polityki prorodzinnej w ujęciu wąskim, wyłącznie jako elementu pomocy społecznej, kierowanej do rodzin dotkniętych ubóstwem czy też patologiami, takimi jak np. przemoc w rodzinie czy alkoholizm. Zgoła odwrotnie. Coraz częściej polityka prorodzinna stanowić zaczyna ważny instrument kształtowania rozwoju wspólnot samorządowych, w perspektywie wieloletniej.to reakcja na zmieniającą się sytuację rodzin, a przede wszystkim: brak prostej zastępowalności pokoleń, spadek liczby urodzeń implikuje konieczność podjęcia działań promujących wzrost dzietności rodzin, kulturową dyskryminację rodzin wielodzietnych (utożsamianie dzietności z patologią), niezadowalającą kondycję ekonomiczną i społeczną rodzin wielodzietnych, niewystarczającą promocję dzietności. Powiedzmy sobie szczerze, polityka prorodzinna samorządom się po prostu opłaca. Większość dochodów samorządu jest uzależniona bezpośrednio i pośrednio od liczby i zamożności mieszkańców, więc żywotnym interesem władz samorządowych jest zwiększanie przyszłej liczby podatników. Polityka prorodzinna może też dawać natychmiastową korzyść, zachęcając młodych ludzi myślących o założeniu rodziny do wyboru miejsca zamieszkania na terenie danego samorządu, gdzie mogą liczyć na bardziej przychylną dla rodzin politykę lokalnych władz. 2

2 1 Świadomość tych uwarunkowań jest w środowiskach samorządowych coraz większa. Zadania wobec rodzin wielodzietnych stają się częścią spójnej polityki społecznej przyjaznej rodzinie, wspierającej ją w realizacji funkcji wychowawczej, opiekuńczej, socjalizacyjnej, prokreacyjnej itd. W ten sposób samorządy wspierają rodziny w budowaniu prawidłowych relacji oraz we właściwym wypełnianiu ról społecznych przez jej członków. Samorządowa polityka prorodzinna nie jest adresowana wyłącznie do rodzin, ale nastawiona jest także na aktywne wspomaganie i ochronę rodzin oraz na pobudzanie przez różne podmioty ich aktywności i odpowiedzialności. Celem polityki prorodzinnej jest bowiem nie zastępowanie, ale wspomaganie rodzin w wypełnianiu przez nie podstawowych funkcji i zapobieganie ewentualnym zagrożeniom. Godny podkreślenia jest także fakt, iż polityka ta jest bardzo często formułowana wspólnie z jej odbiorcami, co nie tylko zapewnia jej skuteczność, ale także wpływa na budowanie społeczeństwa obywatelskiego, zaangażowanego w funkcjonowanie lokalnej wspólnoty mieszkańców. Oczywiste jest dla samorządowców, że sformułowanie programu prorodzinnego powinno być poprzedzone diagnozą sytuacji rodzin, w tym zwłaszcza diagnozą obszarów problemowych wymagających interwencji oraz diagnozą sytuacji demograficznej i prognozą przewidywanych z tego tytułu zmian. Dlatego z pełnym przekonaniem twierdzę, że we wszystkich gminach i powiatach realizowane są działania z zakresu wsparcia rodziny, natomiast w kilkuset samorządach mają one charakter długookresowych przedsięwziąć systemowych i kompleksowych, a nie tylko punktowych i jednorazowych. W dużej mierze osiągnięcie sukcesu we wdrażaniu polityki prorodzinnej zależy od zasobów finansowych samorządu, ale także od inwencji wielu środowisk zaangażowanych we wsparcie rodziny. Dzięki współpracy administracji z samorządowymi jednostkami organizacyjnymi, przedsiębiorcami, organizacjami obywatelskimi czy też kościołem, udaje się stworzyć efektywny system wsparcia rodzin, i co ważne, często bez konieczności angażowania w jego realizację znacznych środków finansowych. W mniejszych samorządach wystarczy już kwota kilkunastu tysięcy złotych rocznie, by zbudować skuteczny system wsparcia rodziny, a w dużych miastach realizację tego celu zagwarantować może zaangażowanie rzędu kilkudziesięciu tysięcy złotych. Warto wymienić kilka dobrych praktyk, konkretnych działań poodejmowanych przez samorządy w ramach realizacji polityki prorodzinnej. Sztandarowym przykładem jest rola samorządów we wdrażaniu programu Rodzina Trzy Plus. W ramach tych projektów samorządy stwarzają dużym rodzinom ofertę dokonywania tańszego zakupu różnych towarów, szerszego dostępu do dóbr kultury, sportu i rozrywki oraz możliwość korzystania ze stałych, tymczasowych, świątecznych lub okazjonalnych ulg i zwolnień oferowanych przez partnerów instytucjonalnych i przedsiębiorców. Ulgi i zwolnienia poprzez Kartę Rodzina Trzy Plus oferowane są m.in. w formie: karnetów, kart rabatowych czy też niższych cen stałych, ulg w odpłatnościach za korzystanie z usług publicznych (np. odpłatność za przedszkola, tańszy lub bezpłatny bilet rodziny w komunikacji miejskiej). Realizacja tego typu programów stanowi nie tylko faktyczne wsparcie dla dużych rodzin, ale przyczynia się też do rozwoju działalności prowadzonej przez partnerów. Dzięki ich zaangażowaniu inicjuje się wśród mieszkańców idee pomocowości i współodpowiedzialności społecznej. Dobre przykłady działalności ponad 100 samorządów, w których wdrożono program Rodzina Trzy Plus znacząco przyczyniły się do uruchomienia 16 czerwca br. rządowego programu Karta Dużej Rodziny. Szacuje się, z korzystać z niego będzie mogło nawet 3,4 mln osób, a niebagatelną rolę w jego przeprowadzeniu odgrywać będą samorządy terytorialne. Karta Dużej Rodziny to ogólnopolski program opracowany przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. To system zniżek dla rodzin 3+ zarówno w instytucjach publicznych, jak i w firmach prywatnych. Ideą Karty jest ułatwienie rodzinom 3+ dostępu do kultury, aktywnego spędzania czasu oraz obniżenie kosztów codziennego życia. Samorządy terytorialne biorą też aktywny udział w ogólnopolskiej kampanii Postaw na rodzinę (jej celem jest zmiana wizerunku dużych rodzin, przełamanie stereotypu, że jest to rodzina patologiczna), programie Szkoła Przyjazna Rodzinie, współpracują ze Związkiem Dużych Rodzin Trzy Plus. Bardzo praktyczny i pozytywny wymiar dla rodziny mają takie działania samorządów jak: zwiększenie liczby żłobków i przedszkoli, ułatwienia w zakładaniu żłobków i przedszkoli, wydłużenie czasu pracy przedszkoli, żłobków, świetlic szkolnych, działania na rzecz dialogu międzypokoleniowego, pomoc rodzinom dotkniętym problemem alkoholowym, narkotykowym oraz przemocy domowej, jednorazowe dodatkowe zasiłki wypłacane przez samorządy po urodzeniu dziecka, tzw. becikowe samorządowe. Wiele z projektów samorządowej polityki prorodzinnej dotyczy rynku pracy, tak jak np.: działania podejmowane we współpracy z urzędami pracy dotyczące pomocy w powrocie do pracy lub w znalezieniu zatrudnienia dla matek małych dzieci, programy kompleksowej pomocy profilaktyczno-terapeutycznej dla rodzin doświadczających problemów spowodowanych migracją zarobkową. Wspomnieć warto też o inicjatywach tworzenia w budynkach administracji publicznej miejsc przyjaznych dzieciom i rodzinie. Miejsca te pozwalają rodzicom na łączenie obowiązków opieki nad dziećmi z załatwieniem spraw urzędowych. Urząd przyjazny maluchom W Urzędzie Gminy Klucze wydzielono dwa miejsca zabaw, z których korzystać mogą dzieci rodziców załatwiających w budynku urzędowe sprawy. Kolorowe, plastikowe stoliki z krzesełkami, na nich drewniane zabawki oraz kredki i obrazki do kolorowania takie zestawy czekają na dzieci, które towarzyszą rodzicom udającym się do Urzędu Gminy Klucze. Stoliki z zabawkami, które umilają czas najmłodszym, urządzono w korytarzach, w dwóch miejscach budynku urzędu na parterze oraz przy kasie na II piętrze. Kąciki zabaw zorganizowaliśmy z myślą o rodzicach, którzy przychodzą do nas ze swoimi pociechami. Zdajemy sobie sprawę, że w zależności od ilości interesantów, czas oczekiwania na załatwianie jakiegoś wniosku w urzędzie może się wydłużyć. Najmniej cierpliwe są wtedy dzieci. Mamy nadzieję, że takie miejsce dla maluchów nie pozwoli im się wtedy nudzić mówi Wójt Gminy Klucze Kazimierz Ściążko. źródło: Katalog tych przykładowych działań realizowanych przez samorządy w ramach prowadzonej przez nie polityki prorodzinnej budzi szacunek. Choć rzecz jasna sporo jeszcze przed samorządami do zrobienia. Tym bardziej, że waga problemów takich jak demograficzny niż, zmiana modelu rodziny, duża skala bezrobocia (szczególnie wśród ludzi młodych), będzie w przyszłości nie maleć, a rosnąć. Marek Wójcik Dyrektor Biura Związku Powiatów Polskich 2 MISTiA na Szlaku 3/2014

3 Polityka prorodzinna w Małopolsce Kryzys demograficzny trwa w Polsce od wielu lat. Polacy mają mniej dzieci, niż pragną, niż planowali, a czasami wręcz rezygnują z rodzicielstwa. Pokonanie tego problemu jest jednym z najważniejszych zadań, jakie stoją przed samorządem województwa. Marek Sowa Marszałek Województwa Małopolskiego Polityka prorodzinna władz województwa małopolskiego ukierunkowana jest na wspieranie i promowanie rodzin z dziećmi. Ze społecznego czy ekonomicznego punktu widzenia to właśnie one są najbardziej istotne, ponieważ zapewniają ciągłość pokoleń i narodów, a także stanowią inwestycję, która w przyszłości przyniesie społeczeństwu określone korzyści. Rodzina jest siłą napędową całego regionu, należy zatem otoczyć ją szczególną opieką, dając wsparcie w wypełnianiu jej funkcji. W czasach, kiedy brak dzieci motywowany jest często powodami ekonomicznymi, konieczne jest wspieranie rodzin w rozwiązywaniu problemów bytowych i opiekuńczych. Takie działania muszą być podejmowane na każdym szczeblu, nie tylko na poziomie ogólnopolskim, ale również na poziomie samorządów, które są najbliżej mieszkańców i najlepiej znają ich sytuacje i potrzeby. Małopolska jest jednym z nielicznych województw mających dodatni przyrost naturalny. To duży powód do radości, jednak również w naszym regionie niezbędne jest dostrzeżenie zagrożeń, z jakimi boryka się współczesna rodzina. Świat się zmienia, zmienia się też model rodziny. W polityce prorodzinnej istotnym działaniem jest zapobieganie rozluźnianiu więzi społecznych oraz tworzeniu dystansu między pokoleniami, co często związane jest ze zmianą modelu rodziny z tradycyjnej w nowoczesną. Rodzina, niezależnie od formy, jaką przyjmuje, pozwala zaspokajać uniwersalne potrzeby człowieka: potrzebę bliskości i oparcia. Coraz bardziej elastyczne wzory życia rodzinnego pozwalają łączyć różne sfery działalności z pełnieniem ról rodzicielskich. Mimo, że w praktyce nie zawsze jest to proste, istotne jest, aby decyzja o założeniu rodziny nie musiała oznaczać rezygnacji z własnych aspiracji. Przeciwnie. Łączenie pracy zawodowej z wychowaniem dzieci pomaga wprowadzić dziecko w dorosłe życie i uczy go pozytywnych wartości, które niesie ze sobą praca. Celem prowadzonej polityki prorodzinnej powinno być ułatwianie godzenia ról i obalenie stereotypu mówiącego o konieczności wyboru między pracą a dziećmi. Władze naszego województwa mocno wspierają działania organizacji pozarządowych zaangażowanych w pomoc rodzinie. Robimy to poprzez organizację konkursów dotacyjnych mających na celu m.in. organizację czasu wolnego dla dzieci i młodzieży oraz zapobiegania wykluczeniu osób starszych. Dotowane projekty pełnią niebagatelną rolę we wspieraniu współczesnych rodzin, nie tylko w zapobieganiu i przezwyciężaniu zagrożeń, ale też budowaniu relacji międzypokoleniowych. Małopolska jest regionem przyjaznym rodzinie i ceniącym tradycyjne wartości. Wiemy, że szczęśliwa i dobrze prosperująca rodzina potrzebuje godziwych warunków życia oraz musi być otoczona właściwą opieką. Dlatego też zapewnienie dobrych warunków bytowych i miejsc pracy, to zagadnienia którym poświęcono wiele miejsca w przygotowanych programach strategicznych, m.in. Kapitał Intelektualny i Rynek Pracy oraz Włączenie Społeczne. W chwili obecnej realizowane są również liczne programy z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, przeciwdziałania narkomanii czy profilaktyki depresji. Warto w tym miejscu wspomnieć o Programie Profilaktyki Depresji Wyprzedzić Smutek, który cieszy się dużą popularnością wśród zainteresowanych. Realizujemy również działania z zakresu pomocy społecznej m.in. wdrażając nowe metody pracy z rodziną. Mocno wspieramy też rozwój rodzicielstwa zastępczego m.in organizując konkurs dla rodzinnych domów dziecka, rodzin zastępczych i adopcyjnych pt. Moja Rodzina w ramach Dnia Rodzicielstwa Zastępczego. W Małopolsce, z myślą o rodzinie, robi się wiele. Wiemy jednak, że można zdziałać jeszcze więcej. Realizując działania w obszarze polityki prorodzinnej przystąpimy w tym roku do rządowego programu dla rodzin wielodzietnych. Zapewni to zniżki, promocje i przywileje w instytucjach państwowych oraz podmiotach komercyjnych, w obszarze m.in. edukacji, transportu i komunikacji, kultury, sportu i turystyki. Przystąpienie do programu jest wyrazem świadomości, jak ważną i wielką pracę wykonują rodzice, wyrazem uznania, ale również gestem solidarności. Dlaczego polityka prorodzinna powinna być dla samorządów tematem kluczowym? Rodzina jest najmniejszą wspólnotą i trzeba ją wspierać. Rodzicielstwo zmienia człowieka, czyni go dojrzalszym i bardziej odpowiedzialnym. To, co się dzieje w rodzinie, potem procentuje w dorosłym życiu. Kryzys demograficzny, który może trwać jeszcze przez wiele lat, powoduje, że władze województwa poszukują jak najlepszych rozwiązań. Chcemy, by Małopolanie mogli bez obaw realizować swoje marzenia o rodzinie. MISTiA na Szlaku 3/2014 3

4 Polityka prorodzinna dobre praktyki Wsparcie dużych rodzin w Murowanej Goślinie Samorząd Gminy Murowana Goślina od ubiegłego roku realizuje Program Duża Rodzina. Ma on służyć przede wszystkim docenieniu i wsparciu rodzin wychowujących większą liczbę dzieci (od trójki w górę) i promocji rodzicielstwa. Programem objęte są rodziny posiadające minimum 3 dzieci, w wieku do 18 lat lub 24 lat, gdy dziecko uczy się lub studiuje. Każdy członek rodziny otrzymuje kartę dużej rodziny, która uprawnia do zapisanych w programie świadczeń. W Murowanej Goślinie mieszka 177 rodzin z trojgiem i więcej dzieci, w których wychowuje się 576 dzieci. Potencjalnymi uczestnikami programu są też duże rodziny z dziećmi do 24. roku życia, których jest 321 z 1100 dziećmi. Obecnie uczestnikami programu jest 177 rodzin, którym wydano 914 kart dużej rodziny. W przypadku Murowanej Gośliny szczególnie doceniana jest 70% ulga na autobusową komunikację publiczną (5 linii komunikacji wewnątrzgminnej i 2 linie do Poznania). Obejmuje ona zarówno dzieci, jak i rodziców. Ulga jest refundowana przez Gminę przewoźnikom i poza oczywiście pewnymi drobnymi wydatkami administracyjnymi, jest to jedyny koszt ponoszony przez Gminę na realizację programu. Ponadto uczestnicy programu mogą skorzystać z 50% zniżki na odpłatne imprezy (głównie koncerty) organizowane przez ośrodek kultury. Podobną zniżkę otrzymają dzieci uczęszczające na zajęcia do pracowni rzeźby i ceramiki, pracowni plastycznej czy uczące się gry na instrumentach w szkółce orkiestry dętej Ochotniczej Straży Pożarnej. Posiadacze karty dużych rodzin otrzymają również 50% ulgę na odpłatne imprezy sportowe i turystyczne organizowane przez spółkę komunalną MG SPORT i Związek Międzygminny Puszcza Zielonka, którego Murowana Goślina jest inicjatorem. Oczywiście oferta instytucji gminnych obejmuje tylko określone sfery życia. W związku z tym zachęcamy prywatne firmy i przedsiębiorców, aby byli partnerami programu. Dzisiaj, po niecałym roku działania z zaproszenia skorzystało około 20 firm, oferując rodzinom ulgi w bardzo wielu dziedzinach. Niemal każdego miesiąca pojawia się ktoś nowy. Mamy już w Programie sklepy odzieżowe, gabinety kosmetyczne i fryzjerskie, sklep z owocami i warzywami, sklep komputerowy, zakład optyczny, stację kontroli pojazdów, zakład fotograficzny, pizzerię. Jest także pole paintballowe, akademia piłkarska Piotra Reissa, czy prywatne przedszkole. Co ciekawe, pojawiają się także firmy spoza Murowanej Gośliny z Poznania, Torunia. Mamy również wstępne zainteresowanie ze strony jednego z beskidzkich schronisk. Być może pojawią się też inni chętni z branży agroturystycznej. Jak pokazują doświadczenia z innych gmin, któ- 4 re wcześniej wprowadziły karty, korzyść jest obopólna rodziny zyskują wsparcie, a firmy zyskują nowych, oddanych klientów. Poza tym informacja o firmach znajduje na stronie www gminy i w miesięczniku wydawanym przez gminę. Żeby nie ograniczać się tylko do działań lokalnych wystąpiliśmy z propozycją wzajemnego honorowania kart wydanych przez Murowaną Goślinę, Poznań i Czerwonak gmin z terenu aglomeracji poznańskiej, które do tej pory wprowadziły Kartę Dużej Rodziny. Współpraca poszerzyłaby wspólną ofertę dla dużych rodzin i stałaby się znakomitym sposobem integracji mieszkańców. Murowana Goślina ma za sobą już pierwsze doświadczenie z tym związane. Przy organizacji w 2013 r. IX Memoriału Arkadiusza Gołasia, w którym wystąpiły czołowe zespoły siatkarskiej PlusLigi oraz historycznego widowiska plenerowego Miłość, armaty, konfederaty honorowane były Karty Dużej Rodziny ze wszystkich trzech gmin. Podobnie będzie w tym roku. Karty będą honorowane września na kolejnym X już Memoriale Arkadiusza Gołasia, na który zawitają m.in. mistrzowie Polski Skra Bełchatów, a gościem specjalnym będzie słynny brazylijski siatkarz Giba. Innym wydarzeniem otwartym dla dużych rodzin także z innych gmin będą lipcowe, plenerowe widowiska Śpiący Rycerze Królowej Jadwigi. To niesamowita opowieść o lokacji miasta i legendach z nim związanych stworzona przez 150 aktorów statystów, naszych mieszkańców w wieku od 3 do 70 lat. Program Duża Rodzina to niejedyny element wsparcia rodzin w Murowanej Goślinie. W 2000 r. Rada Miejska powołała Fundację Murowana Goślina Gmina miejsko-wiejska położona w Wielkopolsce, w powiecie poznańskim, 20 km od Poznania, mieszkańców. MISTiA na Szlaku 3/2014 Edukacyjną im. Jana Pawła II. Powstała ona jako upamiętnienie i wyraz wdzięczności za rok 2000 rok Jubileuszu Chrześcijaństwa i rok 80. urodzin Ojca Świętego. Celem Fundacji jest wsparcie uzdolnionych absolwentów szkół średnich rozpoczynających studia wyższe, pochodzących z rodzin wielodzietnych i niezamożnych. Pierwsze stypendia wręczono w 2001 roku. Przez 14 lat działania Fundacja doczekała się 86 stypendystów. Obecnie studenci I roku otrzymują stypendium w wysokości 450 zł brutto. Stypendyści mogą ubiegać się o przedłużenie stypendium na kolejne lata nauki. Studenci II roku otrzymują 400 zł, a III roku 350 zł stypendium. Fundacja posiada status organizacji pożytku publicznego i jej głównymi dochodami są wpłaty 1% podatku dochodowego. Od lat co roku świętujemy również Narodowy Dzień Życia. Tematyczne konferencje poświęcone są problematyce życia rodzinnego. W ich czasie mogliśmy poznać m.in. wzruszające świadectwa rodziców rodzin wielodzietnych, rodzin adopcyjnych, czy wychowujących dzieci niepełnosprawne. Wszystkich chcących poznać w szczegółach rozwiązania funkcjonujące w Murowanej Goślinie zachęcam do odwiedzenia naszej strony internetowej i osobistego kontaktu. Marcin Buliński zastępca burmistrza Murowanej Gośliny

5 Polityka prorodzinna dobre praktyki Duża rodzina to nie problem to rozwiązanie Związek Dużych Rodzin Trzy Plus (ZDR3+) Związek Dużych Rodzin Trzy Plus (ZDR3+) powstał z inicjatywy kilku rodzin zamieszkujących okolice Warszawy. Obecnie jest jedną z najbardziej prężnych organizacji działających na rzecz rodzin polskich, w szczególności rodzin wielodzietnych. Założyciele związku mając poczucie wartości dużej rodziny od początku swej działalności sprzeciwiali się niesprawiedliwemu traktowaniu rodzin, zwłaszcza tych wielodzietnych, przez polski system prawny. Idea powołania do życia stowarzyszenia powstała pod koniec 2006 roku po udanej konferencji zorganizowanej we współpracy z Ministerstwem Pracy w Sejmie RP. Formalne stowarzyszenie zostało zarejestrowane w maju 2007 roku. Organizacja liczy obecnie blisko 4000 osób dorosłych i dzieci, posiada pierwszy aktywnie działający oddział regionalny w Wielkopolsce oraz 53 kół lokalnych. W województwie małopolskim aktywne koła działają w Jordanowie, Krakowie, Makowie Podhalańskim, Nowym Targu i Szaflarach. W tych dniach zostanie powołany do życia oddział małopolski związku. Związek od początku istnienia działa w wymiarze lokalnym, samorządowym, jak i państwowym, gdyż na każdym z tych szczebli podejmowane są decyzje dotyczące rodzin. Związek jest także aktywny medialnie. Między innymi dzięki działaniom ZDR3+ coraz częściej duża rodzina jest postrzegana jako pozytywny wybór życia pełnego trudów, ale przede wszystkim życia pełnego radości i szczęścia. Cele statutowe Slogan związku Rodzina wielodzietna to nie problem a rozwiązanie dobrze oddaje kierunek działania ZDR3+. Nie tylko rodzina jest beneficjentem polityki rodzinnej, jest nim także państwo, rozumiane jako dobro wspólne popyt tworzony przez rodziny generuje miejsca pracy i wspiera rozwój gospodarczy. ZDR3+ jest odpowiedzią na kryzys demograficzny, który zepchnął Polskę w rankingu państw świata według współczynnika dzietności na 212 pozycję (z 224 państw świata)! Pomysły, które powstały w środowisku ZDR3+, to przykładowo funkcjonująca od 2007 roku ulga podatkowa na dzieci i zaakceptowana przez rząd Ogólnopolska Karta Dużej Rodziny. W realizacji postulatów pomagają eksperci ZDR3+, w tym m.in.: prof. Bożena Balcerzak-Paradowska, Jan Tombiński ambasador UE na Ukrainie wraz z małżonką Agnieszką rodzice 10 dzieci, czy dr Stanisław Kluza były Minister Finansów i pierwszy Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego. Postulaty Związku Wprowadzenie na poziomie państwa Polskiej Karty Dużej Rodziny systemu zniżek w dziedzinie komunikacji, kultury, sportu i rozrywki dla rodzin z trojgiem lub więcej dziećmi oraz tworzenie zachęt dla samorządów wprowadzających dodatkowo karty lokalne. Wpisanie do mechanizmu oceny skutków przygotowywanych regulacji prawnych (tzw. OSR) dla wszystkich rodzajów przepisów obowiązku przedstawienia przez projektodawcę wyników analizy wpływu przygotowywanego aktu normatywnego na sytuację rodziny. Wprowadzenie rozwiązań w polityce podatkowej dających możliwość wspólnego opodatkowania nie tylko samotnego rodzica, ale także małżeństw z dziećmi. Postulujemy również stosowanie tzw. podatku ujemnego w przypadku rodzin niezamożnych, które z racji niskich dochodów nie mogą odpisać sobie pełnej ulgi na dzieci. Należy doprowadzić do sytuacji, w której w budżetach domowych pozostanie nieopodatkowana kwota równa co najmniej minimum socjalnemu na każdego członka rodziny. Za fundamentalne uważamy utrzymanie wspólnego opodatkowania małżonków bez względu na liczbę posiadanych dzieci. Popierając działania Rządu na rzecz zwiększenia dostępności opieki przedszkolnej i żłobkowej, oczekujemy wprowadzenia bonów opiekuńczowychowawczych, tak aby dać rodzicom możliwość wyboru stosownie do własnej koncepcji wychowania oraz ich sytuacji życiowej (z realną możliwością wychowywania małych dzieci w domu). Postulujemy też wprowadzenie zasady doceniania rodzin wielodzietnych przy rekrutacji do przedszkoli. Wprowadzenie możliwości korzystania z przywilejów macierzyńskich matkom, które przed urodzeniem dziecka nie pracowały etatowo (uczennicom, studentkom, pracującym na umowach nieetatowych). Jak najszybsze uwzględnienie w systemie emerytalnym nakładu pracy kobiet, które inwestując w kapitał ludzki Polski, wychowując dzieci czasowo zmniejszają swoją aktywność zawodową. Urealnienie progów dochodowych uprawniających do zasiłków rodzinnych oraz samych zasiłków dla rodzin w trudnej sytuacji materialnej do kwoty minimum socjalnego. Zniesienie kryterium dochodowego dla rodzin 3+. W większości krajów europejskich przy wypłacaniu zasiłków nie stosuje się kryterium dochodowego. Realne wsparcie finansowe dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodzin wychowujących dzieci (program tanich i dostępnych mieszkań na wynajem). Członkostwo w ZDR3+ Członkiem rzeczywistym może być każdy z małżonków wychowujących co najmniej troje dzieci oraz pełnoletnie dzieci z dużych rodzin, w tym także osoby starsze, które dzieci już odchowały. O status Członka Wspierającego może się ubiegać każda osoba, która popiera cele statutowe Związku i chce pomóc w ich realizacji. Członkiem Wspierającym ZDR 3+ mogą również zostać organizacje zrzeszające rodziny wielodzietne. Związek ma charakter apolityczny, tj. nie bierze udziału w ubieganiu o władzę, nie popiera żadnej partii politycznej. U wszystkich, zarówno rządzących, jak i będących w opozycji zabiega o realizację swoich celów. Więcej informacji na temat Związku, jego statutu, podejmowane aktywności znajduje się na stronie internetowej: Antoni Wojtulewicz przewodniczący Koła ZDR3+ w Krakowie MISTiA na Szlaku 3/2014 5

6 Zarządzanie strategiczne w edukacji Jak poprawiać jakość edukacji w gminach? Wobec narastających problemów finansowych samorządów z utrzymaniem szkół często na dalszy plan schodzą działania na rzecz poprawy jakości kształcenia. W kontekście rozwoju społeczno-gospodarczego dążenie do poprawy jakości usług edukacyjnych świadczonych przez gminę powinno być traktowane priorytetowo. Dobrym przykładem, w jaki sposób tego rodzaju działania projektować, jest opracowana przez MISTiA Strategia poprawy jakości usług edukacyjnych dla Związku Międzygminnego w Proszowicach. W polskiej oświacie obserwujemy coraz silniejsze różnicowanie jakości i dostępności oferty edukacyjnej pomiędzy gminami miejskimi a większością gmin wiejskich i miejsko- -wiejskich. Poza miastami mamy najczęściej do czynienia z uboższą i gorszej jakości ofertą usług edukacyjnych. Tymczasem szkoła w lokalnym pozamiejskim środowisku winna spełniać rolę swoistego centrum edukacyjno- -kulturowego. Trzeba pamiętać, że im niższy status edukacyjno-społeczny środowiska, tym większe znaczenie dla otwierania przed młodymi ludźmi pełni szans edukacyjnych ma wysokiej jakości, powszechnie dostępna usługa edukacyjna. Narastające kłopoty finansowe uniemożliwiają większości polskich samorządów prowadzenie skutecznych działań w tym zakresie. Na dodatek, pomimo coraz wyższych kosztów lokalnej oświaty wcale nie obserwujemy poprawy jakości oferty edukacyjnej. Stąd też optymalizacja wydatków oświatowych jst ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia dobrej jakości, w pełni dostępnej oferty edukacyjnej. Polityka oświatowa jst, prowadzona z troską o ciągłą poprawę jakości i dostępności usług edukacyjnych, musi być oparta o racjonalne planowanie. Uwzględniając powyższe uwarunkowania w ramach prac nad Strategią poprawy jakości usług edukacyjnych dla Związku Międzygminnego w Proszowicach MISTiA opracował 12 logicznie ze sobą powiązanych dokumentów (analiz, raportów, ekspertyz) osobno dla każdej z 9 gmin należących do Związku (łącznie 108 produktów). W ramach Strategii opracowano: raporty nt. analizy wydatków oświatowych, oceny potencjału i oferty edukacyjnej, oceny oferty edukacyjnej dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, oceny szkół jako centrów edukacyjno-kulturowych, migracji uczniów oraz popularności szkół; narzędzia do analizowania kosztów oświaty, oceny pracy kadry oraz śledzenia losów absolwentów; modele finansowania oświaty, oceny jakości pracy lokalnej oświaty oraz poprawy efektywności lokalnego systemu oświatowego. Nadrzędnym celem sporządzenia ww. dokumentów było wypracowanie wskazówek dla gmin Związku dla kreowania lokalnych polityk oświatowych o wysokiej jakości i powszechności usług edukacyjnych. Mając na uwadze założenie, że strategia ma być dokumentem żywym, który powinien 6 MISTiA na Szlaku 3/2014 dostarczać użytecznych przesłanek do podejmowania racjonalnych działań w dłuższej perspektywie czasowej, w ramach produktów Strategii dla Związku Proszowickiego MISTiA opracował metodologię komplementarną z założeniami prowadzenia nadzoru pedagogicznego w polskich szkołach oraz zestawem oświatowych wskaźników odniesienia. Warto zauważyć, że obowiązujące od 7 października 2009 roku rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej dotyczące sprawowania nadzoru pedagogicznego daje samorządom dodatkowe narzędzia (raporty ewaluacyjne szkół), dzięki którym prowadzenie polityki oświatowej może być jakościowo lepsze. Ewaluacja zewnętrzna jest przeprowadzana w określonych obszarach problemowych, obejmując zbieranie i analizowanie informacji oraz ustalanie poziomu spełniania przez szkołę/placówkę wymagań w odniesieniu do każdego z obszarów: efektów (co osiągają uczniowie i nauczyciele), procesów (jak skuteczne, efektywne, angażujące są procesy zachodzące w szkole, jak wspiera się uczących się), środowiska (jaka jest rola współpracy ze środowiskiem w procesie uczenia się) oraz zarządzania (jak wygląda przywództwo i strategiczne zarządzanie, zapewnianie jakości ewaluacja i poprawa, zasoby). Raporty z ewaluacji szkół dostępne są na stronach Systemu Ewaluacji Oświaty ( Oprócz założeń dotyczących prowadzenia nadzoru pedagogicznego w szkołach (opartego o System Ewaluacji Oświaty), wypracowana przez MISTiA metodologia zarządzania oświatą w jst wykorzystuje założenia Wspólnej Metody Oceny (CAF) stosowanej dla doskonalenia organizacji w sektorze publicznym. Ważnym elementem, który MISTiA wykorzystuje w pracach nad podnoszeniem jakości lokalnych systemów oświatowych jest również wspomniany zestaw oświatowych wskaźników odniesienia. Śledzenie bieżących wyników nauczania mierzonych egzaminami zewnętrznymi może, a nawet powinno, być uzupełniane (wspomagane) porównywaniem odpowiednich wskaźników ekonomicznych i organizacyjnych uzyskiwanych na poszczególnych poziomach edukacyjnych w gminie, na tle analogicznych wskaźników uzyskiwanych przez gminy w powiecie, województwie państwie, a nawet w Unii Europejskiej. Wszak te wskaźniki też świadczą o jakości organizacji oświaty w gminie, o racjonalności wydatkowania środków publicznych. Wszelka informacja statystyczna ma walor poznawczy, gdy prezentowana jest albo w odniesieniu przyjętego do standardu lub wypracowanego wzorca. Warto zwrócić w tym miejscu uwagę na użyteczny przy formułowaniu strategii oświatowych zestaw wskaźników przygotowany przez Zespół Projektowy Uniwersytetu Warszawskiego w ramach projektu Doskonalenie strategii zarządzania oświatą na poziomie regionalnym i lokalnym ( Niewątpliwie wszelkie wskazówki oparte o obiektywne badania i analizy ułatwiają podejmowanie racjonalnych decyzji strategicznych. Należy mieć jednak świadomość, że podstawową kwestią, zanim pojawią się ostateczne propozycje rekomendowanych rozwiązań, jest odpowiedź na pytania o charakterze politycznym, choćby: czy szkoła w gminie istnieje po to, by zatrudniać nauczycieli i uspokajać sumienie rodziców, że skoro dziecko ma szkołę blisko, to z pewnością osiągnie z tego tytułu korzyści życiowe? Czy raczej należy dążyć do takiej organizacji sieci szkół podstawowych i gimnazjów, przy uwzględnieniu prognoz demograficznych, aby szkoły mogły pracować z uczniami zgromadzonymi w rozsądnej wielkości oddziałach, a zatrudnieni do nauczania profesjonalni nauczyciele nauczali swoich przedmiotów, nie obniżając jakości lekcji dodanych im jako uzupełnienie etatu. Pozostaje jeszcze kwestia bazy szkolnej, jej wyposażenia, które w dobie technologii cyfrowych wymaga ciągłego uzupełniania i aktualizowania, by uczniowie mieli kontakt ze sprzętem nie niższej klasy niż ten, jakim dysponują w swoich domach rodzinnych. O poprawie jakości usług edukacyjnych decyduje wypadkowa wielu zmiennych, bardzo często trudnych do wychwycenia okiem zewnętrznego badacza. Dlatego i tak ostateczna decyzja należy do lokalnych liderów politycznych, którzy ważąc wszystkie racje za i przeciw, przyjmują na siebie odpowiedzialność za kształtowanie młodych pokoleń w swoich gminach. Piotr Modrzewski Centrum Analiz Strategicznych

7 Współpraca samorządów z organizacjami pozarządowymi Konkurs Małopolskie Wektory Współpracy rozstrzygnięty! Konkurs organizowany jest przez MISTiA od 2008 r. W jego siódmej edycji udział wzięło 17 jednostek samorządu terytorialnego z Małopolski. Ideą konkursu jest wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego poprzez doskonalenie zasad i form współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi oraz promowanie najlepszych przykładów tej współpracy. Patronatem objął go Marszałek Województwa Małopolskiego, Marek Sowa, a sponsorem nagród jest Tauron Dystrybucja SA. Konkurs wyłonił wzorcowe przykłady współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi w roku Był też bardzo dobrą okazją dla samych aplikujących, by poddać ocenie tę ważną dla każdej lokalnej społeczności sferę, jaką jest angażowanie organizacji społecznych w realizację zadań publicznych. W I etapie Kapituła oceniła zasady i sposób opracowania Programu współpracy z organizacjami pozarządowymi, różnorodność form współpracy oraz innowacyjność i efektywność współpracy. W II etapie, do którego przeszło 6 jst, przeprowadzone zostały badania wśród organizacji pozarządowych współpracujących z jednostkami biorącymi udział w konkursie. Dzięki przeprowadzonym ankietom internetowym i wywiadom telefonicznym udało się poznać opinie przedstawicieli lokalnych stowarzyszeń i fundacji na temat klimatu i bogactwa form współpracy z władzami samorządowymi. Laureaci wykazali się w swoich aplikacjach wieloma działaniami, potwierdziły to badania wśród organizacji działających na ich terenie. Laureaci Konkursu za 2013 rok: I miejsce Urząd Miasta Tarnowa II miejsce Urząd Miejski Sułkowice III miejsce Urząd Miasta Nowy Targ Wyróżniono też 3 jst, które zakwalifikowały się do drugiego etapu konkursu: Urząd Gminy Łużna Urząd Miejski w Rabce Zdroju Urząd Miejski w Bochni Gmina Miasta Tarnowa, zgodnie z obserwowanymi potrzebami, stale poszerza zakres usług i form pomocy udzielanych mieszkańcom Tarnowa. W coraz większym stopniu wspiera działalność ngo i podmiotów prowadzących działalność pożytku publicznego. Stały wzrost przekazywanych dotacji obserwuje się w obszarze polityki społecznej, a od 2013 r. wzrost środków dotacji na realizację zadań dla osób w wieku emerytalnym (klub seniora, działania w kierunku przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu osób 55+). Zwiększenie przekazywanych dotacji widać też w zadaniach z zakresu nauki, edukacji, oświaty i wychowania oraz organizacji wypoczynku dzieci i młodzieży. Urząd Miejski Sułkowice dąży do takiego rozwinięcia działalności organizacji pozarządowych, by wspólnie tworzyły one obywatelski ruch ludzi aktywnych w gminie. Docenia, promuje i premiuje te działania ngo, które realizowane są we współpracy z innym stowarzyszeniami, grupą mieszkańców lub instytucjami gminnymi. W Gminie Miasto Nowy Targ jedną z dobrych praktyk było wprowadzenie na terenie miasta Nowotarskiej Karty Dużej Rodziny. W 2013 r. burmistrz miasta powołał zespół zadaniowy, który prowadził szerokie konsultacje społeczne wśród stowarzyszeń zajmujących się pomocą rodzinie. Partnerem w realizacji zadania było Nowotarskie Koło Ogólnopolskiego Związku Dużych Rodzin Trzy Plus. Nagrody laureatom tegorocznego konkursu wręczono 3 lipca w siedzibie FRDL MISTiA, podczas konferencji Forum Wójtów, Burmistrzów i Prezydentów Małopolski. Laureaci mają również prawo posługiwania się znakiem i hasłem Konkursu. Decyzja o wyborze zwycięzców podejmowana jest przez Kapitułę Konkursu, w skład której wchodzą: Anatol Władyka Zastępca Dyrektora FRDL MISTiA, Przewodniczący Kapituły, Agata Błahuciak sekretarz Województwa Małopolskiego, Małgorzata Bywanis-Jodlińska Dyrektor Generalny Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, dr Ewa Bogacz-Wojtanowska Instytut Spraw Publicznych UJ, Renata Poreda Stowarzyszenie Wiosna oraz Małopolska Rada Pożytku Publicznego, Ewa Groń, przedstawiciel sponsora TAURON Dystrybucja SA, Jan Golonka Starosta Nowosądecki, przedstawiciel zwycięzcy VI edycji konkursu, dr hab.prof. UP Janusz Majcherek z Instytutu Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogiczny, ks. Adam Parszywka z Salezjańskiego Wolontariatu Misyjnego Młodzi Światu. Agnieszka Majewska-Siwek Koordynator Konkursu MISTiA na Szlaku 3/2014 7

8 I Forum Organizacji Pozarządowych i Inicjatyw Obywatelskich Powiatu Krakowskiego Dialog obywatelski w Powiecie Krakowskim 29 maja br. w Dworku Białoprądnickim w Krakowie odbyło się I Forum Organizacji Pozarządowych i Inicjatyw Obywatelskich Powiatu Krakowskiego. Forum było okazją do spotkania i dyskusji pomiędzy przedstawicielami organizacji pozarządowych a władzami samorządowymi gmin i powiatu krakowskiego. Współpraca samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi i inicjatywami obywatelskimi ma decydujący wpływ na jakość demokracji lokalnej i poziom kapitału społecznego. Bez otwartości i dobrej woli obu stron trudno jest osiągnąć harmonijny rozwój wspólnot lokalnych. Między innymi te przesłanki miały wpływ na przygotowanie projektu Jedność w Rozmaitości Rozmaitość w Jedności. Wzmocnienie dialogu obywatelskiego na rzecz rozwoju Powiatu Krakowskiego, którego partnerami są Powiat Krakowski, Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej (lider Partnerstwa) oraz FRDL MISTiA (autor projektu). Dzięki uzyskanemu wsparciu ze środków EFS w ramach PO KL 5.4.2, projekt realizowany jest od stycznia br. do czerwca 2015 r. Mamy już jego pierwsze wymierne efekty. Tematem przewodnim zorganizowanego w ramach projektu I Forum Organizacji Pozarządowych i Inicjatyw Obywatelskich Powiatu Krakowskiego był Model współpracy JST- NGO w powiecie krakowskim. Licznie przybyłych przedstawicieli lokalnych stowarzyszeń i fundacji przywitał Starosta Krakowski, Józef Krzyworzeka, który życzył wszystkim zebranym wypracowania takich pomysłów i rozwiązań, które będą służyć wszystkim mieszkańcom powiatu. Apelował również o zrozumienie i wzajemny szacunek, bez którego nie jest możliwa jakakolwiek współpraca. W dalszej części spotkania, przedstawicielka Fundacji Gospodarka i Administracja Publiczna, Magdalena Banaś, kierownik projektu, przedstawiła główne cele projektu oraz zaplanowany zakres działań i wsparcia dla NGO. Zachęcała też organizacje pozarządowe do aktywnego włączenia się do projektu i uczestnictwa w konsultacjach założeń modelu współpracy bezpłatnych szkoleniach oraz usługach doradczych. Anatol Władyka, zastępca dyrektora MISTiA, przybliżył uczestnikom forum główne warunki, które są niezbędne do właściwej współpracy sektora pozarządowego i władz samorządowych. Szczególnie podkreślił znaczenie zaufania we wzajemnych relacjach oraz zrozumienia i akceptacji. Dość powiedzieć, że pomimo 25 lat transformacji ustrojowej i zasadniczej zmiany społecznej, wśród innych krajów europejskich należymy w dalszym ciągu niestety do tych, którzy raczej słabo ufają sobie nawzajem. Dlatego istotne jest pokazywanie głównych obszarów współpracy wraz z przykładami dobrych praktyk. Z dużym zainteresowaniem przyjęto wystąpienie Jerzego Cywickiego, Dyrektora Wydziału Informatyki Starostwa Powiatowego w Krakowie. Zaprezentował on jeden z rezultatów projektu, tj. portal internetowy organizacji pozarządowych i inicjatyw obywatelskich Powiatu Krakowskiego, zachęcając przy tym wszystkich zebranych do aktywnego włączania się w proces tworzenia zawartości merytorycznej portalu. Dostępny jest on pod adresem internetowym: ngo.powiat.krakow.pl Prezes Fundacji Gospodarka i Administracja Publiczna, prof. Marek Ćwiklicki, omówił główne wnioski płynące z badań Lokalnego Indeksu Współpracy Starostwa Powiatowego w Krakowie z organizacjami pozarządowymi. Badania zrealizowano w I kwartale 2014 roku, a ich kolejna edycja porównawcza z wynikami tegorocznej przeprowadzona zostanie za rok. Wyniki tej edycji Indeksu potwierdzają słuszność podjęcia realizacji projektu wzmacniającego zdolność do współpracy pomiędzy Powiatem Krakowskim i organizacjami oraz inicjatywami społecznymi. Dotychczasowa współpraca nie jest krytykowana, ale nie uzyskała wśród odpowiadających na ankietę 26% przedstawicieli NGO szczególnie wysokich ocen. Oznacza to, że jest zatem przez najbliższy rok coś ważnego do zrobienia. Podsumowaniem i zwieńczeniem wszystkich wystąpień była debata panelowa z udziałem wszystkich uczestników Forum moderowana przez Jacka Kwiatkowskiego, dyrektora Wydziału Programów i Projektów MISTiA. Dyskusja koncentrowała się wokół trzech zasadniczych wątków, zawartych w pytaniach: Jakie są blaski i cienie współpracy międzysektorowej? Co najbardziej przeszkadza i co pomaga we współpracy władz samorządowych i organizacji społecznych? Jak powinien wyglądać docelowy, nieco idealny model tej współpracy, by mógł służyć rozwojowi zarówno samych organizacji społecznych, jak i całego Powiatu? Podczas bardzo ożywionej i merytorycznej dyskusji poruszano wiele wątków w otwarty i nieskrępowany sposób. Przedstawiciele różnych organizacji pozarządowych chwalili sobie możliwość otwartego wyrażenia swych poglądów, idei i pomysłów na intensyfikację i poprawę warunków współpracy międzysektorowej w poszanowaniu często mocno odróżniających się poglądów i stanowisk. Dyskutanci wprost wyrażali oczekiwanie, że takie spotkania będą organizowane cyklicznie i to w różnych miejscach Powiatu, aby wszyscy mogli się lepiej poznać i by możliwe stało się poszerzenie kręgu zainteresowanych współpracą. Wśród części z tych, którzy nie uczestniczyli w Forum, zrodzić się może wątpliwość co do sensowności organizowania takich debat. Wszystko zależy od nastawienia obu stron do siebie i chęci skorzystania z wniosków płynących w dyskusji oraz od rzeczywistej zdolności do współtworzenia z wykorzystaniem możliwości projektu realnego i użytecznego modelu współpracy samorządu Powiatu Krakowskiego i organizacji pozarządowych. I Forum wyraźnie pokazało, że wola jest po obu stronach, możliwości również (co zapewnia projekt) i są też konkretne propozycje zmian i modyfikacji dotychczasowych form współpracy. Kolejne działania zaplanowane w projekcie na lato i jesień br. będą realną formą i metodą budowania modelu nowoczesnej współpracy Powiatu Krakowskiego i organizacji społecznych zgodnie ze zgłoszonymi postulatami. Klimat do tego jest doskonały, zważywszy na fakt, że projekt zrodził się z potrzeb dostrzeganych przez władze Powiatu Krakowskiego w zakresie wzmocnienia społeczeństwa obywatelskiego Powiatu. Podjęcie ich przez dwie znaczące organizacje pozarządowe, MISTiA i Fundację GAP, jest wystarczającym dowodem na sensowność zarówno debaty o współpracy, jak i realizacji takich projektów zbliżających ludzi do siebie bez względu na to, czy są urzędnikami, radnymi, władzami samorządowymi, czy też po prostu mieszkańcami Powiatu. Efekt projektu i tej współpracy zależny będzie zatem od spełnienia wyzwania, jakie w słowie wstępnym postawił Józef Krzyworzeka, Starosta Krakowski, a które stało się motywem przewodnim całego Forum i być może całego projektu. To wyzwanie brzmi krótko, ale niezwykle treściwie: RESPECT! Poszanowanie różnorodności w jedności i jedności w różnorodności. Inf.wł. 8 MISTiA na Szlaku 3/2014

9 Konferencja inaugurująca projekt Razem Blisko Krakowa W pomieszczeniach odrestaurowanego Dworu Dzieduszyckich w Radziszowie, 4 czerwca br. odbyła się konferencja inaugurująca projekt pn. Razem Blisko Krakowa zintegrowany rozwój podkrakowskiego obszaru funkcjonalnego. Współorganizatorem spotkania był MISTiA, który pełni rolę wykonawcy dokumentów planistycznych o charakterze strategicznym i operacyjnym oraz dokumentów wdrożeniowych w ramach projektu. Dzięki szerokiej współpracy powstanie m.in. Zintegrowana Strategia Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Blisko Krakowa, wytyczająca priorytety rozwojowe i sposoby ich realizacji przez wszystkich partnerów oraz zintegrowane strategie sektorowe w dziedzinach, które zapewniają największe perspektywy rozwojowe obszaru funkcjonalnego lub które wymagają wyraźnej interwencji, czyli Zintegrowany Program Aktywizacji i Partycypacji Społecznej, Zintegrowana Strategia Rozwoju Edukacji i Rynku Pracy, Zintegrowana Strategia Rozwoju Oferty Czasu Wolnego, ze szczególnym uwzględnieniem Oferty Rekreacyjnej i Ochrony Środowiska. Celem projektu jest wzmocnienie współpracy międzysamorządowej i międzysektorowej dla podejmowania wspólnych decyzji dotyczących rozwoju obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa. Jako jeden z 15 w całym kraju, uzyskał on dofinansowanie w wysokości 2,23 mln zł z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz środków krajowych. Liderem Projektu jest Gmina Skawina, a Partnerami: Gmina Czernichów, Gmina Liszki, Gmina Mogilany, Gmina Świątniki Górne, Powiat Krakowski, Galicyjska Izba Gospodarcza, Podkrakowska Izba Gospodarcza, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, Lokalna Grupa Działania Blisko Krakowa. Obszar funkcjonalny, tworzony przez wspomniane gminy, zlokalizowany jest w sąsiedztwie Krakowa, w odległości nie większej niż 30 km od centrum miasta. Na wyszczególnionym obszarze przenikają się i wzajemnie uzupełniają funkcje związane m.in. z miejscami pracy, edukacją, handlem i usługami okołobiznesowymi, a także kulturą, sportem i rekreacją, ochroną środowiska, aktywnością społeczną, komunikacją oraz mieszkalnictwem. Ponadto, pozostaje on pod silnym wpływem, wzmacniającego się w czasie i rozszerzającego w przestrzeni oddziaływania Krakowa. Motywem przewodnim konferencji otwierającej projekt był temat współpracy w wymiarze praktycznym i teoretycznym, ze wskazaniem korzyści, jakie ze sobą niesie, a także próba zdefiniowania problemów i barier, które mogą ja utrudniać czy hamować. Spotkanie otworzył Stanisław Żak Zastępca Burmistrza Miasta i Gminy Skawina, który powitał zgromadzonych gości przedstawicieli sektora publicznego różnych szczebli, reprezentantów środowiska gospodarczego, społecznego i naukowego. Pierwszą sesję panelową poprowadził Witold Słomka Burmistrz Miasta i Gminy Świątniki Górne. Na wstępie zabrał głos Marian Mikołajski Konsul Honorowy Królestwa Norwegii w Polsce, który opowiedział o znaczeniu współpracy jednostek samorządu terytorialnego w rozwoju gospodarczym i społecznym krajów skandynawskich. Następnie Jacek Krupa członek Zarządu Województwa Małopolskiego po krótkiej prelekcji, poświęconej teorii współpracy, omówił zapisy dokumentów planistycznych o charakterze strategicznym Samorządu Województwa Małopolskiego, kładące szczególny nacisk na współpracę i innowacyjność. Józef Krzyworzeka Starosta Powiatu Krakowskiego zwrócił uwagę na symboliczną datę realizacji konferencji, związaną z 25-leciem pierwszych częściowo wolnych wyborów parlamentarnych, a następnie przedstawił rolę powiatu jako moderatora współpracy międzygminnej. Druga część konferencji poświęcona była charakterystyce samego projektu. Przedstawił ją Tomasz Ożóg koordynator projektu z Urzędu Miasta i Gminy Skawina. Punktem kulminacyjnym było wręczenie przez włodarzy gmin, tworzących obszar funkcjonalny Blisko Krakowa, uroczystych nominacji członkom Konwentu Strategicznego. Konwent tworzą przedstawiciele 3 głównych środowisk lokalnych, tj. sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego. Do jego zadań będzie należeć wypracowanie głównych założeń dokumentów strategicznych (opracowanie analizy SWOT, definiowanie wizji i misji, budowanie planów operacyjnych cele i kierunki interwencji). Sesje strategiczne moderowane będą przez konsultantów MISTiA. Trzecią, ostatnią część konferencji stanowił panel dyskusyjny poświęcony praktycznemu i teoretycznemu wymiarowi współpracy, prowadzony przez dr. Jacka Puchałę z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Uczestniczyli w nim: Tomasz Podkański, Zastępca Dyrektora Biura Związku Miast Polskich, który podkreślał dotychczasowe postępy Partnerstwa w realizacji projektu; Janusz Szewczuk, reprezentujący Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego Gmin, który przedstawił analizę danych statystycznych dotyczących demografii i wskazał na doświadczenia niemieckie w tym zakresie, a także omówił główne wyzwania rozwojowe obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa w najbliższych latach oraz Janusz Olesiński, Dyrektor FRDL MISTiA, który przypomniał o motywacyjnym wymiarze współpracy i najważniejszych aspektach praktycznych, związanych z realizacją projektów partnerskich. W najbliższych miesiącach członkowie Konwentu Strategicznego będą uczestniczyć w przygotowaniu Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego, a następnie strategii sektorowych. Informacje o postępach w realizacji projektu można uzyskać na stronie: Dawid Hoinkis Wydział Programów i Projektów MISTiA na Szlaku 3/2014 9

10 Zaproszenie do udziału w ogólnopolskim projekcie Zlecamy pożytecznie, wydajemy z pożytkiem Zapraszamy jst z terenu Małopolski (urząd marszałkowski, starostwa powiatowe, miasta na prawach powiatu, gminy miejskie, miejsko-wiejskie i wiejskie) do udziału w ogólnopolskim projekcie finansowanym z Funduszy EOG Zlecamy pożytecznie, wydajemy z pożytkiem, prowadzonym przez FRDL Ośrodek Kształcenia Samorządu Terytorialnego im. Waleriana Pańki w Katowicach we współpracy ze Stowarzyszeniem Aktywności Obywatelskiej Bona Fides. Celem projektu jest zwiększenie efektywności zaspokajania potrzeb społeczności lokalnych poprzez społeczną kontrolę wydatkowania środków publicznych w trybie ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. W ramach projektu wypracowane zostaną standardy audytu zlecania zadań publicznych, wyszkoleni zostaną audytorzy przedstawiciele jst i ngo oraz przeprowadzonych zostanie 16 audytów w gminach, powiatach i województwach całej Polski. W każdym województwie do wykonania pilotażowego audytu zostanie wybrana tylko jedna jst urząd marszałkowski, powiat, urząd miasta lub gminy. 12 jednostek zostanie wybranych spośród otrzymanych zgłoszeń, a 4 zostaną wylosowane, by przetestować model realizacji audytu w przypadku braku inicjatywy ze strony administracji. Zweryfikowane w praktyce standardy posłużą do opracowania publikacji upowszechniającej. W tych jst, które zgłoszą się do projektu, wykonamy bezpłatnie audyt zlecania zadań publicznych zgodnie z Ustawą o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Audyt wykonają 2-osobowe zespoły złożone z eksperta i asystenta eksperta, które dokonają analizy dokumentów w urzędzie, przeprowadzą wywiady z pracownikami urzędu, przedstawicielami III sektora, zapoznają się z materiałami prasowymi z konsultacji społecznych itp. Audyty będą koncentrowały się na: przejrzystości wyboru członków komisji konkursowych, przyznawaniu i rozliczaniu dotacji na podstawie obiektywnych kryteriów, stosowanych mechanizmów kontroli i pomiaru efektywności. Wyniki audytu posłużą jst do wyciągnięcia wniosków w zakresie stosowanych procedur zlecania zadań, dokumentów normujących współpracę z organizacjami pozarządowymi oraz metod kontroli i badania efektywności wydatków publicznych przy zlecaniu zadań. Raport z audytu będzie dla jednostki albo ważnym dokumentem poświadczającym, że stosowane procedury zlecania zadań w jednostce są przejrzyste i czytelne dla ngo, albo na jego podstawie będzie można podjąć działania naprawcze. Wytyczne będą obejmowały zestaw metod i technik planowania i realizacji badania, zestaw obowiązkowych i fakultatywnych pytań audytowych, wzór raportu z audytu, standard upowszechnienia wniosków z audytów. W czasie, gdy kwestie przejrzystości funkcjonowania samorządu, partycypacji obywatelskiej i współpracy z ngo są tematem wielu dyskusji samorządowych i medialnych, warto wykonać taki audyt. Rekrutacja (zgłoszenia do audytu) trwa od do Prosimy o zapoznanie się z Regulaminem rekrutacji do projektu zamieszonym na stronie (tam też jest umieszczony jest formularz zgłoszenia do projektu). W sprawie rekrutacji prosimy o kontakt z Ośrodkiem w Katowicach: Koordynator projektu: Ewa Pytasz, tel./fax , wew. 23, kom , epytasz@frdl.org.pl. Zgłoszenia prosimy nadsyłać pocztą na adres: Ośrodek Kształcenia Samorządu Terytorialnego im. Waleriana Pańki Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej, Katowice, ul. Mariacka 1. W ramach projektu, który realizowany będzie do 31 stycznia 2016 r. odbędzie się też16 seminariów upowszechniających wypracowane standardy (pracownicy jst i ngo). Rekrutacja (320 osób) zostanie wykonana przez Lidera za pośrednictwem ośrodków regionalnych FRDL. Informacje o szkoleniach zostaną opublikowane w Internecie, newsletterach prenumerowanych przez ngo, rozesłane mailowo do organizacji i samorządów oraz promowane podczas spotkań branżowych forów sekretarzy, skarbników, wójtów, burmistrzów i prezydentów odbywających się u Lidera. Podczas seminariów uczestnicy zachęcani będą do przetestowania wypracowanych standardów we własnych jst. Kolejnym działaniem w projekcie będzie rekrutacja uczestników instytucjonalnych (samorządy i organizacje pozarządowe) do przetestowania standardu (samodzielnego przeprowadzenia audytu) we własnej gminie, powiecie lub województwie. Zakłada się realizację 8 audytów efektywności zlecania zadań przez samorząd (wariant alfa) oraz 8 audytów przejrzystości zlecania zadań przez organizacje pozarządowe (wariant beta). Przeprowadzone zostanie też dodatkowe 2-dniowe szkolenie warsztatowe w Warszawie z zakresu technik prowadzenia audytu. Uczestnikami szkolenia przygotowującego do samodzielnej realizacji opracowanej ścieżki audytu będzie 16 przedstawicieli instytucji realizujących audyty (zarówno ngo jak i jst). Inf.wł 10 MISTiA na Szlaku 3/2014

11 Godzenie ról rodzinnych i zawodowych kobiet i mężczyzn Idea work-life balance Od zarania dziejów kobiety spełniały ważne role społeczne. Dawniej, miały wyłącznie prawo wyjść za mąż, rodzić dzieci i zajmować się pielęgnowaniem domowego ogniska, jednak z czasem, dzięki ruchom emancypacyjnym uzyskały należne im miejsce w społeczeństwie i w życiu publicznym. W XXI wieku kobieta stoi przed wieloma wyzwaniami. Poza byciem żoną i matką stara się realizować zawodowo, co wcale nie jest łatwe w świecie zdominowanym przez mężczyzn, w którym wciąż funkcjonuje stereotypowe myślenie sprowadzające rolę kobiety do funkcji podporządkowanej mężczyźnie. To tradycyjne postrzeganie ról kobiety oznacza często jej rezygnację z kariery i życia zawodowego. To mężczyznom bowiem przypisane zostały cechy kierownicze, władza, siła, niezależność, dominacja, przedsiębiorczość, ambitne dążenie do celu, samodzielność, aktywność, stanowczość, spełnianie się na zewnątrz w sferze publicznej, politycznej itp., czego konsekwencją stała się dyskryminacja kobiet na rynku pracy. Pomimo, że to kobiety są lepiej wykształcone, bardziej wykwalifikowane i kompetentne, to na rynku pracy, uprzywilejowaną pozycję zajmują mężczyźni. Dyskryminacja dotyczy również wynagrodzeń. Jak wynika z Ogólnopolskiego Badania Wynagrodzeń firmy Sedlak & Sedlak, kobiety zarabiają o 21% mniej od mężczyzn pracując na tych samych stanowiskach i wykonując te same obowiązki. Dylemat, przed którym stoi współczesna kobieta bardzo często sprowadza się do ograniczonego wyboru pomiędzy macierzyństwem, a karierą zawodową. Wybór pierwszej z opcji powoduje poczucie poświęcenia i rezygnacji z własnych ambicji, planów, rozwoju (zwłaszcza jeżeli dotyczy kobiet wykształconych). Wybór drugiej z opcji stawia często kobietę w patowej sytuacji jako niekobiecą. Jednak analizując statystyki (w Polsce 40% kobiet z wyższym wykształceniem jest bezdzietnych) można wnioskować, że współczesne kobiety stawiają dziś w pierwszej kolejności na swoją edukację, rozwój i pozycję zawodową, a dopiero później ewentualnie rodzinę. Wiele współczesnych kobiet nigdy jednak rodziny nie założy, część z nich świadomie wybiera życie, w którym liczy się tylko praca i własny rozwój, a część ma nadzieję, że uda im się połączyć rozwój z rodziną. Tymczasem okazuje się, że tylko nielicznym udaje się godzić wiele ról dobrej żony, matki i świetnego pracownika. Niestety, umiejętność pogodzenia różnych ról przez kobietę, często nie rozwiązuje problemu. Powoduje jedynie podwójne obciążenie kobiety obowiązkami domowymi i zawodowymi, podczas gdy zaangażowanie mężczyzny w codzienne obowiązki domowe i życie rodziny jest dużo mniejsze (jak wynika z badań, często sprowadza się wyłącznie do kwestii finansowych). Dlatego też niezbędna jest zmiana sposobu myślenia oraz wyważona i mądra polityka prorodzinna zapewniająca kobietom możliwość realizowania się w różnych dziedzinach życia, bez konieczności ograniczonego wyboru pomiędzy karierą zawodową a życiem prywatnym. Aby kobiety mogły pracować, a pracując chciały zostawać matkami, poza zmianą uregulowań prawnych potrzebny jest tzw. work-life balance, czyli zachowanie równowagi pomiędzy życiem zawodowym (przy wszystkich wymaganiach stawianych przez pracodawców), a życiem osobistym. Mimo, że idea work-life balance powstała na przełomie lat 70. i 80. ubiegłego wieku w odpowiedzi na takie problemy społeczne jak pracoholizm, czy wypalenie zawodowe, to w Polsce cały czas jest mało znana. A przecież wprowadzenie instrumentów i procedur z zakresu work-life balance, które pozwolą pracownikom skutecznie realizować zadania służbowe bez uszczerbku dla życia prywatnego jest opłacalne zarówno dla nich samych, jak też zatrudniających. Idea work-life balance promuje bowiem działania mające na celu uzyskanie równowagi pomiędzy wszystkimi sferami funkcjonowania, ich harmonijne łączenie i przenikanie, tak aby praca, rodzina i pasje nie konkurowały ze sobą tylko tworzyły spójną całość. Brak równowagi pomiędzy wymienionymi sferami prowadzi często do dekoncentracji, spadku motywacji i tym samym satysfakcji z pracy, które są podstawą zaangażowania w obowiązki zawodowe. To z kolei powoduje spadek efektywności, pracę bez widocznych sukcesów i problemy, które odbijają się na sytuacji rodzinnej. Idea work-life balance jest więc sposobem lepszego zarządzania zasobami ludzkimi i wykorzystania potencjału pracowników. Tylko satysfakcja z pracy zapewni wzrost zaangażowania pracowników w ich obowiązki zawodowe. Idea work-life balance ma również pozytywny wpływ na zwiększanie zaangażowania mężczyzn w wykonywanie obowiązków domowych. Jest to dobry grunt do wypracowania partnerskiego modelu rodziny, w którym partnerzy dzielą się obowiązkami domowymi, uzupełniają i wzajemnie sobie pomagają. Jednak, by taki model stał się powszechny, niezbędny jest szereg zmian. Powinny one dotyczyć zarówno postrzegania roli kobiety i mężczyzny, jak też sytuacji na rynku pracy, szczególnie odnoszącej się do dysproporcji w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn. Duża dysproporcja w wynagrodzeniach obojga płci sprawia, że w przypadku wyższej konieczności rezygnacji z pracy jednego z partnerów, najczęściej utrzymanie rodziny spada na barki lepiej zarabiającego mężczyzny, a obowiązki domowe na barki kobiety. Konsekwencją jest podtrzymanie przekonania, że mężczyzna jest atrakcyjniejszym i bardziej dyspozycyjnym pracownikiem. Zmiany powinny dotyczyć także większego wsparcia instytucjonalnego ze strony państwa, dostępności żłobków i przedszkoli oraz szeroko zakrojonej edukacji społecznej. Oferta szkoleń MISTiA lipiec 2014 Kompetencje gminy i powiatu w zakresie gospodarki wodno-ściekowej Zasady księgowania i sporządzania sprawozdań budżetowych typu Rb za I półrocze 2014 r. Zasiłek dla opiekuna osoby niepełnosprawnej. Świadczenia rodzinne. Fundusz Alimentacyjny Ochrona zieleni przydrożnej Postępowanie windykacyjne i egzekucyjne należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z pomocy społecznej w 2014 r. Gospodarka kasowa w jednostkach sektora finansów publicznych po nowelizacji przepisów ABC dobrego kadrowca Zmiany w prawie oświatowym w roku szkolnym 2014/2015 nowe zadania gmin Zmiany w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach 2014 r. poselski i rządowy projekt zmian Zasady rozwiązywania stosunku pracy i jego modyfikacji, przepisy ochronne prawa pracy Finansowanie przez gminę reformy podręcznikowej w roku 2014/2015 oraz w latach następnych Profesjonalna sekretarka/asystentka. Perfekcyjny sekretariat Jak prowadzić skutecznie konsultacje społeczne? Identyfikacja zagrożeń na stanowiskach pracy i ocena ryzyka zawodowego aspekty praktyczne. Prowadzenie dokumentacji BHP zmiany przepisów Podziały nieruchomości wg ustawy o gospodarce nieruchomościami Ewidencja księgowa podatku VAT Zmiany w sprawozdawczości budżetowej oraz operacjach finansowych w 2014 r. Odpracowanie zaległości czynszowych Problematyka prawna gospodarowania mieniem Skarbu Państwa oraz jst Egzekucja administracyjna należności pieniężnych. Prawa i obowiązki wierzyciela w świetle najnowszych zmian Zasady techniki prawodawczej Anna Łyżwa Dyrektorka Wydziału Organizacyjnego FRDL MISTiA Członkini Stowarzyszenia Most Kobiet Bezpłatne podręczniki dla uczniów nowe zadanie dla szkół i jst Pełna oferta szkoleń na: MISTiA na Szlaku 3/ VII 7 VII 7 VII 8 VII 9 VII 9 VII 10 VII 10 VII 11 VII 14 VII 14 VII 15 VII 16 VII 16 VII 17 VII 17 VII 18 VII 21 VII 22 VII 22 VII 24 VII 24 VII

12 Okiem eksperta Małopolska w drodze do starości Procesy demograficzne mają to do siebie, że gdy przebiegają niekorzystnie trudno je szybko zmienić czy odwrócić, gdyż w wielu przypadkach są one wynikiem decyzji poszczególnych ludzi. A wpływać na nich społecznie, zbiorowo nie jest łatwo, szczególnie wówczas, gdy ekonomia nie sprzyja rozwojowi populacji. Starzenie się społeczeństwa jest faktem, który ujawnia się z każdym kolejnym rokiem coraz silniej także i u nas w Małopolsce. Oczywiście samo starzenie się społeczeństwa nie musi oznaczać niczego złego, jednak pod warunkiem, że jego konsekwencją jest wydłużanie czasu trwania naszego życia. Nie jest to jednak jedyna, ani główna przyczyna starzenia się naszej populacji. Wprawdzie sytuacja Małopolski w porównaniu do innych regionów kraju była i jest stosunkowo dobra, bo żyje się u nas dłużej niż gdzie indziej i dzieci rodzi się więcej niż gdzie indziej, ale czy to wystarczy żeby popadać w samozadowolenie? Nadmiar optymizmu nie jest wskazany, gdyż usypia nasze poczucie odpowiedzialności za przyszłe pokolenia. Wprawdzie prowadzenie polityki prorodzinnej jest sztuką trudną, jednak warto kreować ją na różnych szczeblach życia publicznego, gdyż zachęt i form pomocy nigdy nie jest za dużo, o czym świadczą najdobitniej efekty mierzalne zmianami demograficznymi. Pokazuje to nam statystyka. Sięgnijmy do retrospekcji ostatnich 20 lat. Liczba ludności w wieku produkcyjnym w Małopolsce, w okresie 1997, 2002, 2007 i 2012 kształtowała się następująco: Źródło: dane GUS, BDL W 1997 r. emeryci stanowili 24% populacji pracujących, a w 2012 r. już 27% i proces ten będzie nadal postępować. Przy czym uwzględniono tu tylko kategorię ekonomiczną wieku produkcyjnego i poprodukcyjnego, bez uwzględniania zmian w systemie emerytalnym. Te niekorzystne ekonomicznie zmiany proporcji grup ludności nie są jednak powodem największego zmartwienia. Przyszłością społeczeństwa są bowiem dzieci, a tu zmiany jakie następują również nie napawają optymizmem. Liczba dzieci w grupach wieku w Małopolsce w wybranych latach 1997, 2002, 2007 i Wprawdzie w roku 2012 r. liczba dzieci w prawie wszystkich grupach wieku była nieco większa niż w latach 2002 i 2007, ale w najbliższych latach na rynek pracy będzie napływać mniej młodych ludzi. Nieco optymizmu dodaje liczba urodzeń, która po długotrwałym wcześniejszym spadku nieco wzrosła, jednak ciągle pozostajemy na poziomie niższym niż zastępowalność pokoleń i przyrost naturalny systematycznie spada. to dane na temat przyrostu naturalnego w tabeli poniżej. Przyrost naturalny w wybranych powiatach Powiat m. Kraków Powiat limanowski Powiat nowosądecki Powiat nowotarski Powiat tarnowski Trzeba też uwzględnić, że w ostatnich latach nastąpiło nasilenie migracji zagranicznych. Wprawdzie ich kierunki nieco się zmieniają na bliższe europejskie a nie za wielką wodę, ale ze względu na swobodę przemieszczania się ludności w ramach Unii Europejskiej, nie mamy pełnej wiedzy o skali zjawiska. Wyjeżdżają zaś głównie ludzie młodzi, czyli ci, którzy rozpoczynają swą karierę na rynku pracy, a także, co istotniejsze, potencjalni rodzice. Czy wrócą tu, aby wychować swoje dzieci, pozostaje niewiadomą. W efekcie prognozy demograficzne dla Małopolski, podobnie zresztą jak i dla Polski w ogóle, wskazują w perspektywie najbliższych dziesięcioleci na zmniejszanie się liczby ludności, w tym tych na rynku pracy i ludzi młodych, tych którzy są naszą przyszłością, jako najbardziej prawdopodobny scenariusz. Jak ich zatrzymać? Jak zachęcić do powrotu i posiadania dzieci oto wyzwanie nie tylko dla władz kraju, ale i dla lokalnych społeczności. dr Krzysztof Jakóbik Dyrektor Urzędu Statystycznego w Krakowie Wprawdzie potencjalnych pracowników w ostatnim 20-leciu nam przybyło, ale przybyło nam i emerytów: Źródło: dane GUS, BDL na Szlaku Wydawca: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji Redaktor naczelny: Anatol Władyka Redaktor prowadzący: Joanna Śmigielska Skład: Marcin Migdał Współpraca: Agnieszka Cudek Adres redakcji: Kraków, ul. Szlak 73a mistia@mistia.org.pl; Składa się na to niska płodność oraz wyczerpywanie się dotychczas wzmacniających demograficznie Małopolskę rejonów. I tak, pod względem przyrostu naturalnego, o ile miasto Kraków niespodziewanie wyszło na plusie z w 1997 r. do +9 w 2012 r. (ale co to za plus 9 obywateli miasta na jego około milion mieszkańców), za to Sądecczyzna i Ziemia Tarnowska, dotychczas nasza demograficzna podpora, słabnie blisko o połowę. Prezentują Sekretariat , (12) Wydział Kształcenia Wydział Programów i Projektów Wydział Organizacyjny Ośrodek MISTiA w Tarnowie Hotel usytuowany w centrum Krakowa 46 miejsc w pokojach 1-, 2- i 3-osobowych parking hotelowy dostęp do Internetu (Wi-Fi) możliwość korzystania z ksero i riso Rabaty: uczestnicy szkoleń 20%, grupy powyżej 10 osób 10% Rezerwacja miejsc całodobowo: tel./fax hotel@mistia.org.pl Kraków, ul. Szlak 73a Oferujemy organizację i obsługę konferencji, seminariów oraz szkoleń. Hotel MISTiA posiada certyfikat Krakowskiej Izby Turystyki oraz certyfikat ISO 9001: MISTiA na Szlaku 3/2014