Inwazja blockbusterów / Invasion of Blockbusters

Transkrypt

1 EKRANy nr 3-4 (25-26) / 2015 Inwazja blockbusterów / Invasion of Blockbusters SPIS TREŚCI / TABLE OF CONTENTS Temat numeru / The Main Topic 4. Krzysztof Jajko W szczękach rekina. Blockbuster, nowe Hollywood i cała reszta Artykuł omawia instytucjonalny kontekst zjawiska blockbustera. Scharakteryzowano tutaj najważniejsze strategie produkcyjne, dystrybucyjne oraz marketingowe ery Nowego Hollywood, dzięki którym kino blockbusterowe zdominowało globalny rynek filmowy. Są to kolejno: strategia superprodukcji, strategia nalotu dywanowego oraz strategia paratekstu. Słowa-klucze: superprodukcja, strategia nalotu dywanowego, kino domowe, paratekst, marketing, dystrybucja filmowa, hollywoodzkie wytwórnie, korporacje medialne, producent filmowy, nowe Hollywood In a Jaws of a Shark. Blockbuster, New Hollywood and Everything Else This article describes the institutional background of the phenomenon of the blockbuster. The most important New Hollywood Era production, distribution and marketing strategies, thanks to which the blockbuster cinema managed to dominate the movie market, have been characterised here. They are as follows: the superproduction strategy, the blanket strategy, and the paratext strategy. Key words: blockbuster, blanket strategy, roadshow, home video, merchandising, tie-ins, majors, box office, making-of, sequel, prequel, spin-off, reboot, pre-sold properties, unitproduction, superspecial, epic film, New Hollywood 12. Barbara Szczekała Kino postfabularne i karnawał atrakcji Artykuł problematyzuje pojęcie kina postfabularnego (post-plot) w kontekście powrotu kina atrakcji i nowej widzialności. Współczesne blockbustery z reguły odrzucają złożoność klasycznej narracji, a w jej miejsce proponują schematyczną i przewidywalną historię, której jedyną funkcją jest uspójnienie korowodu wizualnych ekscesów i efektów specjalnych. Redefinicji poddane zostają kategorie suspensu, przyczynowości, prawdopodobieństwa i psychologicznej wiarygodności bohaterów. Nowe kino atrakcji traktować można w kategoriach samozwrotności spektaklu, który swą wizualną obfitością zwraca uwagę na fikcyjność i proces produkcji. Chwyty narracyjne właściwe postfabułom to: movie ride, spidercam, slow motion i bullet-time. Słowa kluczowe: kino postfabularne, kino atrakcji, efekty specjalne, blockbuster Post-Plot Cinema and a Carnival of Attractions Article approaches the concept of the post-plot cinema as the return of the cinema of attractions and new visibility. Modern blockbusters usually reject the complexity of classical narrative, and use a schematic and predictable story, whose only function is the improvement

2 of special effects coherence. They redefine the categories of suspense, causality, probability and psychological credibility of the characters. New cinema of the attractions can be considered in terms of auto-reflexivity: the spectacle draws attention to the fictitious and the production process. Post-plot narrative includes: movie ride, spidercam, slow motion and bullet time. Key words: post-plot cinema, the cinema of attractions, special effects, blockbuster 17. Joanna Łuniewicz Wybrańcy bogów są młodzi. Young adult films Tekst jest poświęcony adaptacjom współczesnej prozy dla młodzieży w wieku od lat, przede wszystkim trzem rekordowo popularnym cyklom. Pierwszy z nich to łączący w sobie stylistykę urban fantasy, baśń i kryminał Harry Potter, drugi: paranormal romance Saga Zmierzch; zaś najnowszy: postapokaliptyczna dystopia Igrzyska śmierci. Kolejno zostają omówione aspekty produkcyjne, najpopularniejsze strategie kreowania intrygi i bohaterów, warstwa ideowa, recepcja dzieł i aktywność skupionych wokół nich fandomów oraz zjawisko dewaluacji poszczególnych wzorców eksploatowanych przez licznych naśladowców. Słowa kluczowe: adaptacja, młodzież, young adult, dystopia, paranormal romance, fandom The Chosen Ones Are Young. Young-Adult Films A subject of text are adaptations of an contemporary prose for young adults, especially the three most popular cycles for teenagers. The first of them is Harry Potter mixing an urban fantasy, a fairy tale and a crime. Second one is paranormal romance The Twilight Saga. The latest of them is post-apocalyptic dystopia The Hunger Games. Successively an author discussed aspects of the production, the most popular strategies for creating a plot and characters, an ideology, reception of films and activities of fandom gathered around them and a phenomenon of the devaluation of the individual models used by many followers. Key words: adaptation, young adult, dystopia, paranormal romance, fandom 22. Piotr Klonowski Superprodukcje Komiks Superproductions Comic 24. Michał Lesiak Czas superbohaterów Artykuł ma na celu przeanalizowanie współczesnych filmów poświęconych superbohaterom w kontekście problematyki gatunków filmowych. Obfitość dzieł o tej tematyce powstających w XXI wieku i wiążących się z nowymi strategiami produkcyjnymi wielkich studiów hollywoodzkich skłania do postawienia pytań o przynależność gatunkową obrazów budujących franczyzy takie jak Marvel Cinematic Universe. Autor uważa, że konsekwentne działania producentów oraz mnogość podobieństw formalnych i narracyjnych filmów o superbohaterach pozwalają na postawienie tezy, że ukonstytuował się nowy gatunek filmowy. Słowa kluczowe: kino superbohaterskie, gatunek filmowy, narracja filmowa Age of Superheroes This article aims to analyze contemporary films about superheroes in the context of the film genre issue. The abundance of these type of works in XXI century and the new production strategies of big studios associated to them provokes questions on the genre attachment of

3 pictures that build franchises like Marvel Cinematic Universe. The author believes that consistent actions of the producers as well as plenitude of structural and narrative similarities in superhero films allow to put forward the thesis that the new film genre has been shaped. Key words: superhero film, film genre, film narration Odkrycia i zapowiedzi / Film Reviews W dziale tym prezentujemy recenzje najciekawszych artystycznie filmów zrealizowanych w ostatnich miesiącach. Zwykle zamieszczamy recenzje analityczne i interpretacyjne tych dzieł, które nie trafiły do dystrybucji w polskich kinach. W związku z tym EKRANy są jedynym miejscem, gdzie można znaleźć o nich pogłębioną refleksję. W numerze znalazły się recenzje następujących filmów: 30. Paweł Biliński: Pan Turner / Mr. Turner 31. Adam Kruk: Love & Mercy 32. Miłosz Stelmach: Victoria 33. Piotr Mirski: Dziwny kolor łez twojego ciała / L étrange couleur des larmes de ton corps 34. Konrad Gruca: Do ciebie, Filipie / Listen Up Philip 35. Łukasz Grela: Znikające fale / Aurora 36. Bolesław Racięski: Starry Eyes 37. Jakub Przybyło: Dama z Seulu / Hai-hil 38. Ireneusz Skupień: Eskorta / The Homesman In this section of the magazine we present reviews of the most current films, of which many haven t yet premiered in Poland. Therefore EKRANy is often the first journal to write about many new films. In this issue the above-mentioned movies were reviewed. Film numeru / Film of the Issue W tym dziale znajduje się pogłębiona analiza jednego wybranego filmu, często wzbogacona o artykuł kontekstowy. 40. Konrad Gruca Ludzka toaleta i stare koronki Recenzja filmu The Duke of Burgundy Petera Stricklanda. Human Toilet and Old Lace Review of Peter Strickland s movie The Duke of Burgundy. 42. Paweł Biliński Gry pozorów Petera Stricklanda Tematem tekstu jest twórczość brytyjskiego reżysera Petera Stricklanda. Autor szczególny nacisk kładzie na płaszczyznę audialną dzieł realizatora, jako że dźwięk i muzyka są najbardziej wyróżniającymi się komponentami w produkcjach twórcy Berberian Sound Studio oraz The Duke of Burgundy. Autor zwraca również uwagę na narrację w filmach Strickalnda. Reżyser we wszystkich swoich dziełach z wyjątkiem koncertowego projektu Björk: Biophilia Live przedstawia historie pełne zaskakujących widza wolt, które niejednokrotnie burzą porządek przyczynowo-skutkowy, zaś sugestywna poetyka (repetytywność poszczególnych ujęć, powtarzanie motywów muzycznych, podkreślanie fragmentaryczności danej sceny bądź sekwencji) filmów Stricklanda pozwala interpretować je w kontekście konotacji kina i muzyki ambient. Słowa kluczowe: dźwięk w filmie, Peter Strickland, giallo, muzyka, ambient

4 Peter Strickland s Crying Game The article concentrates on the work of British director Peter Strickland. Author emphasizes in particular the sound effects used in Strickland s films, as sound and music are the most distinctive components of such productions as Berberian Sound Studio and The Duke of Burgundy. The author also draws attention to the narration in Strickland s work. In all of his films with the exception of the concert project Björk: Biophilia Live the director presents stories full of baffling volts, which often disturb the order of cause and effect. Due to its poetics (repetitiveness of shots and musical themes, stressing the fragmentation of the scene or sequence) Strickland films can be interpreted in the context of the connotation of cinema and ambient music. Key words: sound effects, Peter Strickland, giallo, film music, ambient In this section of the magazine we present an in-depth analysis of a specially selected film, along with a contextual essay. Film współczesny / Contemporary Cinema 46. Roger Smith Widmo krąży nad Hollywood Artykuł stanowi analizę finansową działalności największych hollywoodzkich producentów w roku Autor konfrontuje bieżące wyniki z historią cyfrowej dystrybucji, wskazując na brak skoordynowanej strategii wielkich firm jako na główną przyczynę destabilizacji rynku. Zagrożeni ze strony nowego potentata rynku VOD, firmę Netflix, hollywoodzcy producenci muszą na nowo opracować model swojej dystrybucji, do tej pory oparty w dużej mierze na treściach telewizyjnych oraz przepastnych bibliotekach starszych tytułów. W miarę jak kurczy się margines zysku z kinowych produkcji (ze względu na piractwo oraz rosnące nakłady na produkcję i marketing) i zapada się rynek DVD/Blu-ray, niektóre wytwórnie mogą stanąć w obliczu poważnego kryzysu już w ciągu kilku najbliższych lat. Słowa kluczowe: przemysł filmowy, dystrybucja cyfrowa, Hollywood A Specter Is Haunting Hollywood The article analyses the financial results of major Hollywood production companies in Author confronts current figures with the history of digital distribution, pointing to lack of coordinated strategy of major companies as main cause of market destabilisation. Threatened by new adversaries, such as VOD giant Netflix, Hollywood producers have to reinvent their model of distribution, based until now to large extend on TV content and vast libraries of older films. With cinema productions shrinking profit margins (due to piracy and higher production and marketing costs) and DVD/Blu-ray market collapsing, some companies might face a serious crisis in the course of next couple of years. Key words: film industry, digital distribution, Hollywood 50. Piotr Mirski Tsukamoto: Ciężki metal Artykuł poświęcony jest twórczości Shinji Tsukamoto, kultowego reżysera z Japonii. Opowiada o ewolucji stylu jego filmów: od podziemnego cyberpunku do mieszanki kina gatunkowego i arthouse'owego. Traktuje również o głównych obsesjach Tsukamoto: współczesnej cywilizacji, reprezentowanej przez wielkie miasta, głównie Tokio, a także kruchości ludzkiego ciała, równocześnie kierowanego lękiem przed śmiercią i żądzą destrukcji. Ważną częścią artykułu jest kontekst japońskiej kultury i jej relacji ze środowiskiem naturalnym. Zawiera on także analizę ostatniego dzieła Tsukamoto, Ogni w polu, będących jego najbardziej ekstremalnym i pesymistycznym filmem. Słowa kluczowe: Shin ya Tsukamoto, kino japońskie, cyberpunk

5 Tsukamoto: Heavy Metal Article is dedicated to work of Shin'ya Tsukamoto, cult director from Japan. It tells about evolution of his style: from underground cyberpunk movies to mix of genre and arthouse cinema. It also tells about Tsukamoto main obsessions: modern civilisation, represented by giant cities, mainly Tokio, and fragility of human flesh, driven simultaneously by fear of death and desire for destruction. Important part of the article is context of Japanese culture and it's relation with natural enviroment. It also contains analysis of latest Tsukamoto's feature, Fires on the plain, which is his most extreme, pessimistic movie to date. Key words: Shin ya Tsukamoto, Japanese cinema, cyberpunk Wywiad / Interview 54. Urszula Wolak, Miłosz Stelmach Jesteśmy krajem schizofreników Wywiad z rosyjskim reżyserem Aleksiejem Germanem młodszym. We Are a Country of Schizophrenics Interview with Aleksei German Junior Historia kina / Film History 62. Alicja Helman André Cayatte i wiara w słowo Autorka analizuje przyczyny, dla których twórczość Andre Cayatte, reżysera docenianego przez krytykę i faworyzowanego przez publiczność w latach 50. I 60., została niemal kompletnie zapomniana i zdezawuowana przez historyków.zdaniem autorki, Cayatte był przede wszystkim publicystą i moralistą, tworzył filmy z tezą, korzystając głównie z dialogu, a nie przywiązując wagi do obrazu. Ten rodzaj kina respektowany niegdyś z uwagi na doniosłość tematu, dziś nie cieszy się zainteresowaniem. Słowa kluczowe: kino francuskie, Cayatte, sądownictwo, moralność klasy średniej, młoda generacja André Cayatte and Faith in the Word The author discusses reasons why André Cayatte, a filmmaker praised by both critics and the audience in the 50s and 60s, is now forgotten, and disavowed by film historians. According to Alicja Helman, Cayatte was primarely a publicist and a moralist. His films were supposed to promote certain arguments, and focused mainly on a dialogue. Their visuals factors were of a lesser importance. This kind of cinema was then accepted due to significance of its topics. Today it is not able to draw audiences attention. Key words: French cinema, Cayatte, judicature, middle-class morality, young generation 68. Rafał Syska Ruletka miłości. Recenzja przypominająca film Pensjonat Mimoza z 1935 roku. Roulette of Love Review bringing back a 1935 film Pension Mimosas.

6 Teoria filmu / Film Theory 70. Marta Stańczyk Zmysłowa teoria kina Vivian Sobchack jest główną przedstawicielką rozwijającej się w anglosaskich kręgach akademickich sensuous theory, która opisuje cielesny związek widza z obrazem oraz wielozmysłową percepcję. W pracach The Address of the Eye: A Phenomenology of Film Experience i Carnal Thoughts: Embodiment and Moving Image Culture zaproponowała model radykalnej semiozy żywego ciała. U podstaw jej pracy leży głębokie przekonanie o potrzebie destabilizacji języka współczesnej teorii filmu odrzuca lacanowską psychoanalizę i neomarksistowską teorię krytyczną, proponując w zamian fenomenologię Maurice a Merleau-Ponty ego, według której ciało jest sposobem dostępu do świata, więc także do filmu. Sobchack eksploruje ucieleśnione zmysły, rozum i podmiotowość, by opisać somatyczny wymiar odbioru oraz oddać dynamikę doświadczenia kinowego. Badaczka stworzyła koncepcję kinestetycznego podmiotu, który percypuje film wszystkimi zmysłami. Autorka artykułu przybliża teorię Sobchack, podając przykłady jej zastosowania oraz podkreślając jej potencjał krytyczny, a mianowicie możliwość połączenia myśli feministycznej z fenomenologią w teorii filmu. Słowa kluczowe: Vivian Sobchack, sensuous theory, doświadczenie kinowe, cielesna percepcja, fenomenologia, kinestetyczny podmiot Vivian Sobchak s Sensuous Theory Vivian Sobchack is a key figure in the sensuous theory which is being developed by Anglo- Saxon academics nowadays. The theory focuses on bodily interrelation between spectator and moving image, and multisensory perception. In The Address of the Eye: A Phenomenology of Film Experience and Carnal Thoughts: Embodiment and Moving Image Culture Sobchack describes the radical semiosis of the lived-body as a practical method. The origin of her theory lies in a deep conviction about the need for destabilization of the contemporary film theory s language. Instead of Lacanian psychoanalysis and neo-marxist criticism, she prefers Maurice Merleau-Ponty s phenomenology. According to this philosophy, body is a way of access to the world, therefore also to the film. In order to describe the somatic dimension of spectatorship and the dynamics of cinematic experience, Sobchack explores embodied senses, mind, and subjectivity. She creates the concept of the cinesthetic subject, or the subject which perceives film with all his senses. In the following article its authoress brings Sobchack s theory closer to the reader by setting film examples and emphasising its critical potential the possible connection between feminism and phenomenology in the film theory. Key words: Vivian Sobchack, sensuous theory, cinematic experience, bodily perception, phenomenology, cinesthetic subject Projekt: Nowa kinofilia / Project: New Cinephilia 76. Małgorzata Radkiewicz Kreatywna kinofilia Tekst omawia prace artystyczne, które w kreacyjny sposób podejmują wątki filmowe, afirmując kinowy spektakl i jego elementy lub poddając je krytyce. Kinofilia polega w sztuce na kreacji podporządkowanej zapożyczeniom, zawłaszczeniom i różnorodnej twórczej interwencji. Kontekstem dla analizy wybranych przykładów są w tekście teorie kinofilii, między innymi Nico Baumbacha, a także Laury Mulvey, wskazującej na refleksyjny charakter kinofilskiego odbioru w epoce transmedialności. Wśród omawianych artystów są:

7 Cindy Shermann, Rebecka Ann Tes, Marysia Lewandowska i Neil Cummings, ale także designer Saul Bass, twórca czołó1.wek filmowych do Hollywoodzkiej klasyki. Słowa kluczowe: kreacja, interwencja, zapożyczenie, filmowe dziedzictwo, refleksyjność Creative Cinephilia The text is a presentation of selected art works that in different ways re-create film images and narrations, and the tradition of cinema in general. All these examples are analyzed as final effect of creative cinephilia, that means interventions and transpositions of different kinds. Additional frame of analysis is made by theories of cinephilia, defined by Nico Baumbach, and by Laura Mulvey who emphasizes reflective character of film perception in the multimedia era. The authors of works are, among others: Cindy Shermann, Rebecka Ann Tes, Marysia Lewandowska and Neil Cummings, but also designer Saul Bass, an author of Hollywood film s openings. Key words: creation, intervention, re-use, cinema heritage, reflectivity Seriale i gry wideo / TV Series and Video Games 80. Dawid Rydzek Potrzebny rzemieślnik. O reżyserze seriali Aktorzy, scenarzyści, producenci i reżyserzy za tytuły wchodzące na mały i duży ekran odpowiadają zwykle osoby reprezentujące analogiczne profesje. Sama produkcja serialu znacznie różni się jednak od produkcji filmu i podczas gdy w kinie rządzą reżyserzy, tak w telewizji najwięcej do powiedzenia mają showrunnerzy, scenarzyści i producenci. Reżyserzy w telewizji bardzo często się wymieniają, przy jednej produkcji pracuje ich nawet kilkunastu. W efekcie w większości przypadków pełnią oni rolę rzemieślników, a nie jak zwykle w kinie artystów. Ich zadaniem jest jedynie kontynuowanie przyjętej wcześniej estetyki i formuły. Za ich stworzenie odpowiada zaś reżyser pierwszego odcinka serialu to jedyny przypadek kiedy rzeczywiście reżyser ma znaczenie. Często właśnie za pilota odpowiada słynny twórca filmowy, który przekazuje prace nad kolejnymi odcinkami w inne ręce. Słowa kluczowe: seriale, reżyser, telewizja The Sorrows of a TV Series Director Actors, screenwriters, producers and directors these people are responsible of productions that are seen on a small screen as well as the big one. Making a TV series differs from making a movie. While in cinema the most important people are the directors, in television the most power lies in the hands of showrunners, script writers and producers. There is also a pretty large rotation among the TV directors on every show, there could be even dozen of them. Usually they can be described as craftsmen (not artists as in cinema), because their only job is just to continue already established aesthetics and formula of the series. The world of the TV show is created by director of the pilot, the production of which is the only case when the director really matters. Therefore the first episode of the series is often the responsibility of famous film director. However he usually leaves the rest of episodes to other people. Key words: TV shows, director, television 80. Bolesław Racięski Skąd się biorą prawnicy? Better Call Saul Recenzja serialu. Where the Lawyers Come From? Better Call Saul Review of TV series.

8 81. Patrycja Włodek Bracie gdziekolwiek jesteś. Bloodline Recenzja serialu. Brother, Stay Away! Bloodline Review of TV series. 88. Mateusz Felczak Stawka większa niż gra Artykuł jest syntetycznym przedstawieniem rozwoju mechanik i estetyk wybranych wysokobudżetowych gier wideo. Analiza skupia się na funkcjonowaniu omawianych tytułów w obiegu dystrybucji cyfrowej, metod motywowania i nagradzania aktywności graczy oraz modeli monetyzacji produktów komputerowej rozrywki. Kontekst teoretyczny rozważań stanowi koncepcja ludodromu Rowlanda Atkinsona i Paula Willisa, umożliwiająca reinterpretację popkulturowych odwołań zawartych w estetycznej warstwie gry oraz wskazanie ograniczeń nakładanych na gracza w rozwoju ścieżki fabularnej. Autor wskazuje na metody ograniczania sprawczości odbiorców gier AAA, interpretując je jako strategie zwiększające zyski głównych studiów projektowych. Słowa kluczowe: gry AAA, dystrybucja cyfrowa, estetyka gier More Than a Game The article is a synthetic presentation of the development of the mechanics and aesthetics of selected high-budget video games. The analysis focuses on three main points: the functioning of these titles in digital distribution, methods used to motivate and reward active players, and monetization models implemented in the products of computer entertainment. The theoretical context of the article focuses on the ludodrome concept by Rowland Atkinson and Paul Willis, which is used to reinterpret the pop culture references in game aesthetics and enumarate the various restrictions imposed on players during the course of a story. The author points out the ways to reduce the player's agency in the AAA games genre, which is interpreted as a key strategy to enhance the profits of the main game design studios. Key words: AAA games, digital distribution, game aesthetics 92. Marcin Petrowicz Talos Principle Recenzja gry 93. Izabela Pamuła Ori and the Blind Forest Game Review Cykle / Cycles 94. Andrzej Pitrus Jenny Holzer: nie chcę tego, czego chcę Jenny Holzer: I Do Not Want What I Want 96. Bartosz Filip Janusz Morgenstern w drodze do debiutu: Cena barykady

9 Janusz Morgenstern zanotował swój późny (w wieku 39 lat) debiut reżyserski jako twórca filmu Do widzenia do jutra (1960) współczesnej bajki o kopciuszku i królewnie (w roli kopciuszka Zbigniew Cybulski) jak określał tę produkcję Jerzy Andrzejewski podczas spotkania oceniającego scenariusz projektu. Droga do debiutu była w przypadku Morgensterna wyboista. Reżyser zgłaszał wcześniej dwa projekty o tematyce wojennej: pierwszy dotyczący Powstania Warszawskiego (nowelowa Cena barykady do realizacji wraz z Tadeuszem Chmielewskim i Kazimierzem Kutzem), drugi dotykający tematu partyzantki AK i wpływu wojny na dzieci (nowelowe Dwa opowiadania do samodzielnej realizacji, na podstawie scenariusza Jana Jerzego Szczepańskiego i Grzegorza Lasoty). Oba projekty, jak wspominał po latach Morgenstern, zostały odrzucone ze wstrętem. W swoim artykule chciałbym zajrzeć za kulisty tego wstrętu, przedstawić historię niezrealizowanej Ceny barykady i odpowiedzieć na pytania: czy planowana produkcja miała szansę stać się istotnym na mapie naszej kinematografii osiągnięciem? Czy wniosłaby w filmowe opracowanie tematyki wojennej nowe ujęcie? Artykuł powstał w oparciu o materiały archiwalne (scenariusz i protokół z posiedzenia Komisji Ocen Scenariuszy) uzyskane dzięki pomocy Filmoteki Narodowej. Słowa kluczowe: Janusz Morgenstern, Powstanie Warszawskie w filmie, debiut, niezrealizowany film, film wojenny. The Price of the Barricade : Janusz Morgenstern on His Way to Debut Morgenstern had his late debut (at the age of 39) as a director of Do widzenia, do jutra contemporary fairy tale about the prince and the Cinderella, with Zbigniew Cybulski as Cinderella (as Jerzy Andrzejewski wrote). The way to debut was very rough for Morgenstern. Director had earlier two different ideas to make a film about World War II: first about Warsaw Uprising and second about the defiance of Polish Home Army on the provinces of Poland. Both projects were banned. In this article author tries to find out the reasons of the fail of those projects. This article reconstructs the process of creating individual visions of the war, using archival files. Key words: Janusz Morgenstern, Warsaw Uprising in film, debut, war cinema, unrealized film Patrycja Włodek Jessica Chastain. Supernova w stylu retro Autorka przybliża sylwetkę jednej z najlepszych współczesnych aktorek kina światowego, Jessiki Chastain. Poczynając od jej najwcześniejszych filmów, aż po moment uzyskania przez nią statusu międzynarodowej gwiazdy, w tekście analizowane są postaci, które kreuje w kontekstach odniesień do typów utrwalonych w literaturze i kulturze metody aktorskie oraz ścieżka kariery z uwzględnianiem dokonań filmowych, telewizyjnych i znaczącej współpracy aktorsko-reżyserskiej. Słowa kluczowe: Chastain, aktorstwo, kariera filmowa Jessica Chastain. Old-Style Supernova The article covers life and career of Scottish actor James McAvoy. The author tries to capture his on and off-screen persona by analysing his roles and artistic choices. Referring to parts played by McAvoy in "Atonement" (2007, J. Wright), "Filth" (2013, J.S. Baird) or "X-Men: Days of Future Past" (2014, B. Singer) the author underlies his charisma, flexibility and comprehensive capabilities as well as his ability to fit into both Hollywood and indie mode of production. Key words: film acting, theatre art, actor s profile, Hollywood cinema, independent cinema

10 104. Joanna Łuniewicz Trykot mocy Tematem eseju jest kostium superbohatera w najnowszych adopcjach kultowych komiksów z uniwersum Marvela i DC. Omówione zostały relacje kostiumu z fetyszyzowanym męskim ciałem, jego rola w przyciąganiu uwagi mediów i budowaniu wizerunku herosa-dandysa. Trykot lub zbroja ukazane zostają jako symbol indywidualności superbohatera, jego samodzielnych wyborów i autokreacji. Na przykładzie kostiumów Batmana i Supermana omówiona zostaje ewolucja stroju superbohatera (od karnawału do utylitaryzmu), a w odniesieniu do Supermana i Thora kostium jako symbol zinterioryzowanej obcości. Słowa kluczowe: kostium, superbohater, komiks, trykot, zbroja, pancerz Tricot of Power A subject of this essay is superhero costume in the latest adoptions of cult comic books from Marvel and DC universe. The costumes have been discussed in a connecting with fetishised male body, its role in attracting media attention and building the image of the hero-dandy. A tricot or an armor are shown as a symbol of an individuality, an own superhero choices and his self-creation. Batman and Superman costumes are discussed as an example of an evolution of superhero dress (from carnival to utilitarianism). Superman s and Thor s costumes are shown as a symbol of familiarized alienation. Key words: costume, superhero, comic book, bodystocking, armor Mapowanie kina / Mapping cinema 108. Tadeusz Lubelski Kinofil w Paryżu Artykuł przedstawia kinofilskie atrakcje Paryża. Składa się z pięciu części. W pierwszej, Kilka gier miejskich, autor prowadzi czytelnika śladem miejsc najlepiej znanych z klasycznych filmów (nie tylko francuskich także amerykańskich, włoskich, polskich). Część druga przedstawia słynną Cinémathèque Française i Wideotekę w Halach. W części trzeciej autor oprowadza po najsłynniejszych paryskich kinach, w czwartej po księgarniach filmowych, w piątej po redakcjach filmowych periodyków. Słowa kluczowe: Paryż, Filmoteka, kina, księgarnie, redakcje Cinephile in Paris The article presents the cinephilic attractions of Paris. Five parts. In a first one, Some Urban Plays, the author shows a lector around the places best known from classical films (not only the French films, also American, Italian, Polish). A second part presents a famous Cinémathèque Française and Vidéothèque. In a third part an author shows around the most popular cinemas of Paris, in the fourth around the film bookshops, in the last one around the monthly film magazines. Key words: Paris, Cinémathèque, cinemas, bookshops, magazines Recenzje książek / Book reviews 116. Iwona Sowińska Anna G. Piotrowska: O muzyce I filmie. Wprowadzenie do muzykologii filmowej Recenzja książki / Book review 117. Rafał Syska

11 Jakub Majmurek, Łukasz Ronduda (red.): Kino-sztuka Recenzja książki / Book review