Małopolska informacje ogólne:

Transkrypt

1 Odkryj Małopolskę Przewodnik Małopolskie po uzdrowiska wybranej ofercie Wyprawy kulturowej po zdrowie i urodę

2 Małopolska informacje ogólne: Oprac. Wydawnictwo Kartograficzne Compass Stolica regionu: Kraków Większe miasta: Tarnów, Nowy Sącz Powierzchnia: km2 (4,9% powierzchni Polski) Liczba mieszkańców: Klimat: umiarkowany Rzeźba terenu: urozmaicona, obszary nizinne (dolina Wisły), wyżynne (Wyżyna Krakowsko-Częstochowska), pogórza (Pogórze Karpackie), górskie (Tatry, Beskidy, Pieniny); tylko 9% powierzchni leży poniżej 200 m n.p.m., a ponad połowa powyżej 500 m n.p.m.; najwyższy szczyt Rysy (2499 m n.p.m.) Podział administracyjny: 22 powiaty (19 powiatów ziemskich i 3 grodzkie) oraz 182 gminy Ważne telefony: telefon alarmowy: 112 pogotowie ratunkowe: 999; straż pożarna: 998; policja: 997; pomoc drogowa: 981; numer ratunkowy w górach:

3 Wydawca: Departament Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, Zespół ds. Rozwoju Turystyki, Kraków, ul. Basztowa 22 adres korespondencyjny: Kraków, ul. Racławicka 56 turystyka@malopolska.mw.gov.pl i Regionalny Portal Internetowy Wrota Małopolski Tekst: Zespół ds. Rozwoju Turystyki UMWM we wspołpracy ze Stowarzyszeniem Gmin Uzdrowiskowych RP, gminami uzdrowiskowymi z Małopolski oraz Kopalnią Soli Wieliczka i uzdrowiskiem Kopalnia Soli Bochnia Aktualizacja tekstu: Magdalena Zaręba Baza noclegowa na podstawie ewidencji skategoryzowanych obiektów hotelarskich, prowadzonej przez Marszałka Województwa Małopolskiego, stan na dzień Zdjęcia: Archiwum Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego (arch. UMWM), Archiwum Urzędu Miasta Krakowa (arch. UMK), Archiwum Urzędu Miejskiego w Krynicy Zdroju (arch. UMKZ), Archiwum Urzędu Miasta Rabka Zdrój (arch. UMRZ) oraz B. Czerwiński, M. Dymek, E. Fiutowski, T. Gębuś, M. Grabek, M. Grychowski, M. Klag, P. Klimek,P. Krzan, P. Mierniczak, W. Niszczota, P. Panczakiewicz, J. Podlecki, Sz. Słomczyński, S. Śmierciak, S. Tichakorn, T. Warczak, J. Waruś, J. Witaliński, P. Witosławski, J. Żak Zdjęcia na okładkach: Okł. I Dom Zdrojowy w Krynicy, fot. P. Dębski; Odnowa biologiczna, fot. A. Blane Okł. IV Dom Zdrojowy w Szczawnicy, fot. J. Waruś; Przyroda, fot. z Arch. UMWM; Wodospad, fot. D. Zaręba; Kąpiel w kwiatach, fot. A. Błaszczak Zdjęcia na stronie 1: Archiwum Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego Realizacja wydawnicza: Amistad Sp. z o.o. program PolskaTurystyczna.pl tel.: (0-12) , faks: (0-12) biuro@polskaturystyczna.pl, Konsultacja merytoryczna: Krzysztof Bzowski Redakcja: Aurelia Hołubowska Korekta: Aurelia Hołubowska, Magdalena Michalak Koncepcja graficzna: Paweł Panczakiewicz Projekt okładki: Mateusz Zaręba Wykonanie map: Maja Białkowska, Agnieszka Drapich, Anna Styrska, Tomasz Zając, Wydawnictwo Kartograficzne Compass Przekroje stacji narciarskich: Archiwum Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego; autor: ABW Graf Group s.c. Skład: Paweł Panczakiewicz, Michał Tincel Kierownik produkcji: Agnieszka Błaszczak Druk: Interak Sp. z o.o. Koncepcja wydawnicza: Anna Niedźwieńska Kraków 2008 ISBN Autorzy i wydawcy publikacji starali się, aby jej tekst był rzetelny, nie mogą jednak wziąć odpowiedzialności za ewentualne zmiany, zaistniałe po terminie opracowywania materiałów do wydawnictwa. Materiały przygotowywane na dzień:

4 11 pomysłów na zdrowie i urodę oferty miejscowości uzdrowiskowych informacja o atrakcjach turystycznych propozycje aktywnego spędzania czasu kolorowe mapki ponad 80 zdjęć sprawdzone informacje praktyczne baza noclegowa

5 Spis treści Szczawnica Pieniny spływ Dunajcem Krynica Zdrój Rozdział 1. O Małopolsce Informacje praktyczne... 2 Dlaczego warto odwiedzić Małopolskę?... 4 Kraków stolica regionu... 7 Rozdział 2. Wyprawy po zdrowie i urodę Wyprawy po zdrowie i urodę... 9 Swoszowice Kopalnia soli w Wieliczce Kopalnia soli w Bochni Rabka Zdrój Szczawnica Piwniczna Zdrój Żegiestów Zdrój Muszyna Krynica Zdrój Wysowa Zdrój Wapienne

6 1 Informacje praktyczne 1 Dojazd SAMOCHODEM W regionie istnieje dobrze rozwinięta sieć dróg krajowych i lokalnych. Przejazd drogami krajowymi bezpłatny, przejazd autostradą A4 (Katowice Kraków) płatny gotówką: 13 zł samochód osobowy. Drogi krajowe biegnące przez Małopolskę: nr 4: granica państwa z Niemcami Wrocław Katowice Chrzanów Kraków Tarnów Rzeszów granica państwa z Ukrainą nr 7: Gdańsk Elbląg Warszawa Radom Kielce Kraków Chyżne (granica państwa) nr 28: Zator Wadowice Sucha Beskidzka Maków Podhalański Skomielna Biała Rabka Limanowa Mszana Dolna Nowy Sącz Gorlice Jasło Krosno Sanok Przemyśl Medyka (granica państwa z Ukrainą) nr 44: Gliwice Mikołów Tychy Oświęcim Zator Skawina Kraków nr 49: Nowy Targ Białka Tatrzańska Czarna Góra Jurgów (granica państwa ze Słowacją) nr 52: Bielsko-Biała Kęty Wadowice Kalwaria Zebrzydowska Głogoczów nr 73: Wiśniówka Kielce Szczucin Dąbrowa Tarnowska Lisia Góra Tarnów Jasło nr 75: Niepołomice Brzesko Czchów Nowy Sącz Muszynka nr 79: Warszawa Kozienice Zwoleń Sandomierz Połaniec Nowe Brzesko Kraków Trzebinia Chrzanów Jaworzno Katowice Chorzów Bytom nr 87: Nowy Sącz Stary Sącz Rytro Piwniczna-Zdrój Czas bezpośredniego dojazdu pociągiem do Krakowa z Warszawy 2 h 40 min, z Gdańska 6 h 55 min z Wrocławia 3 h 40 min, z Poznania 5 h 40 min z Rzeszowa 2 h 9 min, z Łodzi 3 h 22 min z Bydgoszczy 6 h 35 min, z Katowic 1 h 12 min nr 94: Legnica Prochowice Wrocław Opole Strzelce Opolskie Toszek Pyskowice Bytom Będzin Sosnowiec Dąbrowa Górnicza Olkusz Kraków-Balice Maksymalne prędkości: 50 km/h teren zabudowany 90 km/h teren niezabudowany 100 km/h drogi ekspresowe 130 km/h autostrady POCIĄGIEM Małopolska ma bezpośrednie połączenia kolejowe ze wszystkimi większymi miastami w Polsce oraz wieloma za granicą, m.in. z Wiedniem, Pragą, Berlinem, Bukaresztem, Bratysławą, Koszycami, Kijowem, Lwowem, Odessą i Budapesztem. Informacje o rozkładzie jazdy, dworcach i połączeniach można uzyskać na stronie: telefoniczna informacja kolejowa: (0-12) AUTOBUSEM Do większości miejscowości w Małopolsce można dotrzeć autobusem. Do największych przewoźników należy PKS. Dworce autobusowe umiejscowione są zazwyczaj w pobliżu dworców kolejowych. Większe miasta Małopolski posiadają regularne połączenia autobusowe z wieloma miejscami w Polsce i Europie. Ceny biletów zależą od odległości i rodzaju połączenia (zwykłe, pośpieszne). Więcej informacji na stronie SAMOLOTEM Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków-Balice położony jest na zachód od Krakowa, w odległości 11 km od centrum miasta. Więcej informacji: Port Lotniczy w Krakowie-Balicach, tel.: (0-12) , Do portu lotniczego z centrum Krakowa prowadzą cztery niezależne drogi, a także bezpośredni zjazd z autostrady A4. Do lotniska można dojechać autobusami Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego S.A. w Krakowie (MPK S.A.) nr 292 (z przystanku przy Krakowskiej Szkole Wyższej przez przystanki m.in. Dworzec Główny, Nowy Kleparz, Cracovia na Balice; ok. 50 minut) oraz 208 (z przystanku Bronowice Małe przez przystanki m.in. Mydlniki, Podkamycze, Szczyglice na Balice; czas przejazdu: ok. 20 minut). Końcowy przystanek autobusowy znajduje się bezpośrednio przed terminalem pasażerskim. Rozkłady jazdy tych autobusów są dostępne pod adresem mpk.krakow.pl. Bilety autobusowe w cenie 2,60 zł można nabyć m.in. w kioskach i innych punktach handlowych, w automatach ulicznych oraz u kierowcy autobusu (za dopłatą). Połączenia centrum miasta lotnisko Balice obsługuje też szybka linia kolejowa PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. (czas przejazdu: ok. 15 minut, bilety: 6 zł, do nabycia w pociągu; pociąg kursuje średnio co 30 minut w godz , a w śr., pt., nd. w godz ). Przystanek kolejki znajduje się ok. 200 m od terminalu pasażerskiego, odległość tę można pokonać pieszo (ok. 5 minut spacerem) albo skorzystać z bezpłatnego wahadłowego połączenia autobusem MPK. Przejścia graniczne Na południu Małopolska graniczy ze Słowacją, funkcjonują tam przejścia graniczne różnego rodzaju: kolejowe, drogowe bez ograniczeń, drogowe z ograniczeniami (bez odprawy samochodów ciężarowych), a także punkty przekraczania granicy na szlakach turystycznych tylko dla pieszych. Zasady przekraczania granicy są podobne jak w większości krajów UE. Więcej informacji na stronie: Informacja turystyczna KRAKÓW Sieć Informacji Miejskiej punkty informacji miejskiej: Wieża Ratuszowa, Rynek Główny 1, tel.: (0-12) , simratusz@infokrakow.pl Międzynarodowy Port Lotniczy Balice, tel.: (0-12) , simbalice@infokrakow.pl ul. Szpitalna 25, tel.: (0-12) , , faks: (0-12) , simszpitalna@infokrakow.pl; ul. św. Jana 2, tel.: (0-12) , faks: (0-12) , simjan@infokrakow.pl ul. Józefa 7, tel.: (0-12) , faks: (0-12) , simjozef@infokrakow.pl os. Słoneczne 16, tel.: (0-12) , simhuta@ infokrakow.pl Pawilon Wyspiański 2000, pl. Wszystkich Świętych 2, tel.: (0-12) , faks: (0-12) , simwyspianski@infokrakow.pl Wspólny adres dla punktów informacji miejskiej: it@infokrakow.pl NOWY SĄCZ Centrum Informacji Turystycznej, ul. Piotra Skargi 2, tel./faks: (0-18) , , cit@ sarr.com.pl, TARNÓW Tarnowskie Centrum Informacji, Rynek 7, tel.: (0-14) , , faks: (0-14) , centrum@it.tarnow.pl, WADOWICE Wadowickie Centrum Informacji Turystycznej, ul. Kościelna 4, tel./faks: (0-33) , biuro@ it.wadowice.pl, OŚWIĘCIM Miejski Punkt Informacji Turystycznej, ul. Leszczyńskiej 12, tel.: (0-33) , faks: (0-33) , mpit@um.oswiecim.pl, -oswiecim.neostrada.pl ZAKOPANE Centrum Informacji Turystycznej, ul. Kościuszki 17, tel.: (0-18) , faks: (0-18) , info@promocja.zakopane.pl, www. zakopane.pl 2 3

7 1 Dlaczego warto odwiedzić Małopolskę? 1 Dlaczego warto odwiedzić Małopolskę? Dlaczego warto odwiedzić Małopolskę? Ponieważ tętni życiem, zachwyca zabytkami i wspaniałą przyrodą, stwarza okazję do przeżycia niezapomnianych przygód, a przy tym wszystkim pozwala zrozumieć polską historię i tradycję. Kultura. Kraków dawna stolica kraju to synteza wszystkiego, co polskie, i wszystkiego, czego szuka turysta, miejsce, gdzie można zobaczyć Wawel, smoka, Uniwersytet Jagielloński najstarszą polską uczelnię, Lajkonika, Damę z gronostajem, najrozmaitsze kawiarnie, zaułki, festiwale; nie sposób wymienić wszystkich krakowskich atrakcji... Tarnów największe miasto wschodniej części województwa słynie z zabytków i licznych pozostałości bogatej kultury żydowskiej, a Nowy Sącz zachwyca wspaniałym Sądeckim Parkiem Etnograficznym i otoczeniem pięknej, dzikiej przyrody. Dziedzictwo. To właśnie w Małopolsce znajduje się osiem obiektów (w całej Polsce jest ich 16) wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Są to: historyczne centrum Krakowa, kopalnia soli w Wieliczce, obóz koncentracyjny w Oświęcimiu, sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej oraz drewniane kościoły w Binarowej, Dębnie Podhalańskim, Lipnicy Murowanej, Sękowej. Ludzie. Z regionem związani byli lub są ludzie tak sławni, jak: Ojciec Święty Jan Paweł II, gen. Józef Bem, św. Adam Chmielowski (brat Albert), Jan Długosz, św. Faustyna, Roman Ingarden, Wincenty Kadłubek, Tadeusz Kantor, Jan Kasprowicz, Jan Kiepura, Oskar Kolberg, Tadeusz Kościuszko, Stanisław Lem, Ignacy Łukasiewicz, Jan Matejko, Józef Mehoffer, Helena Modrzejewska, Sławomir Mrożek, Ignacy Jan Paderewski, Krzysztof Penderecki, Józef Piłsudski, Roman Polański, Zbigniew Preisner, Ludwik Solski, Wit Stwosz, Wisława Szymborska, Józef Tischner, Stanisław Witkiewicz i jego syn Stanisław Ignacy Witkiewicz czy Stanisław Wyspiański, by wymienić tylko niektórych wielkich Małopolan, którzy swoim dorobkiem i czynami przyczynili się do rozwoju regionu, kraju, świata. Imprezy. Małopolska tętni życiem, a imprezy tu organizowane przyciągają gości z całego kraju, a nierzadko z całego świata. Trudno się temu dziwić, jeśli wymieni się choć kilka z nich: Jan Paweł II w Krakowie, fot. T. Warczak Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, Festiwal Kultury Żydowskiej (Kraków), Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich (Zakopane), Festiwal im. Jana Kiepury (Krynica) czy Międzynarodowy Festiwal Muzyki Kameralnej i Organowej (Wygiełzów). Tradycje. Małopolskie tradycje i zwyczaje takie jak harce Lajkonika, konkurs szopek bożonarodzeniowych czy palm wielkanocnych budzą ciekawość i zachwyt zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. A staropolska gościnność stała się już przysłowiowa, zwłaszcza że Małopolanie częstują przysmakami, wśród których każdy znajdzie coś dla siebie: oscypki, łącką śliwowicę, obwarzanki, sól z Bochni i Wieliczki, kremówki papieskie, kiełbasę krakowską i lisiecką, karpia po zatorsku, kwaśnicę... Przyroda. Na terenie województwa małopolskiego znajduje się aż sześć parków narodowych (Babiogórski, Gorczański, Magurski, Ojcowski, Pieniński, Tatrzański) w promieniu 100 km to imponujące i najprawdopodobniej unikatowe zjawisko w skali światowej. Jest to też jeden z nielicznych regionów, w którym zobaczymy i najwyższe polskie góry typu alpejskiego Tatry (z Morskim Okiem najsłynniejszym polskim jeziorem i Zakopanem zimową stolicą Polski), i najprawdziwszą pustynię Pustynię Błędowską. Sól i wody mineralne. Bogactwem Małopolski jest też sól i wody mineralne. Kto nie spróbował jeszcze soli z kopalni w Wieliczce, ten musi to jak najszybciej nadrobić, zwiedzając przy tym tamtejszy podziemny solny świat z kaplicami, jeziorami i muzealną ekspozycją. Pobyt w kopalni w Wieliczce, tak jak i w kopalni w Bochni, wyjdzie każdemu na zdrowie. A potem zapraszamy na degustację wód Rynek w Krakowie, fot. arch. UMK Kościół w Sękowej, fot. P. Witosławski Kopalnia soli Sanktuarium w Wieliczce, w Kaplica Kalwarii św. Zebrzydowskiej, Kingi, fot. J. Witaliński 4 5

8 1 Dlaczego warto odwiedzić Małopolskę? Kraków stolica regionu 1 Wiosna w Tatrach, fot. T. Gębuś Rynek w Krakowie, fot. arch. UMK mineralnych, o różnych smakach i właściwościach leczniczych, do pobliskich małopolskich uzdrowisk. Krynica, Szczawnica, Muszyna, Piwniczna, Rabka, Swoszowice, Wapienne, Wieliczka, Wysowa, Żegiestów wszystkie są piękne i trudne do przecenienia pod względem pozytywnego wpływu na zdrowie kuracjuszy. Małopolskie uzdrowiska leczą m.in. nerwice, nieżyty górnych dróg oddechowych, cukrzycę, kamicę nerkową. Turystyka. Komu marzy się aktywne spędzanie czasu, ten też musi przyjechać do Pijalnia wód w Krynicy, fot. arch. UMWM Małopolski! Czekają na niego: 3 tysiące km znakowanych górskich szlaków turystycznych, spływ Dunajcem niezapomniana przygoda i turystyka ekstremalna dla każdego, Jura Krakowsko-Częstochowska wymarzone miejsce dla wspinaczy skałkowych, grotołazów, miłośników paralotniarstwa, turystyki rowerowej i konnej, Tatry i Pieniny z siecią szlaków turystycznych i świetną bazą narciarską. Można także wybrać się pieszo lub rowerem na wyprawę polsko-słowackim Szlakiem Gotyckim z Nowego Targu do Keżmarku. Pieniny, fot. J. Waruś Kraków stolica regionu Wjeżdżając do Krakowa, kto nie był Polakiem, ten się nim staje. Wincenty Pol Kraków, dawna stolica Polski, to obecnie centrum artystyczne i intelektualne regionu oraz jedno z najciekawszych dla turysty miejsc w Europie. W 1978 r. Kraków został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Pierwsze wzmianki o Krakowie zostały zapisane ręką arabskiego podróżnika Ibrahima ibn Jakuba w X w. Starsze od tych zapisków są tylko legendy: o założycielu grodu, królu Kraku, pogromcy smoka mieszkającego w pieczarze na Wzgórzu Wawelskim i królewnie Wandzie, co nie chciała Niemca. Pamiątką po mitycznych władcach są dwa kurhany usypane w okolicach miasta. Kopce Wandy i Kraka archeolodzy datują na ok. VII w. W księdze Muhammada al-idrisiego z połowy XII w. można przeczytać już o Krakowie, jako mieście pięknym i wielkim, o wielu domach i mieszkańcach, targach, winnicach i ogrodach. Kolebkę polskiej kultury szerzej opisuje Gall Anonim w początkach XII w. w swoich Kronikach: Kraków stołeczne miasto, wszystkich miastom polskim przoduje. Z Kronik wyłania się obraz prężnie rozwijającej się metropolii i rządzących sprawiedliwie władców. Dość wspomnieć, że we wspaniałej katedrze na Wawelu koronowano większość królów polskich. W dniu 5 czerwca 1257 r. Kraków otrzymał prawa miejskie na wzór Magdeburga i dołączył tym samym do wielkiej rodziny miast europejskich. W 2007 r. było uroczyście obchodzone 750-lecie lokacji Krakowa, uważane za najważniejsze wydarzenie o charakterze historycznym obecnej dekady. Jednak Kraków to nie tylko odległa historia, ale i bliższe dzieje. Z tym właśnie miastem związane są wielkie osobistości, m.in. Karol Wojtyła późniejszy papież Jan Paweł II, noblistka Wisława Szymborska, dramatopisarz Sławomir Mrożek i as fantastyki Stanisław Lem. O Krakowie mieście magicznym powstały opasłe tomy poezji, śpiewano o nim i malowano go na tysiącach płócien. Mówi się, że kto raz odwiedzi gród Kraka, będzie tu wracać, by cieszyć oko i duszę dawną polską stolicą wpisaną na Listę UNESCO. Wystarczy krótki spacer, by przekonać się, czy to prawda. 6 7

9 1 Kraków stolica regionu Wyprawy po zdrowie i urodę 2 Wyprawy po zdrowie i urodę Kraków, fot. P. Krzan Rynek Główny. Jeden z największych placów Europy (200 x 200 m) powstał jeszcze w okresie lokacji Krakowa, tj. ok r. Otoczony jest 47 zabytkowymi kamienicami (od gotyku po wiek XIX), z położonymi centralnie Sukiennicami (średniowiecznymi kramami zwieńczonymi renesansową attyką) i jednym z najstarszych kościółków w Krakowie kościołem św. Wojciecha (XI/XII w.) oraz z górującymi nad Krakowem strzelistymi wieżami gotyckiej bazyliki Mariackiej. Wieża Mariacka, czynna: wt., czw., sb i , wstęp: 5 zł, ulg. 3 zł, bilety do nabycia w kasie kościoła Mariackiego Droga Królewska. Historyczny trakt uroczystych wjazdów do miasta, procesji, żałobnych konduktów. Wiedzie od dawnej głównej bramy Krakowa (okolice kościoła św. Floriana przy placu Matejki) przez Barbakan, Bramę Floriańską, ulicę Floriańską, Rynek Główny, plac Wszystkich Świętych, ulice Grodzką i Kanoniczą na Wawel. Wawel. Dawna siedziba władców Polski dziś jest symbolem tożsamości narodowej, a także najcenniejszym w Polsce kompleksem sakralnym i zabytkowym z renesansowym zamkiem królewskim, gotycką katedrą, odlanym w 1521 r. i ważącym prawie 11 ton dzwonem Zygmunt, Wawel, fot. arch. UMK średniowiecznymi murami i basztami, z legendarną Smoczą Jamą i świętym kamieniem czakramem. Zamek Królewski na Wawelu, Biuro Obsługi Turystów: tel.: (0-12) w. 219, Kazimierz. Dawna dzielnica żydowska gromadzi zabytki dwóch kultur: najstarszą bożnicę w Polsce, tj. Synagogę Starą, i renesansowy cmentarz żydowski Remuh, a obok nich chrześcijańskie kościoły św. Katarzyny i Bożego Ciała oraz klasztor oo. Paulinów na Skałce. Łagiewniki Światowe Centrum Miłosierdzia. To tutaj w klasztorze w krakowskich Łagiewnikach żyła w okresie międzywojennym i zmarła siostra Faustyna, pozostawiając otrzymane od Jezusa, a skierowane do współczesnego świata orędzie o Bożym Miłosierdziu (i słynący łaskami obraz przedstawiający wizję, jaką miała w 1931 r.). Nową bazylikę poświęcił osobiście, 17 sierpnia 2002 r., Jan Paweł II, dokonując Aktu Oddania Świata Miłosierdziu Bożemu i czyniąc z tego miejsca Światowe Centrum Miłosierdzia. Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach, ul. Siostry Faustyny 3, tel.: (0-12) , , faks: (0-12) , Więcej o Krakowie na stronie: W Małopolsce można osiągnąć harmonię ciała, umysłu i duszy. Wszystko wokół pozytywnie wpływa na zmysły człowieka. Wystarczy tylko wybrać odpowiednie dla siebie formy aktywnego wypoczynku czy kuracji. Niektórym wystarczą spacery po krakowskim Lasku Wolskim czy wypad do Puszczy Niepołomickiej, inni zechcą zasmakować w alpejskim charakterze Tatr lub wybrać się do jednej z kilkuset jaskiń. Jeszcze inni mogą skorzystać z inhalacji w podziemnych sanatoriach w kopalni soli w Wieliczce czy Bochni. Czekają na gości także liczne sanatoria i domy uzdrowiskowe zwłaszcza na południu Małopolski gdzie można poddać się kąpielom mineralnym, inhalacjom rumiankowym, okładom z morskich alg, masażom shiatsu czy znanym od ponad 2 tysięcy lat kuracjom ajurwedyjskim. Wodolecznictwo ma tutaj już 7-wiekową tradycję. W Krynicy perle polskich uzdrowisk jest m.in. największa w Europie pijalnia-oranżeria, do której rurociągami doprowadzono wody mineralne z nawet najbardziej odległych SPA, fot. S. Tichakorn źródeł. Europejski poziom prezentują nowo powstające ośrodki SPA, a są przecież jeszcze renomowane uzdrowiska w Szczawnicy, Piwnicznej, Muszynie, Wysowej czy Rabce. Warto wybrać się także do jednego z małopolskich parków narodowych (Tatrzański, Babiogórski, Gorczański, Magurski, Ojcowski, Pieniński), na spływ tratwą po Dunajcu (jednym z najbardziej malowniczych przełomów rzek Europy) lub na wędrówkę po górskich szlakach o różnej skali trudności, a w zimie skorzystać z bogatej oferty stacji narciarskich. Pijalnia Koncertowa w Krynicy, fot. arch. UMWM 8 9

10 2 Swoszowice Wyprawy po zdrowie i urodę 2 Swoszowice Uzdrowisko w Swoszowicach, fot. M. Grychowski Opactwo Benedyktynów w Tyńcu, fot. E. Fiutowski Swoszowice Swoszowice to jedno z najstarszych uzdrowisk w regionie znane już w XVI w. z leczniczego działania wód z zawartością siarki (do 70 mg/ l). Obecnie Swoszowice, jako jedyne uzdrowisko w Polsce, znajdują się w granicach miasta Krakowa (dzielnica Podgórze). Rozwój uzdrowiska w Swoszowicach nastąpił w 1811 r., po wybudowaniu domu zdrojowego z łazienkami przez profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Feliksa Radwańskiego. Później wzniesiono piękne wille: Szwajcarkę (ostatnio starannie odnowioną) i Słońce, które są wspaniałymi przykładami tradycyjnego budownictwa uzdrowiskowego. Pomimo wielkomiejskiej lokalizacji Swoszowice są nadal uzdrowiskiem z charakterystyczną zabudową pensjonatową i widocznymi śladami po dawnych kopalniach siarki żużel pokopalniany używany był do leczniczych kąpieli siarkowych. W swoszowickim kompleksie dominuje piękny stary park, pośród którego położone są zakłady lecznictwa uzdrowiskowego. Można leczyć tu schorzenia reumatyczne, układu trawienia, dermatologiczne. Jednak uzdrowisko posiada duży potencjał rozwojowy przede wszystkim jako ośrodek odnowy biologicznej i aktywnego wypoczynku (m.in. boiska sportowe, korty tenisowe, stadnina koni), a przyjezdnych zachęca ofertą Krakowa i jego okolicznych atrakcji. Informacje o noclegach w Krakowie, zob. strona: Wody mineralne Zdrój Główny Napoleon Podstawowe zabiegi uzdrowiskowe kąpiele mineralne siarczkowe zabiegi borowinowe hydroterapia masaż klasyczny gimnastyka lecznicza fizykoterapia Obiekty uzdrowiskowe Zespół Uzdrowisk Krakowskich S.A., Oddział Swoszowice, ul. Kąpielowa 70, Swoszowice, Kraków, tel.: (0-12) , , faks: (0-12) , zuk-sa@wp.pl, www. uzdrowisko.krakow.pl Warto zobaczyć Mogilany (ok. 10 km od Swoszowic) klasycystyczny pałac z początku XIX w. otoczony parkiem z XVI stulecia; obecnie w pałacu funkcjonuje ośrodek konferencyjny. Opactwo Benedyktynów w Tyńcu (ok. 12 km od Swoszowic) wznosi się na wyniosłej skale nad Wisłą. W skład kompleksu wchodzą: kościół klasztorny z XV w., romański budynek klasztorny z gotyckimi krużgankami z XVI w., park geometryczny z XVII w. z tarasami. Klasztor Reformatów w Wieliczce, fot. M. Klag Wieliczka (ok. 11 km od Swoszowic) słynie z kopalni soli, która ze względu na swój unikatowy charakter została wpisana na pierwszą Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO (zob. s. 4); w Wieliczce warto też zobaczyć Zamek Żupny z wystawą historyczną oraz kolekcją narzędzi pracy i strojów żupników, zespół klasztorny Reformatów, drewniany kościół św. Sebastiana z 1581 r. zdobiony polichromiami, klasycystyczny kościół św. Klemensa z 1805 r., fragmenty murów obronnych z 2. poł. XIV w. oraz pałac Konopków z XVIII w. Pałac Konopków w Wieliczce, fot. M. Klag 10 11

11 2 Kopalnia Soli w Wieliczce Wyprawy po zdrowie i urodę 2 Kopalnia soli w Wieliczce Kopalnia soli w Wieliczce jezioro Wessel, fot. J. Podlecki Kopalnia soli w Wieliczce kaplica św. Kingi, fot. J. Podlecki Kopalnia Soli w Wieliczce Jak wskazują badania archeologiczne, sól warzono na tym terenie już 3500 lat p. n.e. Nieprzerwane wydobycie soli trwa w istniejącej kopalni od XIII w., a więc już ponad 700 lat, dlatego kopalnia soli w Wieliczce jest jednym z najstarszych i najdłużej działających zakładów przemysłowych w Europie. Kopalnia wielicka nie lada gratka dla turystów jest wręcz podziemnym miastem z całym systemem komór, wyrobisk i szybów łączących 2040 komór, wydrążonych przez górników w litych skałach solnych. Posiada dziewięć poziomów sięgających od 64 do 327 m głębokości. Kopalnię wpisano w 1978 r. na pierwszą Listę UNESCO. Podziemna trasa turystyczna w kopalni została wytyczona od pierwszego do trzeciego poziomu i liczy prawie 2 km długości. Prowadzi przez 22 komory, pokazując najpiękniejsze zakątki kopalni. Najciekawszym miejscem jest bez wątpienia kaplica św. Kingi o wymiarach 55 na 17 m i wysokości 12 m, mieszcząca 500 osób. Wszystkie detale rzeźbiarskie kaplicy wraz z płaskorzeźbą Ostatniej Wieczerzy Leonarda da Vinci zostały wykonane w soli zielonej. Również kopia groty z Lourdes powstała z soli. Niektóre komory kopalni dorównują wielkością boisku sportowemu, a komora Staszica ma aż 36 m wysokości! Kopalnia soli poza udostępnianiem trasy turystycznej spełnia jeszcze jedną funkcję. Na głębokości 135 m znajduje się sanatorium, w którym panuje specyficzny mikroklimat. W temperaturze kilkunastu ºC i wilgotności względnej 74 90% tworzy się z krystalicznego powietrza leczniczy aerozol, który wykorzystuje się do leczenia alergii, astmy oskrzelowej i innych chorób układu oddechowego. Podstawowe zabiegi uzdrowiskowe gimnastyka oddechowa inhalacje lecznicze usługi fizykoterapeutyczne na powierzchni ziemi (magnetoterapia, laseroterapia, elektroterapia, jonoforeza, fonoforeza, ultradźwięki) masaż leczniczy i rekreacyjny zabiegi kosmetyczne Warto zobaczyć Zamek Żupny w Wieliczce zbudowany w XIV w., wewnątrz wystawa historyczna oraz kolekcja narzędzi pracy i strojów żupników oraz... solniczek. Zespół klasztorny Reformatów w Wieliczce z barokowym kościołem św. Franciszka z lat i sanktuarium Matki Boskiej Łaskawej oraz brata Alojzego Kosiby. Kościół św. Sebastiana w Wieliczce wzniesiony w 1581 r. z drewna modrzewiowego, przebudowany w XVIII stuleciu; ma konstrukcjię zrębową, ściany oszalowane pionowo z listwowaniem. Na ścianach i sklepieniach znajdują się polichromie wykonane w latach przez Włodzimierza Tetmajera. Informacje praktyczne Kopalnia Soli Wieliczka Trasa Turystyczna Sp. z o.o., ul. Daniłowicza 10, Wieliczka, tel.: (0-12) , , faks: (0-12) , turystyka@kopalnia.pl, IV X ; XI III ; wstęp: od 45 zł, ulg. od 30 zł, rodzinny od 120 zł; Muzeum Żup Krakowskich, V X wt. nd , X IV wt. sb , wstęp: 4 zł, ulg. 3 zł; po godz bilety tańsze o 20%; fotografowanie lub filmowanie: 10 zł Obiekty uzdrowiskowe Kopalnia Soli Wieliczka Podziemny Ośrodek Rehabilitacyjno-Leczniczy, ul. Park Kingi 6, Wieliczka, tel.: (0-12) , faks: (0-12) , sanatorium@kopalnia.pl, Wieliczka, inne atrakcje klasycystyczny kościół św. Klemensa z 1805 r., fragmenty murów obronnych z 2. poł. XIV w. oraz pałac Konopków z XVIII w. Dziekanowice (ok. 28 km od Wieliczki) romański kościół św.św. Marii Magdaleny i Mikołaja z 2. poł. XII w. oraz sanktuarium maryjne Macierzyństwa Najświętszej Marii Panny z cudownym obrazem Matki Bożej Dziekanowskiej. Dobczyce (ok. 30 km od Wieliczki) pozostałości dawnej zabudowy małomiasteczkowej z XIX w. (rynek, ul. Jagiellońska, Piłsudskiego, Kilińskiego), skansen drewnianego budownictwa ludowego (zabudowania wiejskie z okolic Dobczyc i Myślenic), ruiny średniowiecznego zamku z przełomu XIII i XIV w., Jezioro Dobczyckie na rzece Rabie. Kraków (ok. 11 km od Wieliczki) stolica regionu, zabytkowe Stare Miasto, Kazimierz, liczne galerie, muzea, kawiarenki (więcej zob. s. 7)

12 2 Kopalnia Soli w Bochni Wyprawy po zdrowie i urodę 2 Kopalnia Soli w Bochni Znajdująca się w odległości ok. 40 km od Krakowa, założona ok r. kopalnia soli kamiennej w Bochni jest jednym z najstarszych czynnych nieprzerwanie (sól wydobywano tu do 1990 r.) zakładów przemysłowych w Europie i w Polsce. W wyniku górniczej eksploatacji kopalni powstał tutaj labirynt solnych korytarzy i komór. Zwiedzanie tej solnej krainy trwa ok. 1,5 2 godz. i obejmuje m.in. najstarszy szyb Sutoris z połowy XIII w., komory kieratowe, stajnię Mysiur dla koni pracujących niegdyś w kopalni i malowniczą kaplicę św. Kingi. Oprócz trasy turystyczno-historycznej kopalnia oferuje też trudniejszą wycieczkę turystyczno-geologiczną, która wiedzie przez najstarsze wyrobiska kopalni. Decyzją prezydenta RP bocheńska żupa została uznana za pomnik historii. Obecnie podejmuje się działania zmierzające do wpisania jej na Listę UNESCO. Powietrze w bocheńskiej kopalni zawiera dużą ilość chlorku sodu, co sprawia, że jest ono prawie 10-krotnie czystsze niż powietrze Kopalnia Soli w Bochni komora Ważyn, fot. W. Niszczota na powierzchni. Ze względu na specyficzny mikroklimat solnych komór w roku 1995 utworzono tu uzdrowisko leczące schorzenia górnych dróg oddechowych. W ogromnej komorze sanatoryjnej Ważyn, znajdującej się na głębokości 250 m, mieści się nie tylko sala noclegowa, ale można tu również potańczyć w podziemnej dyskotece, skorzystać z barku lub... pograć w piłkę na prawdziwym boisku sportowym. Podstawowe zabiegi uzdrowiskowe kąpiele perełkowe i solankowe z hydromasażem, bicze szkockie masaż wirowy kończyn górnych i dolnych, masaż podciśnieniowy, podwodny i suchy światłolecznictwo i ciepłolecznictwo Obiekty uzdrowiskowe Uzdrowisko Kopalnia Soli Bochnia Sp. z o.o., ul. Solna 2, Bochnia, tel.: (0-14) , , faks: (0-14) , biuro@ kopalniasoli.pl, Centrum Rehabilitacji i Odnowy Biologicznej w hotelu Sutoris, ul. Solna 2, Bochnia, tel.: (0-14) , , recepcja@ kopalniasoli.pl Warto zobaczyć Muzeum im. prof. Stanisława Fischera w Bochni w zabytkowym klasztorze Dominikanów (najstarsze fragmenty z XVI w.) muzeum prezentuje m.in. kolekcję dawnej rzeźby i malarstwa ludowego o tematyce religijnej, kolekcję malarstwa polskiego (płótna Olgi Boznańskiej, Tadeusza Makowskiego, Jacka Malczewskiego, Leona Wyczółkowskiego) oraz rysunki i grafiki (m.in. Jana Matejki, Stanisława Wyspiańskiego). Wśród cennych dzieł znajdą także coś dla siebie miłośnicy sztuki pozaeuropejskiej pochodzącej z Azji, Afryki oraz Ameryki Południowej. Kościół św. Mikołaja w Bochni gotycka świątynia z XV w., z wyposażeniem z XVII XIX w. i polichromiami z wieków XVI XX (m.in. projektu J. Matejki) oraz łaskami słynącym obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem. Przy kościele mieści się drewniana dzwonnica znajdująca się na Szlaku Architektury Drewnianej (odbudowana w latach na miejscu XVI-wiecznego obiektu). Osada VI Oraczy, Park Archeologiczny Uzdrowiska Kopalnia Soli Bochnia rekonstrukcja średniowiecznej osady, obok szybu Campi; więcej: Bochnia, inne atrakcje zamek salinarny z XVI w. (przebudowany w XIX w.), dawny zajazd (przełom XVIII i XIX w.), jedna z najstarszych nekropolii pozakościelnych (1787) Informacje praktyczne Kopalnia Soli Bochnia Sp. z o.o., ul. Solna 2, Bochnia, tel.: (0-14) , , faks: (0-14) , biuro@kopalniasoli.pl, www. kopalniasoli.pl; godziny zjazdów dla turystów indywidualnych na trasę turystyczną: pn. pt. o 9.30, i 15.30, sb. i nd. w godz co godzina; dla turystów indywidualnych w okresie I III i IX: 19 zł, ulg.15 zł, przez resztę roku: 25 zł, ulg.18 zł Zamek w Nowym Wiśniczu, fot. W. Niszczota z kwaterami z czasów I i II wojny światowej, cmentarz żydowski, średniowieczny układ urbanistyczny centrum miasta. Kościółki na Szlaku Architektury Drewnianej w Krzyżanowicach z XVII w. (ok. 5 km od Bochni), Pogwizdowie z XVI w. (ok. 5 km od Bochni), Sobolowie z XVI w. (ok. 10 km od Bochni). Nowy Wiśnicz (ok. 6 km od Bochni) zamek z XV XVII w., dawny klasztor Karmelitów, dwór Koryznówka z lat 50. XIX w. z muzeum pamiątek po Janie Matejce. Lipnica Murowana (ok. 18 km od Bochni) miasteczko z zachowanym średniowiecznym układem przestrzennym, znane z konkursu palm wielkanocnych oraz kościółka św. Leonarda z końca XV w., wpisanego na Listę UNESCO. Puszcza Niepołomicka (na północny wschód od Bochni) na jej terenie utworzono 6 rezerwatów oraz w 1936 r. założono hodowlę żubrów. Kopalnia Soli w Bochni 14 15

13 2 Rabka Zdrój Wyprawy po zdrowie i urodę Wille uzdrowiskowe, fot. arch. UMRZ Rabka Zdrój Miasto leżące na pograniczu Gorców i Beskidu Wyspowego, w dolinie rzeki Raby, jest znane przede wszystkim jako górskie uzdrowisko dziecięce ( m n.p.m.). Początki miejscowości związane są z działalnością osadniczą cystersów ze Szczyrzyca, do których osada pierwotnie należała. Lokacja Rabki na prawie magdeburskim nastąpiła wiek później, w 1364 r., już za panowania króla Kazimierza Wielkiego. Powstanie uzdrowiska łączy się ze słonymi źródłami występującymi w Rabce, które do celów leczniczych z upodobaniem stosowała miejscowa ludność (o wykorzystywaniu solanek świadczy dokument księcia Bolesława Wstydliwego z 1254 r., w którym wymienia się sal in Rapschyca [sól z Rabki]). Jako datę powstania uzdrowiska przyjmuje się rok 1857, kiedy to z inicjatywy prof. Józefa Dietla wykonano badanie chemiczne wód rabczańskich i wydano opinię o ich walorach leczniczych. W 2. poł. XIX w. zaczęły powstawać obiekty uzdrowiskowe i wille, a w 1864 r. Rabka uzyskała status 16 uzdrowiska. W okresie międzywojennym uzdrowisko zdobyło renomę, zwłaszcza w leczeniu chorób dziecięcych, a obecnie zyskało status Miasta Dzieci Świata. Mali kuracjusze, leczący tu choroby dróg oddechowych, alergie i cukrzycę dziecięcą, co roku przyznają jedyne na świecie dziecięce odznaczenie Order Uśmiechu przeznaczony dla tego dorosłego, którego działalność w danym roku przyniosła dzieciom najwięcej radości. Rabka jest doskonałym punktem wypadowym w Gorce, Beskid Wyspowy i Pasmo Babiej Góry, dokąd wiodą liczne górskie szlaki turystyczne, m.in. na Grzebień, Maciejową, Luboń Wielki, Turbacz, a zimą popularnym centrum sportów zimowych. Informacja turystyczna Biuro Promocji i Informacji Obsługi Ruchu Turystycznego BIT-BORT, ul. Orkana 49, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , w. 390, faks: (0-18) , poczta@bitbort. region-rabka.pl, Gminne Centrum Informacji, ul. Parkowa 2, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , urzad@rabka.pl, Podstawowe zabiegi uzdrowiskowe n kąpiele solankowe wannowe dla dorosłych i dzieci n kąpiele solankowe basenowe dla dorosłych i dzieci n inhalacje n hydroterapia n masaże podwodne n masaże suche n gimnastyka lecznicza indywidualna n gimnastyka lecznicza grupowa n klimatoterapia Obiekty uzdrowiskowe Uzdrowisko Rabka S.A., ul. Orkana 28, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , uzdrowisko@ uzdrowisko-rabka.pl, Biuro Usług Uzdrowisko Rabka S.A., ul. Orkana 28, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , , biuro-uslug@uzdrowiskorabka.pl; obsługa spraw związanych z pobytami pacjentów skierowanych przez oddziały NFZ, ewidencja pacjentów, realizowanie skierowań według ustalonych turnusów leczenia. Szpital Uzdrowiskowy Sulima, ul. Stroma 2, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , w. 734 Szpital Uzdrowiskowy Słoneczny Gród, ul. Słowackiego 5, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , w. 711 Rabka Zdrój Wody mineralne. Są to głównie solanki, które już w roku 1858 zyskały sławę najsilniejszych solanek w Europie. Wody lecznicze z Rabki Zdroju wykorzystywane są przede wszystkim w leczeniu chorób układu oddechowego. n Helena n Krakus n Warzelnia n Rabka 18 n Rabka 19 2 Pijalnia wód, fot. arch. UMWM Szpital Kardiologiczny dla Dorosłych, al. Jordana 2, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , w. 644 Szpital Kardiologii Dziecięcej Olszówka, ul. Słowackiego 8, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , faks: (0-18) Sanatorium Uzdrowiskowe Pallace, ul. Pocztowa 2, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , w. 718 Sanatorium Uzdrowiskowe Świt, ul. Brzozowa 1, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , w. 739 Sanatorium dla dziecka z opiekunem Jagiellonka, ul. Brzozowa 6, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Jagiellonka II oddział dla dorosłych, tel.: (0-18) Sanatorium dla dziecka z opiekunem Leśny Ludek, ul. Pasieczna 4, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , w. 699 Sanatorium Cegielski, Wojciech Skałka, ul. Na Banię 42, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Sanatorium Rzymianka, J. i H. Lewandowscy, ul. Garncarska 6, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Zakład Przyrodoleczniczy, ul. Orkana 49, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) ,

14 2 Rabka Zdrój Wyprawy po zdrowie i urodę 2 Warto zobaczyć Rabkoland Rodzinny Park Rozrywki w Rabce park o powierzchni ponad 2 ha oferuje m.in. diabelski młyn, pałac strachów, tor samochodowy, minigokarty, gabinet śmiechu z krzywymi lustrami, basen, lodowisko, przejażdżki na kucykach itp. (ul. Podhalańska 2, tel./faks: (0-18) , czynne: III IX codziennie w godz , na terenie parku znajduje się też Muzeum Orderu Uśmiechu jedyne na świecie muzeum poświęcone międzynarodowemu odznaczeniu nadawanemu dorosłym przez dzieci od 1968 r. Park Zdrojowy w Rabce wspaniałe miejsce na odpoczynek wśród zieleni. Muzeum Regionalne im. Władysława Orkana z największą w Polsce kolekcją góralskich świątków mieści się w dawnym kościele św. Marii Magdaleny w Rabce świątyni z 1606 r. o konstrukcji zrębowej, z baniastymi hełmami wieży i sygnaturki, krytej gontem (ul. Orkana 2, tel.: (0-18) ; czynne: VI VIII codz., IX V codziennie, oprócz wt., w godz ; wstęp: 6 zł, ulg. 4 zł; fotografowanie: 10 zł, Muzeum Gorczańskie Jana Fudali w Rabce zbiory malarstwa na szkle (ul. Sądecka 4, tel.: (0-18) ). Kościółki na Szlaku Architektury Drewnianej w Sieniawie z ok r. (ok. 8 km od Rabki), w Spytkowicach z 1758 r. (ok. 8 km od Rabki), na Obidowej w Rdzawce z 1757 r. (ok. 5 km od Rabki), w Krzeczowie z przełomu XVII i XVIII w. (ok. 10 km od Rabki). Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce (ok. 2 km od Rabki) gratka dla fanów techniki: muzeum, obok ciekawych zbiorów (m.in. parowozy, lokomotywy spalinowe, elektrowozy, drezyny), w sezonie oferuje przejażdżkę pociągiem retro ze stylowego peronu stacji Chabówka Skansen (tel.: (0-18) w. 345 (naczelnik, rezerwacja noclegów), 366 (kasa biletowa), 143 (informacje na temat przejazdów retro), skansenchabowka@ interia.pl, czynny codziennie w godz ; wstęp: 5 zł, ulg. 2,5 zł; fotografowanie: 10 zł, filmowanie amatorskie: 25 zł). Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej (ok. 35 km od Rabki) muzeum ukazujące kulturę polskiej Orawy, zgromadzono tu m.in. orawskie domy z XVIII XX w. z charakterystycznymi gankami (tzw. wyżkami), karczmy, szkołę, kuźnię, obiekty gospodarcze; perłą muzeum jest dwór Moniaków z 1784 r. (tel.: (0-18) , biuro@orawa.eu, www. orawa.eu; czynne: V IX codziennie w godz , X IV ; wstęp: 9 zł, ulg. 6 zł). Babiogórski Park Narodowy (na zachód od Rabki) obejmuje najwyższy w Beskidzie Zachodnim masyw Babiej Góry (1725 m n.p.m.). Park ma status rezerwatu biosfery i należy też do światowej sieci UNESCO Człowiek i Przyroda. Znajduje się tu jedyne w Polsce stanowisko okrzynu jeleniego (symbolu parku) i rogownicy alpejskiej, są tu też imponujące drzewostany o charakterze puszczańskim. Świat zwierząt reprezentują bardzo rzadkie ptaki (głuszec i cietrzew) oraz wiele gatunków ssaków, m.in. ryś, jeleń i niedźwiedź brunatny. Gorczański Park Narodowy (na wschód od Rabki) utworzony w środkowej części masywu Gorców w 1981 r. obejmuje ponad 7000 ha. Ochronie podlegają tu buczyna karpacka, kwaśna buczyna, bór jodłowy regla dolnego oraz bór świerkowy regla górnego lasy te stanowią fragment dawnej Puszczy Karpackiej. W GPN występują zbiorowiska roślin gatunków wysokogórskich, Międzynarodowy Festiwal Święto Dzieci Gór, fot. arch. UMRZ m.in. przetacznika alpejskiego i paprotnicy górskiej. Za symbol parku uznano salamandrę plamistą. Poza nią spotkać tu można z ptaków: bociana czarnego, puchacza, dzięcioła i głuszca, z ssaków zaś: jelenia, wilka, rysia, żbika, gronostaja, wydrę oraz niedźwiedzia. Na terenie parku można uprawiać turystykę pieszą, rowerową, konną i narciarską. Dla aktywnych Pieszo. Rabka jest świetną bazą wypadową wycieczek w Gorce i Beskid Wyspowy. Przebiega przez nią czerwony główny szlak cykliczne imprezy kulturalne w Rabce Zdroju Konkurs Szopek Bożonarodzeniowych (styczeń) Zimowy karnawał (luty) Karpacki Festiwal Dziecięcych Zespołów Regionalnych (czerwiec) Międzynarodowy Festiwal Święto Dzieci Gór (lipiec) Rabczańskie Dni Muzyki Organowej (lipiec/sierpień) Pociąg retro, fot. arch. UMRZ beskidzki. W pobliżu znajdują się 3 schroniska górskie: na Luboniu Wielkim (przejście szlakiem turystycznym oznaczonym kolorem zielonym z Rabki Zaryte trwa ok. 1,5 godz., powrót 1 godz. 15 min; przejście szlakiem oznaczonym kolorem niebieskim lub żółtym 1 godz. 45 min, powrót 1 godz. 15 min), na Maciejowej (przejście szlakiem oznaczonym kolorem czerwonym trwa ok. 1 godz. 45 min, powrót 1,5 godz.) i na Starych Wierchach (przejście szlakiem oznaczonym kolorem czerwonym trwa ok. 3 godz., powrót 2,5 godz.). Rowerem. Z Rabki można się wybrać także na wycieczki rowerowe portal www. rabka-zdroj.pl proponuje kilka tras: Rabka Zdrój Raba Wyżna Bukowina Harkabuz Spytkowice Rabka Zdrój (długość trasy: 45,5 km; stopień trudności: stosunkowo trudna) Rabka Raba Wyżna Sieniawa Klikuszowa Obidowa Rdzawka Rabka (długość trasy: 31,5 km; stopień trudności: stosunkowo trudna ze względu na wiele podjazdów). Rabka Zdrój 18 19

15 2 Rabka Zdrój Wyprawy po zdrowie i urodę 2 Na nartach. W pobliżu Rabki znajduje się też kilka stacji narciarskich, np.: Maciejowa (ul. Poniatowskiego w Rabce; 2 wyciągi orczykowe), Polczakówka (Rabka Zaryte; wyciąg orczykowy i linowy), U Żura (Chabówka; wyciąg orczykowy i linowy). Baza gastronomiczna Restauracja Bistro Grill, ul. Jana Pawła II 37, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Restauracja Pod Chmurką, ul. Sądecka 97, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , www. podchmurka.sponti.pl Restauracja Pod Wierchami, ul. Jana Pawła II 57A, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Restauracja Siwy Dym, ul. Kilińskiego, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Restauracja Sława, ul. Zakopiańska 2, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Restauracja Sponti, ul. Kilińskiego 49A, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , www. nazbojeckiej.sponti.pl Szeherezada, ul. Podhalańska, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Zajazd U Guta, Rdzawka 114A, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Baza noclegowa Hotel Sława**, ul. Zakopiańska 2, Rabka, tel.: (0-18) , , slawa@ rabka.com.pl, Hotel U Guta**, Rdzawka 114A, Rabka- Zdrój, tel.: (0-18) , uguta@z-ne.pl, Pensjonat Anna**, ul. Nowy Świat 27, Rabka, tel.: (0-18) , rabkanna@poczta. onet.pl, Pensjonat Wiosna***, ul. Poniatowskiego 54, Rabka, tel.: (0-18) , recepcja@ wiosna.net, Schronisko na Luboniu Wielkim, Rabka Zaryte 165, (0-18) , lubon@go2.pl, Schronisko na Maciejowej, Rabka Zdrój, (0-18) , Ośrodek Wypoczynkowy Ania, ul. Zakopiańska 38, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , aniarabka@poczta.onet.pl Dom Wczasowy Benia, Ponice 61A, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , benia@ benia.com.pl, Cassia & Villa Medica, ul. Słoneczna 52, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , cassia@post.pl, Dom Wczasowy Danusia, Ponice 59, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Dom Wczasowy Ela, Na Banie 3A, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , poczta@ ela.region-rabka.pl, Dom Wczasowy Grażyna, Rabka Zaryte 17, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Dom Wczasowy Joanna, ul. Podhalańska 93, Rabka Zdrój, tel.: Dom Wczasowy Karabela, Rabka Zaryte 14, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , dw.rabka@karabela.com.pl, www. dw.karabela.com.pl Dom Wczasowy Limba, ul. Nowy Świat 50, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , poczta@limba.region-rabka.pl, region-rabka.pl Dom Wczasowy Łowiczanka, ul. Brzozowa 2, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , lowiczanka@rabka.com.pl, www. lowiczanka.rabka.com.pl Dom Wczasowy Marzena, Ponice 129A, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , dwmarzena@ poczta.fm Dom Wczasowy Stella, ul. Szopena 14, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , recepcja@ rabka-stella.pl, Dom Wczasowy Światowid, ul. Słowackiego 6, Rabka Zdrój, tel.: , swiatowid@rabka-zdroj.pl, rabka-zdroj.pl Dom Wczasowy Żuraw, ul. Krótka 8, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , www. pensjonatzuraw.republika.pl, dw.zuraw@op.pl Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Exploris, ul. Sądecka 62, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , rabka@exploris.pl, www. exploris.pl Ośrodek Wczasowy Halny, ul. Podhalańska 43, Rabka Zdrój, tel.:(0-18) , halny@onet.eu Ośrodek Wypoczynkowy Hanusia, ul. Bystra 18, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , pensjonat.hanusia@op.pl, www. hanusia.prv.pl Dom Wczasowy Kresówka, ul. Nowy Świat 61, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , kresowka@rabka.com.pl, www. kresowka.rabka.com.pl Ośrodek Wypoczynkowy Jan, ul. Zakopiańska 32, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Ośrodek Wczasowy Krokus, ul. Zakopiańska 62, Rabka Zdrój, tel.:(0-18) , krokus@osrodekwczasowy.pl, www. osrodekwczasowy.pl Willa Zameczek, ul. Smrekowa 8, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , willa@relaks. biz, Ośrodek Wypoczynkowy Patria, ul. Polna 22, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Willa Promienna, Rabka Zaryte 152, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , willa@ promienna.region-rabka.pl, region-rabka.pl, Willa Jaś, ul. Podhalańska 14D, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Willa Katarzynka, ul. Poniatowskiego 20, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Willa Wiesi, ul. Poniatowskiego 112A, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , biuro@willa-wiesia.rabka.pl, www. willa-wiesia.rabka.pl Willa Zofia, ul. Jana Pawła II 22, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , biuro@pensjonatzofia.com.pl, Rabka Zdrój 20 21

16 2 Szczawnica Wyprawy po zdrowie i urodę 2 Wody lecznicze Szczawnica Znana miejscowość uzdrowiskowa położona pomiędzy Małymi Pieninami a Beskidem Sądeckim, w bezpośrednim sąsiedztwie Pienińskiego Parku Narodowego. Jej nazwa pochodzi od kwaśnych wód zwanych przez górali szczawami. Pierwsza wzmianka o istnieniu Szczawnicy pojawia się w dokumentach już w 1413 r., natomiast uzdrowisko powstało tu w 1839 r. Do rozwoju uzdrowiska i jego popularyzacji przyczynił się węgierski właściciel miejscowości w połowie XIX w. Józef Szalay, który wybudował pierwsze łazienki pensjonaty i pawilony nad źródłami. Do szczawnickich wód przyjeżdżali m.in. Jan Matejko, Henryk Sienkiewicz czy Bolesław Prus. Najstarsza szczawnicka dzielnica uzdrowiskowa rozłożyła się w bocznej dolince, odchodzącej od Grajcarka u stóp góry Bryjarki. Leczy się tu m.in. choroby układu oddechowego i reumatyczne. W mieście można obejrzeć ciekawą zabudowę uzdrowiskową i stary park zdrojowy. Warto też spróbować wód mineralnych Willa Stara Kancelaria w Szczawnicy, fot. M. Grabek pochodzących z kilku źródeł: Józefiny, Stefana, Magdaleny, Jana, Szymona, Wandy i Pitoniakówki. Szczawnica jest ponadto popularnym ośrodkiem turystyki aktywnej. Z brzegu Grajcarka poprowadzono w 1991 r. kolejkę krzesełkową na Palenicę (772 m n.p.m.), z której w lecie korzystają turyści spragnieni górskich widoków, w zimie zaś narciarze (stacja narciarska Palenica). Ze Szczawnicy szlaki wiodą w Małe Pieniny z uroczym wąwozem Homole oraz Pieniny Właściwe, a także w Beskid Sądecki. Dzięki licznym trasom rowerowym okolice Szczawnicy to świetne tereny dla miłośników kolarstwa górskiego, zarówno dla początkujących (np. szlak pieszo-rowerowy biegnący wzdłuż Dunajca do słowackiego Czerwonego Klasztoru), jak i zaawansowanych (np. czarny szlak na Przehybę). Dogodne warunki znajdą tu dla siebie także amatorzy wędkarstwa, kajakarstwa czy lotniarstwa. informacja turystyczna Informacja Turystyczna PTTK, ul. Główna 1, Szczawnica, tel.: (0-18) , faks: (0-18) , Jan używana do kąpieli mineralnych, leczenia chorób układu oddechowego i produkcji wody stołowej Szczawniczanka Józefina zalecana przy nieżytach gardła i nosa, stanach zapalnych, astmie i otyłości Stefan zalecana w leczeniu dróg moczowych, kamicy nerkowej, nieżytów nosa, gardła, oskrzeli, astmy Magdalena zalecana przy chorobach przewodu pokarmowego i otyłości Pitoniakówka bardzo duża zawartość wolnego dwutlenku węgla (2290 mg/litr), zalecana przy chorobach układu trawienia Ujęcia wody Magdalena i Jan są dostępne w pijalni Magdalena, zaś zdroje Stefan i Józefina w starej pijalni przy placu Dietla (obecnie odnawianej). Wody ze źródeł Szymon, Wanda i Pitoniakówka są źródłami ogólnodostępnymi i można je czerpać odpowiednio: przy zejściu do kolejki krzesełkowej na Palenicę, w Parku Dolnym nad kaplicą i przy ulicy Skotnickiej. Podstawowe zabiegi przyrodolecznicze inhalacje solankowe płukania gardła oraz inhalacje nosa i gardła inhalacje ultradźwiękowe z olejkami kąpiele mineralne hydroterapia masaże gimnastyka leczenie laserowe biostymulacyjne krioterapia Obiekty uzdrowiskowe Przedsiębiorstwo Uzdrowiskowe Szczawnica S.A., ul. Zdrojowa 26, Szczawnica, tel.: (0-18) , , faks: (0-18) 262 Wąwóz Homole, fot. B. Czerwiński 22 28, biuro@uzdrowisko.szczawnica.pl, www. uzdrowisko.szczawnica.pl OSW Budowlani, ul. Zdrojowa 27, tel.: (0-18) , , faks: (0-18) w. 389, info@budowlani-szczawnica.pl, www. budowlani-szczawnica.pl Sanatorium Inhalatorium, ul. Park Górny 2, Szczawnica, tel.: (0-18) , biuro@uzdrowisko.szczawnica.pl, Sanatorium Papiernik, ul. Połoniny 12, Szczawnica, tel.: (0-18) , faks: (0-18) Sanatorium Uzdrowiskowe Górnik, ul. Zdrojowa 4, Szczawnica, tel.: (0-18) Sanatorium Uzdrowiskowe Hutnik, ul. Połoniny 13, Szczawnica, tel.: (0-18) , , faks: (0-18) , recepcja@ szczawnicahutnik.pl, Sanatorium Uzdrowiskowe ZNP Nauczyciel, ul. Połoniny 14, Szczawnica, tel.: (0-18) , , faks: (0-18) , znp@szczawnicanauczyciel.pl, www. szczawnicanauczyciel.pl Zakład Przyrodoleczniczy z Przychodnią Uzdrowiskową, ul. Zdrojowa 26, Szczawnica, tel.: (0-18) Szczawnica 22 23

17 2 Szczawnica Wyprawy po zdrowie i urodę 2 Warto zobaczyć Zespół zabudowy uzdrowiskowej w Szczawnicy znajdujący się na Szlaku Architektury Drewnianej w regionie; zespół willi, pijalni i pawilonów stanowi o pięknie i atmosferze górnej, zdrojowej części miasta. Najcenniejsze obiekty zgromadzone są wokół placu Dietla, którego wygląd prawie nie zmienił się od 1866 r. Wyróżniają się drewniane wille: Szwajcarka z 1852 r., Holenderka z 1853 r. oraz Pałac z 1864 r. Ciekawy zespół willi uzdrowiskowych z 2. poł. XIX w. znajduje się przy ulicy Jana Wiktora. Warto obejrzeć zabudowę ulic Zdrojowej i Szalaya oraz obiekty w Parku Górnym i Dolnym. W tym pierwszym znajdziemy: drewniane wille Brat i Siostra, pozostałości Dworca Gościnnego oraz kaplicę Szalayów. Kościół św. Wojciecha w Szczawnicy neogotycka świątynia z 1892 r., z ciekawą polichromią opartą na motywach ludowych (wewnątrz) i stacjami drogi krzyżowej w drewnianych kapliczkach (wzdłuż alejek prowadzących do kościoła). Muzyczna Owczarnia w Szczawnicy Jaworkach klub muzyczny, w którym odbywają się koncerty rockowe, bluesowe, Zabudowa uzdrowiskowa w Szczawnicy, fot. P. Klimek jazzowe, country itp. znanych i popularnych wykonawców (grali w nim m.in.: Nigel Kennedy, Motion Trio, Sławek Wierzcholski & Nocna Zmiana Bluesa). Można tam pogawędzić i miło spędzić czas w oryginalnych wnętrzach i wśród koneserów dobrej muzyki (Jaworki 18A, tel.: (0-18) , Redyk w Szczawnicy-Jaworkach najważniejsza impreza organizowana w ramach Lata Pienińskiego. Słowo redyk oznacza gromadne wypędzanie owiec na pastwiska na górskich halach w połowie maja (redyk wiosenny), a także ich sprowadzanie do zagród pod koniec września (redyk jesienny). Dziś szczawnicki redyk to prawdziwa gratka dla miłośników kultury ludowej: można posłuchać muzyki góralskiej, spróbować regionalnych potraw, zobaczyć strzyżenie owiec, pucenie (robienie) oscypka, napad zbójnicki i np. wybory zbójnika roku. Rezerwat Wąwóz Homole w Szczawnicy Jaworkach rezerwat krajobrazowy utworzony w 1963 r. (58,64 ha). Wąwóz w Małych Pieninach jest V-kształtny, jego długość wynosi prawie kilometr, a wysokość ścian ponad 120 m. Jego dnem płynie potok Kamionka, tworzący malownicze kaskady. Rezerwat Biała Woda w Szczawnicy Jaworkach rezerwat krajobrazowy utworzony w 1963 r. (33,71 ha). Obfituje w oryginalne skałki, między którymi potok Biała Woda tworzy malownicze odcinki przełomowe, a na progach wodospady. Pieniński Park Narodowy najstarszy polski park narodowy, założony w 1932 r. na powierzchni 760 ha, jest osobliwością na skalę europejską i światową; wraz ze słowackim rówieśnikiem jest on najstarszym transgranicznym parkiem narodowym w Europie (pierwsze projekty zaczęto realizować już w 1927 r.). Obecnie powierzchnia parku wynosi 2346 ha. W jego skład wchodzi większa część Pienin Właściwych oraz rejon Bystrzyka w Małych Pieninach. Cechuje go niezwykle urozmaicona rzeźba terenu, co jest osobliwością krajobrazową i przyrodniczą na skalę europejską. Najbardziej charakterystyczne w pejzażu parku są pionowe białe ściany wapienne, choć można także spotkać odosobnione skałki, zaokrąglone powierzchnie garbów oraz łagodne stoki pokryte łąkami i polami. Najpiękniejsze i najbardziej charakterystyczne miejsca w PPN to szczyty Trzy Korony i Sokolica - a także liczne przełomy rzek, wśród nich Pieniński Park Narodowy, fot. J. Waruś najpiękniejszy, uważany za jedną z najciekawszych atrakcji turystycznych Europy: przełom Dunajca. W granicach parku pozostają również zamki w Czorsztynie i w Niedzicy, kiedyś górujące nad doliną Dunajca, obecnie położone po obu stronach Jeziora Czorsztyńskiego. Spływ przełomem Dunajca to emocjonujące przeżycie i jedna z największych atrakcji turystycznych w Polsce, mająca 160 lat tradycji. Najpiękniejsze widoki i zabytki Pienin podziwia się, płynąc przełomem Dunajca na oryginalnych tratwach kierowanych przez Spływ Dunajcem, fot. J. Waruś Szczawnica 24 25

18 2 szczawnica Wyprawy po zdrowie i urodę 2 Kapliczka w rezerwacie Biała Woda, fot. arch. UMWM Chata w Sromowcach Niżnych, fot. arch. UMWM Zamki w Czorsztynie i Niedzicy, fot. T. Gębuś Szczawnica flisaków.górska rzeka przedziera się między przegradzającymi jej drogę zespołami wapiennych skał, przy których flisackie łodzie wyglądają jak zapałki. Na wysokości najwyższego szczytu Pienin Trzech Koron Dunajec tworzy aż siedem pętli mierzona w linii prostej odległość po obu stronach przełomu wynosząca 2,8 km wydłuża się tam do prawie 8 km. Wysokość otaczających koryto rzeki skałek waha się między 300 a 500 m, a jej szerokość zwęża się do kilkunastu metrów. Polskie Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich: www. flisacy.com.pl, tel.: (0-18) ; spływy w okresie IV X od przystani Sromowce Wyżne Kąty do Szczawnicy (18 km, 2 godz. 15 min) 39 zł, dzieci do 10 lat: 19,5 zł; i do Krościenka (23 km, 2 godz. 45 min): 48 zł, dzieci do 10 lat: 24 zł, kasa czynna w IV codziennie , V VIII , IX , X Przy przystani w Sromowcach znajduje się parking, na którym można zostawić samochód i wrócić po niego minibusem z Krościenka lub Szczawnicy. Kładka rowerowo-piesza łącząca Sromowce Niżne (RP) z Czerwonym Klasztorem (S) otwarta w 2006 r. to najdłuższa w Europie kładka wisząca wykonana z drewna klejonego udostępniona dla ruchu pieszego i rowerowego. Dla aktywnych Szlaki piesze. Okolice Szczawnicy to wymarzone tereny do spacerów i górskich wycieczek. Nad uzdrowiskiem wznosi się stroma góra Bryjarka z krzyżem na szczycie, celem spacerów jest też wodospad Zaskalnik w dolinie Sopotnickiego Potoku. W okolicy oddalonych o 5 km Jaworek poznamy najpiękniejsze zakątki Małych Pienin wąwóz Homole i wąwóz Biała Woda. Można też wspiąć się na najwyższy szczyt Pienin, Wysoką (1050 m n.p.m.). Pięknym celem wycieczek są właściwe Pieniny wspaniałe widoki na przełom Dunajca oferuje urwista Sokolica (747 m n.p.m.) lub najwyższe w tej części gór Trzy Korony (982 m n.p.m.). Ze Szczawnicy możemy ruszyć w Beskid Sądecki liczne szlaki wiodą w Pasmo Radziejowej, m.in. do schroniska PTTK na Przehybie (1175 m n.p.m.) lub na widokową Dzwonkówkę (983 m n.p.m.). Warto też pojechać dalej, by przemierzać Gorce najbliższy szczyt gorczański to Lubań (1211 m n.p.m.), na który można wspiąć się długim szlakiem z Krościenka lub krótszym choć nie tak pięknym od południa z Grywałdu lub z przełęczy Snozka nad Kluszkowcami albo od północy z Ochotnicy Dolnej czy z Tylmanowej Rzeki. Szlaki rowerowe. Okolice Szczawnicy to świetne tereny dla amatorów kolarstwa górskiego dzięki wyznaczonym licznym szlakom rowerowym możemy przemierzać malownicze Małe Pieniny (czerwony szlak Szczawnica Durbaszka Jaworki), a także wyjechać aż na główny grzbiet beskidzkiego Pasma Radziejowej, do schroniska PTTK na Przehybie (szlak czarny dolina Sopotnickiego Potoku Czeremcha Przehyba). Ze Szczawnicy można też pojechać na wycieczkę wokół Pienin, podziwiając po drodze wspaniałą scenerię Dunajca, zamek w Niedzicy, malowniczo położone na wzgórzu tuż nad Jeziorem Czorsztyńskim ruiny zamku Czorsztyn czy gotycki drewniany kościółek w Grywałdzie (47 km, ok. 8 godz. Szczawnica schronisko PTTK Orlica przejście graniczne piesze i rowerowe na Słowację nad Dunajcem pod Leśnicą droga rowerowo-piesza przełomem Dunajca Czerwony Klasztor (Červený Kláštor) drogowe przejście graniczne do Polski Lysá nad Dunajcom/Niedzica zamek w Niedzicy Sromowce Wyżne Czorsztyn Krośnica Grywałd Krościenko Szczawnica). Zbudowana w Sromowcach Niżnych piesza kładka przez graniczny Dunajec umożliwia szybszy powrót do Polski, by do Niedzicy jechać przyjemniejszą i mniej ruchliwą drogą polskim brzegiem rzeki. Dla mniej zaawansowanych proponujemy szlak pieszo-rowerowy biegnący z centrum Szczawnicy (wyciąg na Palenicę),wzdłuż Dunajca, do Czerwonego Klasztoru na Słowacji. Na rowerze, fot. J. Waruś 26 27

19 W 2 szczawnica Wyprawy po zdrowie i urodę 2 Na nartach. Szczawnica oferuje zimą znakomite warunki do szusowania na nartach i uprawiania innych sportów zimowych. Większość wyciągów i tras jest zupełnie nowa wygodna, szeroka, zawsze przygotowana przez ratraki i oświetlona po zmroku. Przy wyciągach są serwisy narciarskie, wypożyczalnie sprzętu, można skorzystać z usług instruktorów oraz punktów gastronomicznych i noclegowych. W Szczawnicy, niemal w samym centrum miasta, zaczyna się wyciąg na górę Palenica (722 m n.p.m., długość wyciągu: 783 m, różnica wzniesień: 262 m), z której możemy zjechać trudną, ale ciekawą trasą lub łatwiejszą, zupełnie nową trasą rodzinną. Na górze są jeszcze 2 wyciągi orczykowe na grzbiet graniczny (długość: 333 i 310 m, różnice wzniesień po 74 m) z popularnymi trasami zjazdowymi oraz biegowymi. W pobliżu miasta możemy pojeździć na łatwych stokach nad doliną Potoku Skalskiego w Jaworkach (5 km od centrum Szczawnicy), gdzie są 2 wyciągi (długość: 200 i 510 m, różnica wzniesień: 40 i 120 m). Niedaleko stoku znajdują się trasy biegowe. Pod szczytem Durbaszki jest jeszcze jeden wyciąg (długość: 580 m, różnica wzniesień: 40 m) z łatwą trasą zjazdową oraz schronisko turystyczne. Do położonego na górze Wdżar (767 m n.p.m.) Ośrodka Narciarsko-Rekreacyjnego Czorsztyn-Ski w Kluszkowcach (22 km od miasta) można dojechać samochodem. Przy wyciągu krzesełkowym (długość: 550 m, różnica wzniesień: 150 m) i 3 innych wyciągach (długość: 90, 460 i 680 m, różnica wzniesień: 12, 45 i 150 m) znajduje się kilka tras zjazdowych łatwych i trudnych. Jest tu także całoroczny tor saneczkowy oraz trasy biegowe. Obidza Makowica Potok Obidzki Jaworzynka Tylmanowa Będzikówka Lubań 972 Dunajec 1211 Zgrzypy Jaworzyna 1120 Jaworzynka Skałka 1050 Kuszkowianka Mizerzanka Przechyba 1161 Sopotnicki Potok Dzwonkówka Lubań Marszałek 1175 Czeremcha 983 Mizerna Stary Czarna Krośnica Łysiny 1052 Bereśnik Krościenko Zawodzie Krośnica Kluszkowce 843 Krościenko n. Dunajcem Grywałd Czorsztyn Stary Wierch Bryjarka Tylka Krośnica Dunajec Hałuszowa Zamkowa Góra Jezioro Czorsztyńskie Szczawnica Zdrój Palenica Sokolica Czarna Woda Jarmuta Trzy Korony Macelak Ula Flaki Grajcarek 795 Łaźne Skały Pieniński Park Narodowy 773 Niedzica Rabsztyn 847 Sromowce Niżne Sromowce Wyżne A O S Ł Durbaszka A J C Okolice Szczawnicy Jędras - szlaki piesze Wysoka 1050 Szczawnica 28 Piekiełko 29

20 2 Szczawnica Wyprawy po zdrowie i urodę 2 Baza gastronomiczna Bacówka, ul. Jaworki 14A, tel.: (0-18) Bar Bukowinki, ul. Jaworki wyciąg narciarski Bar Chata Szafranówka, stok Szafranówka (obok wyciągów narciarskich) Bar Chatka, al. Parkowa 1, tel.: (018) Bar Groń, Góra Palenica 4 Bar Pieniny, ul. Pienińska 13, tel.: (0-18) Bar Pod Jałowcem, ul. Zdrojowa 5 Bar Szałas Homole, ul. Jaworki 1, tel.: (0-18) Bar U Bacy, ul. Główna, tel.: (0-18) Bar U Zosi, ul. Flisacka 35B Bar, ul. Groń 3, Jadłodajnia Łęg, ul. Groń 2 Karczma Koliba, ul. Jaworki 18, tel.: (0-18) Karczma Pienińska, ul. Główna 240, tel.: (0-18) Karczma U Madejów, ul. Pienińska 6B, tel.: (0-18) Łowisko Pstrąga U Gawędziarza, ul. Jaworki 30, tel.: Muzyczna Owczarnia, ul. Jaworki 18A, tel.: (0-18) Restauracja Alt, ul. Główna 32, tel.: (0-18) Restauracja Bacówka, ul. Jaworki 14A, tel.: (0-18) Restauracja Batory, ul. Park Górny 13, tel.: (0-18) Restauracja Halka, ul. Główna 2, tel.: (0-18) Restauracja Koci Zamek, ul. Główna 106, tel.: (0-18) Restauracja Malinowa, ul. Park Górny 3, tel.: (0-18) Restauracja Marta, ul. Główna 30, tel.: (0-18) Restauracja Nad Grajcarkiem, ul. Flisacka 1, tel.: (0-18) Restauracja Parkowa, al. Parkowa 8, tel.: Restauracja Pod Kolejką, ul. Główna 7, tel.: (0-18) Smażalnia U Bacy, ul. Główna, tel.: (0-18) Stołówka Pod siekierkami, ul. Zdrojowa 12, tel.: (0-18) Zajazd Czarda, ul. Kunie 10, tel.: (0-18) Baza noclegowa Hotel Batory***, ul. Park Górny 13, Szczawnica, tel.: (0-18) , faks: (0-18) , recepcja@batory-hotel.pl, www. batory-hotel.pl Hotel Jan***, ul. Szlachtowa 14, Szczawnica, tel.: (0-18) , hoteljan@o2.pl, www. hoteljan.net.pl Hotel Nawigator***, ul. Zdrojowa 28; Szczawnica, tel.: (0-18) , recepcja@szczawnicanawigator.pl, www. szczawnicanawigator.pl Pensjonat Skalny ***, ul. Św. Krzyża 22B, Szczawnica, tel.: (0-18) , biuro@ skalny.pl, Schronisko Orlica, ul. Pienińska 12, Szczawnica, tel.: (0-18) , orlica@ orlica.com, Dom Wczasowy Lala, ul. Jana Wiktora 18, Szczawnica, tel.: (0-18) , www. dwlala.com.pl Dom Wypoczynkowy Mount Tour, ul. Główna 11, Szczawnica, tel.: (0-18) , mount-tour@poczta.onet.pl Dom Wypoczynkowy Szalay I i Szalay II, ul. Jana Wiktora 12 i 16, tel.: (0-18) , faks: (0-18) , biuro@szalay.pl, Dom Wypoczynkowy Trzy Korony, ul. Słoneczna 4, Szczawnica, tel.: (0-18) , Dom Wypoczynkowy Zofiówka, ul. Jana Wiktora 9, Szczawnica, tel.: (0-18) , Obiekt Wypoczynkowy Koziniec, Jaworki 22A, tel.: (0-18) Ośrodek Szkoleniowo-wypoczynkowy Wysoka, Jaworki 17, tel.: (0-18) Ośrodek Szkoleniowo Wypoczynkowy Zakładu Energetycznego, ul. Szalaya 7, Szczawnica, tel.: (0-18) Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Nawigator, ul. Zdrojowa 28, Szczawnica, tel.: (0-18) , Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Pod Jarmutą, ul. Szlachtowska 75B, Szczawnica, tel.: (0-18) , nrs.pl Ośrodek Wypoczynkowo-Sanatoryjny Budowlani, ul. Zdrojowa 27, Szczawnica, tel.: (0-18) , , , faks: (0-18) w. 389, recepcja@budowlaniszczawnica.pl, Centrum Wczasowo-Lecznicze Solar Spa, ul. Zdrojowa 4, Szczawnica, tel.: (0-18) , , , faks: (0-18) , recepcja@solarspa.pl, www. solarspa.pl Ośrodek Wypoczynkowy Halka, ul. Główna 2, Szczawnica, tel.: (0-18) , www. halka.ibd.pl Willa Ada, ul. Główna 196, Szczawnica, tel.: (0-18) , Willa Aleksandrówka, ul. Park Dolny 14, Szczawnica, tel.: (0-18) , www. aleksandrowka.nrs.pl Willa Belweder, ul. Połoniny 4, Szczawnica, tel.: (0-18) , belweder@nrs.pl, www. belweder.nrs.pl Willa Biały Domek, ul. Św. Krzyża 17, Szczawnica, tel.: (0-18) , www. bialy-domek.pl Willa Bystra, ul. Kowalczyk 10B, Szczawnica, tel.: (0-18) , www. willabystra.nrs.pl Willa Chemik, ul. Park Dolny 11, Szczawnica, tel.: (0-18) , www. chemik-szczawnica.pl Willa Czarda, ul. Szalaya 54, Szczawnica, tel.: (0-18) , Willa Gackówka, ul. Główna 101, Szczawnica, tel.: (0-18) Willa Jakubówka, ul. Jana Wiktora 17, Szczawnica, tel.: (0-18) , jakubowka@vernet.pl Willa Hamernik, ul. Kowalczyk 3B, Szczawnica, tel.: (0-18) , www. hamernik.com.pl Willa Lilianna, ul. Św. Krzyża 26, Szczawnica, tel.: (0-18) , www. lilianna.nrs.pl Willa Majerczakówka, ul. Połoniny 9, Szczawnica, tel.: (0-18) , www. majerczakowka.nrs.pl Willa Maria, ul. Park Dolny 10, Szczawnica, tel.: (0-18) , Willa Marta, ul. Główna 30, Szczawnica, tel.: (0-18) , Willa Pod Dębem, Jaworki 18, Szczawnica, tel.: (0-18) www. muzycznaowczarnia.pl Willa Pod Jałowcem, ul. Park Górny 10, Szczawnica, tel.: (0-18) , www. weglarz.republika.pl Willa Pokusa, ul. Zdrojowa 15, Szczawnica, tel.: (0-18) , com.pl Willa Szarotka, ul. Szalaya 83, Szczawnica, tel.: (0-18) , szczawnica.pl Plac Dietla w Szczawnicy, fot. J. Waruś Szczawnica 30 31