Spis treści. Rozdział 1. O Małopolsce. Rozdział 2. Wyprawy po zdrowie i urodę

Transkrypt

1 Spis treści Rozdział 1. O Małopolsce Informacje praktyczne.... Dlaczego warto odwiedzić Małopolskę? Kraków stolica regionu Rozdział. Pieniny spływ Dunajcem Szczawnica... 9 Swoszowice Kopalnia Soli w Wieliczce... 1 Kopalnia Soli w Bochni Rabka Zdrój Szczawnica... Piwniczna Zdrój... 3 Żegiestów Zdrój Muszyna Krynica Zdrój Wysowa Zdrój Wapienne... 6 Krynica Zdrój

2 1 Informacje praktyczne 1 Dojazd SAMOCHODEM Po regionie można bez problemów podróżować samochodem dzięki dobrze rozwiniętej sieci dróg krajowych i lokalnych. Przejazd drogami krajowymi bezpłatny, przejazd autostradą A4 (Katowice Kraków) płatny gotówką: 13 zł samochód osobowy. Wybrane drogi krajowe biegnące przez Małopolskę: droga nr 4: granica państwa z Niemcami Wrocław Katowice Chrzanów Kraków Tarnów Rzeszów granica państwa z Ukrainą droga nr 44: Gliwice Mikołów Tychy Oświęcim Zator Skawina Kraków droga nr 94: Legnica Prochowice Wrocław Opole Strzelce Opolskie Toszek Pyskowice Bytom Będzin Sosnowiec Dąbrowa Górnicza Olkusz Kraków Balice droga nr 7: Gdańsk Elbląg Warszawa Radom Kielce Kraków Chyżne (granica państwa ze Słowacją) droga nr 79: Warszawa Kozienice Zwoleń Sandomierz Połaniec Nowe Brzesko Kraków Trzebinia Chrzanów Jaworzno Katowice Chorzów Bytom Maksymalne prędkości: 50 km/h teren zabudowany 90 km/h teren niezabudowany 110 km/h drogi ekspresowe 130 km/h autostrady POCIĄGIEM Małopolska ma bezpośrednie połączenia kolejowe ze wszystkimi większymi miastami w Polsce oraz połączenia międzynarodowe m.in. z: Wiedniem, Pragą, Berlinem, Dreznem, Frankfurtem nad Menem i Frankfurtem nad Odrą, Lipskiem, Bukaresztem, Bratysławą, Koszycami, Kijowem, Lwowem, Odessą, Budapesztem, Żyliną i Hamburgiem. Informacje o rozkładzie jazdy, dworcach i połączeniach można uzyskać na stronie internetowej PKP: telefoniczna informacja kolejowa: (0-1) AUTOBUSEM Do większości miejscowości w Małopolsce można dotrzeć autobusem. Do największych przewoźników należy PKS. Dworce autobusowe umiejscowione są zazwyczaj w pobliżu dworców kolejowych. Większe miasta Małopolski posiadają regularne połączenia autobusowe z wieloma miejscami w Polsce i Europie. Ceny biletów zależą od odległości i rodzaju połączenia (zwykłe, pośpieszne). Więcej informacji na stronie: SAMOLOTEM Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków Balice położony jest na zachód od Krakowa, w odległości 11 km od centrum miasta. Więcej informacji: Port Lotniczy w Krakowie Balicach, tel.: (0-1) , Do portu lotniczego z centrum Krakowa prowadzą cztery niezależne drogi, a także bezpośredni zjazd z autostrady A4. Do lotniska można dojechać autobusami Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego S.A. w Krakowie (MPK S.A.) nr 19 (z przystanku przy Krakowskiej Szkole Wyższej przez: Dworzec Główny, Nowy Kleparz, hotel Cracovia, Balice) oraz 08 (z Nowego Kleparza przez ul. Czarnowiejską i Miasteczko Studenckie AGH na ul. Balicką i Balice). Końcowy przystanek autobusowy znajduje się bezpośrednio przed terminalem pasażerskim. Rozkłady jazdy tych autobusów są dostępne pod adresem Połączenia centrum miasta lotnisko Balice obsługuje też szybka linia kolejowa PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. (czas przejazdu: ok. 15 minut, bilety: 4 zł, do nabycia w pociągu; pociąg kursuje średnio co 40 min w godz ). Przystanek kolejki znajduje się ok. 00 m od terminalu pasażerskiego, odległość tę można pokonać pieszo (ok. 5 minut spacerem) albo skorzystać z bezpłatnego wahadłowego połączenia autobusem MPK. (Powyższe dane przedstawiają stan na dzień: r.) PRZEKRACZANIE GRANICY Obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Norwegia, Islandia, Liechtenstein) mogą przekroczyć granicę na podstawie ważnego paszportu lub dowodu osobistego. Małoletni na podstawie ważnego paszportu, wpisu do paszportu rodzica, z którym dziecko przekracza granicę lub własnego dowodu osobistego. Przekraczanie granicy przez obywateli państw nie będącymi członkami UE na podstawie ważnego paszportu i wizy, jeżeli jest wymagana. Więcej informacji na stronie: i przejścia graniczne drogowe przeznaczone do całodobowego ruchu międzynarodowego Chochołów Sucha Hora, tel.: (0-18) ; ruch osobowy i towarowy do 3,5 tony Chyżne Trstena, tel.: (0-18) ; ruch osobowy i towarowy Jurgów Podspady, tel.: (0-18) ; ruch osobowy i towarowy do 7,5 tony Konieczna Becherov, tel.: (0-18) ; ruch osobowy Leluchów Cirć, tel.: (0-18) ; ruch osobowy (także autokary) i ciężarowy do 7,5 tony Łysa Polana Tatranská Javorina, tel.: (0-18) ; ruch osobowy i towarowy Niedzica Lysa nad Dunajcom, tel.: (0-18) ; ruch osobowy Piwniczna Mnišek nad Popradom, tel.: (0-18) ; ruch osobowy Winiarczykówka Bobrov, tel.: (0-18) ; ruch osobowy i towarowy do 7,5 tony Zamek w Niedzicy, fot. Arch. UMWM

3 1 Dlaczego warto odwiedzić Małopolskę? 1 Dlaczego warto odwiedzić Małopolskę? Dlaczego warto odwiedzić Małopolskę? Ponieważ tętni życiem, zachwyca zabytkami i wspaniałą przyrodą, stwarza okazję do przeżycia niezapomnianych przygód, a przy tym wszystkim pozwala zrozumieć polską historię i tradycję. Kultura. Kraków dawna stolica kraju to synteza wszystkiego, co polskie, i wszystkiego, czego szuka turysta, miejsce, gdzie można zobaczyć Wawel, smoka, Uniwersytet Jagielloński najstarszą polską uczelnię, Lajkonika, Damę z gronostajem, najrozmaitsze kawiarnie, zaułki, festiwale; nie sposób wymienić wszystkich krakowskich atrakcji... Tarnów największe miasto wschodniej części województwa słynie z zabytków i licznych pozostałości bogatej kultury żydowskiej, a Nowy Sącz zachwyca wspaniałym Sądeckim Parkiem Etnograficznym i otoczeniem pięknej, dzikiej przyrody. Dziedzictwo. To właśnie w Małopolsce znajduje się osiem obiektów (w całej Polsce jest ich 16) wpisanych na Listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO. Są Jan Paweł II w Krakowie, fot. T. Warczak to: historyczne centrum Krakowa, Kopalnia Soli w Wieliczce, obóz koncentracyjny w Oświęcimiu, sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej oraz drewniane kościoły w Binarowej, Dębnie Podhalańskim, Lipnicy Murowanej, Sękowej. Ludzie. Z regionem związani byli lub są ludzie tak sławni, jak: Ojciec Święty Jan Paweł II, gen. Józef Bem, św. Adam Chmielowski (brat Albert), Jan Długosz, św. Faustyna, Roman Ingarden, Wincenty Kadłubek, Tadeusz Kantor, Jan Kasprowicz, Jan Kiepura, Oskar Kolberg, Tadeusz Kościuszko, Stanisław Lem, Ignacy Łukasiewicz, Jan Matejko, Józef Mehoffer, Helena Modrzejewska, Sławomir Mrożek, Ignacy Jan Paderewski, Krzysztof Penderecki, Józef Piłsudski, Roman Polański, Zbigniew Preisner, Ludwik Solski, Wit Stwosz, Wisława Szymborska, Józef Tischner, Stanisław Witkiewicz i jego syn Stanisław Ignacy Witkiewicz czy Stanisław Wyspiański, by wymienić tylko niektórych wielkich Małopolan, którzy swoim dorobkiem i czynami przyczynili się do rozwoju regionu, kraju, świata. Imprezy. Małopolska tętni życiem, a imprezy tu organizowane przyciągają gości z całego kraju, a nierzadko z całego świata. Trudno się temu dziwić, jeśli wymieni się choć kilka z nich: Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, Festiwal Kultury Żydowskiej (Kraków), Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich (Zakopane), Festiwal im. Jana Kiepury (Krynica) czy Międzynarodowy Festiwal Muzyki Kameralnej i Organowej (Wygiełzów). Tradycje. Małopolskie tradycje i zwyczaje takie jak harce Lajkonika, konkurs szopek bożonarodzeniowych czy palm wielkanocnych budzą ciekawość i zachwyt zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. A staropolska gościnność stała się już przysłowiowa, zwłaszcza, że Małopolanie częstują przysmakami, wśród których każdy znajdzie coś dla siebie: oscypki, łącką śliwowicę, obwarzanki, sól z Bochni i Wieliczki, kremówki papieskie, kiełbasę krakowską i lisiecką, karpia po zatorsku, kwaśnicę... Przyroda. Na terenie województwa małopolskiego znajduje się aż sześć parków narodowych (Babiogórski, Gorczański, Magurski, Ojcowski, Pieniński, Tatrzański) w promieniu 100 km to imponujące i najprawdopodobniej unikatowe zjawisko w skali światowej. Jest to też jeden z nielicznych regionów, w którym zobaczymy i najwyższe polskie góry typu alpejskiego Tatry (z Morskim Okiem najsłynniejszym polskim jeziorem i Zakopanem zimową stolicą Polski), i najprawdziwszą pustynię Pustynię Błędowską. Sól i wody mineralne. Bogactwem Małopolski są też sól i wody mineralne. Kto nie spróbował jeszcze soli z kopalni w Wieliczce, ten musi to jak najszybciej nadrobić, zwiedzając przy tym tamtejszy podziemny solny świat z kaplicami, jeziorami i muzealną ekspozycją. Pobyt w kopalni w Wieliczce, tak jak i w kopalni w Bochni, wyjdzie każdemu na zdrowie. A potem zapraszamy na degustację wód Rynek w Krakowie, fot. Arch. UMK Kościół w Sękowej, fot. P. Witosławski Kopalnia soli Sanktuarium w Wieliczce, w Kaplica Kalwarii św. Zebrzydowskiej, Kingi, fot. J. Witaliński

4 1 Dlaczego warto odwiedzić Małopolskę? Kraków stolica regionu 1 Wiosna w Tatrach, fot. T. Gębuś Rynek w Krakowie, fot. Arch. UMK Pijalnia wód w Krynicy, fot. Arch. UMWM mineralnych, o różnych smakach i właściwościach leczniczych, do pobliskich małopolskich uzdrowisk. Krynica, Szczawnica, Muszyna, Piwniczna, Rabka, Swoszowice, Wapienne, Wieliczka, Wysowa, Żegiestów wszystkie są piękne i trudne do przecenienia pod względem pozytywnego wpływu na zdrowie kuracjuszy. Małopolskie uzdrowiska leczą m.in. nerwice, nieżyty górnych dróg oddechowych, cukrzycę, kamicę nerkową. Turystyka. Komu marzy się aktywne spędzanie czasu, ten też musi przyjechać do Małopolski! Czekają na niego: 3 tysiące km znakowanych górskich szlaków turystycznych, spływ Dunajcem niezapomniana przygoda i turystyka ekstremalna dla każdego, Jura Krakowsko-Częstochowska wymarzone miejsce dla wspinaczy skałkowych, grotołazów, miłośników paralotniarstwa, turystyki rowerowej i konnej, Tatry i Pieniny z siecią szlaków turystycznych i świetną bazą narciarską. Można także wybrać się pieszo lub rowerem na wyprawę polsko-słowackim Szlakiem Gotyckim z Nowego Targu do Keżmarku. Pieniny, fot. J. Waruś Kraków stolica regionu Wjeżdżając do Krakowa, kto nie był Polakiem, ten się nim staje. Wincenty Pol Kraków, dawna stolica Polski to obecnie centrum artystyczne i intelektualne regionu oraz jedno z najciekawszych dla turysty miejsc w Europie. W 1978 r. Kraków został wpisany na Listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO. Pierwsze wzmianki o Krakowie zostały zapisane ręką arabskiego podróżnika Ibrahima ibn Jakuba w X w. Starsze od tych zapisków są tylko legendy: o założycielu grodu, królu Kraku, pogromcy smoka mieszkającego w pieczarze na Wzgórzu Wawelskim i królewnie Wandzie, co nie chciała Niemca. Pamiątką po mitycznych władcach są dwa kurhany usypane w okolicach miasta. Kopce Wandy i Kraka archeolodzy datują na ok. VII w. W księdze Muhammada al-idrisiego z połowy XII w. przeczytać już można o Krakowie, jako mieście pięknym i wielkim, o wielu domach i mieszkańcach, targach, winnicach i ogrodach. Kolebkę polskiej kultury szerzej opisuje Gall Ano- nim w początkach XII w. w swoich Kronikach: Kraków stołeczne miasto, wszystkich miastom polskim przoduje. Z Kronik wyłania się obraz prężnie rozwijającej się metropolii i rządzących sprawiedliwie władców. Dość wspomnieć, że we wspaniałej katedrze na Wawelu koronowano większość królów polskich. W dniu 5 czerwca 157 r. Kraków otrzymał prawa miejskie na wzór Magdeburga i dołączył tym samym do wielkiej rodziny miast europejskich. Już w 007 r. będzie uroczyście obchodzone 750-lecie lokacji Krakowa, uważane za najważniejsze wydarzenie o charakterze historycznym obecnej dekady. Jednak Kraków to nie tylko odległa historia, ale i bliższe dzieje. Z tym właśnie miastem związane są wielkie osobistości, m.in. Karol Wojtyła późniejszy papież Jan Paweł II, noblistka Wisława Szymborska, dramatopisarz Sławomir Mrożek i as fantastyki Stanisław Lem. O Krakowie mieście magicznym powstały opasłe tomy poezji, śpiewano o nim i malowano go na tysiącach płócien. Mówi się, że kto raz odwiedzi gród Kraka, będzie tu wracać, by cieszyć oko i duszę dawną polską stolicą wpisaną na Listę UNESCO. Wystarczy krótki spacer, by przekonać się, czy to prawda.

5 1 Kraków stolica regionu Kraków, fot. P. Krzan Rynek Główny. Jeden z największych placów Europy (00 x 00 m) powstał jeszcze w okresie lokacji Krakowa, tj. ok. 157 r. Otoczony 47 zabytkowymi kamienicami (od gotyku po wiek XIX), z położonymi centralnie Sukiennicami (średniowiecznymi kramami zwieńczonymi renesansową attyką) i jednym z najstarszych kościółków w Krakowie kościołem św. Wojciecha (XI/XII w.) oraz z górującymi nad Krakowem strzelistymi wieżami gotyckiej Bazyliki Mariackiej. Wieża Mariacka, czynna: wt., czw., sb i , wstęp: 5 zł, ulg. 3 zł; bilety do nabycia w kasie kościoła Mariackiego. Droga Królewska. Historyczny trakt uroczystych wjazdów do miasta, procesji, żałobnych konduktów. Wiedzie od dawnej głównej bramy Krakowa (okolice kościoła św. Floriana przy pl. Matejki) przez Barbakan, Bramę Floriańską, ul. Floriańską, Rynek Główny, pl. Wszystkich Świętych, ul. Grodzką i Kanoniczą na Wawel. Wawel. Dawna siedziba władców Polski dziś jest symbolem tożsamości narodowej, a także najcenniejszym w Polsce kompleksem sakralnym i zabytkowym z renesansowym zamkiem królewskim, gotycką katedrą, odlanym w 151 r. i ważącym prawie 11 ton dzwonem Zygmunt, Wawel, fot. Arch. UMK średniowiecznymi murami i basztami, z legendarną Smoczą Jamą i świętym kamieniem czakramem. Zamek Królewski na Wawelu, Biuro Obsługi Turystów: tel.: (0-1) w. 91, Kazimierz. Dawna dzielnica żydowska gromadzi zabytki dwóch kultur: najstarszą bożnicę w Polsce, tj. Synagogę Starą, i renesansowy cmentarz żydowski Remuh, a obok nich chrześcijańskie kościoły św. Katarzyny i Bożego Ciała oraz klasztor oo. Paulinów na Skałce. Łagiewniki Światowe Centrum Miłosierdzia. To tutaj w klasztorze w krakowskich Łagiewnikach żyła w okresie międzywojennym i zmarła siostra Faustyna, pozostawiając otrzymane od Jezusa, a skierowane do współczesnego świata orędzie o Bożym Miłosierdziu (i słynący łaskami obraz przedstawiający wizję, jaką miała w 1931 r.). Nową bazylikę poświęcił osobiście, 17 sierpnia 00 r., Jan Paweł II, dokonując Aktu Oddania Świata Miłosierdziu Bożemu i czyniąc z tego miejsca Światowe Centrum Miłosierdzia. Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach, ul. Siostry Faustyny 3, tel.: (0-1) , , faks: (0-1) , Więcej o Krakowie na stronie: W Małopolsce można osiągnąć harmonię ciała, umysłu i duszy. Wszystko wokół pozytywnie wpływa na zmysły człowieka. Wystarczy tylko wybrać odpowiednie dla siebie formy aktywnego wypoczynku czy kuracji. Niektórym wystarczą spacery po krakowskim Lasku Wolskim czy wypad do Puszczy Niepołomickiej, inni zechcą zasmakować w alpejskim charakterze Tatr lub wybrać się do jednej z kilkuset jaskiń. Jeszcze inni mogą skorzystać z inhalacji w podziemnych sanatoriach w Kopalni Soli w Wieliczce czy Bochni. Czekają na gości także liczne sanatoria i domy uzdrowiskowe zwłaszcza na południu Małopolski gdzie można poddać się kąpielom mineralnym, inhalacjom rumiankowym, okładom z morskich alg, masażom shiatsu czy znanym od ponad tysięcy lat kuracjom ajurwedycznym. Wodolecznictwo ma tutaj już 7-wiekową tradycję. W Krynicy perle polskich uzdrowisk jest m.in. największa w Europie pijalnia-oranżeria, do której rurociągami doprowadzono wody mineralne z nawet najbardziej odległych SPA, fot. S. Tichakorn źródeł. Europejski poziom prezentują nowo powstające ośrodki SPA, a są przecież jeszcze renomowane uzdrowiska w Szczawnicy, Piwnicznej, Muszynie, Wysowej czy Rabce. Warto wybrać się także do jednego z małopolskich parków narodowych (Tatrzański, Babiogórski, Gorczański, Magurski, Ojcowski, Pieniński), na spływ tratwą po Dunajcu (jednym z najbardziej malowniczych przełomów rzek Europy) lub na wędrówkę po górskich szlakach o różnej skali trudności, a w zimie skorzystać z bogatej oferty stacji narciarskich. Pijalnia Koncertowa w Krynicy, fot. Arch. UMWM

6 Swoszowice Swoszowice Uzdrowisko w Swoszowicach, fot. M. Grychowski Swoszowice Swoszowice to jedno z najstarszych uzdrowisk w regionie znane już w XVI w. z leczniczego działania wód z zawartością siarki (do 70 mg/ l). Obecnie Swoszowice, jako jedyne uzdrowisko w Polsce, znajdują się w granicach miasta Krakowa (dzielnica Podgórze). Rozwój uzdrowiska w Swoszowicach nastąpił w 1811 r., po wybudowaniu domu zdrojowego z łazienkami przez profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Feliksa Radwańskiego. Później wzniesiono piękne wille: Szwajcarkę (ostatnio starannie odnowioną) i Słońce, które są wspaniałymi przykładami tradycyjnego budownictwa uzdrowiskowego. Pomimo wielkomiejskiej lokalizacji Swoszowice są nadal uzdrowiskiem z charakterystyczną zabudową pensjonatową i widocznymi śladami po dawnych kopalniach siarki żużel pokopalniany używany był do leczniczych kąpieli siarkowych. W swoszowickim kompleksie dominuje piękny stary park, pośród którego położone są zakłady lecznictwa uzdrowiskowego. Można leczyć tu schorzenia reumatyczne, układu trawienia, dermatologiczne. Jednak 10 uzdrowisko posiada przede wszystkim duży potencjał rozwojowy jako ośrodek odnowy biologicznej i aktywnego wypoczynku (m.in. boiska sportowe, korty tenisowe, stadnina koni), a przyjezdnych zachęca ofertą Krakowa i jego okolicznych atrakcji. Informacje o noclegach w Krakowie, zob. strona: pl/turystyka/hotele Wody mineralne n Zdrój Główny n Napoleon Podstawowe zabiegi uzdrowiskowe Opactwo Benedyktynów w Tyńcu, fot. E. Fiutowski Warto zobaczyć n Mogilany (ok. 10 km od Swoszowic) klasycystyczny pałac z początku XIX w. otoczony parkiem z XVI stulecia; obecnie w pałacu funkcjonuje ośrodek konferencyjny. n Opactwo Benedyktynów w Tyńcu (ok. 1 km od Swoszowic) wznosi się na wyniosłej skale nad Wisłą. W skład kompleksu wchodzą: kościół klasztorny z XV w., romański budynek klasztorny z gotyckimi krużgankami z XVI w., park geometryczny z XVII w. z tarasami. Klasztor Reformatów w Wieliczce, fot. M. Klag n Wieliczka (ok. 11 km od Swoszowic) słynie z Kopalni Soli, która ze względu na swój unikatowy charakter została wpisana na pierwszą Listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO (zob. s. 4); w Wieliczce warto też zobaczyć Zamek Żupny z wystawą historyczną oraz kolekcją narzędzi pracy i strojów żupników, zespół klasztorny Reformatów, drewniany kościół św. Sebastiana z 1581 r. zdobiony polichromiami, klasycystyczny kościół św. Klemensa z 1805 r., fragmenty murów obronnych z. poł. XIV w. oraz pałac Konopków z XVIII w. Pałac Konopków w Wieliczce, fot. M. Klag n kąpiele mineralne siarczkowe n zabiegi borowinowe n hydroterapia n masaż klasyczny n gimnastyka lecznicza n fizykoterapia Obiekty uzdrowiskowe Zespół Uzdrowisk Krakowskich S.A., Oddział Swoszowice, ul. Kąpielowa 70, Swoszowice, Kraków, tel.: (0-1) , , faks: (0-1) , 11

7 Kopalnia Soli w Wieliczce Kopalnia soli w Wieliczce Kopalnia Soli w Wieliczce Jezioro Wessel, fot. J. Podlecki Kopalnia Soli w Wieliczce Jak wskazują badania archeologiczne, sól warzono na tym terenie już 3500 lat p. n.e. Nieprzerwane wydobycie soli trwa w istniejącej kopalni od XIII w., a więc już ponad 700 lat, dlatego Kopalnia Soli w Wieliczce jest jednym z najstarszych i najdłużej działających zakładów przemysłowych w Europie. Kopalnia wielicka nie lada gratka dla turystów jest wręcz podziemnym miastem z całym systemem komór, wyrobisk i szybów łączących 040 komór, wydrążonych przez górników w litych skałach solnych. Posiada dziewięć poziomów sięgających od 64 do 37 m głębokości. Kopalnię wpisano w 1978 r. na pierwszą Listę UNESCO. Podziemna trasa turystyczna w kopalni została wytyczona od pierwszego do trzeciego poziomu i liczy prawie km długości. Prowadzi przez komory, pokazując najpiękniejsze zakątki kopalni. Najciekawszym miejscem jest bez wątpienia kaplica św. Kingi o wymiarach 55 na 17 m i wysokości 1 m, mieszcząca 500 osób. Wszystkie detale rzeźbiarskie kapli- 1 Kopalnia Soli w Wieliczce Kaplica św. Kingi, fot. J. Podlecki Warto zobaczyć cy wraz z płaskorzeźbą Ostatniej Wieczerzy Leonarda da Vinci zostały wykonane w soli zielonej. Również kopia groty z Lourdes powstała z soli. Niektóre komory kopalni dorównują wielkością boisku sportowemu, a komora Staszica ma aż 36 m wysokości! Kopalnia soli poza udostępnianiem trasy turystycznej spełnia jeszcze jedną funkcję. Na głębokości 135 m znajduje się sanatorium, w którym panuje specyficzny mikroklimat. W temperaturze kilkunastu ºC i wilgotności względnej 74 90% tworzy się z krystalicznego powietrza leczniczy aerozol, który wykorzystuje się do leczenia alergii, astmy oskrzelowej i innych chorób układu oddechowego. n Zamek Żupny w Wieliczce zbudowany w XIV w., wewnątrz wystawa historyczna oraz kolekcja narzędzi pracy i strojów żupników oraz... solniczek. n Zespół klasztorny Reformatów w Wieliczce z barokowym kościołem św. Franciszka z lat i sanktuarium Matki Boskiej Łaskawej oraz brata Alojzego Kosiby. n Kościół św. Sebastiana w Wieliczce wzniesiony w 1581 r. z drewna modrzewiowego, przebudowany w XVIII stuleciu; konstrukcji zrębowej, ściany oszalowane pionowo z listwowaniem. Na ścianach i sklepieniach polichromie wykonane w latach przez Włodzimierza Tetmajera. Podstawowe zabiegi uzdrowiskowe n gimnastyka oddechowa n inhalacje lecznicze n usługi fizykoterapeutyczne na powierzchni ziemi (magnetoterapia, laseroterapia, elektroterapia, jonoforeza, fonoforeza, ultradźwięki) n masaż leczniczy i rekreacyjny n zabiegi kosmetyczne Kopalnia Soli Wieliczka Trasa Turystyczna Sp. z o.o., ul. Daniłowicza 10, 3-00 Wieliczka, tel.: (0-1) , , faks: (0-1) , turystyka@kopalnia.pl, czynne VI X , XI III ; zwiedzanie tylko z przewodnikiem; wstęp dla turystów indywidualnych w okresie VII VIII: 46 zł, ulg. 3 zł, rodzinny 14 zł, przez resztę roku: 44 zł, ulg. 30 zł, rodzinny 118 zł; po godz bilety tańsze o 0%; fotografowanie lub filmowanie: 10 zł. Informacje praktyczne Obiekty uzdrowiskowe Kopalnia Soli Wieliczka Podziemny Ośrodek Rehabilitacyjno-Leczniczy, ul. Park Kingi 6, 3-00 Wieliczka, tel.: (0-1) , faks: (0-1) , sanatorium@kopalnia.pl, n Wieliczka, inne atrakcje klasycystyczny kościół św. Klemensa z 1805 r., fragmenty murów obronnych z. poł. XIV w. oraz pałac Konopków z XVIII w. n Dziekanowice (ok. 8 km od Wieliczki) romański kościół św.św. Marii Magdaleny i Mikołaja z. poł. XII w. oraz sanktuarium maryjne Macierzyństwa Najświętszej Marii Panny z cudownym obrazem Matki Bożej Dziekanowskiej. n Dobczyce (ok. 30 km od Wieliczki) pozostałości dawnej zabudowy małomiasteczkowej z XIX w. (rynek, ul. Jagiellońska, Piłsudskiego, Kilińskiego), skansen drewnianego budownictwa ludowego (zabudowania wiejskie z okolic Dobczyc i Myślenic), ruiny średniowiecznego zamku z przełomu XIII i XIV w., Jezioro Dobczyckie na rzece Rabie. n Kraków (ok. 11 km od Wieliczki) stolica regionu, zabytkowe Stare Miasto, Kazimierz, liczne galerie, muzea, kawiarenki (więcej zob. s. 7). 13

8 Kopalnia Soli w Bochni Kopalnia Soli w Bochni komora Ważyn, fot. W. Niszczota Kopalnia Soli w Bochni Znajdująca się w odległości ok. 40 km od Krakowa, założona ok. 148 r. kopalnia soli kamiennej w Bochni jest jednym z najstarszych czynnych nieprzerwanie (sól wydobywano tu do 1990 r.) zakładów przemysłowych w Europie i w Polsce. W wyniku górniczej eksploatacji kopalni powstał tutaj labirynt solnych korytarzy i komór. Zwiedzanie tej solnej krainy trwa ok. 1,5 godz. i obejmuje m.in. najstarszy szyb Sutoris z połowy XIII w., komory kieratowe, stajnię Mysiur dla koni pracujących niegdyś w kopalni i malowniczą kaplicę św. Kingi. Oprócz trasy turystyczno-historycznej kopalnia oferuje też trudniejszą wycieczkę turystyczno-geologiczną, która wiedzie przez najstarsze wyrobiska kopalni. Decyzją prezydenta RP bocheńska żupa została uznana za pomnik historii. Obecnie podejmuje się działania zmierzające do wpisania jej na Listę UNESCO. Powietrze w bocheńskiej kopalni zawiera dużą ilość chlorku sodu, co sprawia, że jest ono prawie 10-krotnie czystsze niż powietrze 14 na powierzchni. Ze względu na specyficzny mikroklimat solnych komór w roku 1995 utworzono tu uzdrowisko leczące schorzenia górnych dróg oddechowych. W ogromnej komorze sanatoryjnej Ważyn, znajdującej się na głębokości 50 m, mieści się nie tylko sala noclegowa, ale można tu również potańczyć w podziemnej dyskotece, skorzystać z barku lub... pograć w piłkę na prawdziwym boisku sportowym. Podstawowe zabiegi uzdrowiskowe ąpiele perełkowe i solankowe z hydroman k sażem, bicze szkockie asaż wirowy kończyn górnych i dolnych, n m masaż podciśnieniowy, podwodny i suchy n światłolecznictwo i ciepłolecznictwo Obiekty uzdrowiskowe Uzdrowisko Kopalnia Soli Bochnia Sp. z o.o., ul. Solna, Bochnia, tel.: (0-14) , , faks: (0-14) , biuro@sutorisbochnia.com.pl, Centrum Rehabilitacji i Odnowy Biologicznej w Hotelu Sutoris, ul. Solna, Bochnia, tel.: (0-14) , , recepcja@sutoris-bochnia.com.pl n Muzeum im. prof. Stanisława Fischera w Bochni w zabytkowym klasztorze Dominikanów (najstarsze fragmenty z XVI w.) muzeum prezentuje m.in. kolekcję dawnej rzeźby i malarstwa ludowego o tematyce religijnej, kolekcję malarstwa polskiego (płótna Olgi Boznańskiej, Tadeusza Makowskiego, Jacka Malczewskiego, Leona Wyczółkowskiego) oraz rysunki i grafiki (m.in. Jana Matejki, Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera). Wśród cennych dzieł znajdą coś dla siebie także miłośnicy sztuki pozaeuropejskiej pochodzącej z Azji, Afryki oraz Ameryki Południowej. n Kościół św. Mikołaja w Bochni gotycka świątynia z XV w., z wyposażeniem z XVII XIX w. i polichromiami z wieków XVI XX (m.in. projektu J. Matejki) oraz łaskami słynącym obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem. Od 1997 r. posiada tytuł bazyliki mniejszej nadany przez Ojca Świętego Jana Pawła II. Przy kościele drewniana dzwonnica znajdująca się na Szlaku Architektury Drewnianej (odbudowana w latach na miejscu XVI-wiecznego obiektu). Informacje praktyczne Kopalnia Soli Bochnia Sp. z o.o., ul. Solna, 3700 Bochnia, tel.: (0-14) , , faks: (0-14) , biuro@sutorisbochnia. com.pl, godziny zjazdów dla turystów indywidualnych na trasę historyczną: pn. pt. o 9.30, i 15.30, sb. i nd. w godz co godzina; dla turystów indywidualnych w okresie 15 IV VIII i X XII: 9 zł, ulg. 0 zł, rodzinny 70 zł, przez resztę roku: zł, ulg. 17 zł, rodzinny 70 zł; w przypadku trasy turystycznogeologicznej (grupy maksymalnie 5-osobowe) konieczna jest rezerwacja 7 dni przed planowanym terminem wycieczki, koszt: 350 zł za grupę, fotografowanie: 5 zł. Kopalnia Soli w Bochni Warto zobaczyć Zamek w Nowym Wiśniczu, fot. W. Niszczota n Bochnia, inne atrakcje zamek salinarny z XVI w. (przebudowany w XIX w.), dawny zajazd (przeł. XVIII i XIX w.), jedna z najstarszych nekropolii pozakościelnych (1787) z kwaterami z czasów I i II wojny światowej, cmentarz żydowski, średniowieczny układ urbanistyczny centrum miasta. n Kościółki na Szlaku Architektury Drewnianej w Krzyżanowicach z XVII w. (ok. 5 km od Bochni), Pogwizdowie z XVI w. (ok. 5 km od Bochni), Sobolowie z XVI w. (ok. 10 km od Bochni). n Nowy Wiśnicz (ok. 6 km od Bochni) zamek z XV XVII w., dawny klasztor Karmelitów, dwór Koryznówka z lat 50. XIX w. z muzeum pamiątek po Janie Matejce. n Lipnica Murowana (ok. 18 km od Bochni) miasteczko z zachowanym średniowiecznym układem przestrzennym, znane z konkursu palm wielkanocnych oraz kościółka św. Leonarda z końca XV w., wpisanego na Listę UNESCO. n Puszcza Niepołomicka (na północny wschód od Bochni) na jej terenie utworzono 6 rezerwatów oraz w 1936 r. założono hodowlę żubrów. 15

9 Rabka Zdrój Wille uzdrowiskowe, fot. Arch. UM Rabka Zdrój Rabka Zdrój Miasto leżące na pograniczu Gorców i Beskidu Wyspowego, w dolinie rzeki Raby, jest znane przede wszystkim jako górskie uzdrowisko dziecięce ( m n.p.m.). Początki miejscowości związane są z działalnością osadniczą cystersów ze Szczyrzyca, do których osada pierwotnie należała. Lokacja Rabki na prawie magdeburskim nastąpiła wiek później, w 1364 r., już za panowania króla Kazimierza Wielkiego. Powstanie uzdrowiska łączy się ze słonymi źródłami występującymi w Rabce, które z upodobaniem do celów leczniczych stosowała miejscowa ludność (o wykorzystywaniu solanek świadczy dokument księcia Bolesława Wstydliwego z 154 r., w którym wymienia się sal in Rapschyca [sól z Rabki]). Jako datę powstania uzdrowiska przyjmuje się rok 1857, kiedy to z inicjatywy prof. Józefa Dietla wykonano badanie chemiczne wód rabczańskich i wydano opinię o ich walorach leczniczych. W. poł. XIX w. zaczęły powstawać obiekty uzdrowiskowe i wille, a w 1864 r. Rabka uzyskała status 16 uzdrowiska. W okresie międzywojennym uzdrowisko zdobyło renomę, zwłaszcza w leczeniu chorób dziecięcych, a obecnie zyskało status Miasta Dzieci Świata. Mali kuracjusze, leczący tu choroby dróg oddechowych, alergie i cukrzycę dziecięcą, co roku przyznają jedyne na świecie dziecięce odznaczenie Order Uśmiechu przeznaczony dla tego dorosłego, którego działalność w danym roku przyniosła dzieciom najwięcej radości. Rabka jest doskonałym punktem wypadowym w Gorce, Beskid Wyspowy i Pasmo Babiej Góry, skąd wiodą liczne górskie szlaki turystyczne, m.in. na Grzebień, Maciejową, Luboń Wielki, Turbacz, a zimą popularnym centrum sportów zimowych. Informacja turystyczna Biuro Promocji i Informacji Obsługi Ruchu Turystycznego BIT-BORT, ul. Orkana 49, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , w. 390, faks: (0-18) , poczta@bitbort. region-rabka.pl, Gminne Centrum Informacji, ul. Parkowa, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , gcirabka@o.pl, Podstawowe zabiegi uzdrowiskowe ąpiele solankowe wannowe dla doron k słych i dzieci ąpiele solankowe basenowe dla doron k słych i dzieci n inhalacje n hydroterapia n masaże podwodne n masaże suche imnastyka lecznicza indywidualna n g n gimnastyka lecznicza grupowa n klimatoterapia Obiekty uzdrowiskowe Uzdrowisko Rabka S.A., ul. Orkana 8, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , uzdrowisko@uzdrowisko-rabka.pl, uzdrowisko-rabka@sanatoria.com.pl Biuro Usług Uzdrowisko Rabka S.A., ul. Orkana 8, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , , biuro-uslug@uzdrowiskorabka.pl; obsługa spraw związanych z pobytami pacjentów skierowanych przez oddziały NFZ, ewidencja pacjentów, realizowanie skierowań według ustalonych turnusów leczenia. Szpital Uzdrowiskowy Sulima, ul. Stroma, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , , wew. 734 Szpital Uzdrowiskowy Słoneczny Gród, ul. Słowackiego 5, Rabka Zdrój, tel.: (018) , , wew. 711 Rabka Zdrój Wody mineralne. Są to głównie solanki, które już w roku 1858 zyskały sławę najsilniejszych solanek w Europie. Wody lecznicze z Rabki Zdroju wykorzystywane są przede wszystkim w leczeniu chorób układu oddechowego. n Helena n Krakus n Warzelnia n Rabka 18 n Rabka 19 Pijalnia wód, fot. Arch. UMWM Szpital Kardiologiczny dla Dorosłych, al. Jordana, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , , wew. 644 Szpital Kardiologii Dziecięcej Olszówka, ul. Słowackiego 8, Rabka Zdrój, tel.: (018) , faks: (0-18) Sanatorium Uzdrowiskowe Pallace, ul. Pocztowa, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , , wew. 718 Sanatorium Uzdrowiskowe Świt, ul. Brzozowa 1, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , , wew. 739 Sanatorium dla dziecka z opiekunem Jagiellonka, ul. Brzozowa 6, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Jagiellonka II oddział dla dorosłych, tel.: (0-18) Sanatorium dla dziecka z opiekunem Leśny Ludek, ul. Pasieczna 4, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , , wew. 699 Sanatorium Cegielski, Wojciech Skałka, ul. Na Banię 4, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Sanatorium Rzymianka, J. i H. Lewandowscy, ul. Garncarska 6, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Zakład Przyrodoleczniczy, ul. Orkana 49, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) ,

10 Rabka Zdrój Warto zobaczyć Rabkoland Rodzinny Park Rozrywki w Rabce park o powierzchni ponad ha oferuje m.in. diabelski młyn, pałac strachów, tor samochodowy, minigokarty, gabinet śmiechu z krzywymi lustrami, basen, lodowisko, przejażdżki na kucykach itp. (ul. Podhalańska, tel./faks: (0-18) , czynne: V VIII codziennie w godz , IX sb. i nd.); na terenie parku znajduje się też Muzeum Orderu Uśmiechu jedyne na świecie muzeum poświęcone międzynarodowemu odznaczeniu nadawanemu dorosłym przez dzieci od 1968 r. Park Zdrojowy w Rabce wspaniałe miejsce na odpoczynek wśród zieleni. Muzeum Regionalne im. Władysława Orkana z największą w Polsce kolekcją góralskich świątków mieści się w dawnym kościele św. Marii Magdaleny w Rabce świątyni z 1606 r. o konstrukcji zrębowej, z baniastymi hełmami wieży i sygnaturki, krytej gontem (ul. Orkana, tel.: (0-18) ; czynne codziennie, oprócz wt., w godz ; wstęp: 6 zł, ulg. 4 zł; fotografowanie 10 zł). Muzeum Gorczańskie Jana Fudali w Rabce zbiory malarstwa na szkle (ul. Sądecka 4, tel.: (0-18) ). Kościółki na Szlaku Architektury Drewnianej w Sieniawie z ok r. (ok. 8 km od Rabki), w Spytkowicach z 1758 r. (ok. 8 km od Rabki), na Obidowej w Rdzawce z 1757 r. (ok. 5 km od Rabki), w Krzeczowie z przełomu XVII i XVIII w. (ok. 10 km od Rabki). Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce (ok. km od Rabki) gratka dla fanów techniki: muzeum, obok ciekawych zbiorów (m.in. parowozy, lokomotywy spalinowe, elektrowozy, drezyny), w sezonie oferuje przejażdżkę pociągiem retro ze stylowego peronu stacji Chabówka Skansen (tel.: (0-18) , wew. 345 (naczelnik, rezerwacja noclegów), 366 (kasa biletowa), 143 (informacje na temat przejazdów retro), skansenchabowka@interia.pl, skansen.koti.com.pl; czynny codziennie w godz ; wstęp: 4 zł, ulg. zł; fotografowanie: 10 zł, filmowanie amatorskie: 5 zł). Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej (ok. 35 km od Rabki) muzeum ukazujące kulturę polskiej Orawy, zgromadzono tu m.in. orawskie domy z XVIII XX w. z charakterystycznymi gankami (tzw. wyżkami), karczmy, szkołę, kuźnię, obiekty gospodarcze; perłą muzeum jest dwór Moniaków z 1784 r. (tel.: (0-18) , skansen@nowotarski. pl, muzeumope@poczta.onet.pl, czynne: V IX codziennie w godz , X IV ; wstęp: 8 zł, ulg. 5 zł). Babiogórski Park Narodowy (na zachód od Rabki) obejmuje najwyższy w Beskidzie Zachodnim masyw Babiej Góry (175 m n.p.m.). Park ma status rezerwatu biosfery i należy też do światowej sieci UNESCO Człowiek i Przyroda. Znajduje się tu jedyne w Polsce stanowisko okrzyna jeleniego (symbolu parku) i rogownicy alpejskiej, są tu też imponujące drzewostany o charakterze puszczańskim. Świat zwierząt reprezentują bardzo rzadkie ptaki (głuszec i cietrzew) oraz wiele gatunków ssaków, m.in. ryś, jeleń i niedźwiedź brunatny. Gorczański Park Narodowy (na wschód od Rabki) utworzony w środkowej części masywu Gorców w 1981 r. obejmuje ponad 7000 ha. Ochronie podlegają tu buczyna karpacka, kwaśna buczyna, bór jodłowy regla dolnego oraz bór świerkowy regla górnego lasy te stanowią fragment dawnej Pusz- Międzynarodowy Festiwal Święto Dzieci Gór, fot. Arch. UM Rabka Zdrój czy Karpackiej. W GPN występują zbiorowiska roślin gatunków wysokogórskich, m.in. przetacznika alpejskiego i paprotnicy górskiej. Za symbol parku uznano salamandrę plamistą. Poza nią spotkać tu można z ptaków: bociana czarnego, puchacza, dzięcioła i głuszca, z ssaków zaś: jelenia, wilka, rysia, żbika, gronostaja, wydrę oraz niedźwiedzia. Na terenie parku można uprawiać turystykę pieszą, rowerową, konną i narciarską. Dla aktywnych Pieszo. Rabka jest świetną bazą wypadową wycieczek w Gorce i Beskid Wyspowy. cykliczne imprezy kulturalne w Rabce Zdroju Konkurs Szopek Bożonarodzeniowych (styczeń) Zimowy karnawał (luty) Karpacki Festiwal Dziecięcych Zespołów Regionalnych (czerwiec) Międzynarodowy Festiwal Święto Dzieci Gór (lipiec) Rabczańskie Dni Muzyki Organowej (lipiec/sierpień) Pociąg retro, fot. Arch. UM Rabka Zdrój Przebiega przez nią czerwony główny szlak beskidzki. W pobliżu znajdują się 3 schroniska górskie: na Luboniu Wielkim (przejście szlakiem turystycznym oznaczonym kolorem zielonym z Rabki Zaryte trwa ok godz., powrót 1.15 godz.; przejście szlakiem oznaczonym kolorem niebieskim lub żółtym 1.45 godz., powrót 1.15 godz.), na Maciejowej (przejście szlakiem oznaczonym kolorem czerwonym trwa ok godz., powrót 1.30 godz.) i na Starych Wierchach (przejście szlakiem oznaczonym kolorem czerwonym trwa ok. 3 godz., powrót.30 godz.). Rowerem. Z Rabki można się wybrać także na wycieczki rowerowe portal proponuje kilka tras: Rabka Zdrój Raba Wyżna Bukowina Harkabuz Spytkowice Rabka Zdrój (długość trasy: 45,5 km; stopień trudności: stosunkowo trudna) Rabka Raba Wyżna Sieniawa Klikuszowa Obidowa Rdzawka Rabka (długość trasy: 31,5 km; stopień trudności: stosunkowo trudna ze względu na wiele podjazdów). Rabka Zdrój 18 19

11 Rabka Zdrój Na nartach. W pobliżu Rabki znajduje się też kilka stacji narciarskich, np.: Maciejowa (ul. Poniatowskiego w Rabce; wyciągi orczykowe), Polczakówka (Rabka Zaryte; wyciąg orczykowy i linowy), U Żura (Chabówka; wyciąg orczykowy i linowy). Baza gastronomiczna Restauracja Bistro Grill, ul. Jana Pawła II 37, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Restauracja Pod Chmurką, ul. Sądecka 97, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Restauracja Pod Wierchami, ul. Jana Pawła II 57a, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Restauracja Siwy Dym, ul. Kilińskiego, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Restauracja Sława, ul. Zakopiańska, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Restauracja Sponti, ul. Kilińskiego 49a, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Szeherezada, ul. Podhalańska, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Zajazd U Guta, Rdzawka 114 A, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Baza noclegowa Hotel Sława**, ul. Zakopiańska, Rabka, tel.: (0-18) , , slawa@rabka.com.pl, Pensjonat Anna**, ul. Nowy Świat 7, Rabka, tel.: (0-18) , rabkanna@poczta.onet.pl, Pensjonat Wiosna***, ul. Poniatowskiego 54, Rabka, tel.: (0-18) , poczta@ wiosna.region-rabka.pl, Schronisko na Luboniu Wielkim, Rabka Zaryte, (0-18) , lubon@go. pl, Schronisko na Maciejowej, Rabka Zdrój, (0-18) , Ośrodek Wypoczynkowy Ania, ul. Zakopiań- ska 38a, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Dom Wczasowy Benia, Ponice 61a, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , com.pl Cassia & Villa Medica, ul. Pocztowa 8, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , www. fajnypensjonat.pl Dom Wczasowy Danusia, Ponice 59, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Dom Wczasowy Ela, Na Banie 3a, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) 67 77, region-rabka.pl Dom Wczasowy Grażyna, Rabka Zaryte 17, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Dom Wczasowy Joanna, ul. Podhalańska 93, Rabka Zdrój, tel.: , www. vip16v.spanie.pl Dom Wczasowy Karabela, Rabka Zaryte 14, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Dom Wczasowy Limba, ul. Nowy Świat 50, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Dom Wczasowy Łowiczanka, ul. Brzozowa, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Dom Wczasowy Marzena, Ponice 19a, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , www. marzena.spanie.pl Dom Wczasowy Stella, ul. Chopina 14, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , www. stella.nocowanie.pl Dom Wczasowy Światowid, ul. Słowackiego 6, Rabka Zdrój, tel.: , Dom Wczasowy Żuraw, ul. Krótka 8, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Ośrodek Szkoleniowo Wypoczynkowy Exploris, ul. Sądecka 6, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Ośrodek Wczasowy Halny, ul. Podhalańska 43, Rabka Zdrój Ośrodek Wypoczynkowy Hanusia, ul. Bystra 18, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Ośrodek Wypoczynkowy Helena, ul. Leśna 1, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) Dom Wczasowy Kresówka, ul. Nowy Świat 61, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Ośrodek Wypoczynkowy Jan, ul. Zakopiańska 3, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Ośrodek Wczasowy Krokus, ul. Zakopiańska 6, Rabka Zdrój, tel.:(0-18) , Willa Zameczek, ul. Smrekowa 8, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) 69 00, ponicki@relaks.biz Ośrodek Wypoczynkowy Patria, ul. Polna, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Willa Promienna, Rabka Zaryte 15, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Willa Ela, Na Banie 1a, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , willa.ela.region-rabka.pl Willa Jaś, ul. Podhalańska 14d, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Willa Katarzynka, ul. Poniatowskiego 0, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , www. katarzynka.region-rabka.pl Willa Wiesi, ul. Poniatowskiego 11a, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Ośrodek Wypoczynkowy Zaryte, Rabka Zaryte 5, Rabka Zdrój, pl/uslugi/uslugi.html Willa Zofia, ul. Jana Pawła II, Rabka Zdrój, tel.: (0-18) , Rabka Zdrój 0 1

12 Szczawnica Willa Stara Kancelaria w Szczawnicy, fot. M. Grabek Szczawnica Znana miejscowość uzdrowiskowa położona pomiędzy Małymi Pieninami a Beskidem Sądeckim, w bezpośrednim sąsiedztwie Pienińskiego Parku Narodowego. Jej nazwa pochodzi od kwaśnych wód zwanych przez górali szczawami. Pierwsza wzmianka o istnieniu Szczawnicy pojawia się w dokumentach już w 1413 r., natomiast uzdrowisko powstało tu w 1839 r. Do rozwoju uzdrowiska i jego popularyzacji przyczynił się węgierski właściciel miejscowości w połowie XIX w. Józef Szalay, który wybudował pierwsze łazienki pensjonaty i pawilony nad źródłami. Do szczawnickich wód przyjeżdżali m.in. Jan Matejko, Henryk Sienkiewicz czy Bolesław Prus. Najstarsza szczawnicka dzielnica uzdrowiskowa rozłożyła się w bocznej dolince, odchodzącej od Grajcarka u stóp góry Bryjarki. Leczy się tu m.in. choroby układu oddechowego i reumatyczne. W mieście można obejrzeć ciekawą zabudowę uzdrowiskową i stary park zdrojowy. Warto też spróbować wód mineralnych pochodzących z kilku źródeł: Józefiny, Stefana, Magdaleny, Jana, Szymona, Wandy i Pitoniakówki. Szczawnica jest ponadto popularnym ośrodkiem turystyki aktywnej. Z brzegu Grajcarka poprowadzono w 1991 r. kolejkę krzesełkową na Palenicę (77 m n.p.m.), z której w lecie korzystają turyści spragnieni górskich widoków, w zimie zaś narciarze (stacja narciarska Palenica ). Ze Szczawnicy szlaki wiodą w Małe Pieniny z uroczym Wąwozem Homole oraz Pieniny Właściwe, a także w Beskid Sądecki. Dzięki licznym trasom rowerowym okolice Szczawnicy to świetne tereny dla miłośników kolarstwa górskiego, zarówno dla początkujących (np. szlak pieszo-rowerowy biegnący wzdłuż Dunajca do słowackiego Czerwonego Klasztoru), jak i zaawansowanych (np. czarny szlak na Przehybę). Dogodne warunki znajdą tu dla siebie także amatorzy wędkarstwa, kajakarstwa czy lotniarstwa. Informacja turystyczna Informacja Turystyczna PTTK, ul. Główna 1, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 3 3, faks: (0-18) 6 95, Wody lecznicze n Jan używana do kąpieli mineralnych, leczenia chorób układu oddechowego i produkcji wody stołowej Szczawniczanka n Józefina zalecana przy nieżytach gardła i nosa, stanach zapalnych, astmie i otyłości n Stefan zalecana w leczeniu dróg moczowych, kamicy nerkowej, nieżytów nosa, gardła, oskrzeli, astmy n Magdalena zalecana przy chorobach przewodu pokarmowego i otyłości n Pitoniakówka bardzo duża zawartość wolnego dwutlenku węgla (90 mg na litr), zalecana przy chorobach układu trawienia Ujęcia wody Magdalena i Jan są dostępne w pijalni Magdalena, zaś zdroje Stefan i Józefina w starej pijalni przy pl. Dietla (obecnie odnawianej). Wody ze źródeł Szymon, Wanda i Pitoniakówka są źródłami ogólnodostępnymi i można je czerpać odpowiednio: przy zejściu do kolejki krzesełkowej na Palenicę, w Parku Dolnym nad kaplicą i przy ul. Skotnickiej. Podstawowe zabiegi przyrodolecznicze n inhalacje solankowe łukania gardła oraz inhalacje nosa i gardła n p n inhalacje ultradźwiękowe z olejkami n kąpiele mineralne n hydroterapia n masaże i gimnastyka n leczenie laserowe biostymulacyjne n krioterapia Obiekty uzdrowiskowe Przedsiębiorstwo Uzdrowiskowe Szczawnica S.A., ul. Zdrojowa 6, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 11, , faks: (0-18) 6 8, biuro@uzdrowisko.szczawnica.pl, OSW Budowlani, ul. Zdrojowa 7, tel.: (0-18) , , faks: (0-18) Wąwóz Homole, fot. B. Czerwiński Szczawnica wew. 389, info@budowlani-szczawnica.pl, www. budowlani-szczawnica.pl Sanatorium Inhalatorium, ul. Park Górny, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 3 9, biuro@ uzdrowisko.szczawnica.pl, szczawnica.pl Sanatorium Papiernik, ul. Połoniny 14a, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 1 5, , faks: (0-18) 6 7 9, dzwonkowka@wp.pl, www. szczawnica-dzwonkowka.pl Sanatorium Uzdrowiskowe Górnik, ul. Zdrojowa 4, Szczawnica, tel.: (0-18) , , faks: (0-18) 6 79, recepcja@ sanatoriumgornik.com.pl, Sanatorium Uzdrowiskowe Hutnik, ul. Połoniny 13, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 6 7, , faks: (0-18) , recepcja@ szczawnicahutnik.pl, Sanatorium Uzdrowiskowe ZNP Nauczyciel, ul. Połoniny 14, Szczawnica, tel.: (0-18) , , faks: (0-18) , recepcja@szczawnicanauczyciel.pl, www. szczawnicanauczyciel.pl Zakład Przyrodoleczniczy z Przychodnią Uzdrowiskową, ul. Zdrojowa 6, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 11, , faks: (0-18) 6 97, recepcja@szczawnicanauczyciel. com.pl, 3

13 Szczawnica Warto zobaczyć Zespół zabudowy uzdrowiskowej w Szczawnicy znajdujący się na Szlaku Architektury Drewnianej w regionie; zespół willi, pijalni i pawilonów stanowi o pięknie i atmosferze górnej, zdrojowej części miasta. Najcenniejsze obiekty zgromadzone są wokół pl. Dietla, którego wygląd prawie się nie zmienił się od 1866 r. Wyróżniają się drewniane wille Szwajcarka z 185 r., Holenderka z 1853 r. oraz Pałac z 1864 r. Ciekawy zespół willi uzdrowiskowych z. poł. XIX w. znajduje się przy ul. Jana Wiktora. Warto obejrzeć zabudowę ulic Zdrojowej i Szalaya oraz obiekty w Parku Górnym i Dolnym. W tym pierwszym znajdziemy: drewniane wille Brat i Siostra, pozostałości Dworca Gościnnego oraz kaplicę Szalayów. Kościół św. Wojciecha w Szczawnicy neogotycka świątynia z 189 r., z ciekawą polichromią opartą na motywach ludowych (wewnątrz) i stacjami drogi krzyżowej w drewnianych kapliczkach (wzdłuż alejek prowadzących do kościoła). Muzyczna Owczarnia w Szczawnicy Jaworkach klub muzyczny, w którym odbywają się koncerty rockowe, bluesowe, jazzowe, Zabudowa uzdrowiskowa w Szczawnicy, fot. P. Klimek country itp. znanych i popularnych wykonawców (grali w nim m.in.: Nigel Kennedy, Motion Trio, Sławek Wierzcholski & Nocna Zmiana Bluesa). Można tam pogawędzić i miło spędzić czas w oryginalnych wnętrzach i wśród koneserów dobrej muzyki (Jaworki 18a, tel.: (0-18) 6 66, Redyk w Szczawnicy Jaworkach najważniejsza impreza organizowana w ramach Lata Pienińskiego. Słowo redyk oznacza gromadne wypędzanie owiec na pastwiska na górskich halach w połowie maja (redyk wiosenny), a także ich sprowadzanie do zagród pod koniec września (redyk jesienny). Dziś szczawnicki redyk to prawdziwa gratka dla miłośników kultury ludowej: można posłuchać muzyki góralskiej, spróbować regionalnych potraw, zobaczyć strzyżenie owiec, pucenie (robienie) oscypka, napad zbójnicki i np. wybór zbójnika roku. Rezerwat Wąwóz Homole w Szczawnicy Jaworkach rezerwat krajobrazowy utworzony w 1963 r. (58,64 ha). Wąwóz w Małych Pieninach jest V-kształtny, jego długość wynosi prawie kilometr, a wysokość ścian ponad 10 m. Dnem wąwozu płynie potok Kamionka, tworzący malownicze kaskady. Pieniński Park Narodowy, fot. J. Waruś Rezerwat Biała Woda w Szczawnicy Jaworkach rezerwat krajobrazowy utworzony w 1963 r. (33,71 ha). Obfituje w oryginalne skałki, między którymi potok Biała Woda tworzy malownicze odcinki przełomowe, a na progach wodospady. Pieniński Park Narodowy najstarszy polski park narodowy, założony w 193 r. na powierzchni 760 ha, jest osobliwością na skalę europejską i światową; wraz ze słowackim rówieśnikiem jest on najstarszym transgranicznym parkiem narodowym w Europie (pierwsze projekty zaczęto realizować już w 197 r.). Obecnie powierzchnia parku wynosi 346 ha. W jego skład wchodzi większa część Pienin Właściwych oraz rejon Bystrzyka w Małych Pieninach. Cechuje go niezwykle urozmaicona rzeźba terenu, co jest osobliwością krajobrazową i przyrodniczą na skalę europejską. Najbardziej charakterystyczne w pejzażu parku są pionowe białe ściany wapienne, choć można także spotkać odosobnione skałki, zaokrąglone powierzchnie garbów oraz łagodne stoki pokryte łąkami i polami. Najpiękniejsze i najbardziej charakterystyczne miejsca w PPN to: szczyty Trzy Korony i Sokolica, a także liczne przełomy rzek, wśród nich najpiękniejszy, uważany za jedną z najciekawszych atrakcji turystycznych Europy: przełom Dunajca. W granicach parku pozostają również zamki w Czorsztynie i w Niedzicy, kiedyś górujące nad doliną Dunajca, obecnie położone po obu stronach Jeziora Czorsztyńskiego. Spływ przełomem Dunajca to emocjonujące przeżycie i jedna z największych atrakcji turystycznych w Polsce o 160-letniej tradycji. Najpiękniejsze widoki i zabytki Pienin podziwia się, płynąc przełomem Dunajca na orygi- Spływ Dunajcem, fot. J. Waruś Szczawnica 4 5

14 szczawnica Kapliczka w rezerwacie Biała Woda, fot. Arch. UMWM Chata w Sromowcach Niżnych, fot. Arch. UMWM Zamki w Czorsztynie i Niedzicy, fot. T. Gębuś Szczawnica nalnych tratwach kierowanych przez flisaków. Górska rzeka przedziera się między przegradzającymi jej drogę zespołami wapiennych skał, przy których flisackie łodzie wyglądają jak zapałki. Na wysokości najwyższego szczytu Pienin Trzech Koron Dunajec tworzy aż siedem pętli mierzona w linii prostej odległość po obu stronach przełomu wynosząca,8 km wydłuża się tam do prawie 8 km. Wysokość otaczających koryto rzeki skałek waha się między 300 a 500 m, a jej szerokość zwęża się do kilkunastu metrów. Polskie Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich: www. flisacy.com.pl, tel.: (0-18) ; spływy w okresie IV X od przystani Sromowce Wyżne Kąty do Szczawnicy (18 km,.15 godz.), 39 zł, dzieci do 10 lat 19,5 zł zł; i do Krościenka (3 km,.45 godz.) 48 zł, dzieci do 10 lat 4 zł, kasa czynna w IV codziennie , V VIII , IX , X Przy przystani w Sromowcach znajduje się parking, na którym można zostawić samochód i wrócić po niego minibusem z Krościenka lub Szczawnicy. Kładka rowerowo-piesza łącząca Sromowce Niżne (RP) z Czerwonym Klasztorem (S) otwarta w 006 r. to najdłuższa w Europie kładka wisząca wykonana z drewna klejonego udostępniona dla ruchu pieszego i rowerowego. Dla aktywnych Szlaki piesze. Okolice Szczawnicy to wymarzone tereny do spacerów i górskich wycieczek. Nad uzdrowiskiem wznosi się stroma góra Bryjarka z krzyżem na szczycie, celem spacerów jest też wodospad Zaskalnik w dolinie Sopotnickiego Potoku. W okolicy oddalonych o 5 km Jaworek poznamy najpiękniejsze zakątki Małych Pienin wąwóz Homole i wąwóz Biała Woda. Można też wspiąć się na najwyższy szczyt Pienin, Wysoką (1050 m n.p.m.). Pięknym celem wycieczek są właściwe Pieniny wspaniałe widoki na przełom Dunajca oferuje urwista Sokolica (747 m n.p.m.) lub najwyższe w tej części gór Trzy Korony (98 m n.p.m.). Ze Szczawnicy możemy ruszyć w Beskid Sądecki liczne szlaki wiodą w Pasmo Radziejowej, m.in. do schroniska PTTK na Przehybie (1175 m n.p.m.) lub na widokową Dzwonkówkę (983 m n.p.m.). Warto też pojechać dalej, by przemierzać Gorce najbliższy szczyt gorczański to Lubań (111 m n.p.m.), na który można wspiąć się długim szlakiem z Krościenka lub krótszym choć nie tak pięknym od południa z Gry- wałdu lub z przełęczy Snozka nad Kluszkowcami albo od północy z Ochotnicy Dolnej czy z Tylmanowej Rzeki. Szlaki rowerowe. Okolice Szczawnicy to świetne tereny dla amatorów kolarstwa górskiego dzięki wyznaczonym licznym szlakom rowerowym możemy przemierzać malownicze Małe Pieniny (czerwony szlak : Szczawnica Durbaszka Jaworki), a także wyjechać aż na główny grzbiet beskidzkiego Pasma Radziejowej, do schroniska PTTK na Przehybie (czarny szlak: dolina Sopotnickiego Potoku Czeremcha Przehyba). Ze Szczawnicy można też pojechać na wycieczkę wokół Pienin, podziwiając po drodze wspaniałą scenerię Dunajca, zamek w Niedzicy, malowniczo położone na wzgórzu tuż nad Jeziorem Czorsztyńskim ruiny zamku Czorsztyn czy gotycki drewniany kościółek w Grywałdzie ( 47 km, ok. 8 godz.: Szczawnica schronisko PTTK Orlica przejście graniczne piesze i rowerowe na Słowację nad Dunajcem pod Leśnicą droga rowerowo-piesza przełomem Dunajca Czerwony Klasztor (Červený Kláštor) drogowe przejście graniczne do Polski Lysá nad Dunajcom/Niedzica zamek w Niedzicy Sromowce Wyżne Czorsztyn Krośnica Grywałd Krościenko Szczawnica). Zbudowana w Sromowcach Niżnych piesza kładka przez graniczny Dunajec umożliwia szybszy powrót do Polski, by do Niedzicy jechać przyjemniejszą i mniej ruchliwą drogą polskim brzegiem rzeki. Dla mniej zaawansowanych proponujemy szlak pieszo-rowerowy biegnący z centrum Szczawnicy (wyciąg na Palenicę),wzdłuż Dunajca do Czerwonego Klasztoru na Słowacji. Na rowerze, fot. J. Waruś 6 7

15 szczawnica Na nartach. Szczawnica oferuje zimą znakomite warunki do szusowania na nartach i uprawiania innych sportów zimowych. Większość wyciągów i tras jest zupełnie nowa wygodna, szeroka, zawsze przygotowana przez ratraki i oświetlona po zmroku. Przy wyciągach są serwisy narciarskie, wypożyczalnie sprzętu, można skorzystać z usług instruktorów oraz punktów gastronomicznych i noclegowych. W Szczawnicy, niemal w samym centrum miasta, zaczyna się wyciąg na górę Palenica (7 m n.p.m., długość wyciągu 783 m, różnica wzniesień: 6 m), z której możemy zjechać trudną, ale ciekawą trasą lub łatwiejszą, zupełnie nową trasą rodzinną. Na górze są jeszcze wyciągi orczykowe na grzbiet graniczny (długość: 333 i 310 m, różnice wzniesień po 74 m) z popularnymi trasami zjazdowymi oraz biegowymi. W pobliżu miasta możemy pojeździć na łatwych stokach nad doliną potoku Skalski w Jaworkach (5 km od centrum Szczawnicy), gdzie są wyciągi (długość: 00 i 510 m, różnica wzniesień: 40 i 10 m). W pobliżu stoku znajdują się trasy biegowe. Pod szczytem Durbaszki jest jeszcze jeden wyciąg (długość: 580 m, różnica wzniesień: 40 m) z łatwą trasą zjazdową oraz schronisko turystyczne. Do położonego na górze Wdżar (767 m n.p.m.) Ośrodka Narciarsko-Rekreacyjnego Czorsztyn-Ski w Kluszkowcach ( km od miasta) można dojechać samochodem. Przy wyciągu krzesełkowym (długość: 550 m, różnica wzniesień: 150 m) i 3 innych wyciągach (długość: 90, 460 i 680 m, różnica wzniesień: 1, 45 i 150 m) znajduje się kilka tras zjazdowych łatwych i trudnych. Jest tu całoroczny tor saneczkowy oraz trasy biegowe. 8 Szczawnica 9

16 Szczawnica Baza gastronomiczna Bacówka, ul. Jaworki 14a, tel.: (0-18) Bar Bukowinki, ul. Jaworki wyciąg narciarski Bar Chata Szafranówka, stok Szafranówka (obok wyciągów narciarskich) Bar Chatka, al. Parkowa 1 Bar Czarda, ul. Kunie 10, tel.: (0-18) Bar Groń, stok Palenicy Bar Pieniny, ul. Pienińska 13, tel.: (0-18) Bar Pod Jałowcem, ul. Zdrojowa 5 Bar Szałas Homole, ul. Jaworki 1, tel.: (0-18) Bar U Bacy, ul. Główna, tel.: (0-18) Bar U Zosi, ul. Flisacka 35b Bar, ul. Groń 3, Jadłodajnia Łęg, ul. Groń Karczma Koliba, ul. Jaworki 18, tel.: (0-18) Karczma Pienińska, ul. Główna 40, tel.: (0-18) Karczma U Madejów, ul. Pienińska 6b, tel.: (0-18) Łowisko Pstrąga U Gawędziarza, ul. Jaworki 30, tel.: Muzyczna Owczarnia, ul. Jaworki 18a, tel.: (0-18) 6 66 Restauracja Alt, ul. Główna 3, tel.: (0-18) Restauracja Halka, ul. Główna, tel.: (0-18) 6 54 Restauracja Koci Zamek, ul. Główna 106, tel.: (0-18) Restauracja Malinowa, ul. Park Górny 3, tel.: (0-18) 6 5 Restauracja Marta, ul. Główna 30, tel.: (0-18) 6 70 Restauracja Nad Grajcarkiem, ul. Flisacka, tel.: (0-18) Restauracja Parkowa, al. Parkowa 8, tel.: Restauracja Pod Kolejką, ul. Główna 7, tel.: (0-18) Restauracja Zdrojowa, pl. Dietla 1, tel.: (0-18) 6 4 Smażalnia, ul. Główna plac targowy Stołówka Pod siekierkami, ul. Zdrojowa 1, tel.: (0-18) Baza noclegowa Hotel Batory***, ul. Park Górny 13, Szczawnica, tel.: (0-18) , faks: (0-18) , recepcja@batory-hotel.pl, Schronisko Orlica, ul. Pienińska 1, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 45, orlica@orlica.com Dom Wczasowy Lala, ul. Jana Wiktora 18, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 98, Dom Wypoczynkowy Mount Tour, ul. Główna 11, Szczawnica, tel.: (0-18) , mount-tour@poczta.onet.pl Dom Wypoczynkowy Szalay I i Szalay II, ul. Jana Wiktora 1 i 16, tel.: (0-18) , tel./faks: (0-18) , biuro@szalay.pl Dom Wypoczynkowy Trzy Korony, ul. Słoneczna 4, Szczawnica, tel: (0-18) , Dom Wypoczynkowy Zofiówka, ul. Jana Wiktora 9, Szczawnica, tel.: (0-18) , Obiekt Wypoczynkowy Koziniec, Jaworki a, tel.: (0-18) Ośrodek Szkoleniowo Wypoczynkowy Wysoka, Jaworki 17, tel.: (0-18) Ośrodek Szkoleniowo Wypoczynkowy Zakładu Energetycznego, ul. Szalaya 7, Szczawnica, tel.: (0-18) Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Nawigator, ul. Zdrojowa 8, Szczawnica, tel.: (0-18) , Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Pod Jarmutą, ul. Szlachtowska 75b, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 4 7, Ośrodek Wypoczynkowo-Sanatoryjny Budowlani, ul. Zdrojowa Szczawnica, tel.: (0-18) , , , faks: (0-18) w. 389, recepcja@budowlani-szczawnica.pl, Centrum Wczasowo-Lecznicze Solar Spa, ul. Zdrojowa 4, Szczawnica, tel.: (0-18) , , 6 4 1, faks: (0-18) 6 79, recepcja@solarspa.pl Ośrodek Wypoczynkowy Halka, ul. Główna, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 54, Willa Ada, ul. Główna 196, Szczawnica, tel.: (0-18) , Willa Aleksandrówka, ul. Park Dolny 14, Szczawnica, tel.: (0-18) www. aleksandrowka.nrs.pl Willa Belweder, ul. Połoniny 4, Szczawnica, tel.: (0-18) Willa Biały Domek, ul. Św. Krzyża 17, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 39, www. bialy-domek.pl Willa Bystra, ul. Kowalczyk 10b, Szczawnica, tel.: (0-18) Willa Chemik, ul. Park Dolny 11, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 80 Willa Czarda, ul. Szalaya 54, Szczawnica, tel.: (0-18) , Willa Gackówka, ul. Główna 101, Szczawnica, tel.: (0-18) Willa Jakubówka, ul. Jana Wiktora 17, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 39 Willa Hamernik, ul. Kowalczyk 3b, Szczawnica, tel.: (0-18) www. hamernik.com.pl Willa Lilianna, ul. Św. Krzyża 6, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 7 8, www. lilianna.nrs.pl Willa Majerczakówka, ul. Połoniny 9, Szczawnica, tel.: (0-18) , www. majerczakowka.nrs.pl Willa Maria, ul. Park Dolny 10, Szczawnica, tel.: (0-18) , www. maria.nrs.pl Willa Marta, ul. Główna 30, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 70, Willa Pod Dębem, Jaworki 18, Szczawnica, tel.: (0-18) 6 66 www. muzycznaowczarnia.pl Willa Pod Jałowcem, ul. Park Górny 10, Szczawnica, tel.: (0-18) www. weglarz.republika.pl Willa Pokusa, ul. Zdrojowa 15, Szczawnica, tel.: (0-18) , www. szczawnica.com.pl Willa Skalny, ul. Św. Krzyża b, Szczawnica, tel.: (0-18) , Willa Szarotka, ul. Szalaya 83, Szczawnica, tel.: (0-18) Zajazd Pod Kolejką, Główna 7, Szczawnica, tel.: (0-18) Plac Dietla w Szczawnicy, fot. J. Waruś Szczawnica 30 31

17 Piwniczna Zdrój Dolina Popradu, fot. M. Grychowski Piwniczna Zdrój Piwniczna Zdrój jest starym podgórskim miasteczkiem, znanym od XIV w. Leży na wysokości m n.p.m., w dolinie Popradu, w Beskidzie Sądeckim, blisko granicy ze Słowacją. Rozwój uzdrowiska rozpoczął się w 193 r., gdy wykonano pierwsze odwierty wód mineralnych. Wtedy też zbudowano pierwsze łazienki i pijalnię. Piwniczna specjalizuje się w profilaktyce chorób układu oddechowego i narządów ruchu. Na obszarze gminy Piwniczna wody mineralne występują we wszystkich miejscowościach znajdujących się po prawej stronie rzeki Poprad (Głębokie, Kokuszka, Zawodzie w Piwnicznej, Łomnica, Wierchomla, Zubrzyk). Liczne źródła wód mineralnych z Głębokiego, Łomnicy i Wierchomli dostępne są bezpośrednio w miejscach ich wypływów, inne posiadają ujęcia w postaci kraników lub ciekawie ocembrowanych studni, ułatwiających jej czerpanie jest to nie lada gratka dla turystów chcących ugasić pragnienie. Najpopularniejszym typem wód mineralnych na tym obszarze są szczawy. 3 Piwniczna wyróżnia się pięknymi krajobrazami i urozmaiconą rzeźbą terenu. Znajdziemy tu liczne trasy spacerowe, trasy i wyciągi narciarskie. Na amatorów aktywnego wypoczynku czekają znakomicie przygotowane trasy rowerowe oraz leśne, bite drogi, które wiodą na wysokie szczyty Beskidów. Dodatkową atrakcją jest przejście graniczne w Mniszku, skąd już niedaleko w Tatry Słowackie. Informacja turystyczna Punkt Informacji Turystycznej, Rynek 11, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) , www. piwniczna.pl Piwniczna Zdrój, fot. Arch. UMWM Wody lecznicze n Piwniczanka i Julian w Wierchomli wskazane do picia przy chorobie wrzodowej, kamicy nerkowej n Łomniczanka i Stefan w Łomnicy Zdroju wskazane do picia w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, zaparciach n Wierchomlanka polecana do spożycia przy chorobie wrzodowej i kamicy nerkowej n Zdrój w Wierchomli zalecana w leczeniu dróg oddechowych, przewodu pokarmowego Borowina. Borowina ze złoża Czarny Dunajec wykorzystywana jest głównie w leczeniu schorzeń narządów ruchu. Piwniczna Zdrój Podstawowe zabiegi uzdrowiskowe n kąpiele mineralne n zabiegi borowinowe n hydroterapia n masaże n gimnastyka n inhalacje n elektro- i światłolecznictwo Popradzki Park Krajobrazowy, fot. M. Grychowski Obiekty uzdrowiskowe i wypoczynkowe Ośrodek Sanatoryjno-Wypoczynkowy Limba, ul. Krynicka 3, Piwniczna Zdrój, tel./ faks: (0-18) , osw-limba@pro.onet.pl, Ośrodek Leczniczo-Wypoczynkowy Smrek, Kosarzyska, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) , faks: (0-18)

18 Piwniczna Zdrój Warto zobaczyć Park Zdrojowy w Piwnicznej Zdroju wymarzone miejsce do spacerów i wypoczynku, w parku znajduje się pijalnia wód mineralnych. Rynek w Piwnicznej czworoboczny rynek otoczony jest XIX-wiecznymi domami mieszczańskimi (pod jednym z nich zachowały się gotyckie piwnice, w których przechowywano węgierskie wina), w południowej pierzei znajduje się ratusz, a na środku zabytkowa cysterna z XVII w., pełniąca niegdyś rolę zbiornika przeciwpożarowego, i figura św. Floriana z 1913 r. Kościół parafialny Narodzenia NMP w Piwnicznej (na zachodniej pierzei rynku) neobarokowa świątynia z roku 1886 z zabytkowym dzwonem z 153 r., wykonanym w Maasen. We wnętrzu kościoła możemy zobaczyć krucyfiks i posągi św.św. Piotra i Pawła (ok. 1890), neobarokowe ołtarze boczne (1891), zabytkową chrzcielnicę oraz rzeźby gotyckie i obrazy Bronisława Barbackiego, cenionego malarza z Nowego Sącza. Izba regionalna w Piwnicznej (na wschodniej pierzei rynku, w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury) w części etnograficznej prezentowane Ruiny zamku w Rytrze, fot. P. Klimek są m.in. dawne sprzęty codziennego użytku od rzemieślniczych do sprzętu gospodarstwa domowego z dawnych lat i ciekawych narzędzi własnoręcznie wykonywanych przez górali (np. lewarek do wyrywania zębów), ponadto prawie 00-letni testament i strój ludowy czarnych górali. W części historycznej można zobaczyć fotokopie dokumentów lokacyjnych, reprodukcje przywilejów królewskich, dokumenty i zdjęcia z okresu przedwojennego i z czasów II wojny światowej. Perłą muzeum jest bogata kolekcja sprzętu narciarskiego i starych nart. Popradzki Park Krajobrazowy PPK, w którego centrum leży Piwniczna, został utworzony w 1987 r. na powierzchni 54 tys. ha. Obejmuje dwa główne pasma Beskidu Sądeckiego, tj. Pasma Radziejowej i Jaworzyny Krynickiej. W PPK znajduje się aż 13 rezerwatów ścisłych, które są częścią całego układu chroniącego przede wszystkim lasy karpackie (np. rezerwat leśny Wierchomla o powierzchni 5,37 ha, założony w 1983 r. w celu ochrony fragmentów naturalnego starodrzewu jodłowo-bukowego oraz utworów skalnych). Spływ doliną Popradu spływ łodziami Popradem jest nie lada atrakcją turystyczną. Podczas spływu wartkim nurtem Popradu można podziwiać przepiękne beskidzkie krajobrazy i zobaczyć, jak podróżowali niegdyś kupcy przewożący na tratwach swoje towary z Węgier. Informacja i rezerwacje: tel.: (0-18) , faks: (0-18) , przystań początkowa: Piwniczna, ul. Gąsiorowskiego, przystań końcowa: Rytro, w pobliżu ruin zamku; długość trasy spływu: 10 km, czas: godz., sezon spływów: IV X, cena: zł, ulg. 16 zł. Cerkiew św. Łukasza w Zubrzyku (ok. 6 km od Piwnicznej) murowana świątynia z 1875 r. Cerkiew św. Michała Archanioła w Wierchomli (ok. 8 km od Piwnicznej) drewniana świątynia greckokatolicka z 181 r. o konstrukcji zrębowej, obita gontami i pokryta blachą, na ścianach ciekawa polichromia o motywach architektonicznych, a na stropie figuralne sceny biblijne. Rytro (ok. 10 km od Piwnicznej) miejscowość letniskowa, nad którą górują ruiny zamku z XIII w. Dla aktywnych Pieszo. Gęsta sieć tras turystycznych umożliwia zorganizowanie wielu ciekawych wycieczek górskich, m.in. na Radziejową ( (najwyższy szczyt Beskidu Sądeckiego, 16 m n.p.n.) ), Eliaszówkę (103 m n.p.m.), Halę Pisaną i Halę Łabowską. to najpopularniejsze szlaki turystyczne piesze: Piwniczna Hala Pisana Zadnie Góry Rytro (ok. 4 godz.) Piwniczna Hala Pisana Hala Łabowska Łomnica Piwniczna (7 8 godz.) Piwniczna Niemcowa Kordowiec Rytro (ok. 4 godz.) Piwniczna Piwowarówka Eliaszówka Obidza Sucha Dolina (4 godz.) Piwniczna Niemcowa Wielki Rogacz Jaworki (5.30 godz.) Sucha Dolina Obidza Wysokie Skałki Wąwóz Homole Jaworki (6 godz.) Sucha Dolina Obidza Radziejowa Niemcowa Piwniczna (5 6 godz.) Rowerem. Najpopularniejsze szlaki rowerowe: Kosarzyska Zaczerczyk Piwniczna (długość trasy: 10,5 km; różnica poziomów: 70 m, stopień trudności: średnia) Sucha Dolina Obidza Rogacz Niemcowa Błankowa Kosarzyska (długość trasy: 18 km; różnica poziomów: 580 m; stopień trudności: bardzo trudna) Sucha Dolina Zwór Świni Groń Piwowarówka Piwniczna (długość trasy: 11,5 km; różnica poziomów: 360 m; stopień trudności: bardzo trudna) Piwniczna Zawodzie Skorupy Jarzębaki Łomnica Zdrój Piwniczna (długość trasy: 15,5 km; różnica poziomów: 340 m; stopień trudności: średnia) Piwniczna Zawodzie Skorupy Jarzębaki Kokuszka Piwniczna (długość trasy: 11 km; różnica poziomów: 350 m; stopień trudności: średnia) Na rowerze, fot. Sz. Słomczyński Piwniczna Zdrój 34 35

19 Piwniczna Zdrój Na nartach. W okolicach Piwnicznej znajdują się także ośrodki sportów zimowych w Wierchomli, Suchej Dolinie i Kosarzyskach (łącznie 16 wyciągów narciarskich). Ośrodek narciarski Wierchomla w Wierchomli Małej powstał przed kilku laty, a już cieszy się zasłużoną popularnością. Na narciarzy czeka wyciąg krzesełkowy (długość: 1600 m, różnica wzniesień: 300 m) oraz 7 innych wyciągów (długość: m, różnica wzniesień: m). Trasy zjazdowe o zróżnicowanym stopniu trudności od bardzo łatwych do trudnych i trasy biegowe na pięknym, widokowym grzbiecie Długich Młak należącym do masywu Pustej Wielkiej. Całości dopełniają: bogata oferta gastronomiczna i duża liczba miejsc noclegowych. Sucha Dolina nad Piwniczną zlokalizowana jest na rozległej polanie na stoku Eliaszówki. Narciarze mają do dyspozycji liczne trasy zjazdowe przy 9 wyciągach orczykowych (długość: m, różnica wzniesień: 9 18 m). Ofertę stacji uzupełniają trasy biegowe oraz punkty gastronomiczne i restauracja w hotelu górskim w Suchej Dolinie. W ośrodku Kosarzyska czekają na miłośników białego szaleństwa wyciągi orczykowe. Do dyspozycji są także instruktorzy, wypożyczalnia sprzętu i zaplecze gastronomiczne. Piwniczna Zdrój to raj także dla snowboardzistów, fot. P. Panczakiewicz Baza noclegowa Hotel Wierchomla Ski & Spa Resort***, Wierchomla Mała 4, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) , , hotel@wierchomla.com.pl, Bacówka nad Wierchomlą, Wierchomla, Piwniczna Zdrój, tel.: Dom Wczasowy Chemik, ul. Zagrody 7, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) Dom Wczasowy Jarzębinka, ul. Zagrody 39, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) Dom Wczasowy Koliba, ul. Kościuszki 3, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) Dom Wczasowy Stefanka, ul. Nadbrzeżna 1, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) , stefanka@sacz.pl Dom Wczasów Dziecięcych, ul. Zdrojowa 1, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) Dom Wypoczynkowy Beskid, ul. Zagrody 4a, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) , tel./faks: (0-18) , Karczma pod Smrekami, Kosarzyska, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) Noclegi Piwniczna-Kokuszka (Stacja Narciarska), Kokuszka, Piwniczna Zdrój, tel.: , faks: (0-18) , www. noclegi.piwniczna.com Ośrodek Wczasowy Filarówka, Bronowice 5, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) Ośrodek Wczasowy Grażyna, ul. Gąsiorowskiego 1, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) , Ośrodek Wczasowy Linodrut, ul. Gąsiorowskiego 5, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) , Ośrodek Wczasowy Poprad, ul. Krakowska, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) Ośrodek Wczasowy Słoneczny Stok, ul. Sucha Struga 34, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) , pl/alfa-sloneczny-stok Ośrodek Wiktorowa Chata, Wierchomla Wielka 105, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) Ośrodek Wypoczynkowy Czercz, ul. Słoneczna 13, Piwniczna, tel.: (0-18) Ośrodek Wypoczynkowy Iskra, Kosarzyska, Piwniczna Zdrój, tel.: , tel./faks: (0-18) , iskra@piwniczna. com, Ośrodek Wypoczynkowy Świetlana, ul. Leśna 1, Piwniczna Zdrój, tel./faks: (0-18) , tel.: , swietlana@piwniczna.com, Ośrodek Wypoczynkowy Zakładu Energetycznego Kraków S.A, ul. Targowa 1, Piwniczna Zdrój, tel.: Willa Bronka, ul. Krynicka 6, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) , faks: (0-18) , Willa Mirabelka, ul. Zagrody 4 B, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) , , mirabelka@piwniczna.com, www. mirabelka.piwniczna.com Zespół Luksusowych Apartamentów Leśny Dwór, Kosarzyska 10, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) , tel./faks: (0-18) , Baza gastronomiczna Karczma Zajazd u Ludwika, Kosarzyska 17, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) Restauracja Majerzanka, ul. Zagrody 30, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) Restauracja Pod Góralem, Rynek 1, Piwniczna Zdrój, tel.: (0-18) Karczma pod Smrekami, Kosarzyska, Piwniczna Zdrój, tel.: (018) Piwniczna Zdrój 36 37

20 Żegiestów Zdrój Warto zobaczyć Cerkiew w Andrzejówce, fot. P. Mierniczak Żegiestów Zdrój Żegiestów Zdrój to niewielkie uzdrowisko podgórskie leżące na wysokości m n.p.m. w Beskidzie Sądeckim, na prawym brzegu Popradu, tuż przy granicy polsko-słowackiej. Osada została lokowana przez biskupa Franciszka Krasińskiego w 1575 r. Miejscowość należała wtedy do tzw. klucza muszyńskiego (teren obejmujący Muszynę, Tylicz i Powroźnik oraz otaczające je wsie) będącego własnością biskupów krakowskich. Wartość leczniczą żegiestowskich źródeł mineralnych odkryto w 1846 r. Już rok później powstał pierwszy zakład zdrojowy, a w latach wzniesiono zachowany do dziś Dom Zdrojowy. Położenie Żegiestowa w granicach Popradzkiego Parku Krajobrazowego, w pobliżu przełomu Popradu, sprzyja rozwojowi turystyki. Łagodny mikroklimat, lasy otaczające miejscowość, brak zabudowy miejskiej, czyste powietrze, nadzwyczajne warunki przyrodnicze i krajobrazowe wszystko to sprawia, że Żegiestów jest spokojnym i atrakcyjnym miejscem wypoczynku o każdej porze roku. 38 Informacja turystyczna Najbliższy punkt informacji turystycznej znajduje się w niedalekiej Muszynie (zob. s. 4). Wody lecznicze n Anna n Zofia II n Żegiestów II Podstawowe zabiegi uzdrowiskowe n kąpiele n masaże n hydroterapia n kinezyterapia n inhalacje n okłady borowinowe n Cerkiew św. Michała Archanioła w Żegiestowie murowana z kamienia i cegły świątynia zbudowana w latach na wzorcach staroruskich, przemianowana na kościół rzymskokatolicki w latach ; wewnątrz z dawnego wyposażenia cerkiewnego można zobaczyć feretrony z ludowymi ikonami z 1784 r., kielich barokowy z XVIII w., rzeźbiony lichtarz paschalny z przełomu XVIII i XIX w. oraz obraz Chrystus w grobie, namalowany na blasze. W odległości kilku metrów od świątyni bije źródełko św. Anny według legendy miało ono wytrysnąć w dniu poświęcenia cerkwi. n Kościół św. Kingi w Żegiestowie neogotycka świątynia zbudowana w latach według projektu Michała Morawieckiego, murowana, jednonawowa. Wewnątrz można zobaczyć: ołtarz główny z 1908 r. i boczny z 1911 r., konfesjonał z 193 r. oraz ciekawą monstrancję. Z kościoła istnieje możliwość przejścia do pijalni Anna ścieżką turystyczną, wzdłuż której znajdują się liczne kapliczki. n Zabudowa uzdrowiskowa w Żegiestowie warto zobaczyć budynki z czasów międzywojennych, m.in. murowane łazienki wykonane według projektu W. Klimczaka, Dom Zdrojowy zaprojektowany przez Adolfa Szyszko-Bohusza, pijalnię wód Anna. n Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy w Andrzejówce (ok. 6 km od Żegiestowa) drewniana z XIX stulecia. n Popradzki Park Krajobrazowy zob. s. 34. n Muszyna (ok. 6 km od Żegiestowa) miejscowość uzdrowiskowa, zob. s. 41. Dla aktywnych Pieszo. Bezpośrednio z Żegiestowa można wyruszyć na wędrówkę przez malowniczy Beskid Sądecki oto propozycje tras: Żegiestów Wieś Pusta Wielka (szlak turystyczny oznaczony kolorem czarnym; długość trasy: 7,9 km, różnica wzniesień: 631 m, czas przejścia: 3 godz., z powrotem:.30 godz.) Żegiestów Wieś Pusta Wielka (szlak oznaczony kolorem żółtym; długość trasy: 6,7 km, różnica wzniesień: 631 m, czas przejścia: godz., z powrotem: 1.30 godz.) Żegiestów Zdrój Pusta Wielka (szlak oznaczony kolorem niebieskim; długość trasy: 6,8 km, różnica wzniesień: 611 m, czas przejścia:.45 godz., z powrotem:.30 godz.) Żegiestów Zdrój Na szlaku, fot. P. Klimek Obiekty uzdrowiskowe Sanatorium Uzdrowiskowe Wiktor, Łopata Polska 46, Żegiestów Zdrój, tel.: (0-18) , faks: (0-18) , sanatorium-wiktor@ pro.onet.pl, na terenie obiektu źródło mineralnej wody leczniczej Zofia o najwyższej w Polsce zawartości magnezu. Dom Zdrojowy obecnie w remoncie, tel.: (0-18) ,