PISMO POLSKIEGO ZWIĄZKU FILATELISTÓW. w ELROPA. Nr 4. cena 1.50 (15 000) zł PL ISSN (870) rok XLI I kwiecień r.

Transkrypt

1 PISMO POLSKIEGO ZWIĄZKU FILATELISTÓW w ELROPA co GR Nr 4 (870) rok XLI I kwiecień r. cena 1.50 (15 000) zł PL ISSN

2 , F ;66) Y UT MIĘDZYNARODOWEGO KOMITETU OLIMMJSYNGO 114

3 W NUMERZE: Konkurs - plebiscyt na najładniejszy znaczek polski w 1994 r B. Rejnowski - Znaczek 60 gr emisji 1000 szkół na Tysiąclecie" S. Petriuk i M. Szwemin - Stosunki pocztowe między Polską i Litwą w latach Komun I A. Sękowski - Polskie losy S. Baraóski i J. Falkowniki Korespondencja Polaków deportowanych w ZSRR w latach , cz I MLODY FILATELISTA FILATELISTYKA TEMATYCZNA: W. Heorykowski - Jan Paweł 11 w filatelistyce, cz. 37 S. J. - KZ Kolejnictwo" Pies" RECENZJE CO PISZĄ INNI CZYTELNICY PISZĄ WYSTAWY Z ŻYCIA PZF NOWOSCI POLSKIE NOWOŚCI ZAGRANICZNE CENY OGLOSZENIA str IN THIS ISSUE: The competition - niebianka for the nicest Polish stamp in 1994 B. Rejnowski The 60 groszy" stamp in the set 1000 Schools to Mark 1000 Anniversary of Poland" S. Petriuk, M. Szwalnio - Postał relationships between Poland and Lithuania, Z. Komun, A. Sękowskl - Polish tata S. Baranski, J. FalkowskI - The correspondence of the Poles deported to the USSR, , part I YOUNG PHILATE1157 THEMATIC PHILATELY: W. Henrykowski - John Paul II in philately, part 37 S. J. Thematic Club Railways" Dog" REYIEWS what DID THE OTTIERS WBITE LETTERS FROM THE READERS EXIIMITIONS NEWS FROM THE POLESI( PHILATELISTS UNION NEW POLISH STAMPS NEW TEREIGN STAMPS PRICES ADVERTISEMENIS Page XXXV KONKURS PLEBISCYT XXXV KONKURS TYPUJEMY NAJŁADNIEJSZY ZNACZEK POLSKI W tym roku obchodzimy mały jubileusz naszego Konkursu-plebiscytu. Już 35-ty raz będziemy wybierać najładniejszy znaczek (blok), wydany przez Pocztę Polską w 1994 roku. Należy wytypować znaczek (blok), który najbardziej nam się podoba, wypisać jego numer na kartce pocztowej i wysłać do redakcji najpóźniej 1994 ROKU do 15 czerwca 1995 r. Wśród Czytelników, którzy wytypują znaczek-zwycięzcę zostaną rozlosowane cenne nagrody. Dla przypomnienia na str. 114 i 147 zamieszczamy reprodukcje wszystkich znaczków i bloków wydanych w 1994 roku. Zapraszamy do udziału w plebiscycie. Adres Redakcji: AL 3 Maja 12, Warszawa, tel Pismo finansowane ze środków ZG PZF. Wydawca: Zarząd Glówny PZF, AL 3 Maja 12, Warszawa, tel,/fax Redaktor naczelny: Stefan Jakmewiez Artykułów nie zamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzegamy sobie prawo skracania artykułów, adiustacji tekstów i zmiany tytułów. Przyjmujemy ogłaszali*: drobne - 1 slowo - 20 gr (2000 zł), 1 cnix w ramce - I n ( z!). Należność prosimy wpłacać na konto ZG PZF Bank Gdański W OtUzia1 w Warszawie, ar , z zaznaczeniem ogłoszenie do F", a tekst ofposzenia przestać do redakcji. Warunki prenumeraty krajowej prowadzonej przez Poczt ę Polsk ą : zamówienia na kwartał, półrocze, trzy kwartały i rok przyjmują wszystkie placówki pocztowe w terminach: do 25 listopada na następny rok, do 25 lutego na 11, III i IV kwarta!, do 25 maja na III i IV kw., do 25 sierpnia na IV kwartal. Cena odpowiednio: 3; 7.50; 12; zl (30 tys., 75 tys., 120 tys., 165 tys. z1. w starych złotówkach). Bieżące numery Filatelisty" można kupić w redakcji, sklepach filatelistycznych i ogniwach PZF. Prowadzimy również sprzedaż starych numerów pisma. Druk: Zakład Poligraficzny Neodruk" Warszawa, ul. Republikańska 37 tel ; fax

4 Poprawki do katalogu specjalizowanego ZNACZEK 60 groszy EMISJI 1000 SZKÓŁ NA TYSIĄCLECIE" Katalog specjalizowany znaków pocztowych ziem polskich" w kolejnych wydaniach podaje w opisie znaczka nr kat. 987, że do jego produkcji stosowano trzy następujące techniki drukowania: offset, rotograwiurę i typografię'. Według katalogu, forma offsetowa zawierająca 100 znaczków w układzie 10x10, została sporządzona z rytu. Należy to rozumieć w ten sposób, że z rytowanej wklęslolinmwej formy pierwotnej, drogą odpowiednich zabiegów uzyskano na specjalnej folii wierne odwzorowanie obrazu, który następnie kopiowano na blachę offsetową. Tą formą w zespole offsetowym drukowano niektóre elementy znaczków. Powstaje pytanie, które elementy na znaczku nr 987 zostały wydrukowane offsetem? Odnoszę wrażenie, że chyba autor tej części katalogu nie zadał sobie fatygi, ażeby chociaż pobieżnie zapoznać się z omawianym znaczkiem lub sprawdzić, co na temat technik drukowania tego znaczka podaje np. katalog Michla. Wówczas zapewne nie byłoby błędnych informacji. Technika offsetowa bowiem nie występuje na wymienionym znaczku. Owsom, w tym okresie w PWPW zdarzały się przypadki sporządzania form offsetowych z rytu, jak np. dla pierwszego wydania 25 i 60 gr emisji X-lecie PRL" czy też ramek maczków serii olimpijskiej z 1956 r., lecz rozpoznanie tej techniki nie nastręcza większych trudności. Źródłem błędu w katalogu specjalizowanym są, jak przypuszczam, informacje zawarte w II tomie Polskich Znaków Pocztowych",. Według PZP, maczek 60 gr emisji 1000 szkól na Tysiąclecie" tłoczono techniką kombinowaną na rotacyjnej maszynie WIFAG przy zastosowaniu następujących technik: 1) offsetem sporządzonym na podstawie rytu, z liczbami rozrachunkowymi na prawym i lewym marginesie i oznaczeniem walca oraz sektora przed 1. znaczkiem - w barwie czarnej, 2) drukiem wklęsłym siatkowym z dwóch walców do barwy niebieskiej, ze makami markacyjnymi przed 1. i 91. oraz po 10. i 100. maczku, 3) drukiem wypukłym, bez maków markacyjnych, dla barwy czerwonej,. A zatem, to elementy oddrukowane w kolorze czarnym - a więc trójka dzieci na znaczkach i liczby rozrachunkowe na marginesach - miały być rzekomo drukowane techniką offsetową. Staranne oględziny oryginałów przeczą temu jednak. Pod opuszkami palców, przy pocieraniu w tym miejscu zadrukowanej powierzchni znaczków, wyczuć można charakterystyczne chropowatości, a od strony gumy, zwłaszcza w miejscach wydrukowania liczb rozrachunkowych, widać odpowiednie wklęśnięcia. Jest to zatem klasyczna technika s t alodr u- k u a nie offset. Górne ezworobloki narolne jedneęo 7 sektorów I o

5 Maszyna WIFAG nie miała zresztą nigdy zespolu offsetowego i już chociażby tylko z tego względu, takie połączenie technik kombinowanych na maczkach drukowanych tą maszyną, jak to podano w PZP, nie mogło w ogóle powstac. Ryt formy pierwotnej do sporządzenia moletki wykonał Eugeniusz Tirdiszek, a stalowa forma drukowa, uzyskana drogą moletowania, zawierała dwa sektory po 100 wizerunków znaczków, w układzie 10x10 sztuk. Liczby rozrachunkowe na prawym i lewym marginesie arkuszy są rezultatem oddrukowania się farby z wklęsłych elementów formy, wybitych ręcznie specjalnymi parwami". Z zacytowanej wyżej informacji (według PZP) o druku wklęsłym siatkowym wynika ponadto, że do barwy niebieskiej na omawianym maczku stosowane były dwa walce jednocześnie, czyli dwie różne formy drukowe rotograwiurowe. Taki sposób drukowania na WIFA- GIJ był również niemożliwy, gdyż maszyna miała tylko jeden zespól do drukowania wklęsłego siatkowego (wklęsłodruku rastrowego),czylirotograwiur y. Być może, autora tej części Polskich Znaków Pocztowych" zmyliły podwójne krzyżyki markacyjne w kolorze niebieskim, na marginesach arkuszy. Nie musi to jednak świadczyć o stosowaniu dwóch różnych form rotograwiurowych, jednej dla jasnoniebieskiego tła, a drugiej - dla obramowania i wartości nominalnej, w kolorze ciemnoniebieskim. Uzyskanie różnej intensywności kolom niebieskiego było bowiem możliwe z jednej tylko formy drukowej o różnej glębokości trawienia. Podwójne krzyżyki markacyjne tej samej barwy mogą pochodzić z dwóch różnych diapozytywów, kopiowanych jednocześnie na papier pigmentowy, lub też mogą stanowić rezultat poprawek, powstałych przy pasowaniu diapozytywu dla formy rotograwiurowej z odbitką próbną arkusza drukarskiego z formy stalodrukowej. Całkiem jednoznaczne wyjaśnienie powodow występowania podwójnych krzyżykow markacyjnych w barwie niebieskiej nie jest obecnie możliwe. W każdym razie, gdyby istniały dwie różne formy rotograwiurowe, to wstęga papieru musialaby dwukrotnie przechodzić przez maszynę, co oczywiście było nieopłacalne. Ponadto, na znaczkach występowałyby niewątpliwie wzajemne przesunięcia koloru jasno- i ciemnoniebieskiego, czego jednak - jak dotychczas - nie udało się stwierdzic. Reasumując powyższe wywody należy stwierdzić, że maczek o nominale 60 gr emisji Tysiąc szkół na Tysiąclecie", został wydrukowany technikami kombinowanymi, łączącymi w sobie stalodruk, wklęsłodruk rastrowy i typografię. Formy drukowe dla każdej z wymienionych technik zawierały po dwa sektory stuznaczkowe. Nie stosowano natomiast techniki offsetowej'. BRONISŁAW REJNOWSKI PrzYPisr 1) Katalog specjalizowany znaków pocztowych ziem polskich 1990, III wydanie, cz. 3, s ) Polskie Znaki Pocztowe, Warszawa 1960, T. II, s ) Tamte, s )0 stosowaniu techniki offsetowej przy produkcji znaczka nr kat. 987 nie wspomina nic zarządzenie Ministra Łączności z dn. 11.XI r., wprowadzające emisję do obiegu. W zarz. tym, w opisie znaczka o wartości 60 gr, podano kolory niebieski i jasnoniebieski (oprócz czerwonego i czarnego), co być może, stało się powodem mylnej interpretacji o stosowaniu dwóch rożnych forto rotograwiurowych (Dziennik Łączności nr 27 z 5.XII.1959 r., poz. 203). STOSUNKI POCZTOWE MIĘDZY POLSKĄ I LITWĄ w latach Kiedy 18 października 1558 król Zygmunt August powołał Prospera Prowana na stanowisko dyrektora poczty, dokonała się w Polsce i na Litwie, połączonej od 1392 r. unią personalną, także w stosunkach pocztowych integracja. Uwieńczeniem procesu tworzenia jednolitego organizmu państwowego byla Unia Lubelska z 1569 r. tuż w cztery lata po uruchomieniu pierwszego kursu pocztowego między Krakowem i Wenecją (poczta włoska), od lipca 1562 uruchomiono połączenie między Krakowem i Wilnem (poczta litewska). Po śmierci Zygmunta II Augusta, ostatniego z Jagiellonów, rozpoczyna się powolny upadek Rzeczpospolitej Obojga Narodów". Pogorszeniu ulegają także stosunki pocztowe. Jednak w polowie XVII w. rozpoczyna się pierwszy etap reorganizacji poczty. Ordynacja poczty polskiej, wydana przez Władysława IV w roku 1647, stworzyła podwaliny pod organizację poczty zarówno w Polsce, Jaki na Litwie:-Obie poczty miały dużą samodzielność i odrębną strukturę organizacyjną, mimo że w 1662 r. utworzono stanowisko generalnego poczmistrza dla całego państwa, który nosił tytul generalissimus et supremus postae magister et praefectus". Podlegać mu miały dyrektury: polska, litewska i pruska. Nie wchodząc w szczegóły, zasady wypracowane zarówno dla poczty polskiej w XVII w. obowiązywały do 1764 r. Warto przy tym nadmienić, że naczelnymi poczmistrzami byli cudzoziemcy, najpierw Włosi, później także Niemcy. Wspomniana ordynacja z 1647 r. wymienia jako naczelnego poczmistrza Karola Montelupiego, od roku 1693 Bartłomieja Sar- 117

6 dy. Ostatnimi naczelnikami poczty polskiej byli: od roku 1714 Hermana Holzbrink, a od 1742 Graf Bieberstein. Ten ostatni połączył, po śmierci króla Augusta II, w jednym ręku funkcję trzech oddzielnych dotąd - generalnych poczmistrzów Polski, Litwy i Prus Królewskich i używał w związku z tym tytułu Generalny Poczmistrz Rzeczypospolitej Polskiej". Na Litwie ordynacje wymieniają jako poczmistrzów: w roku 1649 i 1650 Barania Vogta i w roku 1673 i 1674 Reinholda Bizinga. Sieć traktów pocztowych w XVIII w. zaczęta się zwiększać. Punktem centralnym była Warszawa. Stąd rozchodziły się poczty w różnych kierunkach, biorąc nazwę od części państwa, do jakich byty przeznaczone. Tak więc istniały poczty: brzeska, wielkopolska, wrocławska, krakowska, ruska, mitawska. Na Litwie głównym punktem było Wilno. Stąd rozchodziły się trzy główne trakty pocztowe: jeden przez Grodno do Warszawy, drugi do Kowna, trzeci, łączący Litwę z Rosją, przebiegający przez Mińsk i Mohylow. Z Grodna istniały odnogi do Brześcia Litewskiego i Lublina. Z traktu do Kowna odgałęziały się droga do granicy pruskiej i druga do Mitawy i Rygi przez Kiejdany i Rosienie. Od roku 1726 kursowala także poczta z Nowogródka do Wilna, Grodna i Mińska. Stanisław August Poniatowski, wyniesiony na tron polski w 1764 r., niemal natychmiast po elekcji wydał uniwersał w sprawie poczty i także w tym samym roku Instrukcję dla ichmość pocztmagistrów poczt koronnych i W. Ks. Litewskiego" oraz Zupełną taksę pocztową na listy, tak do cudzych krajów, w Koronie,jako i W. Ks. Litewskiego". Także wydana w 1777 r. Instrukcja dla officjalistów pocztowych tak w Koronie jako i w Wielkim Księstwie Litewskim" obowiązywała na terenie całego Mała listowa pieczęć lakowa Varsavia (Warszawa), 1762 r. Duża pieczęć lakowa odciskana na aktach Kowno r. państwa. Był to jeden z ostatnich dokumentów wspólnych dla poczty Polski i Litwy. Poczta Polska Stemple nadawcze - miejscowniki Warszawa Kalisz Kraków 1778/ /92 ---;,, PC Poznań 1780 Poczta Litewska KO'N NO 1792/ / /93 Elf3N 1800/04 Koperta z Kowna do Wilna, 22 VIII 1792 r,001,' Pieczęć Generalnej?rafek: tury Poczt Rzecrypospohtei, ok r. Od tej pory, po ponad 450 latach wspólnej historii, w wyniku rozbiorów, kraje te zaczęty się od siebie oddalać. Litwa w całości znalazła się w zaborze rosyjskim. Było więc łatwo podporządkować pocztę litewską władzy centralnej w Moskwie. Natomiast Polska objęta została działaniem poczty rosyjskiej, pruskiej i austriackiej. Powstanie Księstwa Warszawskiego, a od 1815 roku Królestwa Polskiego w tym względzie niczego nie zmieniło. Ten stan trwał do wybuchu I. wojny światowej. 118

7 Koperta Poczty Królestwa Polskiego z 1835 r. Koperta Poczty Cesarstwa Rosyjskiego z obszaru Litwy z z Wilna do Gomel O ile w pierwszej połowie XIX w. pamięć o wspólnocie polsko-litewskiej była jeszcze dość silna, to budzący się w drugiej polowie nacjonalizm litewski niekoniecznie widział perspektywiczną przyszłość tego kraju w ponownym połączeniu z Polską. Inaczej kształtowała się sytuacja w Polsce. Tam idea Wielkiej Polski ciągle była żywa, a kiedy w roku 1918 władzę objął Józef Piłsudski, marzenia o stworzeniu Polski, jaka istniała za panowania Jagiellonów na początku 16. wieku, znowu odżyty. Nałożył się na nie lęk przed komunizmem, który zwyciężył w październiku 1917 w Rosji i rozszerzał swe wpływy na inne obszary Imperium Carskiego. Doświadczyli tego bardzo szybko Litwini, którzy po utworzeniu 2 listopada 1918 samodzielnego państwa ze stolicą w Wilnie, już na początku 1919 musieli przenieść siedzibę władz do Kowna, uchodząc przed ofensywę rosyjskich i litewskich komunistów, którzy zajęli Wilno w dniu 5 stycznia 1919, proklamując Sowiecką Republikę Litewską, do której dołączono również Sowiecką Republikę Białorusi. Zwy cięstwo w tej walce odniosły siły prawicowe 1 cała Litwa została wyzwolona z rąk komunistów. Obok czynnika historycznego, chęć uchronienia Polski od zagrożenia na wschodzie powodowała, że dążeniem Piłsudskiego było potoczyć Litwę i Białoruś z Polską w ramach federacji, zaś z Ukrainy stworzyć sojusznika Polski. Z wielu względów, w tym z powodu aspiracji narodowych, zwłaszcza Ukraińców i Litwinów, jak i wskutek opanowania Ukrainy i Białorusi przez komunistów, nie udało się planów tych zrealizować. W tej sytuacji, uwzględniając także zagrożenie sowieckie, późną wiosną 1920 r. rozpoczęły się polskie ofensywy na Wschodzie. Ofensywy te zakończyły by się omalże fiaskiem dla Piłsudskiego i Polski, kiedy w sierpniu 1920, po kontrofensywie Sowietów, pierwsze pociski spadły na Warszawę. Udane odparcie natarcia zwane cudem nad Wisłą" doprowadziło do odwrócenia karty. Armie polskie szturmem wzięty prawie całe terytorium Białorusi i duże połacie Ukrainy. 12 października 1920 podpisano w Rydze porozumienie z Rosją i Ukrainą o zaniechaniu działań bojowych i rozpoczęciu rozmów pokojowych. Układ pokojowy w Rydze podpisano ostatecznie dopiero Sankcjonował on włączenie części ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej do Polski. Warto jednak pamiętać o tym, że przed rozbiorami stanowiły one część Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dla Polski pozostał problem Wilna. W myś umowy Suwalskiej z obszar wileński i miasto Wilno przyznano Litwie. Jednak lud Koperta z okresu wojny polsko - bolszewickie z r. ze stemplem cenzur)! wojskowej 119

8 nok zamieszkująca ten teren była w swej większości pochodzenia polskiego lub spolonizowana i powiązana z polską kulturą. 9 października 1920, generał Lucjan żeligowski ( ), na czele Dywizji Litewsko-Białoruskiej wkroczył na terytorium Litwy i zajął jego część. Tak więc na okres około dwóch lat pojawiło się na mapie Europy nowe państwo o nazwie Litwa Środkowa Sejm Litwy Środkowej postanowił przyłączyć jej terytorium do Polski, zaś przyłączenie to zostało potwierdzone przez polski Sejm w Warszawie. Koperta ze znaczkami Litwy Środkowej z r. Podział administracyjny Polski w dniu 1.IV.1938 r. 120 Narzucone Litwie silą granice nie zostały przez nią nigdy uznane. Zaakceptowała ona jednak, że pas ziemi neutralnej o szerokości 5 km. oddzielił terytorium Litwy Środkowej od Litwy. Po przyłączeniu Litwy Środkowej do Polski, Liga Narodów w marcu 1923 podzieliła ten pas pomiędzy Polskę i Litwę. Z nim związany jest ciekawy epizod filatelistyczny. W pasie znajdowała się miejscowość Warwiszki. Ona i kilka otaczających ją wsi, były zamieszkane wyłącznie przez ludność polską, jednak obszar ten przypadł Litwie. Ludność sprzeciwiła się temu i rozpoczęła walkę. W Warwiszkach powstało dowodztwo zbrojnego oporu, które wydało także własne znaczki. Stało się jednak, jak musiało się stać. Po krótkiej walce Litwini zdobyli i spalili miasto Warwiszki. Pod hasłem Litwa Środkowa znajdziemy w odnośnych katalogach na końcu trzy polskie znaczki z nadrukiem Samorząd Warwiszki", jako jedyny ślad dokumentujący ten okres. Litwa przez blisko 20 lat nie nawiązywała z Polską stosunków dyplomatycznych. Na porządku dziennym były przypadki naruszania granicy polsko-litewskiej. Jednym z nich, brzemiennym w skutki, była podjęta w nocy z 10 na 11 marca 1938 próba przerzutu przez granicę dwóch agentów policji litewskiej na teren Polski. Natrafiono przy tym na jeden z polskich patroli granicznych. Przy wymianie ognia, zraniony został śmiertelnie żołnierz polskiej służby granicznej Serafin. Ten incydent wykorzystał minister spraw zagranicznych Beck, by 17 marca wystosować wobec Litwy jedną z najostrzejszych not protestacyjnych. Uznając suwerenność Litwy, nie stawiając żadnych roszczeń terytorialnych i przy akceptacji interesów Litwy, minister spraw zagranicznych w formie ultimatywnej zażądał nawiązania stosunków dyplomatycznych z Polską. Nienormalny stan, trwający z winy Litwy od blisko 20 lat miał być natychmiast i bez zwłoki w ciągu 48 godzin usunięty, gdyż w przeciwnym razie Polska musiałaby sięgnąć do innych kroków". Marszałek Polski Rydz-Śmigły pospieszył z konkretnymi poleceniami rządu polskiego do jednostek wojskowych w Wilnie. W Polsce doszło wszędzie do protestów i rozlegały się hasła: Wodzu, prowadź nas na Kowno". Ultimatum wywołało duży niepokój we Francji. Rosja dała Polsce do zrozumienia, że tolerowałaby akcję polską wymierzoną przeciwko Litwie.

9 - v.ew,w e Llta,»te eorwra 01J115tP0 OSUCHOWSK1 List z Łodzi z r. adresowany bezpośrednio do Kowna (Litwa), z adnotacją zwrotną poczty polskiej: Zwrócono z Litwy - nie doręcza". Litwa zaakceptowała polskie warunki i nawiązała z Polską stosunki dyplomatyczne. Jedna z gdyńskich gazet pisała 31 marca 1938: Jeden z urzędników Urzędu Morskiego z Gdyni otrzymał wczoraj pierwszy list z Litwy. Jak można to stwierdzić na podstawie datowników, nadszedł on bezpośrednio z Kowna. Na liście, adresowanym bezpośrednio do Gdyni, znajdowały się znaczki litewskie. Także do Kowna nadeszły pierwsze listy z Polski. Pierwszy, ofrankowany znaczkami polskimi i skasowany w Polsce nadszedl do Kowna 25 marca. List ten byl jednak przesiany tam drogą okrężną przez łotwę". Warszawska gazeta Dobry Wieczór/Kurier Czerwony" z czwartku, 31 marca 1938 donosi: Dzisiaj w południe uruchomiono pierwsze bezpośrednie połączenie telefoniczne między Warszawą i Kownem. Pierwszą rozmowę przeprowadził z tamtejszą polską ambasadą minister Beck. Pierwsze polaczenie kolejowe na trasie Wilno - Landwarow - Koszedary - Kowno ma być uruchomione 4 kwietnia. Do chwili uruchomienia połączenia kolejowego cala poczta do i z Litwy będzie przekazywana na przejściach granicznych Zawiasy - lewa. Pierwsza wymiana poczty odbędzie się 31 marca 1938 o godzinie " Czy był to po 500 latach początek kolejnego zbliżenia Polski i Litwy nie sposób ocenić. Po 18 miesiącach od tych wydarzeń, I września 1939 wybuchła 11 wojna światowa, która spowodowała znacznie większe przeobrażenia, niż opisana wyżej historia stosunków polsko-litewskich. Materiały kródlowe: STEFAN PETRIUK, MARIAN SZWEMIN (Niemcy) ADE' 1197 (Polska) ALIP 974 Najnowsza Historia Polityczna Polski Okres "; Pobóg-Malinowski Wladyslaw, tom 2, Graf, Gdańsk 1990; List z Łodzi z adresowany do Kowna (Litwa) przez Rygę (Łotwa), z adnotacją zwrotną poczty polskiej: Prywatny ruch pocztowy z Litwą na razie nie podjęty". Rzeczpospolita Obojga Narodów"; Jasienica Paweł, tom 3, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1982; Mata Encyklopedia Wojskowa"; tom 1 do 3 Wydawnictwo MON, Warszawa 1971; Józef Piłsudski"; Wasilewski Leon, Towarzystwo Wydawnicze Rój" Warszawa, 1935; Wojna w roku 1920"; Zeligowski Lucjan, General, Instytut Badania Najnowszej Historii Polski, Warszawa 1931; Historia Polski "; Roszkowski Wojdach, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992; Józef Piłsudski "; Garlicki Andrzej, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1989; Historia Polski", Topolski Jerzy, Oficyna Wydawnicza POLCZEK, Warszawa - Kraków 1992; Atlas Historyczny Polski"; Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Warszawa - Wrocław; Dia Polnische Kriegsmarine im Polniseb - Sowjetischan Krieg " (Polska Marynarka Wojenna w polsko-sowieckiej wojnie j; Petriuk Stefan, Bundesarbeitsgemeinschaft POLEN e.v., Mitteilangsblatt 20/1992; Przyszła Wojna"; Sikorski Władysław, Generał, Wydawnictwo MON, reprint z 1934 r.; Pieczęcie Pocztowe na Ziemiach Polski w XVIII wieku ( ) Mikstein Stanislaw, Prof., Nakładem czasopisma IKAROS" Białystok 1936; 400 lat Poczty Polskiej"; Praca zbiorowa, Wydawnictwa Komunikacyjne Warszawa 1958; Rys Urządzeń Pocztowych w dawnej Polsce"; Dąbkowski Przemysław, Dr, Nakładem Autora Kraków 1903; Poczta Królestwa Polskiego w latach "; Czernik Mieczysław, Dr, Muzeum Poczty i Telekomtmikacji Wrocław

10 POLSKIE LOSY W okresie ostatniej wojny światowej losy tysięcy Polaków układały się w różny sposób, często były wręcz tragiczne, aż do całkowitego niebytu. Tak bywało z ludźmi zupełnie zwyktymi, przeciętnymi, dla ogółu bezimiennymi. jak też i takimi, których nazwiska były powszechnie znane a przykładem może być plik korespondencji, na którą natrafiliśmy. Dotyczy ona Janiny Kiepury-Osieckiej, siostry światowej sławy śpiewaka Jana Kiepury, też artystki operowej, śpiewaczki, zamieszkującej w rodzinnym mlewie Klepurow, Sosnowcu oraz jej syna, Zdzisława Osieckiego. Jest to również przykład, jak może być cenna i wiele mówiąca dokumentacja filatelistyczna, która jest przecież jednocześnie dokumentacją historyczną. Otóż, korespondencja od syna rozpoczyna się w lecie 1938 r., gdy - zgodnie z ówczesnym porządkiem rzeczy - odsługiwał on służbę junacką po maturze przed planowanymi studiami wyższymi. Była to zmilitaryzowana służba budowlana, przy budowie umocnień, dróg i innych obiektów strategicznych, a jednocześnie dająca młodzieży podstawowe przeszkolenie wojskowe. Młodszy junak z cenzusem Osiecki służył wówczas w Zubratyczach, poczta Cisna, w 62. Kompanii Junackich Hufców Pracy, budującej kolejki leśne i drogi w Bieszczadach. Z tego tytułu jego listy mogły być frankowane ulgowo - 15 zamiast 25 gr - które to uprawnienie potwierdzało przystawienie pieczątki formacyjnej 62 Komp. J.H.P. (fot. 1). List do matki z 24.X r. wysłał już strzelec z cenzusem Osiecki, elew Dywizyjnego Kursu Podchorążych Rezerwy przy 73 P.P. w Katowicach. Oczywiście, list ten jest frankowany również wg opłaty ulgowej, z odbitką pieczątki formacyjnej 73 P.P., a jest tym ciekawszy, że jego koperta należy do rodzaju patriotycznych", rozdzielanych wśród żołnierzy (fot. 2). Już kapral podchorąży Osiecki trafił do 11 P.P. stacjonującego w Szczakowej. Z tego pułku pisze on do matki 1.V r. przy czym, choć brak na ten temat jakiejkolwiek wzmianki na kopercie, w liście pisze o cudnym lesie i opalaniu się. Są w nim wyraźne ślady interwencji cenzury - wykreślenie fragmentu treści, czyli list z datownikiem pocztowym nadania Tarnowskie Góry był w rzeczywistości nadany w polu" (fot 3). Natomiast ślady cenzury widać na odwrocie innego listu do matki z tego okresu (fot. 4), gdyż (z.z., «.(>41/. C G. 71 ze A LI - fot. 3 fot

11 po prostu 5 komp. 11 P.P. poza swym garnizonem pracowała przy rozbudowie fortyfikacji nad granicą Górnego Śląska z Niemcami. Nadeszła wojna, o synu p. Kiepura-Osiecka nie miała żadnych wiesci, więc po zakończeniu walk w Polsce zaczęła intensywne jego poszukiwania, co dokumentują m.in.: - odcinek dla nadawcy formularza pocztowego Niemieckiego Czerwonego Krzyża przeznaczonego do poszukiwań jeńców wojennych ze stemplem Wrocławia z 24.XI.1939 r. (fot 5), - karta pocztowa - formularz, odpowiedz o braku wiadomości o poszukiwanym od Sekcji Jeńców Wojennych Rumuńskiego Czerwonego Krzyża, nadana w Bukareszcie 27.XI.1939 r. (fot. 6), - podobna karta pocztowa - formularz C,cnt ralnej Agencji Jeńców Wojennych Komitetu Międzynarodowego Czerwonego Krzyża z Genewy, jak dla szyderstwa, z odbitką kasownika maszynowego Genewy z 21.XII.1939 r. reklamującego Szwajcarię jako kraj sportów zimowych (fot. 7). Spośród kilku informacji otrzymanych przez matkę z Węgier, od Węgierskiego Czerwonego Krzyża i osób tam internowanych, które mogłyby mieć wieści o zaginionym synu, najciekawsza jest karta - formularz wydana przez Węgierski Czerwony Krzyż dla kores- Deutfihro AekD %oz 114g!rś!...- /... C I,1lIt51-19/ ITI, - In Pd Vberfevonontro Der 99e8rmadO - roororio...«rypoo 13.1trlepve vhfic u.ftr11.4rinn.rn Reftrai VI rosili IMMIATOLC M caotx eavot, and/e Anenveiron MIWIIN M8 1: P.44/= Rios. 96y4.)4_ 41z c A d0d9 93C 91.9,1 assins Vl fot. 7 rod ,0/19.7j WW9r9949 Kearn,911. 9L 3 zzo. _j e fot Noroo 73sef In V 30 tottotogo" fot. 5 fot 6 SOL....Ii a1ICE eour ,...nesoNesneLon 09 InA9. CARTA POSTALA mere_anaffle-quicza ,3 Nr fot 9 pondencji bezpłatnej internowanych, od plutonowego rezerwy Stanisława Wojcieszyńskiego z obozu jeńców wojennych w rsekujvńr, z datownikiem nadania Kumania z r. ze stemplami cenzury węgierskiej i niemieckiej (fot. 8). Korespondencja trwa. M.in. matka otrzymuje od Zarządu Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża w Krakowie poprzez Oddział P.C.K. w Sosnowcu na przeznaczonej do tego celu karcie - formularzu informację, że poszukiwanego nie ma w ewidencji (fot 9). Dalsze poszukiwania nie dawały rezultatu, choć Okręg Krakowski P.C.K. na swej karcie 123

12 fot H " II tanta cotarrt orreaohnowo. IX LA CROULINOW 00. OMYL oo IWOM= M OLIZIM ~a oo. fot. 12 fot. II F 15/ , f5ll.».«lm MMMCM De MUZ wdam. /mino ałto. - tentr-t.4.5~ k tf. oototont - formularzu, tym razem frankowanej znaczkami GG, skasowanymi datownikiem Krakau 2 z r. (fot. 10) doniósł, powołując się na informację z Biura Informacyjnego P.C.K. w Warszawie, ii kapr. pchor. Zdzisław Osiecki poległ w walkach w dniach X.1939 r. w miejscowości Las Dąbrowa w powiecie Tornaszów Lubelski. Nie potwierdziło tego Biuro Informacyjne P.C.K. z Warszawy, zaznaczając charakterystycznie, że poszukiwania na terenie sowieckim są ogromnie utrudnione". Wojna trwała i poszukiwania trwały, lecz bez rezultatu, a gdy działania wojenne ustały, matka nadal usiłowała dojść losów syna, czego ostatnim śladem w tej korespondencji jest informująca o braku rezultatów poszukiwań karta-formularz bez frankatury, z uzasadniającym zwolnieniem od opłaty stemplem Service des / Prisonniers de guerre", wysłana przez Centralną Agencję d/s Jeńców Wojennych Międzynarodowego Czerwonego Krzyża z Genewy z mechanicznym stemplem pocztowym z datą 12.VI.1956 r. (fot. 11). Tak to skończyły się poszukiwania zaginionego w kampanii wrześniowej siostrzeńca wielkiego Kiepury, podchorążego Zdzisława Osieckiego. Autorzy nie wiedzą, czy do dnia dzisiejszego udało się ustalić co się z nim stało, czy też nadal pozostaje on w strefie cienia nieznanej śmierci tak, jak w starej piosence ulańskiej: bo taki los dal nam Bóg, że nie wiemy gdzie nasz grób". A tak przy okazji: z pliku korespondencji dotyczącej rodziny Kiepurów warta jest pokazania jedna jeszcze karta, adresowana do szer. Henryka Manki, przebywającego wówczas w obozie wojskowym na Orkneyach, wyspach na wschód od Szkocji, a podająca ówczesny adres wuja Osieckiego: Jan Kiepura, 708 Rodeo Beverly Hills, California, USA. Jest to karta - formularz Polskiego Czerwonego Krzyża w Londynie z jego dwujęzyczną frankaturą mechaniczną z datą r. (fot. 12). ZBIGNIEW KORSZEN, ALEKSANDER SEKOWSKI AIJP 975 KORESPONDENCJA POLAKÓW - DEPORTOWANYCH W ZSRR Tematyka ta nie znalazła odbicia w dotychczasowych publikacjach filatelistycznych. Tylko jedno doniesienie J. Księskiego pt. Listy z Syberii" znaleźliśmy w Filateliscie" z 1989 r. Korespondencja deportowanych zasługuje na uwagę ze względu na oryginalność 1 cechy charakterystyczne walorów pocztowych oraz 124 w latach cz.1 w wielu przypadkach stanowi dowody historyczne tego okresu. Problem deportacji w głąb Rosji na tereny Syberii powstał już w XVII wieku i dotyczył głównie jeńców wojennych. Katarzyna 11 internowała, w imieniu polskiego króla, patriotów zwanych przez nią rebeliantami, na syberyjską

13 katorgę. Karę zesłania stosowano szeroko po upadku powstań polskich. Już w końcu XIX i w początkach XX wieku na Syberię trafiało wiele rodzin polskich bez wyroku sądowego, na mocy decyzji ówczesnych organów zaborczych. Zesłanie na Syberię stało się więc karą i łaską; karą za wiele czynów, a łaską w przypadkach zamiany kary śmierci na katorgę syberyjską, a wreszcie stało się narzędziem politycznym wynaradawiania zniewolonych krajów. Do połowy XIX wieku zesłańcy polityczni przebywali najczęściej w okolicach Tobolska i Omska. W póżniejszych latach zesłańców kierowano na Syberię Wschodnią. Wówczas Polacy znaleźli się w obwodzie Irkucka, a znaczna część trafiła do Jakucji. Ze względu na ściśle filatelistyczną tematykę naszej publikacji musimy zawęzić rys historyczny tego problemu. Zainteresowani mogą znaleźć te dane w publikacjach: E. Kaczyński Syberia największe więzienie świata" oraz Katorga i zeslanie w dziejach Polaków ( )". O znaczeniu ważności tego problemu świadczy karta pocztowa z 1926 r. wysłana z zakładu wychowawczego dzieci syberyjskich w Wejherowie (fot 1). Deportacje ludności polskiej z terenów, które do września 1939 roku należały do Polski, odbywały się głównie w lutym i czerwcu 1940 roku, w czerwcu 1941 roku oraz na przełomie r. Historycy dzielą deportowanych na trzy grupy. Pierwsza grupa obejmowała mężczyzn, których jako aresztowanych" kierowano do obozów pracy przymusowej, gdzie doręczano im wyroki skazujące na 3 do 15 lat odosobnienia. Druga grupa obejmowała deportowanych zw. specperesielmicy", których rozmieszczano w osiedlach zwanych specposiolkami", położonych z reguły na pustkowiu. Do tej grupy zaliczano ludzi zdolnych do pracy, którzy bez wyroków obowiązani byli pracować pod kontrolą NKWD. Deportowani tej kategorii mieli pewną ograniczoną swobodę osobistą, mogli fot. 1 mieszkać niekiedy razem z rodzinami. Warunki pracy i wyżywienie były niemal takie same jak w obozach. Trzecia grupa natomiast składała się z wolnych zesłanców", których nie zmuszano w zasadzie do pracy. Wyładowywano ich na bezludnych połaciach Syberii i Kazachstanu. Musieli tam zatroszczyć się o pracę i dach nad głową oraz wyżywienie. Deportowani, choć na ogól nazywani historycznie sybirakami, rozproszeni bylino całym terytorium ZSRR. Aresztowanych kserowano do obozów pracy przymusowej tzw. lagiernych punktów" natomiast pozostałych - głównie w okolice Archangielska, Wiatki, Wołogdy, Świerdłowska i na tereny Kazachstanu. W czasie pierwszej deportacji, która odbyła się 10 lutego 1940 roku wywieziono przeważnie funkcjonariuszy państwowych i samorządowych oraz osadników rolnych z rodzinami. Byli to głównie legioniści i żołnierze wojny polsko-bolszewickiej. Znaczną grupę stanowiły rodziny pracowników leśnych, tj. nadleśniczych i leśniczych. Jak podają źródła londyńskie, było ponad 220 tys. mężczyzn, kobiet i dzieci, wywiezionych do północnych rejonów Rosji Europejskiej, głównie w okolice Nowosybirska, Omska i Tobolska. Na fot. 2 przedstawiona jest karta wydana z Jugosławii do rodziny deportowanej do okręgu archangielskiego oraz na fot. 3 korespondencja, zesłana powołanego do wojska, tot 2 fot

14 z rodziną zamieszkałą w okręgu wologodskim. Jest to oryginalna karta pocztowa wydana w pierwszym okresie wojny niemiecko-sowieckiej. Druga deportacja odbyła się 13 kwietnia 1940 roku i objęła zamożnych włościan, rodziny wojskowych i policjantów oraz rodziny aresztowanych uprzednio funkcjonariuszy państwowych i samorządowych. W czasie tej deportacji fot. 4 ICAPTCS1KA CARTE.0STALE,., No,.,, MW{ nem AENbrł E ese PPPPP (Met. L. El r. I ŚV..~.~«,X,f... P." Vy 1,d/R TOBA dp1c7:7,c. ś- fot. 5 wywieziono ponad 320 tys. osób. Deportowanych rozmieszczono głównie na południu Rosji Azjatyckiej, przeważnie w Kazachstanie. Fot. 4 przedstawia kartę wysłaną przez zesłańców zamieszkałych w Kazachstanie do rodziny w Stanisławowie. Natomiast na fot. 5 pokazana jest korespondencja zesłańców z Kazachstanu z rodziną zamieszkałą w Polsce, na terenach okupovihnych przez Niemcy. Ciekawostkę stanowi list (fot. 6), którego koperta jest zrobiona z kartek wyrwanych z książki. Fot 7 przedstawia kartę zawiadamiającą o wysłaniu paczki z Iranu do mieszkańców północnego Kazachstanu. Na karcie faj widoczne są stemple cenzury sowiecko - irańskiej. Oryginalnym walorem (fot. 8) jest korespondencja żołnierza dywizji polskiej, przesłana polską pocztą polową do rodziny zamieszkałej w Kazachstanie. Unikalnym okazem (fot. 9) jest korespondencja jeńca obozu Kozielsk II do rodziny deportowanej do Kazachstanu. Trzecia deportacja, 29 czerwca, objęła około 240 tys. osób, uchodźców z okupacyjnej strefy niemieckiej,. tj. Generalnego Gubernatorstwa. Objęła ona około 60 % ludności pochodzenia żydowskiego. Deportowanych rozmieszczono MMIX 11111;01t i( (fit 7;lid **. fot. 6 fot

15 fot. 9 fot. 10 fot. 13 fot. 12 CA 5,x):51. "1.-.."2.,'., _ przeważnie w okręgu archangielskim, swierdłowskim, nowosybirslciun, w Baszkirskiej ASSR, Maryjskiej ASSR i Krasnojarskim Kraju. Na fot. 10 pokazana jest karta wysłana z getta lubelskiego do rodziny w wologockim okręgu. Natomiast fot. 11 przedstawia charakterystyczny trójkątny list, zrobiony z kartki papieru, od deportowanego żydowskiego pochodzenia do Komitetu Centralnego Międzynarodowej Organizacji Pomocy Członkom Ruchu Rewolucyjnego. Czwarta deportacja objęta głównie inteligencję zawodową, wykwalifikowanych robotników i kolejarzy oraz rodziny aresztowanych w drugim roku okupacji sowieckiej. Ogółem deportowano około 300 tys osób. Rozmieszczono ich głównie na Syberii, chociaż część transportów skierowana była na ziemie różnych obwodów europejskiej części ZSRR. Wśród korespondencji deportowanych w czerwcu 1941 roku są również listy i karty z dalekiego wschodu, jak z Uzbekistanu, Kazachstanu itp. Ciekawym przykładem może być karta z Maryjskiej ASSR do mjr. Dziekańskiego, będącego w Armii Polskiej w Uzbekistanie. Na karcie tej widzimy trójkątny stempel polskiej cenzury obok obowiązującej sowieckiej (fot. 12). Natomiast karła na fot. 13 pokazuje próby nawiązania kontaktu rodziny, zesłanej do siemipałatyńskiego okręgu, z ojcem przebywającym 127

16 wda r0o.orf, , ; Ła., 111W fot aj.1:74, ** Dańsrlit'&. lira fot. 16 w tym czasie w Ostaszkowie. Niestety, jak widać ze stempli, było to już za późno. Jeńcy byli już wymordowani, a karta wróciła do rodziny. fot. 17 Oryginalną korespondencją, deportowanych w tej grupie Polaków, jest szereg walorów filatelistycznych. Na fot. 14 list charakterystycznego kształtu dla korespondencji deportowanych (trójkąt zrobiony z gazety). Adresatem tego listu jest zesłaniec Ałtajskiego Kraju. Odmiennymi przykładami są karty przedstawione na fot. 15 i 16. Pierwsza z nich jest korespondencją, wysłaną przez zesłańców do Jakucji, druga zaś do okręgu akomolińskiego. Na tej ostatniej widać stemple kontroli zarówno sowieckiej jak i niemieckiej. Na fot. 17 pokazana jest karta od lekarza pochodzenia żydowskiego, deportowanego do okręgu świerdłowsidego na budowę kolei. cdn. STANISŁAW RARANSKI i JÓZEF FALKOWSKI Tematy ogólnopolskich młodzieżowych konkursów filatelistycznych organizowanych przez Polski Związek Filatelistów _ Na prośbę opiekunów MKF i komisji młodzieżowych okręgów PZF podajemy wykaz konkursów, przeprowadzonych przez PZF : 1962/63 - Droga listu pocztowego - od nadawcy do odbiorcy 1963/64 - XX - lecie Polski Ludowej 1964/65 Tysiąclecie Państwa Polskiego 1965/66 - Ruch robotniczy i jego przywódcy 1966/67 - Kultura na znaczkach PRL 1967/68 - )0(V - lecie Ludowego Wojska Polskiego i 75 lecie ruchu filatelistycznego 1968/69 - XXV - lecie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej /70 - Lenin na znaczkach krajów demokracji ludowej 1970/71 - Warszawa i stolice naszych przyjaciół 1971/72 - Mikołaj Kopernik - jego życie i dzieło 1972/73 Na szlaku Mikołaja Kopernika 1973/74- Osiągnięcia gospodarcze PRL w XXX leciu 1974/75 - Pokój i socjalizm 1975/76 - Zabytki kultury polskiej 1976/77 - Ochrona środowiska 1977/78 - Geografia Polski 1978/79 - Zwyczaje i sztuka ludowa 1979/80 - Osiągnięcia sportu polskiego 1980/81 - Twórcy literatury polskiej

17 1981/82 - Polscy mistrzowie pędzla i dłuta 1982/83 - Fauna Polski 1983/84-40-lecie PRL - nauka i technika 1984/85 - Nigdy więcej wojny 1985/86 - Pokój dzieciom 1986/87 - Muzyka polska 1987/88 - Dzieje oręża polskiego - 45 lat Ludowego Wojska Polskiego 1988/89 - Młodzież w 45-leciu Polski Ludowej 1989/90 - Morze - oknem na świat 1990/91 -lutnictwo polskie 1991/92 - Kolejnictwo 1992/ lecie polskiej filatelistyki 1993/94 - Z biegiem Wisły 1994/95 - Warszawa - stolica Polski 1995/96 - Wzdłuż Karpat i Sudetów (planowany temat) ZNACZEK BAWI Pocztowe numery adresowe Prawidłowo zaadresowana przesyłka pocztowa powinna zawierać przed pocztowym nume- rem adresowym (kodem) również oznaczenie kraju, do którego jest kierowana. Prosimy podać, jakim krajom europejskim przypisano następujące oznaczenia literowe: CH; CZ; DK; FL; GR; IS; MC; RO; SI; SK Odpowiedź wewnątrz numeru. Rozwiązanie zadania z nr 1/95 CO WIESZ O TE-1 EMISJI? Na ilustracji przedstawiono znaczek pocztowy upamiętniający otwarcie tunelu pod Kanałem la Manche. Wydanie składa się z czterech maczków Wielkiej Brytanii (2x25 p. i 2x4I p.) oraz czterech znaczków Francji (2x2,80 F i 2x4,30 F). Wydanie poczty francuskiej różni się napisami oraz Me ma portretu królowej Elżbiety II. Wśród Czytelników, którzy nadesłali prawidłowe odpowiedzi rozlosowano zestawy znaczków o tematyce technicznej. Nagrody otrzymują: 1) Józef Manela z Ustronia k/cieszyna 2) Magda Władyka z Głogowa Nagrody wysłaliśmy pocztą. (Jk) Filatelistyka TEMATYCZNA 62. PIELGRZYMKA (pierwsza na terenie b. Jugosławii) Watykan Chorwacja (io-it IX 1994) Kasownik: IX.1994, okrągły z rysunkiem Jana Pawia 11 i napisem. Chorwacja Jan Paweł II w filatelistyce ć2. 37 nnrrsr żsoiarsw var LONOM Znaczek: 10.1X.1994, wizyta Jana Pawła II w Zagrzebiu-Chorwacja: 1 K, portret Jana Pawła II ze złożonymi rękoma, po prawej stronie herb Jana Pawła II z dewizą Totus Tuus. Drukowane w 16-znaczkowych arkusikach, zawierających cztery przywieszki - dwie różne. Jedna nawiązuje do wizyty papieża Aleksandra III w Zadani w 1177 r., druga do wizyty Jana Pawia II w Zagrzebiu w 1994 r. Na marginesach herb Watykanu oraz napisy w językach łacińskim i chorwackim Wizyta pasterska Jana Pawła II w Zagrzebiu Chorwacja". XmownIk1: seria okrągłych dwunastu kasowników stosowanych w różnych miastach Chorwacji: 2.0(.1994, Zagrzeb, rysunek herbu Watykanu i napis 9.IX.1994, Koreula, rysunek posągu i napis 10.13(.1994, Zagrzeb, (FDC), rysunek Jana Pawła II i symbol poczty HPT oraz napis 10.1X.1994, Zagrzeb, Jan Paweł II i katedra oraz napis,,papa Ivan Pavao II/Sveti Trag/41115 ZAGREB/ " 10.13(.1994, bez rysunku, Virje, z napisem 10.IX.1994, Sini, na rysunku herb Jana Pawła II i napis 10.DC.1994, Okkovec, na rysunku krzyż i napis 10.IX.1994, Osuek, twarz Jana Pawła-I1 i napis Sveti Otac u Hrvatskoj Ivan Pavao 11/ / Osijek" 111X.1994, Spik, twarz Jana Pawia 11 i napis Posjet Pa pe Ivana Paula Drugog Hrvalskoj/Filatelisticka IzIozba/58000 Spht/ (.1994, Zagrzeb, Jan Paweł II i jego herb oraz napis Papa Ivan Pavao II u Hrvatskoj/41101 Zweb 1) " 11.0(.1994, VaraMan, rysunek krzyża i faksymile Jana Pawła II oraz napis Posjet Papo Ivana Paula II u Ilrvalskoj/42000 Varażdan/ " 11.IX.1994, Dubrownik, bez rysunku Nie mogla odbyć się planowana na 8.13(.1994 roku wizyta w Sarajewie, mieście ogarniętym wojną domową. Mimo starań ze strony ONZ Me udalo się 129

18 PAPA. IVAN P AY ACs.:40k. u ~el ROURLICI 6:i-1 :..HRVATSKO) 43:42.8 V.IRJE zagwarantować bezpieczeństwa. Jan Paweł II planował od lat pielgrzymkę do b.jugosławii. Z powodów politycznych do takiej wizyty nigdy nie doszlo. Po rozpadzie Jugosławii na kilka państw i rozpętaniu wojny domowej papież myślami jest z tym tragicznie doświadczonym narodem i planuje odbycie pielgrzymki do Sarajewa w tym roku, o ile taka możliwosć zaistnieje. Pragnę w tym miejscu podziękować kolegom Beguslawowi Kamińskiemu i Jerzemu Owocowi za pomoc w opisie kasowników Chorwacji. Uzupe ł nienie opisu wydań Meksyku ( F" nr 7-8/91). Poniżej podajemy wszystkie miejscowości, w których byty stosowane kasowniki FDC w dniu 6.V.1990 roku, o tym samym rysunku. Łącznie w 44 miastach:acapu- KOLEJNICTWO Ilustrowany Biuletyn Tematyczny 12 stronic AS pod redakcją Krystiana Żurawskiego. W numerze m.in. informacje o 25-tym spotkaniu Klubu w Łodzi oraz o następnym spotkaniu czlonków, które jest planowane na 25 marca w Toruniu. Na dalszych stronicach kontynuacje: Poczty w Krakowie w dobie wprowadzania komunikacji kolejowej" i Tabor szlaków PKP" (Artura Marsy). Ciekawie zapowiada się pierwsza część opracowania Andrzeja Graczyka pt. Kolejowe dziurkowania znaczków Bawarii '. W numerze, jak zwykle, wykaz nowości do tematu Kolejnictwo" oraz wykaz osiągnięć członków Klubu. Łącznie z 26. numerem IBT K2 Kolejnictwo" rozsyłano 24-stronicową broszurę formatu ISO leo, Gro., Aguascalientes, AGS., Campeche,Cam. CD Juarez, Chih., CD.Victoria, Tam., Celaya, Gto. Chihuahua, Chih., Chltuwal, O. Roo., Colima, Col. Culiacan. Sin., Cuernavaca. Mor., Durango. Dgo. Guadalajara. Jal., Guanajuato. Gto., Hermosillo. Son., Jalapa. Ver., Jensenada. B.C.N., Laimos.Gs., Leon. Gto., Matarnoros. Tam., Mazaltan. Sin., Merida. y uc., Mexicali B.C.N., Mexico. D.F., Monterrey. N.L., Morelia, Mich., Owiana. Oax., Orizaba. Ver., Pochwa. Rgo., Puebla. Pue., Queretaro. Gro., Reynosa. Tam., Bal i tillo. Coah., S Miguel de Allende. Gto., S. Luis Potosii S.L.P., Tepic. Nay., T.Gutierrez. Chis., Tijuana. B.G.M., Tlaxcala. Tiax., Toluca. Mex., Torreon. Coah., Veracruz. Ver., Villahermosa. Tab., Zacatecas. Zac. cdn. WOJCIECH HENRYKOWSKI AS pt. Wykaz polskich znaków pocztowych i wydań niepocztowych z komentarzem ". Gratulacje dla Kolegów Kolejarzy" za kawał dobrej roboty. PIES ar 6 nr 7 Biuletyn nr 6 datowany wrzesień 1994 r., jako nr 3 z 1994 r., liczy 16 stronic A4. Poza sprawami klubowo-organizacyjnymi można przeczytać artykuły pt. Prezentacja rasy dog - Macieja Widmainklego i Prezentacja zbioru Pies" - Elżbiety Kazio. Jak zwykle nowości do tematu pies" i rubryka poznajmy się", w której członkowie Klubu Pies" przedstawiają się ze zdjęciem i krótką notką dot. życiorysu filatelistycmego.

19 Biuletyn Informacyjny Nr 4 (7)z grudnia 1994 roku, jak zwykle jest dziełem redakcyjnym Macieja Widmańskiego. Tym razem 16 stronic formatu A4. W numerze m.in. informacje klubowe, nowości do tematu pies, prezentacja rasy - Collie (pióra Macieja Widmańskiego) oraz plan zbioru Pies i my", prezentowany przez kol. Wiktora Bystrego. W Biuletynie przedstawiono historię Szczepu Harcerzy Głuchych, tj. Kota Młodzieżowego PZF przy specjalnym Ośrodku Wychowawczym dla Dzieci Niesłyszących. Opiekunem Kola jest od 1958 roku kol. Józef Grabarczyk. Kolo jest zbiorowym członkiem Klubu Zainteresowań PZF Pies". Przedstawiono także wyniki uzyskane przez członków Klubu na K.W.F. 70 lal Korpusu Ochrony Pogranicza - Koszalin'94. RECEN ZJ E NOWY CENNIK F K R Różne ośrodki cenotwórcze starają się na swój sposób wpływać na poziomi kształtowanie się cen walorów filatelistycznych. W nowej rzeczywistości ekonomicznej, w jakiej się obecnie znajdujemy, jest to zjawisko zupełnie normalne i nie powinno nikogo dziwić. Bardzo dobrze się zatem stało, że wkrótce po ukazaniu się wrocławskiego Cennika znaczków i calostek ziem polskich 1995", zwanego popularnie cennikiem kupców", warszawskie Wydawnictwo FKR, czyli Filatelistycznego Kalejdoskopu Reklamowego, wydało własny Cennik znaczków polskich ". W odróżnieniu od cennika wrocławskiego, w którym zastosowano ceny tzw. maksymalne", cennik FKR posługuje się cenami orientacyjnymi. Można to rozumieć w ten sposób, że rzeczywiste ceny w konkretnych transakcjach kupna-sprzedaży mogą układać się nieco powyżej lub poniżej w stosunku do cen, przyjętych w tym cenniku. Cennik ten jest zatem bardziej informatorem o cenach, niż konkretną ofertą cenową jakiejś firmy. Wprawdzie Wydawnictwo FKR jest powiązane z określonymi firmami handlowymi, trudno jednak na podstawie samego cennika zorientować się, które sklepy przyjęły cennik za podstawę swoich transakcji. W porównaniu z cenami podanymi w cenniku Brocławskim, ceny FKR wydają się bardziej Wołażone i chyba lepiej oddają wzajemne proporcje między wartością starszych walorów a nowościami Poczty Polskiej, chociaż do pełnego przywrócenia właściwych proporcji jeszcze musi upłynąć pewien czas. Chodzi tu o najniższą cenę pojedynczego maczka czystego, stanowiącego równowartość opłaty za list zwykły do 20 g w przeszłości i obecnie. W cenniku FKR najniższa cena takiego znaczka wynosi 0,20 lub 0,30 zł i jest o 100 lub 200 % wyższa od ceny, przyjętej w cenniku kupców, chociaż w cenniku tym operuje się kategorią cen maksymalnych (por. np. poz. nr 2215, 2221, 2222 i wielu innych). Natomiast w przypadku walorów najrzadszych, a zatem i najdroższych, ceny przyjęte w cenniku FKR są nieco niższe niż w cenniku wroclawskim i chyba bliższe cen realnych. Oprócz cen znaczków polskich i dla polskich urzędów pocztowych w Wolnym Mieście Gdańsku, cennik FKR informuje również o cenach maczków poczt okupacyjnych na ziemiach polskich w okresie I i II wojny światowej. Począwszy od wydań londyńskich, w oddzielnej kolumnie podano również ceny znaczków na FDC. Należy zauważyć, że w cenniku tym przywrócono w większości przypadków właściwą rangę tym pogardzanym jeszcze do niedawna, walorom. W końcowej części cennika zestawiono wartość cennikową pełnych roczników znaczków polskich z okresu , z zaznaczeniem w części cennikowej, które pozycje i w jakich formach wydawniczych, nie wchodzą do ceny rocznika. Wszystkie ceny wyrażone są już w nowych złotych. Pod względem edytorskim cennik FKR ma niewątpliwe zalety. Wyraźna czcionka, przejrzysty układ i dobrze czytelne ceny, pozwalają na szybkie odnalezienie potrzebnej pozycji. BRONISŁAW REJNOWSKI Cennik maczków polskich , wydanie drugie, Wydawnictwo FKR, Dziel Kolportażu i Reklamy, skr. poczt. 90, Warszawa, s nlb. KATALOGI YV ER TA Francuskie wydawnictwo katalogów filatelistycznych Yvert et Tellier" obchodzić będzie wkrótce jubileusz stulecia swego istnienia. Katalogi znaczków pocztowych, wydawane przez to wydawnictwo, zwane są popularnie w naszym kraju katalogami Yverta". Pamiętam okres, kiedy Yvert" był jedynym, dostępnym w Polsce katalogiem maczków zamorskich. Obecnie sytuacja pod tym względem nieco się zmieniła, gdyż katalogi innych firm wydawniczych również trafiają na nasz rynek, ale Yvert" w dalszym ciągu ma wielu zwolenników. Ostatnio ukazały się nowe tomy katalogu Yverta". Są to następujące pozycje edytorskie: Tom 1-Francie Jest to wydanie popularne, w formacie 145z230 mm, na cienkim, doskonałym papierze w odcieniu szaroniebieskim, z barwnymi ilustracjami. W części poprze- 131

20 dzającej skatalogowanie, zamieszczone są tabelaryczne wykazy popularnych znaczków o nakładach powtarzalnych z Siewczynią", Marianną, Sabiną i in., a także wydania z okazji Dnia Znaczka" i z dopłatami na rzecz Czerwonego Krzyża - co znakomicie ułatwia odnalezienie numeru katalogowego potrzebnej pozycji. Zwyczajowo już, znaczki dla poczty lotniczej, a także bloki i arkusiki, których Francja ma do tej pory tylko kilkanaście, umieszczone są w oddzielnych rozdziałach. Oddzielnie też katalogowane są znaczki z automatów drukująco-sprzedających, znaczki wstępnie kasowane, całostki i znaczki dla departamentów zamorskich. Omawiany tom zawiera również wykaz stempli pierwszego dnia obiegu znaczka, skatalogowanie wydań w książeczkach znaczkowych, wydania dla UNESCO i dla Rady Europy, a także inne specjalności" francuskie. Ceny uwzględniają ostatnie notowania na rynku francuskim. Nowości czyste wyceniane są z reguły 100% wyżej od ceny nominalnej. Tom 1 bis - w identycznym formacie i szacie edytorskiej, jak tom 1, obejmuje znaczki Księstwa Monako, Andory, poczty ONZ i emisje o corocznej tematyce Europa" różnych krajów. W tym ostatnim rozdziale katalogowane są również znaczki polskie, wydawane od kilku lat. Niestety, mają one, obok Turcji, najniższe notowania w tej grupie tematycznej. Tom 5 - Zamorze 1994 (A-E) wydany został w formacie 210x235 mm, jak w poprzednich latach. Obejmuje kraje od Adenu do Etiopii, według nazw przyjętych w języku francuskim. Układ tego tomu jest tradycyjnie już trzyszpaltowy, ilustracje czarno-białe. Znaczki lotnicze oraz bloki i arkusiki katalogowane są zwyczajowo w odrębnych rozdziałach. Notowania cen w tym tomie uwzględniają najnowsze trendy na rynkach światowych. B.R. Yvert et Telller: Catalmme de timbres-poste, T.I.Frunee 1995, s ; T.I.bis Molwę 1995, s. 240; T. V. Outre-mer (A-E s Paryż C13.. P isze INNI 'Ś WIR "1 EREK Od czerwca 1994 r. Ogólnopolski Klub Zainteresowań Znaki Polecenia" wydaje, oprócz biuletynu pod tym tytułem, również informator Swiat Erek". W informatorze 73 mieszczane są bieżące wiadomości o działalności Klubu, o nowościach, ciekawostkach i osobliwościach polskich i zagranicznych znaków polecenia, a także o zmianach w sieci polskich placówek pocztowych i PNA. Prezentowane są również materialy z niektórych pokrewnych dziedzin filatelistyki, jak np. o przypadkach ciekawszych ostem- 132 plowań. Podawane są informacje o nowych nabytkach biuletynów zagranicznych, jakie Klub otrzymuje w wymianie od zaprzyjaźnionych stowarzyszeń z innych krajów. Do lutego 1995 ukazało się ogółem 14 numerów Świata Erek". Informator przeznaczony jest w zasadzie dla członków Klubu i zainteresowanych bibliotek. Zapytania o warunkach prenumeraty należy kierować grod adresem: Polski Związek Filatelistów, Zarząd Okręgu Warszawskiego, AL 3 Maja 12, skr. poczt. 104, Warszawa, z dopiskiem na kopercie Klub Znaki Polecenia" i dołączyć znaczek na odpowiedź. WIELKOPOLSKIE WIADOMOŚCI FILATELISTYCZNE Nr 21 Nr numer WWF, datowany październik 1994 r. jest poświęcony w całości WF Poznań - Hannoyer 1994". Wydanie dwujęzyczne po polsku i niemiecku. 24 stronice formatu AS. W numerze ponadto można znaleźć bardzo ciekawy artykuł Heinza Ifirgena Langwosta z Hanoweru pt. Transorma - prekursor elektronicznej rozdzielni przesylek". Numer 22 WWF, datowany grudzień 1994, 32 stronice formatu AS. W numerze poza wiadomościami organizacyjnymi można przeczytać m.in. o: - stemplach nadawczych Wągrowca i Rogoźna w I polowie XIX wieku - Wojciecha Muszyńskiego, - fałszywym stemplu Posen 2 h" - Andrzeja Komorowskiego, - historii Koła PZF w Zakładach H. Cegielskiego - Henryka Krysztofiaka, - zeszycikach znaczkowych - Gunnara Dahlwiga, - wrażeniach Ludwika K. Malendowicza ze ŚWF Philakorea'94", - nowych polonikach - pióra Władysława Alexiewicza. BIULETYN POLONUS Nr 469 W ostatnich dniach otrzymałem od kol. Alfreda Szabla z USA Bulletin oj the Polonus Philatelic Socjety". W sumie 4 stronice druku AS. W numerze informacje o wystawie Polpex'95", o nowych władzach PZF oraz artykuł Andrzeja S. Dembińskiego o znakachnpoztowych Londyńskiego Rządu Emigracyjn*. Artykul ten jest przedrukiem z brytyjskiego pisma Poliste Philatelic Review". Całość, mimo niewielkiej objętości, godna polecenia naszym ffiatelistom.