ISSN X Nr 3(227) ROLNICZE. marzec 2010 cena 3 zł. Ziemniaki i Arianie

Transkrypt

1 A k t u a l n o ś c i ROLNICZE marzec 2010 cena 3 zł ISSN X Nr 3(227) Ziemniaki i Arianie

2

3 O d redakcji Spis treści Sensy i nonsensy przestawiania wskazówek W marcu czeka nas kolejna zmiana czasu, tym razem na letni. Już na sam dźwięk słowa letni robi się cieplej na duszy, niestety, rzeczywistość nie jest tak różowa; będziemy musieli wstawać o godzinę wcześniej i znów w środku nocy zrywać się na dźwięk znienawidzonego budzika, biczować ciało zimną wodą i wlewać w siebie następną filiżankę kawy, by zechciało się pożegnać ze słodkim Morfeuszem i by stanęło oko w oko z mozołem dnia. Cóż ponownie pogrzebiemy w swoich zegarach biologicznych i to na własną odpowiedzialność, bowiem za wszelkie i ewentualne następstwa takiego majstrowania to nam właśnie przyjdzie zapłacić szwankującym zdrowiem. Zgoda, nikt do końca nie zna tej ceny i dlatego łatwo jest nam uwierzyć w same zyski, które tak właściwie wiążą się z dwoma (zaledwie!) miesiącami mniejszego zużywania prądu, bo w pozostałe dziesięć gdy dzień jest wystarczająco długi dodatkowa godzina nie wpływa już na wynik ekonomiczny. Próbowałam nawet dociekać, jakie i jakiego rzędu są te dwumiesięczne oszczędności? I czy ja i mój portfel wzięty tam został pod uwagę? Nie natrafiłam jednak na żadne dane, choć znalazłam wiele artykułów temu tematowi poświęconych, z których wynika, że nikt nigdy tak naprawdę nie przeprowadził bilansu zysków i strat. Energię i tylko energię dałoby się jakoś policzyć i zrobiono to, ale wyrywkowo i dla wybranych tylko dziedzin gospodarki. Natomiast nie ma rachunków ogólnych. Istnieją jedynie niepewne szacunki, które na dodatek nie są wcale jednoznaczne. Nie zdziwiłabym się, gdyby się okazało, że zmiany czasu w dzisiejszym, industrialnym świecie nie mają sensu. Że miały, ale dwieście lat temu, gdy na ten pomysł wpadł Benjamin Franklin. Obliczył on wtedy, że jeśli jesienią przestawione zostaną zegary do tyłu, to w samym tylko Paryżu gdzie był podówczas ambasadorem USA można by zaoszczędzić 30 mln kilogramów wosku rocznie. Pomysł Franklina nie został podchwycony. Dużo później w 1916 r. jako pierwsi zrealizowali go Niemcy. To był czas wojny i kryzysu. Potrzebna była energia do produkcji broni. Wprowadzono wtedy zakaz oświetlania mieszkań po zmroku. Ale czy dziś ktoś jeszcze chodzi spać z kurami? Raczej nie, zwłaszcza że najlepsze filmy lecą w telewizji o północy, a w porach jesiennych i zimowych już od szesnastej po południu świecimy światła w domach, a za rachunki potem słono płacimy. Dziś też pojawiła się całkiem spora grupa zawodów, które wykonywać trzeba niezależnie od umownie ustalonej godziny. A świat? Świat i funkcjonowanie w nim wymaga coraz lepszego zgrania się czasów w czasie; pamiętajmy o tym, że nie wszystkie kraje są wyznawcami takich ekonomicznych strategii (zresztą my też wiele razy powątpiewaliśmy, skoro kilkakrotnie w historii wycofywaliśmy dwuczasowość, by znów ją wprowadzić). I nie zazdroszczę nikomu podróżowania w te dni. A międzynarodowe wyjazdy biznesowe i inne, mogą okazać się kłopotem, bo nagle nie zgodzą się rozkłady jazdy. Lecz te straty też wliczamy w prywatne koszty. Już tak nas do tego przyzwyczajono. Elżbieta Musiał AKTUALNOŚCI 1. Postawiono na biogaz str Świńskie problemy rolników str Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności UE str. 4 TECHNOLOGIA 1. Timac Agro str Rzepak ozimy str Nawożenie kukurydzy str Przedsiewna uprawa roli pod zboża jare str Ziemniaki i Arianie str Pokonać konkurencję str Potas str. 14 EKOLOGIA 1. Chów kóz w gospodarstwie ekologicznym str Kompost - bezcenny nawóz str. 15 EKONOMIKA 1. Ceny targowiskowe w woj. świętokrzyskim str Stawki zwrotu akcyzy str Jeden wniosek str. 20 MECHANIZACJA i BHP 1. Alternator i jego usterki str Oleje silnikowe i ich oznaczenia str Bezpieczny przejazd na pole str. 26 NASZE PREZENTACJE 1. Jest taki ogród str. 27 OGRODNICTWO 1. Choroby i szkodniki porzeczki czarnej str ABC sadzenia drzewek owocowych str Seminaria warzywnicze str. 36 GOSPODARSTWO DOMOWE I AGROTURYSTYKA 1. Zioła, ziółka i przyprawy str Sekrety kulinarne str Rośliny bez tajemnic str. 46 FAKTY, WYDARZENIA, KOMENTARZE 1. Podsumowali badania ekologiczne str Ogólnopolski konkurs plastyczny str. 48 KLUBY 4H 1. Zimowisko w Murzasichlach str Debata nad przyszłością ruchu 4H w Polsce str. 50 DORADCA ODPOWIADA str. 53 ROZRYWKA str AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

4 A ktualności Postawiono na biogaz Szwecja Obecnie w Szwecji biogaz produkowany jest na niewielką skalę w 200 zakładach. Ma się to jednak zmienić i w ciągu trzech najbliższych lat aż 150 mln koron zainwestowanych zostanie w rozwój przemysłowej produkcji biogazu pozyskiwanego z odpadów produkcji zwierzęcej (np. z gnojowicy) oraz z przemysłu spożywczego. Bez takiego finansowego zastrzyku ze strony rządu, firmy nie byłyby w stanie podnieść swojej produkcji na wielką skalę. Uwaga ROLNICY! NOWE WNIOSKI... o przyznanie płatności za 2010 rok już trafiają do rolników! W tym roku na jednym formularzu wniosku rolnicy mogą wnioskować o przyznanie dziesięciu rodzajów płatności. Więcej na str. 20 Wielka Brytania Rząd Wielkiej Brytanii przeznaczył 10 mln funtów sterlingów na budowę zakładów przetwarzania biomasy na energię, które notabene są droższe od budowy konwencjonalnych zakładów wykorzystujących gaz i inne tradycyjne paliwa. Ale wg rozporządzenia Unii Europejskiej, we wszystkich krajach członkowskich już w 2020 r. wykorzystanie energii z odnawialnych źródeł ma stanowić 20% zużycia energii ogółem. Zatem już teraz postanowili inwestować, by jak przeliczyli energia z odnawialnych źródeł pokryła 32% zapotrzebowania na elektryczność i w 14% na produkcję ciepła. EM (wg inf. CBR) Świńskie problemy rolników Francuscy hodowcy świń żądają od rządu pomocy podaje w bieżących informacjach Centralna Biblioteka Rolnicza. Chodzi o rolników w Bretanii, gdzie w 6500 fermach hoduje się 56% francuskiego pogłowia trzody chlewnej i zatrudnia 31 tys. pracowników. Zadłużenie tych ferm stale rośnie, podczas gdy od dwóch lat ceny wieprzowiny spadają i tak w ciągu pierwszych ośmiu miesięcy 2009 roku zmniejszyły się z 1,192 do 1,106 euro/kg. Obliczono, że aby rolnicy mogli spłacić swoje zadłużenie, cena wieprzowiny powinna osiągnąć 1,35 euro/kg. EM (wg inf. CBR) Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej - program 2010 W dniu r. Agencja Rynku Rolnego rozstrzygnęła przetarg na dostarczenie gotowych artykułów spożywczych do magazynów organizacji charytatywnych w ramach programu Wspólnej Polityki Rolnej Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej realizowanego w 2010 roku. Oferty przetargowe złożyło 40 przedsiębiorców z Polski oraz z krajów UE. Z 29 przedsiębiorcami, którzy złożyli najkorzystniejsze oferty, Agencja podpisze umowy na dostawy do organizacji charytatywnych gotowych artykułów spożywczych. Będzie to 21 różnych artykułów spożywczych z 3 grup asortymentowych (zbożowe, mleczne i cukrowe). Towary będą dostarczane w okresie od marca do grudnia 2010 do magazynów uprawnionych organizacji charytatywnych tj.: Federacji Polskich Banków Żywności, Caritas Polska, Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej oraz Polskiego Czerwonego Krzyża. Organizacje będą dystrybuować otrzymane artykuły na terenie całego kraju za pośrednictwem swoich placówek. Według szacunków organizacji charytatywnych pomoc żywnościową otrzyma ok. 4 mln osób najuboższych. Polska uczestniczy w programie Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej od 2004 roku. Kwota środków przeznaczonych na realizację programu w Polsce wzrasta z roku na rok. Wartość środków przeznaczonych na realizację programu PEAD w Polsce: ,9 mln EUR tj.: 110,6 mln zł ,5 mln EUR tj.: 155,5 mln zł ,4 mln EUR tj.: 170,1 mln zł ,9 mln EUR tj.: 170,3 mln zł ,0 mln EUR tj.: 188,5 mln zł ,2 mln EUR tj.: 347,1 mln zł ,4 mln EUR tj.: 412,0 mln zł W 2010 roku w programie pomocy żywnościowej uczestniczy 19 państw członkowskich UE. Na realizację programu Komisja Europejska przeznaczyła towary z zapasów interwencyjnych i środki pieniężne o łącznej wartości 478 mln Euro. Z tego dla Polski Komisja Europejska przeznaczyła 97 mln Euro. Jest to druga co do wielkości wartość programu wśród państw UE. ARR Informacje na temat programu dostarczania nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej można uzyskać na stronie internetowej w Oddziałach Terenowych Agencji Rynku Rolnego lub w Telefonicznym Punkcie Informacyjnym ARR pod numerem: (0 22) TPI czynny jest od poniedziałku do piątku w godz. 8:00-16:00. Konsultantom można również zadawać drogą elektroniczną pytania dotyczące mechanizmów administrowanych przez ARR, korespondencję należy kierować na adres tpi@arr.gov.pl. 4 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

5 T echnologia Bloki mineralne EUROBLOC to doskonałe uzupełnienie dawki pokarmowej dla wysoko wydajnych krów. Zawierają pełen zestaw składników mineralnych umożliwiając uzupełnienie ewentualnych niedoborów w skarmianej paszy. U podstaw całego systemu leży tzw. prawo minimum Liebiga wykorzystanie całej dawki pokarmowej limitują składniki pozostające w minimum w tym przypadku mówimy o składnikach mineralnych. Najlepszym sposobem uzupełnienia ich niedoborów mogą być minerały podane w formie bloków do lizania. Umożliwiają one dostęp wszystkich zwierząt w stadzie bez ograniczeń i pobieranie soli mineralnych zgodnie z INDYWIDUALNYM zapotrzebowaniem. Wykorzystując naturalny mechanizm SAMOREGU- LACJI zwierzęta same optymalizują ilość pobranych składników. Bloki EUROBLOC zawierają w swoim składzie ponad 30 makroi mikroskładników oraz tzw. pierwiastki śladowe, które w odniesieniu do krów wysoko wydajnych, mogą być czynnikiem limitującym wydajność. Kolejny ważny składnik to kompleks CalseagritBiotech. Jest to unikalny dodatek produkowany tylko przez firmę Timac. CalseagirtBiotech stymuluje rozwój mikroflory żwacza poprawiając trawienie pasz objętościowych lepiej strawiona pasza to więcej mleka! Preparat ten posiada działanie buforujące, co pomaga utrzymać optymalne ph w żwaczu. Trzecia grupa składników bloków mineralnych EUROBLOC to bufory. Dodajemy dwa rodzaje związków buforujących, które uzupełniają tego typu substancje dodawane do paszy. Jak widać z powyższego bloki EUROBLOC w sposób kompleksowy wspomagają prawidłowe funkcjonowanie żwacza, a więc wpływają na najważniejszy, z punktu widzenia opłacalności produkcji mleka, proces wykorzystanie pasz objętościowych. Szczegółowych informacji na temat możliwości zakupu i stosowania udzielą państwu nasz doradca i dystrybutorzy: Artur Niedobit, tel.: Dystrybutorzy: ACM Agrocentrum Kielce, ul. Domaszowska 140, tel.: SADEX Okalina Tomasz Sadak; Okalina Wieś 22 tel.: marzec AKTUALNOŚCI ROLNICZE - 5

6 T echnologia Fot.: E. Musiał gdyż mineralizacja mocznika w okresie chłodów może być utrudniona. Dobrym nawozem jest również roztwór saletrzano-mocznikowy (RSM). Większe dawki tego nawozu należy wprowadzić do gleby za pomocą specjalnych rozlewaczy, aby nie poparzyć roślin. Mniejsze dawki RSM (35-40 kgn/ha) można także stosować w formie grubokroplistego oprysku. Orientacyjne dawki azotu w zależności od jakości gleb i przedplonu oraz spodziewanego plonu podaje tabela 1. AZOT - im wcześniej, tym lepiej RZEPAK OZIMY Piotr Witczak Pierwiastkiem najbardziej efektywnym w kształtowaniu plonu rzepaku jest azot, podstawowy składnik białek budulcowych i zapasowych. Jednak w okresie przedzimowym nawożenie tym składnikiem powinno być ostrożne, gdyż jego nadmiar powoduje wybujały rozwój roślin i wskutek tego znacznie osłabia ich zimotrwałość. Natomiast niedobór azotu przyczynia się do słabego rozwoju roślin powodując również zmniejszenie zimotrwałości roślin. Jesienne nawożenie azotowe jest uzależnione od przedplonu i tak: po dobrych przedplonach, takich jak strączkowe, wczesne ziemniaki, motylkowe drobnonasienne, można zrezygnować z nawożenia, po roślinach zbożowych kg/ha, jedynie po przyoranej słomie lub wysokim ściernisku należy zwiększyć dawkę azotu do około 60 kg/ha. Potrzeba nawożenia azotem znacznie wzrasta wraz z wiosennym ruszeniem wegetacji. Jest ono uzależnione od jakości gleb, przedplonu i wysokości spodziewanego plonu. Zaleca się dzielenie większych dawek azotu od 100 kg/ha na dwie części. Pierwszą z nich wysiewa się na przedwiośniu, jeszcze przed ruszeniem wegetacji (przy wczesnej wiośnie może to być koniec lutego początek marca). Drugą część trzeba wysiać do fazy początku pąkowania roślin, zanim gleba przeschnie w górnej warstwie (w razie suchej gleby lepiej jest zastosować nawożenie dolistne). Pierwszą dawkę można zastosować w formie saletrzanej (np. saletra amonowa), Gdy pobieranie azotu z gleby jest utrudnione (np. na skutek suszy), należy dokarmiać rośliny dolistnie mocznikiem. Rzepak, w zależności od fazy rozwojowej, dobrze znosi nawet 10-15% roztwór mocznika, do którego można dodać także mikronawozy. Najbardziej jednak efektywnym roztworem w przeliczeniu na zwyżki plonu nasion przypadające na 1 kg zastosowanego dolistnie azotu jest 12% wodny roztwór mocznika. Rzepak wymaga obfitego żywienia wszystkimi składnikami pokarmowymi, dlatego w pełni uzasadnione jest dodawanie do cieczy roboczej 5% siarczanu magnezu + wieloskładnikowego nawozu mikroelementowego przeznaczonego do dolistnego dokarmiania rzepaku. Pełną technologię wiosennego dolistnego dokarmiania rzepaku podano w tabeli AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

7 T echnologia Natomiast szczegółowe objawy niedoborów poszczególnych składników pokarmowych i sposobów ich usuwania podane są poniżej. Fot.: E. Musiał MIKROELEMENTY Magnez jego niedobór objawia się czerwienieniem liści, ciemnozielona pozostaje jedynie tkanka liściowa najbliżej nerwów, objawy niedoboru magnezu obserwuje się zwykle podczas chłodnej wiosny, kiedy to wskutek wychłodzenia gleby korzenie mniej efektywnie pobierają magnez. Można wtedy usunąć objawy niedoboru magnezu przez zastosowanie dolistnego dokarmiania roślin siarczanem magnezu w stężeniu nieprzekraczającym 5%. Najlepszą rozpuszczalnością odznacza się siedmiowodny siarczan magnezu zwany w praktyce solą gorzką. Jednak najlepszym sposobem jest systematyczne wapnowanie wapnem z odpowiednią zawartością magnezu. Siarka jest pobierana intensywnie w okresie od formowania pędów na wiosnę aż do początku kwitnienia. Jej niedobór powoduje plamiste żółknięcie liści pomiędzy nerwami, wzrost liści na szerokości ulega zaburzeniu. Liście stają się wąskie i długie. Większy niedobór tego składnika sprawia, że kwiaty są bladożółte, a nawet białe. Zjawisku temu towarzyszy również opadnie pąków kwiatowych. Łuszczyny mają barwę czerwonawą i kształt rzodkiewkowaty, Tabela 1. Jakość gleby i przedplonu a także zawierają małe ilości nasion. Niedobory siarki jesienią można usunąć, nawożąc łan superfosfatem prostym, siarczanem amonu lub gipsem. Jeśli niedobory siarki stwierdzamy wiosną, możemy je usunąć przez dolistne dokarmianie roślin siarczanem magnezu. Poziom uzyskiwanych plonów dt/ha kg N/ha Duża i b. duża Średnia Mała i b. mała Bor jego niedobór objawia się zniekształceniem i zasychaniem liści, zamieraniem pąka wierzchołkowego (zgorzel), zasychaniem i opadaniem pąków, kwiatów i łuszczyn, natomiast blaszka liściowa jest łyżeczkowato podwinięta ku dołowi i przebarwia się na kolor czerwono-fioletowy. Objawy niedoboru boru usuwamy poprzez dokarmianie dolistne nawozem z zawartością boru. Molibden jego braki w glebie objawiają się pękaniem blaszki liściowej i zaburzeniami we wzroście rzepaku mimo ich dobrego zaopatrzenia w azot. Główne nerwy liściowe bieleją, a blaszki liściowe wyginają się łyżeczkowato ku górze. Objawy niedoboru usuwamy poprzez dokarmianie dolistne nawozami z zawartością molibdenu. Tabela 2. Faza rozwojowa mocznik Składniki cieczy użytkowej Zawartość w % Siarczan magnezu jednowodny Siedmiowodny siarczan magnezu Nawóz dolistny mikroelementowy październik - 2,5 5 tak Rozpoczęcie wegetacji wiosennej 12 2,5 5 tak Wysokość roślin cm 12 2,5 5 - Faza zielonego zwartego pąka tak 7 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

8 T echnologia Nawożenie kukurydzy Kukurydza jest zbożem o dużych wymaganiach pokarmowych wobec stanowiska i dużych wymaganiach cieplnych. Równomierne wschody kukurydzy uzyskuje się dopiero w temperaturze C, ale kiełkuje w temperaturze 6 0 C, wytrzymując przymrozki do 3 0 C. Lubi temperatury powyżej 16 0 C, a najlepiej około 22 0 C. Od kwitnienia do dojrzewania ma mniejsze wymagania cieplne. Jest rośliną o stosunkowo małych wymaganiach wodnych w porównaniu do innych zbóż, jednak na wyprodukowanie tak dużej masy plonu (2-krotnie wyższego niż klasyczne zboża) potrzebuje dużo wilgoci. Mając bardzo głęboki i silnie rozwinięty system korzeniowy, potrafi dobrze znosić okresowe niedobory wody. Największe potrzeby wodne wykazuje w okresie kwitnienia, czyli w lipcu i na początku sierpnia. Kukurydza nie lubi gleb podmokłych, zimnych, bardzo ciężkich, ilastych i suchych. Udaje się na glebach lekkich oraz torfach niskich, gdzie dość często występuje niedobór miedzi i należy o tym pamiętać przy ustalaniu dawek nawozowych. Może być uprawiana na glebach kompleksów pszennych i żytnich (klasa I - IVa), zbożowo-pastewnych oraz górskich, pszennych i zbożowych. Na słabszych glebach, w wysokiej kulturze nie powinno się stosować uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powinna mieć uregulowany odczyn ph powyżej 5,3 i zawierać jak najwięcej próchnicy oraz co najmniej średnią zawartość przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu. Grzegorz Klusek W okresie wiosennym, niszcząc kiełkujące chwasty, należy ograniczyć uprawki unikając strat wody. Wyrównać pole włóką lub broną, zastosować przedsiewne dawki nawozów przykrywając je broną z wałem strunowym. Wysiew ziarna powinien być przeprowadzony możliwie jak najwcześniej, w drugiej połowie kwietnia. Kukurydza im wcześniej jest zasiana, tym dłuższy ma okres wzrostu wegetatywnego (do kwitnienia), lepiej się ukorzeni i rozrośnie, co przekłada się na poziom plonowania. Mimo że kukurydza jest zbożem, to wymagania pokarmowe wobec stanowiska ma duże, porównywalne z burakami cukrowymi. Wysoki plon powyżej 8 t/ha jest możliwy, lecz tylko pod warunkiem bardzo dobrego zaopatrzenia łanu w pierwszej kolejności w potas, a w drugiej w fosfor i magnez. Zapotrzebowanie na te składniki wzrasta wraz z rosnącym plonem ziarna, przy jednocześnie zaznaczonym wzroście produktywności jednostki pobranego przez roślinę azotu. Kukurydza pobiera duże ilości składników pokarmowych, jest rośliną, której się nie przenawozi. Z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 32 kg azotu (N), 14 kg fosforu (P 2 O 5 ), 38 kg potasu (K 2 O), 10 kg wapnia (Ca), 10 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S) oraz 11 g boru (B), 14 g miedzi (Cu), 110 g manganu (Mn), 0,9 g molibdenu (Mo) i 85 g cynku (Zn). Wykazuje dużą wrażliwość na niedobór cynku, średnią na niedobór boru i miedzi. Kukurydza bardzo efektywnie wykorzystuje azot z zasobów glebowych, pod warunkiem optymalnego zaopatrzenia w fosfor, potas i magnez, które to pierwiastki decydują o sprawności jej gospodarki wodnej. Wszystkie te trzy pierwiastki kształtują warunki pobierania azotu z gleby, od początku wegetacji aż do fazy dojrzałości wodnej ziarniaków. Ważne dla przyszłego plonu są warunki wzrostu w pierwszym okresie wegetacji do fazy 6-7 liścia, w którym powstaje jego pierwotna struktura. W tym okresie roślina wymaga dobrego zaopatrzenia w azot, czego potwierdzeniem jest brak jakichkolwiek przebarwień na liściach. Druga faza krytyczna pojawia się w okresie intensywnego wzrostu wydłużeniowego, który zachodzi w okresie od 8-15 liścia. Niedobór azotu nie zawsze wynika z fizycznego braku składnika, lecz często z niedostatecznego odżywienia roślin potasem, którego niedostatek prowadzi do zbyt wolnego wzrostu i karłowatego pokroju roślin. Uprawiając kukurydzę, na samym początku należy wykonać analizę zasobności gleby w przyswajalny potas. Zgodnie z wymaganiami tej rośliny, zasobność powinna mieścić się na poziomie nie mniejszym niż górny zakres zasobności średniej. Zasobność krytyczna potasu dla kukurydzy to zawartość co najmniej 18 mg/100 g gleby. W początkowych fazach rozwoju kukurydza pobiera azot w niewielkich ilościach, intensywniej dopiero w lipcu i sierpniu. Biorąc pod uwagę wysoką temperaturę w tym okresie, sprzyjającą uwalnianiu z gleby (mineralizacji) dużej ilości azotu, możemy przyjąć dawkę azotu na każdą 1 tonę ziarna na poziomie 15 kg N na glebach zasobnych dobrze nawożonych, a do 20 kg N na stanowiskach słabszych. Ustalając plon ziarna na poziomie 8 t/ha, należy więc zastosować 8 x 15 = 120 kg N/ha do 8 x 20 = 160 kg N/ha. Ze względu na początkowy wolny wzrost kukurydzy, przedsiewnie stosować należy 50% planowanej dawki azotu najlepiej w formie nawozów wieloskładnikowych i mocznika, saletry amonowej lub saletrzaku. Do nawożenia kukurydzy najlepszym nawozem azotowym jest mocznik. Początkowo niskie temperatury i powolny jeszcze wzrost roślin, a w związku z tym wolniejsze pobieranie azotu powodują, że azot z mocznika jest dłużej dostępny. Pozostałą część azotu stosować pogłównie, kiedy wysokość roślin umożliwia jeszcze wykonanie tego zabiegu od fazy 5-7 liścia. Kukurydza najintensywniej pobiera azot od fazy przed kwit- 8 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

9 T echnologia Tabela 1. Współczynniki do przeliczania ilości składników pobieranych z plonem kukurydzy na dawki nawozów fosforowych i potasowych nieniem aż do fazy wytwarzania kolb. Pogłównie stosować azot na suche rośliny, tylko w formie mocznika. Stosowanie pogłównie saletry amonowej powoduje uszkodzenie (poparzenie) roślin. Poza nawożeniem doglebowym kukurydza dobrze reaguje na dokarmianie dolistne azotem w postaci 6% roztworu mocznika z magnezem i mikroskładnikami. Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne, gdy nawozy są dobrze wymieszane z cm warstwą gleby. Nawozy wieloskładnikowe stosować najlepiej pod orkę jesienną lub na glebach lżejszych pod wiosenne uprawki przedsiewne, 7-14 dni przed siewem kukurydzy. Znając potrzeby pokarmowe, należy określić potrzeby nawozowe kukurydzy. Aby obliczyć jaką dawkę nawozów fosforowych i potasowych należy zastosować, trzeba znać zasobność gleby w przyswajalne formy fosforu i potasu oraz przewidywany plon. Korzystając z współczynników wykorzystania nawozów, możemy obliczyć potrzeby nawozowe. Przykładowo przy przewidywanym plonie 8 ton ziarna kukurydzy z ha i wysokiej zasobności gleby w P oraz bardzo wysokiej w K należy zastosować: 8 x 14 kg P 2 O 5 x 0,5 = 56 kg P 2 O 5 8 x 38 kg K 2 O x 0,3 = 91 kg K 2 O Jeżeli nie jest znana zasobność gleby, należy stosować dawki nawozowe jak dla zasobności średniej (do czasu wykonania analizy gleby). Dużą rolę w budowaniu plonu kukurydzy i efektywnym wykorzystaniu składników pokarmowych, głównie azotu, odgrywa cynk. Zastosowanie cynku w fazie 4-5 liścia stymuluje wzrost systemu korzeniowego kukurydzy, zwiększając bryłę korzeniową i objętość gleby eksploatowanej przez rośliny. W konsekwencji kukurydza zwiększa pobieranie składników mineralnych, efektywniej gospodaruje wodą, zawiązuje więcej ziarniaków, dłużej wiąże dwutlenek węgla, co zwiększa masę ziarna. Cynk podnosi również odporność roślin kukurydzy na infekcję chorób grzybowych. W sytuacji, Klasa zasobności gleby Bardzo mała Mała Średnia Wysoka Bardzo wysoka Fosfor 2,5 1,9 1,0 0,5 0,3 Potas 1,4 1,2 1,0 0,8 0,3 9 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 gdy nie prowadzono nawożenia cynkiem, należy zastosować nawozy dolistne o szybkim działaniu, zawierające cynk w formie chelatu. Duże wahania plonów kukurydzy w Polsce tkwią w braku traktowania tej wymagającej rośliny jak klasycznego zboża, do tego tolerującego gleby lekkie o jednocześnie niskiej zasobności w potas, a w dodatku o niskim odczynie. Fot.: P. Miler Przedsiewna uprawa roli pod zboża jare Krystyna Klimont Uprawa roli wczesną wiosną zależy od stanu pola. Zależnie od rodzaju przedplonu jesienią wykonuje się tylko orkę przedzimową lub podorywkę i orkę. Samą tylko orkę przeprowadza się po przedplonach późno schodzących z pola, po burakach lub ziemniakach, lub poplonach ścierniskowych. Po przedplonach zbieranych w sierpniu wykonuje się podorywkę, a dopiero późną jesienią orkę przedzimową. Jeśli przedplon schodzi z pola w lipcu lub w sierpniu, to do wykonania orki przedzimowej pozostaje okres 2-3 miesięcy. Okres ten można wykorzystać na uprawę poplonu lub na przeprowadzenie podorywki i mechaniczne zwalczanie chwastów szczególnie perzu. Rola niezaorana przed zimą źle magazynuje wodę. Głębokość orki przedzimowej trzeba uzależnić od przedplonu Po roślinach wieloletnich i kukurydzy powinna być wykonana na większą głębokość (25-30 cm). Po roślinach okopowych orka może być płytsza (15-20 cm). Uproszczenie uprawy przedzimowej po roślinach okopowych i ograniczenie się tylko do bronowania nie jest wskazane. Jeżeli z różnych względów nie wykonano w gospodarstwie orki przedzimowej, konieczne jest wykonanie orki wiosennej na średnią głębokość. Zabieg ten zwiększa parowanie wody, co wiąże się z przesuszeniem roli i zawsze opóźnia siew zbóż jarych. Po orce pole należy natychmiast zabronować. Zabiegi wiosenne powinny glebę spulchniać, ale jej nie przesuszać. Trzeba więc wykonać tylko te, które są konieczne. Wiosenną uprawę roli rozpoczyna się od włókowania lub bronowania. Zabiegi te zmniejszają parowanie i przyśpieszają jej ogrzewanie. Na glebach lżejszych najlepiej jest pole dwukrotnie zabronować i już można przystąpić do siewu.

10 T echnologia Obowiązuje na nich zasada, że im gorsze są warunki, tym bardziej należy upraszczać ich uprawę. Trudniejsze są do uprawy gleby ciężkie i bardzo ciężkie. Tu brona nie spulchnia dostatecznie wierzchnich warstw gleby i dlatego należy wykonać inny zespół uprawek przedsiewnych. Gdy tylko przeschną grzbiety skib, rolę należy zawłókować ukośnie do kierunku orki. W następnej kolejności najkorzystniej jest zastosować zestaw uprawowy, składający się z kultywatora o wąskich łapach oraz wału strunowego. Do częstych błędów popełnianych przez rolników należy za wczesne rozpoczynanie prac polowych przy nadmiernym uwilgotnieniu gleby lub zbyt późne przy glebie za bardzo przesuszonej, zbyt głębokie spulchnienie gleby oraz stosowanie zbyt aktywnych narzędzi na glebach lekkich. Wiele korzyści daje stosownie agregatów uprawowych. Najważniejsze z nich to: skrócenie czasu wykonania uprawek, co pozwala na większą możliwość wykonania ich w optymalnym terminie, przyczynia się to do lepszej jakości uprawy, pozwala na oszczędność zużycia paliwa i kosztów robocizny. Prawidłowo przygotowane pole przez agregat uprawowy bądź uprawowo siewny, powinno zapewnić położenie nasion na odpowiednio zagęszczone podłoże, na prawidłową głębokość 2 do 4 cm. Zbyt płytko wysiane nasiona są narażone na negatywne czynniki zewnętrzne (ptaki, brak wilgoci), zaś zbyt głęboki wysiew opóźnia wschody i tworzy mniej korzystną strukturę siewki, co w efekcie daje mało liści i słabsze krzewienie. Sam termin siewu zbóż jarych zależy od możliwości wjechania w pole. Gatunkiem najbardziej reagującym na opóźnienie siewu ze wszystkich zbóż jarych jest owies. Wiąże się to z dużym zapotrzebowaniem tego gatunku na wodę. Przy wczesnym siewie owies korzysta z zimowych zapasów wody w glebie i jest mniej atakowany przez choroby i szkodniki. Możliwie jak najwcześniej należy siać pszenicę jarą, wówczas silnie rozwija ona system korzeniowy, dzięki czemu zmniejsza się jej wrażliwość na niesprzyjające warunki pogody. Najmniej wrażliwym gatunkiem na opóźnienie siewów jest jęczmień jary. Opóźniony siew źle wpływa na jakość ziarna jęczmienia browarnego. W przypadku późnej wiosny racjonalne jest wysiewanie tego gatunku kosztem innych zbóż pastewnych. Z i e m n i a k i i A r i a n i e W świadomości wielu osób wciąż pokutuje niesłuszne przekonanie, że ziemniaki mają małą wartość odżywczą i są tuczące. Ziemniaki mają większe znaczenie w żywieniu człowieka, niż się to powszechnie ocenia. Wysoka wartość żywieniowa ziemniaków wynika przede wszystkim z zawartości skrobi, białka, kwasu askorbinowego (witaminy C) i składników mineralnych. Głównym składnikiem ziemniaków jest skrobia, która decyduje o ich wartości energetycznej. Ziemniaki jadalne zawierają na ogół nie więcej niż % skrobi. Dzięki niskiej zawartości skrobi oraz niewielkiej zawartości tłuszczów (ok. 0,1%) zaliczane są do produktów niskokalorycznych. Wartość energetyczna 100 g ziemniaków wynosi około 70 kcal i jest kilkakrotnie mniejsza niż 100 g ryżu ( kcal), Grzegorz Klusek kaszy ( kcal), makaronu ( ), pieczywa pszennego ( kcal), szynki (389 kcal) czy polędwicy (136 kcal). Wartość energetyczna 100 g frytek ( ) jest ponad 3-krotnie większa, a chipsów ( ) ponad 7-krotnie większa niż ziemniaków nieprzetworzonych. Podczas gotowania ziemniaków następuje rozluźnienie i skleikowanie skrobi, przez co zwiększa się dostępność enzymów trawiennych, i w tej formie jest łatwo i szybko trawiona. Ziemniaki należy spożywać bezpośrednio po przygotowaniu, ponieważ po schłodzeniu ugotowanych ziemniaków skrobia odzyskuje swoją strukturę i ulega zmianie w formę nierozpuszczalną i oporną na działanie enzymów trawiennych, nieprzyswajalną przez nasz organizm. Ilość nieprzyswajalnej skrobi zwiększa się przy kolejnym schładzaniu i odgrzewaniu ziemniaków. Fot.: P. Miler 10 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

11 T echnologia Duże znaczenie ma zawartość błonnika pokarmowego, około 2,5%, który ułatwia trawienie i poprawia perystaltykę jelit, przez co ułatwia usuwanie niestrawionych resztek pokarmu i szkodliwych produktów przemiany materii. Spożycie 200 g ziemniaków pokrywa do 11% dziennego zapotrzebowania na błonnik. Ważnym składnikiem bulw ziemniaka jest białko o dużej wartości biologicznej i jako jedno z nielicznych białek roślinnych odpowiada wartości białka zwierzęcego. Zawiera wszystkie aminokwasy egzogenne (leucyna, lizyna, fenyloalanina, metionina), które muszą być dostarczone z pokarmem, ponieważ w organizmie człowieka nie są syntetyzowane. Typowy posiłek z 200 g gotowanych ziemniaków dostarcza około 9% wskazanego dziennego zapotrzebowania na białko. Ziemniaki to główne źródło witaminy C, pokrywające dzienne zapotrzebowanie człowieka na tę witaminę prawie w 50%, a także na witaminy B 1 i PP w 15%, B 6 w 25%, kwas pantotenowy i kwas foliowy w 10%. Głównym składnikiem mineralnym bulw ziemniaka jest potas, który odgrywa ważną rolę w gospodarce jonowej i wodnej organizmu człowieka. Spożycie 200 g gotowanych ziemniaków pokrywa do 30% dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek. Ziemniaki pokrywają także częściowo zapotrzebowanie naszego organizmu na magnez i żelazo w 15%, fosfor i miedź w 12% oraz na jod w 20%. Mogą też dostarczać znaczących ilości selenu. Aby uniknąć dużych strat witamin i składników mineralnych, ziemniaki należy obierać jak najcieniej, nie przetrzymywać długo w wodzie przed gotowaniem, gotować w możliwie małej ilości wody i wkładać je do wrzącej wody. Najlepiej zachowują swoją wartość odżywczą i dietetyczną gotowane na parze lub w mundurkach. Już w dalekiej przeszłości znane były właściwości lecznicze ziemniaków. Dzięki nim w Europie wyeliminowano szkorbut, chorobę, która do pojawienia się ziemniaków występowała masowo. Ze względu na dużą zawartość potasu, dieta ziemniaczana zalecana jest w chorobach przewodu pokarmowego, w przewlekłej niewydolności nerek i przy nadciśnieniu tętniczym. Dodatkowo reguluje trawienie, leczy wrzody żołądka i dwunastnicy, poprawia pracę jelit, przyspiesza wydalanie nadmiernej ilości płynów z organizmu i ułatwia Fot.: E. Musiał pracę serca. W medycynie ludowej sok z tartych ziemniaków stosowano na złagodzenie bólu przy nadkwaśności żołądka. Lecznicze okłady z ziemniaka stosowano przy chorobach skóry, przy oparzeniach, a papkę z gotowanych ziemniaków i mleka na poprawę cery i wygładzenie skóry rąk....arianie byli też pionierami w zakresie uprawy ziemniaków......po upadku Arian i rozwiązaniu Akademii zniknął z Rakowa ziemniak, dopiero blisko 150 lat później przypomniano sobie w Polsce o tej uprawie... Przez wiele lat ziemniaki odgrywały ważną rolę w codziennej diecie każdego Polaka. Chociaż wielu z nas nie wyobraża sobie obiadu bez ziemniaków, to w ostatnich latach obserwuje się zmniejszenie ich spożycia. Ta często niedoceniana roślina miała w swojej historii różne koleje losu, wzloty i upadki, które wiążą się nierozerwalnie z województwem świętokrzyskim i Arianami. To właśnie Arianie, nie tylko założyli Akademię Rakowską, znaną w Europie z wysokiego poziomu nauczania i tolerancji (Sarmackie Ateny), ale wprowadzili do uprawy ziemniaki w Dębnie i Rakowie. Stało się to za sprawą braci Jana i Krzysztofa Szlichtyngów, z których pierwszy był pedagogiem, teologiem i biblistą, wykładowcą Akademii, a drugi jej absolwentem, późniejszym pastorem i teologiem. W czasie funkcjonowania Akademii ( ), Dębno było liczącą się osadą (dzisiaj wieś), a Raków znanym, prężnym liczącym ok. 15-tysięcy mieszkańców miastem. Po upadku Arian i rozwiązaniu Akademii zniknął z Rakowa ziemniak, dopiero blisko 150 lat później przypomniano sobie w Polsce o tej uprawie. Wypędzeni Arianie osiedli w Prusach Książęcych, byli prekursorami różnych rozwiązań gospodarczych wyprzedzających epokę. Znajomość geodezji i praktyczna realizacja zadań z dziedziny kartografii pozwoliła im na opracowanie projektów budowy kanałów mazurskich. Prace inżynieryjne w tym zakresie prowadzili: Józef Naronowicz-Naroński, Samuel Suchodolec (Suchodolski) i Jan Władysław Suchodolski. Wiedza przywieziona z Niderlandów pozwoliła im na upowszechnienie wiatraków holendrów. W 1946 r. na terenie Warmii i Mazur było jeszcze 95 wiatraków, w tym 14 koźlaków, 20 paltraków i 61 typu holenderskiego. Arianie byli też pionierami w zakresie uprawy ziemniaków, pierwsi w Polsce uprawę ziemniaków wprowadzili w Szlichtyngowie na Sądecczyźnie. Po banicji Arian z Polski znajomość uprawy tej rośliny przewieźli na teren Prus. Ziemniaki uprawiane były już w folwarkach szlacheckich i gospodarstwach chłopskich, gdy król Prus, Fryderyk II Wielki, nakazał uprawę tej rośliny. Nie jest dziś co prawda Raków potęgą w produkcji ziemniaka, ale corocznie jesienią, już od lat, odbywa się w Dębnie Dzień Pieczonego Ziemniaka, przypadający w dniu św. Tekli AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

12 T echnologia POKONAĆ KONKURENCJĘ walka o opłacalność produkcji mleka i mięsa Krystyna Wieczorkiewicz Marzec to dla hodowców bydła ostatni miesiąc na podsumowania, przemyślenia i planowanie. Mija czas zimowy i niebawem rozpoczną się pierwsze prace polowe. Kończy się również rok kwotowy 2009/2010. W tym też miesiącu, zgodnie z prawami natury, zaczyna się nasilenie wiosennych wycieleń. Mimo że hodowcy mają nieco więcej czasu, to jednak powinni go poświęcić produkcji zwierzęcej i związanej z nią dokumentacji. Przypomnę, że od r. obowiązują zasady wzajemnej zgodności dotyczące Obszaru A, tj. wymogów z zakresu ochrony środowiska oraz identyfikacji i rejestracji zwierząt, co też ma duży związek z opłacalnością produkcji. W okresie jesienno-zimowym odbywało się wiele konferencji zorganizowanych przez instytucje i jednostki pracujące na rzecz rozwoju rolnictwa i hodowli. Wiele z nich dotyczyło chowu bydła i tematyki związanej z poprawą opłacalności produkcji mleka i wołowiny. Z analizy różnych prognoz cenowych wynika, że choć hodowcy mleka najgorsze mają już za sobą, to jednak na wzrost cen mleka nie mają co liczyć. Jak już wielokrotnie podkreślałam na łamach Aktualności, hodowcy mają niewielki wpływ na cenę wyprodukowanych surowców. Dyktują ją głównie przetwórcy i pośrednicy. Celem mojego artykułu nie jest jednak odbieranie nadziei naszym hodowcom, ale motywacja do działania i poszukiwania rozwiązań poprawiających opłacalność, by przetrwać kryzys i wygrać z konkurencją. Choć walka jest trudna Fot.: K. Wieczorkiewicz i nierówna, to przy wspólnym działaniu i wytrwałości jest to możliwe. Z pewnością wygrają ją Ci, którzy wyprodukują tanio i dobrze, a żywność będzie zdrowa i bezpieczna, gdyż tylko o taki produkt warto zabiegać. Najpewniejszą drogą poprawy opłacalności produkcji jest minimalizacja jednostkowych kosztów produkcji i temu chcę poświęcić ten artykuł. Jak to osiągnąć? Przede wszystkim należy zacząć od siebie i swojego gospodarstwa, w myśl powiedzenia: jak umiesz liczyć, to licz na siebie. Tak się składa, że w całym łańcuchu od pola do stołu, każdy ma swój interes, a jednak od myszy do cesarza wszyscy żyją z gospodarza. W interesie hodowcy powinno być, by tanio wyprodukować, a drogo sprzedać, ale tu zaczynają się schody, które trzeba bezpiecznie pokonać. Pokonają je Ci hodowcy, którzy będą prowadzić działalność w oparciu o szeroką wiedzę i rozsądne planowanie. Obecnie jest duża dostępność różnych wspaniałych technologii produkcji ułatwiających i usprawniających organizację pracy oraz możliwości kredytowania i korzystania z różnych funduszy pomocowych. To dobrze, ale jest jeden podstawowy warunek, trzeba je umiejętnie wykorzystywać, aby zachować opłacalność produkcji, a nie zostać bankrutem. Nie od dziś wiemy, że im nam się lżej pracuje i żyje, tym nas to więcej kosztuje. I nie tylko o pieniądze tu chodzi, ale i o obawy o środowisko i o ogólnie pojętą przyszłość. Dobrze jest, jeśli znajdujemy na to pokrycie. Zasady te obowiązują również w produkcji. Jeśli w 100% zmechanizujemy naszą produkcję i to maszynami najwyższej klasy, to braknie dla nas pracy w gospodarstwie, nie mówiąc o domownikach. Trzeba więc będzie powiększać skalę produkcji, o ile jest taka możliwość (głównie chodzi o zasoby ziemi), lub poszukiwać dodatkowego zarobkowania, bo utrzymanie rozbudowanego parku maszynowego nie w pełni wykorzystanego drogo kosztuje. Trzeba więc mieć to wszystko na względzie, modernizując nasze gospodarstwa, zwłaszcza te średniej wielkości, aby ich nie przeinwestować. Pomijając sprawy odpowiedniego wyposażenia technologicznego, na które w ostatnim czasie rolnicy wydają najwięcej środków finansowych, w każdym gospodarstwie drzemią jeszcze spore 12 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

13 T echnologia rezerwy, po które należy sięgnąć. Mam tu na myśli wyeliminowanie wszystkich błędów i decyzji, które negatywnie rzutują na opłacalność. Najczęściej jest tak, że hodowca sam ich nie widzi, bo się już do pewnego stanu przyzwyczaił. Natomiast ktoś z zewnątrz może od razu zasugerować inne, może lepsze i tańsze, rozwiązania i innowacje. Kto pyta, nie błądzi, a jak wynika z obserwacji, hodowcy popełniają dużo błędów właśnie inwestycyjnych, które później odbijają się ujemnie na produkcji i dochodzie. Przykład dość częsty układ obory wolnostanowiskowej uniemożliwiający lub komplikujący podział na odpowiednie grupy technologiczne. Uczenie się na swoich błędach i wszelkie poprawki niestety wiele kosztują. Uczmy się więc na cudzych błędach i ostrzegajmy innych. Dziś w dobie silnej konkurencji, aby utrzymać się na rynku i mieć godziwy zysk, potrzeba ciągle zdobywać szczegółową wiedzę (fachową i prawną) i stale ją uaktualniać. Najtrudniej nadążyć za zmianami prawnymi. Wszelkiego rodzaju nowelizacje i zmiany prawne postępują w kolosalnym tempie, a mają ogromny wpływ na organizację pracy i efekty produkcyjne. Dlatego niezbędna jest współpraca z odpowiednimi doradcami, najlepiej niezależnymi, gdyż oni są w stanie doradzać obiektywnie. Jak już wyżej wspomniałam, w każdym gospodarstwie występują mniejsze lub większe możliwości poprawy opłacalności. Analizując poszczególne ogniwa produkcyjne, znajdziemy punkty krytyczne, którym należałoby się przyjrzeć i wyciągnąć wnioski. Najważniejsze i mające największy wpływ na opłacalność to: dobór rasy i żywienie, rozród, zdrowotność, dobrostan i profilaktyka. Te wszystkie czynniki są ze sobą powiązane i zależne bezpośrednio lub pośrednio; wprost proporcjonalnie wpływają rasa, żywienie, dobrostan i profilaktyka. Im bowiem rasa bardziej szlachetna i wydajna, tym też bardziej wymagająca pod względem żywienia, dobrostanu i profilaktyki. Praktycznie tu nie powinno być żadnych błędów i zaniedbań. Niestety, w praktyce nie zawsze tak jest, stąd zaburzenia rozrodu i zdrowotności. Mamy dziś taką sytuację, że brakowanie krów, i to tych najlepszych, bije rekordy (35 40%). Wprawdzie krowy wysokowydajne są genetycznie słabsze pod względem zdrowotności i płodności, ale w Fot.: K. Wieczorkiewicz powiązaniu z błędami żywieniowymi i utrzymania to się wszystko potęguje. Doszło do takiej sytuacji, że krowa wysokowydajna jest użytkowana 2,5 laktacji, a nie chociażby 5 czy 6 i więcej, co jest realne. Nasze krowy rodzime były użytkowane 10 i więcej laktacji. Niedostosowanie rasy do warunków siedliskowo-bytowych powoduje niepotrzebne koszty leczenia, inseminacji i wysokiego brakowania. Jak tak dalej pójdzie, to niedługo zacznie nam brakować cieląt. Tak więc żywienie i utrzymanie krów wysokowydajnych jest bardzo skomplikowane, podobnie jest z rozrodem. Najtańszy i najprostszy system produkcji mleka i wołowiny, o lansowanych dziś walorach prozdrowotnych, to jest żywienie pastwiskowe i tradycyjne z odpowiednim doborem ras. Niestety u nas zaczyna dominować całoroczne utrzymanie krów wysokowydajnych w oborach i z całorocznym żywieniem kiszonkami i sianokiszonkami. Przy tym systemie żywienia i utrzymania należy szczególnie zadbać o prawidłowe kierowanie rozrodem. Zarządzanie stadem i kierowanie rozrodem jest też bardzo ważne przy bydle mięsnym, a zwłaszcza krowach mamkach, bo tu ciele i jego przyrosty stanowią główny dochód z produkcji. Ponieważ jest to bardzo ważny dla opłacalności produkcji temat, a zarazem szeroki i skomplikowany, przedstawię go w następnym numerze Aktualności. Żywienie bydła przedstawiłam szczegółowo w broszurze Wskaźniki prawidłowego żywienia i użytkowania krów i zachęcam zainteresowanych do zapoznania się z nią. Zapraszam wszystkich do współpracy nad poszukiwaniem wspólnych dróg poprawy opłacalności naszej produkcji zwierzęcej. Apeluję do wszystkich producentów, pośredników i konsumentów promujmy nasze produkty, gdzie i jak tylko się da. Odpowiednie działania i promocja może wpłynąć na większe spożywanie mleka i naszych wyrobów mleczarskich. Tak więc: producenci i hodowcy mają za zadanie wyprodukować tanio i dobrze zdrową i bezpieczną żywność, a my służymy im naszym doradztwem, przetwórcy tanio i bezpiecznie ją przetworzyć i wprowadzić na rynek, konsumenci kupować nasze produkty i spożywać je w większych ilościach. To jednak w dużej mierze zależeć będzie od wielu decyzji naszych decydentów. Wszyscy mają wiele do zrobienia, aby nasze produkty dominowały na naszych stołach, a hodowcy i producenci mieli zysk i nadzieję AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

14 T echnologia P O T A S ważny element nawożenia Krzysztof Domagała W ostatnich latach nastąpił znaczny wzrost cen nawozów mineralnych, szczególnie potasowych. W 2008 r. poziom nawożenia wynosił 132 kg NPK/ha, w tym ok.33 kg K 2 O/ha. Ten poziom nawożenia potasem może pokryć ok. 30% zapotrzebowania pokarmowego roślin, a w przypadku roślin o wysokich wymaganiach odnośnie potasu (rzepak, burak, ziemniak, kukurydza) jedynie ok. 15%. W woj. świętokrzyskim gleb o niskiej i bardzo niskiej zasobności w potas jest 60%. Najbardziej ubogie w potas są gleby w powiatach skarżyskim, koneckim, staszowskim (gleby lekkie o małym kompleksie sorpcyjnym). Niskie nawożenie i niska zasobność gleb w potas negatywnie wpływają na poziom i jakość plonów. Potas ma duże znaczenie dla roślin: aktywuje enzymy w procesie fotosyntezy, bierze udział w syntezie białek, witamin, celulozy, reguluje gospodarkę wodną rośliny, uczestniczy w powstawaniu skrobi w produkcji i dystrybucji cukrów, korzystnie wpływa na rozwój systemu korzeniowego, dobre zaopatrzenie w potas poprawia zimotrwałość oraz zmniejsza podatność na choroby i szkodniki, zwiększa zawartość witamin, białek i tłuszczów, podnosi odporność na wyleganie zbóż, pozytywnie wpływa na tworzenie ziarna i na masę tysiąca ziaren. Objawami niedoboru potasu na roślinach są najpierw zahamowanie wzrostu i rozwoju roślin, później zaś utrata turgoru i szybsze więdnięcie w warunkach stresu wodnego. Przy głębokim deficycie powstają charakterystyczne objawy. Od wierzchołków i brzegów starszych liści postępują chlorotyczne, żółte przebarwienia, a później nekrotyczne żółto brązowe plamy. Liście więdną, obumierają i opadają. Niedobór potasu w roślinach prowadzi do: mniejszej zawartości chlorofilu, słabszego wykształcenia tkanki mechanicznej i epidermy, co zwiększa skłonność do wylegania roślin oraz podatność na zakażenie grzybami, mniejszej odporności na niedobory wody i odporności na suszę, mniejszej odporności na mrozy, słabszego krzewienia się roślin, obniżenia zawartości cukrów złożonych (sacharozy, skrobi) w nasionach, korzeniach, bulwach, wzrostu zawartości cukrów prostych, np. w bulwach ziemniaka, co przyczynia się do ciemnienia miąższu, pogorszenia jakości białka, wzrostu zawartości związków azotu niebiałkowego, tj. amidów, wolnych aminokwasów, amin azotu amonowego i azotanów. Zapotrzebowanie pokarmowe roślin w kg K 2 O/1 tonę plonu wynosi: Pszenica kg, Jęczmień 26-36, Kukurydza na ziarno 32-42, Groch 20-30, Rzepak 50-70, Burak cukrowy 6-9, Ziemniak 6-8, Trawa 2,5-4,0. Źródłem potasu dla roślin są nawozy naturalne i mineralne oraz potas glebowy. Zawartość potasu w nawozach naturalnych wynosi: obornik 0,7% K 2 O, gnojowica 0,40-0,42% K 2 O, gnojówka 0,73% K 2 O. Równoważnik nawozowy dla potasu w nawozach organicznych wynosi 1, tzn. jest on tak samo wykorzystany przez rośliny jak potas z nawozów mineralnych. Mineralne nawozy potasowe można podzielić na grupy: chlorkowe sole potasowe, siarczan potasu, kainit, nawozy wieloskładnikowe zawierające potas (polifoska 6, polimag 305, agrafoska, unifoska, amofoska, yara mila, eurofertil Plus 37). Przy nawożeniu potasem należy zwrócić uwagę na to, że są rośliny wrażliwe na chlorkową formę potasu, takie jak: tytoń, agrest, fasola, ogórek, cebula, sałata. Nie powinno się też stosować bardzo wysokich dawek potasu pod rośliny, których części wegetatywne są przeznaczone na paszę, ponieważ jest on antagonistą magnezu i może to prowadzić do wystąpienia tężyczki pastwiskowej. Na użytkach zielonych potas powinniśmy zastosować w dwóch terminach. Dawkę potasu należy ustalić w oparciu o stan zasobności gleby i wymagania pokarmowe roślin. Uważam, że w Ustawie o nawozach i nawożeniu minister rolnictwa powinien określić maksymalny poziom nawożenia potasem dla głównych grup roślin, ponieważ jego nadmiar może powodować niekorzystne zmiany w środowisku oraz zdrowiu człowieka i zwierząt. SPRZEDAM Redlice talerzowe do siewników Poznaniak, Mazur i Accord tel: AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

15 E kologia CHÓW KÓZ w gospodarstwie ekologicznym Anna Szustak Fot.: E. Musiał Kozy w Polsce kojarzą się z biedą. Tymczasem w krajach Europy Zachodniej istnieje duże zainteresowanie chowem tych zwierząt ze względu na wartości odżywcze i smakowe produktów mlecznych. I tak we Francji, Szwajcarii czy Austrii dużym zainteresowaniem cieszą się sery kozie czy jogurty. W ostatnich latach chów kóz w Polsce wzrósł, ale przeważają gospodarstwa, w których utrzymuje się tylko jedną kozę. Coraz większe znaczenie nabierają gospodarstwa ekologiczne, w których chowa się kozy. Kozy użytkowane są mlecznie, mięsnie bądź kombinowanie. Kozy mogą być użytkowane również na skórę i wełnę, np. moher pochodzi od kóz angorskich chowanych głównie w Turcji, Afryce Południowej i w Stanach Zjednoczonych. Inna rasa kóz kozy kaszmirskie dostarczają wełnę nazwaną kaszmirem, kozy te występują w Indiach. W krajach afrykańskich przeważa chów pierwotnych ras typu mięsnego. W krajach europejskich przeważa mleczne użytkowanie kóz. Kozy dają 800 litrów mleka rocznie, rekordzistki Mleko kozie ze względu na swe wartości odżywcze, zdrowotne i lecznicze jest towarem coraz bardziej poszukiwanym na rynku. Zalecane jest na wszystkie choroby współczesnej cywilizacji. Króluje w dietach dla osób cierpiących na miażdżycę, reumatyzm i choroby nowotworowe. Wpływa na lepszą mineralizację kości u dzieci. Powinni je pić chorzy na astmę, inne schorzenia dróg oddechowych (dane internetowe - Kozy w modzie ). Ciekawym rozwiązaniem jest wprowadzenie chowu kóz do gospodarstwa ekologicznego. W gospodarstwie ekologicznym przy wyborze ras należ brać pod uwagę przystosowanie tych zwierząt do lokalnych warunków środowiskowych, ich witalność i odporność na choroby. Zwierzęta powinny pochodzić tylko z gospodarstw ekologicznych, a koźlęta muszą być chowane zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego od czasu odstawienia od matki (ok. 45 dnia życia). Do stada można wprowadzić samice z nieekologicznego gospodarstwa w ilości nieprzekraczającej 20% stanu stada, a jeżeli stado liczy mniej niż 5 kóz rocznie można wprowadzić jedno zwierzę. Na wprowadzanie zwierząt spoza gospodarstw ekologicznych wymagana jest zgoda IHARS-u. W populacji kóz w Polsce dominują kozy bezrasowe, które dają ok. 300 litrów mleka rocznie. Najbardziej rozpowszechnione rasy kóz to: koza biała uszlachetniona, koza barwna uszlachetniona, koza saaneńska i koza alpejska. Chów kóz w gospodarstwie ekologicznym wymaga od hodowcy uwzględnienia potrzeb zwierząt zapewniających optymalny poziom dobrostanu. Jest to zachowanie naturalnych rytmów biologicznych, komfort i schronienie, dostępność do wody i pożywienia, swoboda ruchu i towarzystwo innych zwierząt. Temperatura wewnątrz budynku powinna wynosić O C, w zimie 8 o C. Temperatury skrajne wpływają na obniżenie wydajności mlecznej. Na dobrą kondycję kóz i jakość mleka duży wpływ ma stała wymiana powietrza. Ogólna zasada przy wyborze budynków jest taka, aby były one suche, dobrze wietrzone, widne, ciepłe i przestronne. Zaleca się, aby kozy przebywały w kojcach grupowych bądź indywidualnych bez uwięzi, ze swobodnym dostępem do pożywienia i wody. Wszystkim zwierzętom należy zapewnić dostęp do wybiegu, a w sezonie letnim do pastwisk AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

16 E kologia Wybiegi i pastwiska powinny być wyposażone w urządzenia chroniące kozy przed deszczem, wiatrem słońcem. Pasze podawane kozom muszą być wytworzone metodami ekologicznymi. Co najmniej 60% suchej masy dziennej dawki pokarmowej zwierząt roślinożernych powinna stanowić pasza objętościowa, zielona, susz paszowy lub kiszonka. Zabronione jest wymuszone karmienie zwierząt. Żywienie kóz podobne jest do żywienia innych przeżuwaczy. Różni się jednak tym, że kozy zjadają wiele takich pasz, które są nieprzydatne w żywieniu innych przeżuwczy. Jest to wiele gatunków ziół oraz liści i pędów drzew i krzewów. W żywieniu zakazane jest stosowanie antybiotyków, syntetycznych witamin, stymulatorów wzrostu, kokcydiostatyków, organizmów genetycznie modyfikowanych. Zaleca się karmienie koźląt naturalnym mlekiem matki co najmniej 45 dni od urodzenia. Aby utrzymać stado kóz w dobrym zdrowiu, trzeba zachować odpowiednie warunki higieniczne i bytowe. Gospodarstwo musi być usytuowane w miejscu wolnym od zanieczyszczeń i czynników chorobotwórczych. Pomieszczenia, wybiegi i pastwiska muszą być tak przygotowane, aby spełniały wszelkie normy zoohigieniczne, klimatyczne i bytowe. W opracowaniu wykorzystano materiały CDR o/ Radom. SPRZEDAM 5 cieląt w wieku 2 miesięcy z gospodarstwa ekologicznego z terenu Buska Zdroju oraz 4 jałówki i 1 byczka tel: KOMPOST bezcenny nawóz Anna Janus Jednym z czynników, mających negatywny wpływ na środowisko naturalne, są odpady. Problem jest ciągle aktualny i dotyczy każdego z nas; tam gdzie są ludzie zawsze będą odpady. Powinniśmy we własnym otoczeniu minimalizować ich ilość, nauczyć się je składować, zagospodarować i wykorzystywać bezpiecznie dla środowiska. W ciągu roku w domu oraz na działce zbiera się wiele odpadków, które z powodzeniem możemy przeznaczyć na kompost. Kompostowanie jest najprostszym i najtańszym sposobem na pozbycie się zbędnych odpadów i jednocześnie stwarzającym możliwość uzyskania bardzo cennego nawozu organicznego. Proces ten jest znany ludzkości od wieków i sięga początków rolnictwa. Polega na kontrolowanym, mikrobiologicznym rozkładzie substancji organicznych w odpowiednich warunkach temperatury i wilgotności, przy dostępie powietrza. Istota kompostowania wywodzi się od naturalnej zasady zamkniętego obiegu materii w środowisku naturalnym. W naturze nic nie ginie biomateriał wytworzony przez florę i faunę powraca jako cenny kompost. Dobrze przygotowany kompost jest najłatwiej dostępnym oraz odpowiednim dla wszystkich uprawianych roślin nawozem organicznym. Syntetyczne nawozy mineralne dostarczają uprawianym roślinom związki gotowe do pobrania. Rośliny nigdy ich w pełni nie wykorzystują i wówczas może gromadzić się w roślinie nadmiar szkodliwych dla zdrowia człowieka azotanów. Dojrzały kompost można stosować bez żadnych obaw i ograniczeń ilościowych do nawożenia gleby. Używając kompostu, poprawiamy właściwości fizykochemiczne i biologiczne gleb. Na glebach lekkich po systematycznym nawożeniu organicznym można zwiększyć pojemność sorpcyjną gleb, a na cięższych poprawić ich strukturę. Kompost jest kompletnym nawozem wieloskładnikowym, zawiera niezbędne do życia roślin makro- i mikroelementy. Stosowanie go powoduje wzrost aktywności mikrobiologicznej gleby, rozwój mikroflory antagonistycznej w stosunku do wielu patogenów roślin i w ten sposób poprawę jej zdrowotności. Zwiększa urodzajność plonów, pozwala na rekultywację ubogiej w składniki odżywcze i mineralne, lub zanieczyszczonej gleby. Wybór miejsca na pryzmę kompostową Sporządzanie kompostu zaczynamy od wyboru miejsca, należy wybrać je w półcieniu i chronić przed bezpośrednim działaniem słońca oraz wiatru. Zacienione miejsce pozytywnie wpływa na proces rozkładu: dobrze się w nim czują dżdżownice, równonogi i mikroorganizmy, a ziemia w cieniu nie wysycha zbyt szybko. Zacienienie mogą zapewnić drzewa i krzewy. Najlepiej do tego nadają się: buk, grab, olsza, czarny bez, leszczyna, które to korzystnie wpływają na procesy zachodzące w pryzmie kompostowej. Pryzmę zakłada się w odległości 1,5-2 m od pni drzew, gdyż w przeciwnym wypadku ich korzenie mogłyby wnikać do pryzmy. W zależności od skali produkcji i przeznaczenia kompostu możemy zastosować różne techniki kompostowania. Kompostowane odpady gromadzimy na pryzmie lub w specjalnych kompostownikach wykonanych samodzielnie, które zapewnią dostęp powietrza do masy organicznej oraz odpływ nadmiaru wody. Zakładanie kompostu może odbywać się w zasadzie od wiosny do jesieni, gdy tylko temperatura jest dodatnia AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

17 E kologia Tabela 1. Najczęściej używane surowce do kompostowania Materiały, które mają dużo azotu (C : N poniżej 25:1) Materiały, które dobrze się kompostują Materiały, które mają dużo węgla (C : N powyżej 35:1) Źródła azotu N C/N C/N Źródła węgla C C/N Odpadki żywności 15 Obornik Drewno Trawa z trawnika 15 Resztki warzyw Karton Siano motylkowych 12 Resztki owoców Słoma Młode gałęzie 15 Kiszonka 40 Liście z kukurydzy Trawa z łąki Sianokiszonki Łodygi kukurydzy 60 i kiszonki z traw Świeże motylkowe 10 Dojrzałe chwasty Budowa pryzmy kompostowej Przed przystąpieniem do formowania pryzmy, konieczne jest zgromadzenie odpowiedniej ilości i jakości substratu. Najistotniejszym jest tu odpowiedni stosunek C : N materii organicznej poddawanej kompostowaniu, jako że decyduje on o tempie przemian w pryzmie, o wysokości strat składników pokarmowych w czasie kompostowania i o statecznej jakości kompostu. Jako właściwą proporcję między węglem a azotem w materiale kompostowym uważa się przedział od 25:1 do 30:1. Wielkość i kształt pryzmy musi zapewniać jej odpowiednie napowietrzenie i dlatego też jej szerokość u podstawy winna zawierać się w przedziale 1,5-3,0 m; wysokość 0,9-1,2 m, pryzma powinna zwężać się lekko ku górze. Pryzma za niska szybko przesycha, zaś w pryzmie za wysokiej następuje nadmierne ubicie dolnych warstw, w których procesy rozkładu materii organicznej zachodzą bardzo wolno i przy nadmiernej wilgotności oraz braku powietrza rozwijają się bakterie beztlenowe, zwane gnilnymi, które zamieniają materiał organiczny w gnijącą masę. Długość pryzmy jest dowolna, chociaż nie powinna być krótsza niż szerokość u nasady. Pryzmę kompostową należy układać bezpośrednio na ziemi, na przepuszczalnym podłożu. Na dno kładzie się cm warstwę chłonną, może stanowić ją: torf, ziemia ogrodowa, sieczka, lub inny suchy materiał chłonny. Jego zadaniem jest wchłanianie ewentualnych wycieków z pryzmy. Kolejną warstwę powinien stanowić gruby materiał roślinny: drobne gałązki z drzew i krzewów, trzcina, mocne łodygi kwiatów, słonecznika. Warstwa ta ma na celu utworzenie pod pryzmą poziomu doprowadzającego od dołu powietrze, które uaktywni mikroorganizmy glebowe, przeprowadzające proces rozkładu i zapewniające odpływ nadmiaru wody. Na ten ruszt układamy obornik, jakieś cm, a potem 1-5 cm warstwę gleby wymieszaną uprzednio ze stosowanymi dodatkami mineralnymi (np. mączka bazaltowa). Następnie układamy cm warstwę resztek roślinnych z ogrodu, trawę, liście, ścięty i podsuszony międzyplon, resztki owoców i warzyw, odpady kuchenne itp. Potem rozrzucamy kilkucentymetrową warstwę ziemi, najlepiej kompostowej. Dobrze jest dodać niewielkie ilości gleby gliniastej. Warstwy te powtarzamy aż do osiągnięcia docelowej wysokości pryzmy, przy czym każda następna warstwa ma być węższa od poprzedniej....istota kompostowania wywodzi się od naturalnej zasady zamkniętego obiegu materii w środowisku naturalnym... Nie poleca się dodawania wapna do kompostu, bardzo uważać należy przy dodawaniu popiołu drzewnego i roślinnego. Mikroorganizmy w pryzmie same regulują sobie odczyn, dodanie zasadowego popiołu lub wapna może przyhamować proces kompostowania oraz przyczynić się do strat azotu. Można natomiast przesypywać pryzmę np. mączką z fosforytów czy bazaltową procesy biologiczne w pryzmie uruchomią z nich składniki nawozowe. Aby zachować wilgotność w całej pryzmie oraz zabezpieczyć przed wysychaniem, pryzmę obsypujemy 10 cm warstwą ziemi, słomą, liśćmi. Dobra metodą na osłonięcie pryzmy jest posianie roślin używana jest do tego dynia, facelia, gorczyca, itp. W okresie upałów pryzmę trzeba polewać wodą, aby była prawidłowo nawilgocona. Jeżeli pryzma jest zbyt wilgotna, wówczas zachodzą tam procesy gnilne, a gdy jest zbyt sucha, proces kompostowania zostaje zatrzymany. Czas kompostowania zależy od wielu czynników, a przede wszystkim od użytego materiału, staranności ułożenia pryzmy oraz częstotliwości jej przerabiania. Proces dojrzewania kompostu trwa z reguły około 12 miesięcy. Jeżeli jednak zapewnimy dobre warunki do rozkładu materii i zastosujemy zabiegi przyspieszające rozkład, materiał nawozowy może być gotowy po 9 miesiącach, a nawet wcześniej. W pełni dojrzały, dobry kompost ma jednorodną konsystencję, nie da się w nim wyróżnić szczątków materii z jakiej powstał, przybiera barwę od ciemnobrunatnej do czarnej, charakteryzuje się zapachem przypominający woń ściółki leśnej. Konsystencja jego zbliżona jest do torfu, po wzięciu do ręki nie brudzi palców. Ma odczyn zbliżony do obojętnego (ph 6,5-7,0), nie występują w nim dżdżownice. Każdy świadomy użytkownik ogrodu przydomowego nie powinien spalać ani wyrzucać na śmietnik odpadów organicznych, lecz zgromadzić je na pryzmie, aby otrzymać z tego najlepszy nawóz, jakim jest kompost. 1. Nawożenie w gospodarstwach ekologicznych doc.dr hab. Józef Trybulki 2. Sporządzanie kompostów i biopreparatów Marek Krysztoforski 3. Wiadomości internetowe: AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

18 E konomika Ceny targowiskowe w woj. świętokrzyskim Notowania średnich cen targowiskowych i średnich cen skupu żywca w woj. świętokrzyskim (w okresie r r.) w zł Produkt Jedn Średnia cena ( ) Jęczmień dt 39,68 40,38 40,95 42,06 40,77 Owies dt 33,43 30,50 32,88 33,08 32,47 Pszenica dt 44,21 44,85 45,70 47,00 45,44 Pszenżyto dt 38,72 39,38 39,13 39,57 39,20 Żyto dt 34,07 32,88 37,22 33,33 34,38 Ziemniaki (hurt) dt 48,50 49,67 49,25 44,25 47,92 Ziemniaki (detal) kg 0,90 1,01 1,03 0,95 0,97 Cielęta do 100 kg kg 9,46 9,55 9,38 10,38 9,69 Krowy mleczne szt 2820,0 3000,0 3066,0 3500,0 3096,50 Prosięta para 284,38 264,29 247,14 250,00 261,45 Żywiec wieprzowy kg 3,75 3,63 3,61 3,46 3,61 Żywiec wołowy kg 5,16 5,45 5,43 5,42 5,37 Jaja szt 0,45 0,47 0,46 0,47 0,46 Buraki ćwikłowe kg 1,03 1,08 1,11 1,12 1,09 Cebula kg 1,28 1,38 1,32 1,45 1,36 Fasola drobna kg 4,70 4,08 4,32 4,36 4,37 Fasola gruba kg 6,34 5,60 5,93 5,58 5,86 Kapusta biała szt 1,62 1,44 1,46 1,79 1,58 Kapusta czerwona szt 2,11 1,75 1,83 2,20 1,97 Kapusta kwaszona kg 2,08 2,30 2,58 2,25 2,30 Kapusta pekińska szt 1,55 1,55 1,66 1,37 1,53 Kapusta włoska szt 2,50 2,50 2,38 2,21 2,40 Marchew kg 1,15 1,19 1,18 1,20 1,18 Ogórki kg 5,72 6,70 7,68 8,00 7,03 Papryka kg 7,16 8,35 7,95 7,63 7,77 Pietruszka korzeń kg 3,22 3,33 3,30 3,65 3,38 Pomidory kg 5,50 6,04 6,46 5,51 5,88 Pory szt 1,21 1,23 1,28 1,28 1,25 Rzodkiewka pęczek 1,50 1,63 1,63 2,00 1,69 Sałata głowiasta szt 1,83 1,95 2,10 2,10 2,00 Selery kg 2,50 2,62 2,51 2,71 2,59 Jabłka konsumpcyjne kg 1,36 1,41 1,43 1,48 1,42 Gruszki kg 2,39 2,74 2,75 2,88 2,69 Mak kg 8,50 8,75 8,75 10,63 9,16 Koncentrat dla tuczników dt 190,00 193,33 193,33 193,00 192,42 Prestarter dt 186,67 186,67 186,67 194,00 188,50 Mieszanka dla krów dt 152,50 152,50 152,50 162,50 155,00 Hurtowe średnie ceny owoców i warzyw (Sandomierski Ogrodniczy Rynek Hurtowy i ceny u producentów) Produkt Jedn. Sandomierz Buraki ćwikłowe kg 0,50 0,60 0,60 0,55 Cebula kg 0,80 0,78 0,85 1,05 Kapusta biała szt 1,75 1,75 1,70 1,65 Kapusta pekińska szt 0,90 0,90 1,05 1,05 Marchew kg 0,60 0,55 0,50 0,65 Ogórki kwaszone kg 7,25 7,25 7,35 7,35 Jabłka konsumpcyjne kg 0,70 0,70 0,70 1,00 Produkt Jedn. Skalbmierz Buraki ćwikłowe kg 0,32 0,32 0,32 0,32 Cebula kg 0,90 0,90 0,90 0,90 Marchew kg 0,32 0,35 0,35 0,35 Pietruszka korzeń kg 1,80 2,70 2,70 2,70 Selery kg 0,65 0,65 0,65 0,65 Ryszard Śmiechowski opracowano na podstawie cen zebranych przez doradców ŚODR Modliszewice 18 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

19 E konomika W 2010 r. stawka zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej wyniesie 0,85 zł na litr. Rada Ministrów wydała 8 grudnia rozporządzenie w sprawie stawki zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej na 1 litr oleju w 2010 r., przedłożone przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. STAWKI ZWROTU AKCYZY za paliwo rolnicze na 2010 rok Jadwiga Bastrzyk Stawka zwrotu części podatku akcyzowego na 1 litr oleju napędowego w roku 2010 będzie wynosić 0,85 zł. Limit zwrotu podatku akcyzowego na 1 ha użytków rolnych wyniesie 73,10 zł. Możliwość odzyskania akcyzy przez rolników gwarantuje ustawa z dnia 10 marca 2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej. Ustawa określa dwa terminy w roku, w trakcie których rolnicy mogą składać wniosek o zwrot tego podatku, a mianowicie: od 1 marca do 31 marca oraz od 1 września do 30 września. Wniosek o zwrot akcyzy należy złożyć do wójta, burmistrza (prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce położenia gruntów będących w posiadaniu lub współposiadaniu producenta rolnego. Zwrot podatku obejmuje okres 6 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku. Decyzję powinna zostać wydana najpóźniej w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku. Wniosek o zwrot podatku powinien zawierać: - imię i nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę, siedzibę i adres producenta rolnego; - numer identyfikacji podatkowej (NIP) producenta rolnego, jeżeli został nadany; - numer ewidencyjny powszechnego elektronicznego systemu ewidencji ludności (PESEL) albo numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość producenta rolnego oraz nazwę organu, który wydał dokument, w przypadku gdy producent rolny jest osobą fizyczną; - oświadczenie o powierzchni użytków rolnych, położonych na obszarze gminy, do której wójta, burmistrza (prezydenta miasta) jest składany wniosek o zwrot podatku; - pisemną zgodę pozostałych współposiadaczy, jeżeli producent rolny jest współposiadaczem gruntów gospodarstwa rolnego; - numer rachunku bankowego, w przypadku gdy zwrot podatku nastąpi w formie przelewu. Do wniosku należy dołączyć: - faktury VAT albo potwierdzone przez upoważnionego przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta) pracownika urzędu gminy lub miasta za zgodność z oryginałem ich kopie, stanowiące dowód zakupu oleju napędowego w okresie 6 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku; - odpis z Krajowego Rejestru Sądowego, w przypadku gdy producent rolny podlega wpisowi do tego rejestru. Fot.: M. Majchrzak 19 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

20 E konomika JEDEN WNIOSEK Płatności za 2010 rok Od roku 2010 rolnicy ubiegający się o przyznanie płatności bezpośrednich, pomocy finansowej z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach górskich oraz innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt (PROW ) oraz płatności rolnośrodowiskowej (PROW ), będą mogli ubiegać się o te płatności na jednym, wspólnym formularzu wniosku. W tym roku na jednym formularzu wniosku rolnicy mogą wnioskować o przyznanie dziesięciu rodzajów płatności: 1. jednolitą płatność obszarową (JPO), 2. uzupełniające płatności obszarowe (UPO), w tym: płatności do powierzchni grupy upraw podstawowych, płatności uzupełniającej do powierzchni upraw roślin przeznaczonych na paszę, uprawianych na trwałych użytkach zielonych (płatności zwierzęcej), płatności uzupełniającej do powierzchni uprawy chmielu, niezwiązanej z produkcją, 3. płatności obszarowej do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych (specjalna płatność obszarowa), 4. oddzielnej płatności z tytułu owoców i warzyw (płatność do pomidorów), 5. przejściowe płatności z tytułu owoców miękkich (OM), 6. płatność cukrową, 7. płatności do krów i owiec (wsparcie specjalne), 8. przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt (PROW na lata ), 9. płatności rolnośrodowiskowe (PROW na lata ), 10. pomoc finansową z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). Jarosław Nowak Wprowadzenie jednego formularza wniosku dla 10 różnych rodzajów płatności sprawi, że rolnik nie będzie musiał wielokrotnie podawać tych samych danych. Otóż rolnicy, ubiegający się o przyznanie płatności rolnośrodowiskowych, którzy do 2009 roku składali cały dodatkowy wniosek o przyznanie takiej pomocy, od tego roku na wspólnym formularzu będą uzupełniać jedynie dodatkowe kolumny o przyznanie płatności rolnośrodowiskowych w zakresie deklarowanych działek do płatności. Dane szczegółowe dotyczące deklarowanych pakietów do płatności rolnośrodowiskowych będą podawane w załączniku do wniosku. Ponadto na jednym załączniku graficznym będzie wrysowane położenia działek rolnych, deklarowanych zarówno do płatności bezpośrednich, ONW oraz płatności rolnośrodowiskowych. Tak więc, nie będzie już trzeba zwracać się do biur powiatowych o dodatkowe załączniki graficzne. Wypełniony wniosek wraz z materiałem graficznym trzeba będzie złożyć w biurze powiatowym ARiMR albo przesłać pocztą w terminie od 15 marca do 17 maja 2010 r. Jeśli wniosek złożony zostanie po 17 maja 2010 r. ale nie później niż do dnia 11 czerwca 2010 r., za każdy dzień roboczy opóźnienia stosowane będą zmniejszenia należnej rolnikowi kwoty płatności o 1%. W dniu 10 marca 2010 r. Agencja planuje zakończyć wysyłanie formularzy wniosków spersonalizowanych, co oznacza, że wszyscy rolnicy otrzymają wnioski na rok 2010 przed rozpoczęciem terminu ich składania, tj. przed dniem 15 marca 2010 r. Ponadto od roku 2010 rolnicy, którzy spełniają warunki do otrzymania jednolitej płatności obszarowej, będą mogli ubiegać się o dwa nowe rodzaje wsparcia specjalnego. W Polsce zaplanowane zostało wprowadzenie: płatności obszarowej do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych; płatności do krów i owiec. Specjalna płatność przysługuje rolnikom w całym kraju do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych uprawianych w plonie głównym, położonych na działkach rolnych, do których została przyznana jednolita płatność obszarowa. Na takie wsparcie w roku 2010 przeznaczona zostanie kwota 10,8 mln euro, przy założeniu, że do płatności tych zostanie zakwalifikowana powierzchnia ok. 180 tys. ha. Stawka płatności do hektara tych upraw wyniesie ok. 60 euro. Rośliny motylkowate drobnonasienne i strączkowe, do powierzchni których rolnicy mogą ubiegać się o wsparcie specjalne to: koniczyna czerwona, koniczyna biała, koniczyna białoróżowa, koniczyna perska, koniczyna krwistoczerwona, koniczyny zwyczajna, esparceta siewna, lucerna siewna, lucerna mieszańcowa, bób, bobik, ciecierzyca, fasola zwykła, fasola wielokwiatowa, groch siewny, groch siewny cukrowy, soczewica jadalna, soja zwyczajna, łubin biały, łubin wąskolistny, łubin żółty, peluszka, seradela uprawna, wyka siewna. Nowa płatność nie przysługuje do tych działek, które w roku 2010 objęte są płatnościami z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt (PROW ) lub płatnością rolnośrodowiskową (PROW ). Jeżeli w programie rolnośrodowiskowym płatność (RS) przysługuje do poplonu, to do roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych uprawianych w plonie głównym na tej samej działce płatność ta przysługuje. Wsparcie do upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych zostało wprowadzone w związku z pozytywnym oddziaływaniem tych roślin na środowisko i gospodarkę rolną poprzez ograniczenie stosowania mineralnych nawozów azotowych. Zwiększenie udziału tych roślin w strukturze upraw spowoduje: zwiększenie pojemności sorpcyjnej i wodnej gleb, a tym samym zmniejszenie ryzyka migracji biogenów i pozostałości środków ochrony roślin do wód podziemnych, poprawę naturalnej produktywności gleb i ich lepszą adaptację do zmian klimatu poprzez zwiększenie zawartości materii ograniczanej i poprawę struktury, ograniczenie zużycia energii niezbędnej do produkcji i stosowania 20 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010