Czy wiem. Nota od Redakcji. Biuletyn informacyjno-teologiczny o wyznaniach chrześcijańskich i ich różnicach

Transkrypt

1 Czy wiem Biuletyn informacyjno-teologiczny o wyznaniach chrześcijańskich i ich różnicach nr 3 - marzec 2011 Strony internetowe: Adres wydawcy: Augustinus Skr. Pocztowa Zgorzelec 4 augustinus@irs.nu Nota od Redakcji Jednym z najbardziej popularnych słów, jakie słyszymy w naszych Kościołach chrześcijańskich jest słowo wiara lub wierzyć. Kiedy jednak sami zadamy sobie pytanie: co oznacza to tak często używane - by nie rzec nadużywane - słowo, niewykluczone, że znajdziemy się w sytuacji nieco kłopotliwej, mając pewne trudności z jego zdefiniowaniem. Nie powinno być zatem dla nas, po tym pierwszym i bardzo osobistym ćwiczeniu, czymś nadzwyczajnie zaskakującym, że wiara w środowiskach różnych Kościołów znajduje tak często i tak różne definicje, sposoby jej określania, będące nierzadko wzajemnie się uzupełniającymi. Jeśli przyjrzymy się analizie tego słowa w nauczaniu różnych Kościołów, to odkryjemy z dużym prawdopodobieństwem, że definicja terminu wiara wyraża także nierzadko (w formule czasem wręcz obowiązkowej) całą mentalność danego Kościoła, jego określenie siebie i swojego sposobu funkcjonowania. W tradycyjny już sposób, do ilustracji proponowanych rozważań wybrano kilka dzieł sztuki, odpowiadających tematyce broszurki. Ilustracje nie mają same w sobie charakteru edukacyjnego, ale nie są też wyłącznie użyte do czysto estetycznego ilustrowania prezentowanych krótkich artykułów. Triumf wiary, Dirck Jacob Vellert, 1517 Ilustracje, zwłaszcza w tym bieżącym numerze, zawierają w sobie konfrontacje z myślą, którą dany autor (malarz, rzeźbiarz) wyraża w swoim dziele. A myśl ta niejednokrotnie wypływała ze środowiska (poszukującego, ale także nierzadko błądzącego), które kształtowało artystę, lub też on sam (jeśli posiadał już tak znaczącą pozycję) je kształtował. Dobrej lektury, a przede wszystkim owocnej w waszym życiu wiary. Niech Was błogosławi nasz Pan, ten który był, który jest i który będzie! Czy wiem nr 3 - marzec

2 Wiara kilka słów o definicji teologicznej. Wiara, w znaczeniu teologicznym, biblijnym, jest darem, ale też darem szczególnym darem spotkania, który pozwala ludziom na słuchanie w wolności Słowa łaski, jakie Bóg wypowiedział w Jezusie Chrystusie. Jest to słuchanie z konsekwencją, która zmienia życie człowieka, który przylgnął do obietnic, które zawiera usłyszane Słowo (nie zapominając, że Słowo zawiera też przykazania). Człowiek, który takiej decyzji, takiego aktu dokonał, uczynił to na mocy otrzymanego daru. Decyzja ta, akt wiary ma charakter wyłączny i całkowity (ogarniający całe życie). Wiara jest zaufaniem Bogu, jest wejściem w nadzieję, którą niesie dla życia ludzkiego osobiste spotkanie z Bogiem (wiara jest zatem owocem takiego spotkania ). Będąc nadzieją, jest jednak także podporządkowaniem. Wiara chrześcijańska jest więc decyzją, podjętą na podstawie daru. Mówiąc o darze, rozumiemy przez to aktywne działanie Boga w życiu człowieka, Jego inicjatywę, Jego aktywność. Element kolejny zasygnalizowany powyżej, to wolność: człowiek decyduje z wolnością, odpowiada w sposób wolny na otrzymany dar. Dar Boży wiary, przy całej jego nieogarnialności ludzkim rozumem (tzn. nie jesteśmy w stanie w sposób ostateczny ustalić jego reguł, kryteriów otrzymania) człowiek przyjmuje z wolnością. Jednocześnie jednak jest to dar, który czyni człowieka wolnym. Proszę zwrócić uwagę Bóg nie tylko nie narusza wolności człowieka, ale jeszcze ją wzmacnia, uzdalnia niejako człowieka, aby jego odpowiedź była zawsze wolna, a zatem w konsekwencji odpowiedzialna. Wiara człowieka ma swoje naturalne następstwa. Jeśli mówimy o decyzji, to jest to decyzja w jakimś stopniu zewnętrzna, publiczna (choć pierwotnie podjęta w intymności i ciszy serca, czyli w najgłębszych pokładach naszego ja ). Dlaczego mówimy tutaj o pewnej publiczności, czy zewnętrzności? Dlatego, że wiara wpisuje się w konkretną historię człowieka, w jego konkretne życie, jego działania, czy zaniechania. Wiara, nadzieja i miłość, Joseph Winterhalter młodszy, c.1780 Człowiek będąc wolny (uwolniony) do słuchania Słowa Bożego, słucha go w całości, bez wyłączania tej jego części, która ma charakter normatywny, regulujący jego życie, jego codzienność, jego relacje. Takim elementem regulującym są przykazania Boże. Wiara jest decyzją człowieka, która pozwala mu stać przed Bogiem (usiłować i pracować ciągle nad taką postawą) zgodnie z Jego wolą, którą wyraża On w swoich przykazaniach, wiedząc, że są one dobre, jak i wszystko, co Bóg uczynił. Czy wiem nr 3 - marzec

3 Kościoły chrześcijańskie co oznacza wiara, czym jest wierzyć. Paradoksalnie, pojęcie wiary, czym ona jest, czy też (przy całym rozumieniu szerokości problematyki) w co się wierzy, nie są pojęciami definiowanymi w sposób identyczny przez wszystkie Kościoły chrześcijańskie (przy całej palecie ich różnorodności). 1. Katolicyzm rzymski. Wiara oznacza dla katolicyzmu przylgnięcie wiernego do prawd objawionych, które są przekazane i przekazywane stale przez Kościół rzymsko-katolicki, uważający się - zgodnie ze swoją nauką o sobie za nieomylnego tłumacza i interpretatora Pisma i Tradycji. 2. Prawosławie. Dogmat będący podstawą treści wiary - zachowuje w prawosławiu świadomość niewypowiedzialnej tajemnicę wiary, wyrażając się przede wszystkim przez negację (tzn. jest nam łatwiej określić co czym nie jest, niż czym jest naprawdę). Dogmat tłumaczy i wynika przede wszystkim z doświadczenia wiary. Wiara jest zatem przede wszystkim doświadczeniem. Nieomylność Kościoła (albo precyzyjnie głoszonej przeeń nauki) jest zatem najpierw negatywna. Kościołowi jest łatwiej określić to, czego nie można powiedzieć, zdefiniować. Jest tu tym samym szerokie otwarcie dla poszukiwań teologicznych. Prawda, której poszukuje teolog w wierze, zawsze przerasta jego możliwości refleksji. Świadomość tego faktu kształtuje jego swoistą postawę pokory wiary poszukującej. Religio et fides (religia i wiara), Paolo Veronese, Aby zatem dobrze zrozumieć, co poszczególne wyznania chrześcijańskie przyjmują pod pojęciem wiara, proponujemy ten krótki poniższy i ogromnie uproszczony - przegląd znaczenia pojęcia, ale także i treści wiary. Wybrano postawy najbardziej charakterystyczne dla różnych Kościołów chrześcijaństwa. 3. Protestantyzm. W kwestii definicji wiary nie ma znaczących różnic pomiędzy różnymi nurtami prostestanckimi, stąd są one umieszczone razem, we wspólnej kategorii. Akt wiary istnieje przede wszystkim jako relacja osobista, relacja zaufania i posłuszeństwa, która łączy wierzącego z Bogiem, przez Jezusa Chrystusa. Czy wiem nr 3 - marzec

4 Akt wiary jest zaangażowaniem całej ludzkiej istoty w Ewangelię Jezusa Chrystusa. Zaangażowanie to niesie ze sobą: wewnętrzne życie modlitwy i uwielbienia, pewności i zaufania; otwarte wyznanie wiary w Jezusa Chrystusa i nauki chrześcijańskiej; życie moralne i społeczne, zgodne z Ewangelią. Pomimo pewnych drobnych różnic, wszystkie Kościoły protestanckie uznają tutaj rolę Kościoła, jako matki wierzących, w znaczeniu wspólnoty, której jedną z podstawowych funkcji jest przekazywanie nauczania prawd wiary, w których wiara indywidualna jednostki znajduje swoje oparcie oraz dzięki którym i w ramach których wiara się wyraża. Kościoły protestanckie odrzucają aspiracje kościelne przede wszystkim typu rzymskiego - do bycia nieomylnymi w kwestiach wiary (jedno jest nieomylne źródło Słowo Boże), co ma bardzo praktyczne i konkretne konsekwencje w życiu Kościołów, pozwalając na daleko idącą wolność w formacji struktur kościelnych, ale także w refleksji teologicznej, usiłującej opisać, ująć w kategorie logiczne kwestie wiary. Wolność tego typu jest zjawiskiem pozytywnym, tzn. nie istnieje w protestantyzmie rodzaj cenzury kościelnej, porównywalnej z rzymską, ale istnieje też potrzeba ostrożności wobec produkcji teologicznej, w niektórych przypadkach bardzo swobodnej. Nie można także zapomnieć, że Kościoły protestanckie posiadają własne teksty konfesyjne, zwane w niektórych środowiskach Księgami wyznaniowymi. Są to dukumenty zaakceptowane przez kolegialne gremia Kościołów oraz cieszące się autorytetem kościelnym. Teksty te są punktem odniesienia, do którego powinno się dostosować globalne, lokalne oraz indywidualne nauczanie w Kościele. Teksty te powinne zaakceptować osoby, pełniące w Kościołach posługę głoszenia Słowa. Wiara, Michelozzo di Bartolomeo, Niemniej, należy także podkreślić, że teksty konfesyjne nie aspirują do charakteru nieomylnego (inaczej - Kościoły nie przydają im takiej wartości), mając świadomość stałej potrzeby odnoszenia się w kwestiach wiary do Pisma Świętego, jako dokumentu najważniejszego i fundamentalnego w poznaniu w kategoriach możliwych dla ludzkiego rozumu - objawienia Bożego. Czy wiem nr 3 - marzec

5 Krótki, uproszczony słowniczek Wyznanie wiary, konfesja 1. Dokument zawierający główne zasady wiary, np. Augsburskie wyznanie wiary (z 1530 r., dokument fundamentalny dla luterańskiego wyznania wiary), lub Konfesja sandomierska (z 1570 r., dla polskich reformowanych). 2. Grupa Kościołów, przyjmujących tę samą Konfesję wiary (tzn. tekst wspólnego wyznania wiary): np. wyznanie lluterańskie, reformowane (można także mówić o społeczności luterańskiej, reformowanej itp.). Ortodoksja Termin, którego etymologia - pochodząca z języka greckiego - odnosi się do prawdziwego uwielbiania określa (przede wszystkim w szeregu środowisk protestanckich) zgodność nauczania dominującego w danym środowisku z tradycyjnymi naukami chrześcijańskimi (w opozycji do liberalizmu, nowinkarstwa teologicznego; negatywnie rozumianego modernizmu). Współcześnie, termin ten oznacza także całość Kościołów, które począwszy od tzw. Schizmy Wschodniej w 1054 r. (formalnego rozejścia się Kościołów zachodnich i wschodnich, na skutek wydarzeń o charakterze zarówno teologicznym, jak i politycznym) prowadzą niezależne życie kościelne. W Polsce, Kościoły te nazywane są często prawosławnymi (etymologia znaczenia słowa podobna). Zamykając ten kolejny numer comiesięcznego pisemka, poświęconego zarysowaniu zjawiska (i wzbudzeniu zainteresowania nim) podobieństw i różnic różnych Kościołów, zachęcamy Was do lektury następnych artykułów o tej tematyce. Niech będzie ona wartościowa z jednej strony dla konfrontacji z wzajemnymi, krzywdzącymi stereotypami, a z drugiej motywująca do Waszych, osobistych poszukiwan. Oczywiście już teraz zainteresowani mogą zwrócić się z pytaniami zarówno do redakcji, jak i do autora(-ów) tekstów w kwestiach, które Was interesują. Pytania zadawane przez czytelników drogą mailową na adres redakcji (podany pod tytułem) mogą także wpłynąć na ostateczny kształt kolejnych numerów pisemka, odpowiadając tym samym jeszcze bardziej potrzebom zainteresowanych. Czy wiem nr 3 - marzec