Nowy Jork jako amerykańskie piekło lat pięćdziesiątych

Transkrypt

1 Kultura Miasta 2/3 (5) A l e k s a n d r a Ewa Furta k Nowy Jork jako amerykańskie piekło lat pięćdziesiątych Miasto horrorów, Nowy Jork bardzo przypomina piekło 1 Allen Ginsberg Jednakże jest to piekło zupełnie inne od biblijnego czy dantejskiego. Nie ma tam żadnych płomieni, żadnych potępieńców, krzyków, żadnego ognia wiecznego, żadnych dziewięciu kręgów tortur. Zupełnie żadnego żaru! Nowojorskie piekło lat pięćdziesiątych było, podobnie jak cała Ameryka i Europa, skute lodem zimnej wojny. To piekło, o nietypowym dla siebie wystroju, było raczej czarno-białe, z rzadka tolerujące odcienie szarości. Żadnych czerwieni, fioletów, oranżów (nic wyzywającego!), żadnych ciepłych barw. Ale mimo tego, w tym czarno-białym świecie najczęściej afiszowanym hasłem było szczęście. Dotyczyło ono wszystkich i większość wierzyła (wiedziała), że doświadcza go naprawdę, wszystko jedno czy w zachodnim wydaniu kapitalizmu i dobrobytu, czy we wschodnim ideologii i równości. Najbardziej spektakularne było szczęście amerykańskie i prawdopodobnie dlatego przeświadczenie o jego piekielnym charakterze było tak często wyrażane w amerykańskich tekstach kultury lat 50. Szczególne znaczenie ma tu Nowy Jork miasto-symbol, miejsce, gdzie ówczesne piekło urzeczywistniało się najdobitniej. Już od czasów pierwszych osadników Nowy Jork (Nowy Amsterdam) powiązany był z handlem, a jego cała, niespełna czterystuletnia, historia niezmiennie tworzona była przez klasę średnią, przyjmującą na przestrzeni wieków różne postacie: drobnych rzemieślników, handlarzy, urzędników. To amerykańskie okno na świat przywiązywało zawsze większą wagę do pieniędzy niż do tradycji: mieszkańcy Nowej Holandii dowiedli tego akceptując bez sprzeciwu przejście pod rządy Wielkiej Brytanii. Ci kupcy nie wykazują ani odrobiny heroizmu, żadnych uczuć patriotycznych, żadnego przywiązania do ojczyzny [ ] Dla kupców z Nowego Amsterdamu i ze Zjednoczonych Prowincji zysk w handlu nabiera wagi racji stanu 2. Podobny brak przywiązania do tradycji objawia się w społecznej hierarchii, w której podział na klasy jest dużo prostszy do przezwyciężenia niż w Europie. Świadomość klasowa była kształtowana przez wysokość dochodów, a nie urodzenie. Przy odpowiedniej sumie 1 Cyt. za: Hans-Christian Kirsch, W drodze. Poeci pokolenia bitników, Warszawa 2006, s Anka Muhlstein, Manhattan. Niezwykła historia Nowego Jorku od czasów Indian do roku 2000, Warszawa 1994, s. 37.

2 30 posiadanego kapitału do nowojorskiej arystokracji kupców i przemysłowców przyjęty mógł zostać każdy. I tak dynamicznie rozwijający się Nowy Jork ze swoimi interesami, kapitałami i możliwościami osiągnął w latach 20. XX w. status najważniejszego amerykańskiego ośrodka finansowo-gospodarczego, aktywnie uczestnicząc we wspaniałej amerykańskiej dekadzie lat 20. To także Nowy Jork był miejscem spektakularnego końca tej dekady, zainaugurowanego krachem giełdowym na Wall Street w 1929 r. Lata świetności, tak dla Nowego Jorku, jak i całych Stanów Zjednoczonych, powróciły wraz z końcem II wojny światowej, kiedy to Ameryka z nastrojem żywiołowego optymizmu wkroczyła w wymarzoną epokę, na którą każdy czekał podczas wojennego zaciemnienia 3. Po latach Wielkiego Kryzysu nie pozostało nic prócz, nieczęsto przywoływanych, smutnych wspomnień. Stany Zjednoczone stały się najbogatszym krajem świata, który swym kapitałem podnosił Europę z wojennych ruin, a swoim obywatelom oferował niezliczoną ilość dóbr konsumpcyjnych, kredytów i nowinek technicznych, ułatwiających życie każdej amerykańskiej pani domu. Nowy Jork się zmienił. Jego powrót do czasów świetności z lat 20. dokonał się z zaskakującym rozmachem. To już nie był tylko najważniejszy w kraju ośrodek finansowo-gospodarczy. Wraz z upowszechnieniem telewizji i odbiorników radiowych Nowy Jork stał się centrum mediów i reklamy. Ale tym, co napawało nowojorczyków największą dumą, było zdobycie przez ich miasto miana artystycznej stolicy i to nie tylko w wymiarze krajowym. W 1956 roku Nowy Jork był najbardziej szalonym, najwspanialszym miastem, jakie istniało. Amerykańskie malarstwo po raz pierwszy w dziejach potraktowano poważnie, a samo miasto zyskało rangę artystycznego centrum świata. Europa zazdrościła nam jak wszyscy diabli i to było cudowne 4. W zrujnowanej Europie brakowało mieszkań, nikt nie dbał o galerie sztuki. Paryż, Londyn, Rzym nie miały artystom nic do zaoferowania. Fala artystycznej emigracji zmieniła kierunek, a emigrantami zostali Europejczycy. Jeden z nich, Jean Renoir, trafnie ocenił nowy status Nowego Jorku będąc jednocześnie finansowym i artystycznym centrum świata, stał się, z połączenia obu tych cech, pionierem w dziedzinie show biznesu. I tak ta nowa artystyczna stolica świata była kompletnie różna od swoich poprzedniczek w Nowym Jorku na sztuce zarabiało się pieniądze. Opisuje to Renoir w swoich wspomnieniach: Nowy Jork jest światową stolicą przemysłu rozrywkowego. Wystarczy wejść do któregoś z wielkich gmachów przy Times Square: na każdym piętrze, za każdymi drzwiami siedzą ludzie ze świata show-businessu. W windach obijają się o siebie agenci, aktorzy, dystrybutorzy, producenci, muzycy, specjaliści od reklamy. Ośrodkiem tego przemysłu jest Broadway. Hollywood to tylko uwieńczenie materialnego powodzenia: sprzedaje się tam to, co kupiono w Nowym Jorku 5. Przemysł rozrywkowy to połączenie dwóch dziedzin: handlu i sztuki. By zrozumieć piekielny charakter Nowego Jorku lat 50. konieczne jest poznanie każdej z tych dziedzin osobno, ponieważ 3 George Brown Tindall, David E. Shi, Historia Stanów Zjednoczonych, Poznań 2002, s Fielding Dawson, Pirate One, cyt. za: Ronald Sukenick, Nowojorska bohema, Warszawa 1995, s Jean Renoir, Moje życie, moje filmy, Warszawa 1978, s

3 Kultura Miasta 2/3 (5) ta płaszczyzna współistnienia na gruncie show biznesu była tylko jedną z możliwości. Innym obliczem Nowego Jorku była opozycja artyści-biznesmeni. Ci drudzy to przedstawiciele klasy średniej, którzy w latach 50. powszechnie (i krytycznie) byli nazywani białymi kołnierzykami 6. W połowie lat pięćdziesiątych po raz pierwszy w dziejach Stanów Zjednoczonych liczba pracowników umysłowych pobierających pensję przewyższyła liczbę pracowników fizycznych opłacanych za godzinę. Rozrastała się biurokracja i administracja, rosły rzesze urzędników, zhierarchizowanych wedle ważności ich pracy. Innym powszechnym zjawiskiem było wchłanianie przez wielkie korporacje drobnych przedsiębiorstw. A zatem obraz amerykańskiego społeczeństwa (a tym bardziej nowojorskiego), charakterystyczny dla lat pięćdziesiątych, przedstawia wielkie korporacyjne biurowce, w których w identycznych biurach pracowali identyczni urzędnicy wykonujący codziennie w tych samych godzinach taką samą pracę. Budzili wiele kontrowersji, z jednej strony byli budowniczymi Ameryki mocarstwa dobrobytu, z drugiej strony stanowili masę, w której zatracała się kwintesencja amerykańskości (wolność, przygoda, młodzieńczy entuzjazm pokonywania granic i możliwość osiągnięcia wymarzonych celów, życie z pracy własnych rąk i na własny rachunek). Wśród ludzi kultury głosy krytyki pod adresem białych kołnierzyków były liczne, a do najwybitniejszych i prawdopodobnie najbardziej zjadliwych należy książka C. Wrighta Millsa Białe kołnierzyki. Amerykańskie klasy średnie wydana w 1956 roku. Według Millsa ludzie w białych kołnierzykach wtopili się we współczesne społeczeństwo spokojnie i niepostrzeżenie. Jeśli mają jakąś historię, to jest to historia bez wydarzeń; jeśli mają jakieś wspólne interesy, to nie jednoczą ich one; jeśli nawet czeka ich jakaś przyszłość, to nie oni ją ukształtują. Ambicje, jeśli je w ogóle mają, każą im szukać złotego środka, choć dzieje się to w epoce, w której można wybierać jedynie pomiędzy skrajnościami [ ] Wewnętrznie są rozdarci i rozproszeni, na zewnątrz zależni od sił, których nie mogą kontrolować. [ ] Jako grupa nie zagrażają nikomu, jako jednostki nie wiodą życia niezależnego. Stanowią nie budzący zdziwienia element wielkomiejskiego tłumu 7. Urzędnik jest częściej postacią żałosną niż tragiczną, walczącą z bezosobową grozą inflacji, jego tęsknota do szybkiej amerykańskiej kariery powoli kiśnie w ciągu marnego żywota. [ ] Jest bohaterem jako ofiara, jako nic nie znacząca istota, zaledwie przedmiot, a nigdy podmiot działania przez nikogo niezauważany pracownik ślęczący w cudzym biurze albo w sklepie, nie mówiący nigdy głośno, bezkarnie strofowany, bez własnego zdania 8. Po drugiej stronie frontu, w opozycji do białych kołnierzyków, znajdowali się artyści grupa społeczna najmniej przystosowana do życia w kapitalistycznym imperium. Ten brak przystosowania wymuszał poszukiwanie alternatywnych możliwości egzystencji, a takie oferowała dzielnica Greenwich Village nowojorski azyl dla wszystkich korporacyjnych nieudaczników. To tam ukształtował się ruch alternatywny (w latach pięćdziesiątych jeszcze mocno 6 Termin ten funkcjonował jako określenie pracowników umysłowych, których strój roboczy różnił się od stroju pracowników fizycznych właśnie kolorem kołnierzyków, w ich przypadku niebieskich. 7 C. Wright Mills, Białe kołnierzyki. Amerykańskie klasy średnie, Warszawa 1965, s Tamże, s

4 32 zmonopolizowany, nie występował w liczbie mnogiej), określany mianem podziemia, zjednoczony pod hasłem wrogości wobec świata ubrań z szarej flaneli i eleganckich aktówek 9. Jego monopol dyktowany był przez czarnoskórych jazzmanów grających be-bop i cool, entuzjastów tej muzyki nazywanych hipsterami i bitników pisarzy określających siebie mianem pobitego pokolenia (Beat Generation), na czele z Jackiem Kerouackiem, Allenem Ginsbergiem i Nealem Cassady m. Propagowane przez nich alternatywne możliwości egzystencji były wpisane w szeroko pojęte obijanie się. Zszedłszy do podziemia, uczysz się wielu rzeczy na przykład jak naruszać tabu, na których opiera się rzeczywistość mieszczańska. Uczysz się nie tylko marnować siebie samego uczysz się marnować czas, zakłócając dzięki bezczasowości doznań przyjemnych, pracę licznika bijącego ku śmierci, a ukrytego w chronologii procesu produkcyjnego. Musisz poznać zasady sztuki obijania się. Niektórzy mają do tego wrodzony talent, inni muszą się nauczyć. Potrzeba tu nieco głupoty, na którą często nie mogą się zdobyć ludzie wychowani w duchu realizacji mieszczańskich ambicji życiowych 10. Obijanie się posiadało pewien ideologiczny wymiar, było protestem przeciwko mieszczańskim tradycjom, przeciwko stylowi życia klasy średniej, w którym marnowanie czasu równało się marnowaniu pieniędzy, co w dalszej perspektywie kończyło się na zmarnowanym życiu. Greenwich Village oferowało wiele takich miejsc, gdzie bez ograniczeń i na przekór zapracowanej klasie średniej można było tracić czas. Były to zwłaszcza lokale (bary, kawiarnie, kluby muzyczne) znajdujące się przy Bleecker Street i MacDougal Street. Głównym miejscem spotkań bitników było San Remo bar, który od końca lat czterdziestych stanowił istną Mekkę dla wszystkich nie mieszczących się w ramach oficjalnego społeczeństwa. Wedle określenia Ronalda Sukenicka była to kafejka literacko mafijno lewicująco rewolucyjno wywrotowo egzystencjalistyczno antymieszczańska 11. Następcą Remo był bar Luis, mieszczący się koło Sheridan Square, przeniósł się do niego nadmiar bywalców lokali z Bleecker Street, szukających baru z większą ilością wolnego miejsca. Szybko jednak to Luis stał się najbardziej zatłoczonym barem w Greenwich Village, a w Remo zapanowały kompletne pustki 12. Alternatywą dla Remo był Minetta s, lokal przy MacDougal Street, do którego szło się zawsze wtedy, gdy nie szło się do Remo 13. Z kolei do Kettle of Fish chodziło się, gdy chciało się zobaczyć jakąś większą zadymę 14. Słynąca z bójek była też kawiarnia Figaro 15. Artyści przesiadywali głównie w Rienzis 16 barze espresso, poeci w White Horse 17, egzystencjaliści 9 Sukenick, dz. cyt., s Tamże, s Tamże, s Tamże, s Tamże, s Tamże, s Tamże, s Tamże, s Tamże, s. 57.

5 Kultura Miasta 2/3 (5) w Cedar Street Tawern 18. Popularnym miejscem było też Open Door kabaret, który od końca lat czterdziestych funkcjonował jako centrum artystycznego rejonu Village, a zarazem główny ośrodek muzyczny miasta 19, to on opisany jest w powieści Jacka Kerouaca Podziemni jako Red Drum 20. Legendarnym nowojorskim klubem muzycznym końca lat czterdziestych, ważnym dla podziemia choć mieszczącym się w Harlemie, a nie Greenwich Village, był Minton s Playhouse miejsce, gdzie narodził się be-bop 21. Klasyczną Mekką dla obiboków jest jednak [ ] Washington Square. Panuje tu luźna atmosfera ślepego zaułka, zamieszkanego przez lumpów; bierze się ona najprawdopodobniej stąd, że Piąta Aleja ma swoje ślepe zakończenie właśnie w Washington Square albo może stąd, że gdzieś na początku dziewiętnastego wieku miejsce to służyło za cmentarz biedoty. Jeśli będziesz pałętał się tu odpowiednio długo znajdziesz wszystkich [...] których chcesz zobaczyć. Tymczasem zaś możesz rozkoszować się siedzeniem na ławce i obserwowaniem dziwnej mieszanki artystycznych cyganów i mieszczańskich damulek, włoskich zbirów i [...] nastoletnich młodzieńców, którzy «wiedzą, o co chodzi», świeżo dojrzałych seksualnie kociaków z Little Red School House, albo z prywatnych szkół w eleganckich dzielnicach, zadowolonych z siebie czarnych, przepełnionych zarozumiałością i poczuciem wyższości z racji swego miejsca w alternatywnej hierarchii prestiżu, intelektualistów w robotniczych ubraniach, młodych śpiewaków folkowych, wpatrzonych gdzieś w nieskończoność i przebiegających jednocześnie palcami po strunach gitar, wychudzonych typów z Bowery [ulica znana z tanich knajp i hoteli oraz bezdomnych rozbitków życiowych AF], studentów New York University oraz najróżniejszych obiboków siedzących wokół kolistej fontanny i niedbałym spojrzeniem dających do zrozumienia, że znacznie lepiej niż ty rozumieją alternatywną sprawę 22. Zasadnicza opozycja artystów wobec białych kołnierzyków wynikała z ich stosunku do nowego oblicza Ameryki. Kraj dobrobytu był zaprzeczeniem amerykańskiej legendy Dzikiego Zachodu, a dobra konsumpcyjne więzieniem wolności. Dla artystów Nowy Jork był piekłem, bo uosabiał Amerykę jakiej nie akceptowali. Najbardziej chyba uniwersalną krytykę miasta, a także bunt młodego pokolenia wyraża Holden Caulfield, główny bohater Buszującego w zbożu J. D. Salingera: Nienawidzę mieszkać w Nowym Jorku. Nienawidzę taksówek i autobusów na Madison Avenue, konduktorów, którzy wrzeszczą na człowieka, jeżeli wysiada nieprzepisowo, nienawidzę ściskania łapy bałwanowi, który Luntów nazywa aniołami, nienawidzę jeździć windą do góry czy na dół, jeżeli mam ochotę po prostu wydostać się na ulicę, nienawidzę facetów, którzy wciąż przymierzają spodnie u Brookesa 23. Wśród pisarzy z pokolenia bitników szczególną nienawiścią ciszyło się Madison Avenue, gdzie mieściły się liczne 18 Tamże, s Tamże, s Tamże, s Davis, dz. cyt., s Tamże, s J.D. Salinger, Buszujący w zbożu, Warszawa 1961, s. 136.

6 34 agencje wydawnicze oraz redakcja tygodnika Time. Nowojorskie wydawnictwa nie interesowały się bitnikowską twórczością (Kerouacowi udało się wydać W drodze dopiero po pięciu latach), natomiast tygodnik Time był naczelnym organem krytykującym ich twórczość. Pozwolisz by twoje życie emocjonalne było sterowane przez tygodnik «Time»? Mam obsesję na punkcie tygodnika «Time» Czytam go co tydzień [ ] Nieodmiennie przypomina mi o odpowiedzialności Biznesmeni są poważni Producenci są poważni Wszyscy są poważni poza mną 24 Z kolei Jack Kerouac szczególnie krytycznie wyrażał się o zgiełku Manhattanu: fantastyczny nowojorski tłum ( ) miliony ludzi przepychających się w pogoni za forsą łapiąc, chwytając, dając, wzdychając, umierając w szalonym transie, tylko po to, by zostać pochowanym na tych okropnych cmentarzyskach pod Long Island 25. Dla Jeana Renoira powojenny Nowy Jork był szary, brudny i pełen przeciągów 26, ze swym kurzem, brudem, kłębami dymu z kotłowni centralnego ogrzewania, który unosi się nad ulicami niby w otchłani piekielnej Nowy Jork przypomina gigantyczny kocioł na chwilę przed wybuchem. Do tego niezbyt zachęcającego obrazu można jeszcze dodać rosnący bandytyzm, rozboje nocne i dzienne, wzrastającą liczbę narkomanów, zamieszki rasowe 27. To wszystko, czego podziemni nienawidzili, w czym zamykało się ich pojecie nowojorskiego piekła: mieszczańska kultura, uschematyzowany rytm życia białych kołnierzyków, konsumpcjonizm, brak emocji, przygód, kontaktu z naturą wszystko to, cały swój bunt i nienawiść wyłożył Ameryce Allen Ginsberg w swoim poemacie Skowyt. Kolejny raz zostało tam przywołane pojęcie piekła, tym razem przez Williama Carloma Williamsa autora wstępu do pierwszego wydania, który ostrzegał przed kontrowersyjną lekturą: Unieście trochę suknie, drogie panie, przechodzimy przez piekło 28. Po tej zapowiedzi rozpoczynał się ginsberowski monolog nienawiści: Widziałem najlepsze umysły mojego pokolenia zniszczone szaleństwem, głodne, histerycznie nagie, włóczące się po murzyńskich dzielnicach w poszukiwaniu wściekłej dawki haszu, anielogłowych hipstersów [ ] którzy w nędzy łachmanach z zapadniętymi oczyma w transie czuwali paląc w nadnaturalnych ciemnościach tanich mieszkań, płynąc poprzez dekady miast, kontemplując jazz [ ] 24 Allen Ginsberg, Ameryka, w: Tenże, Utwory poetyckie, Kraków 1984, s Kirsch, s Renoir, dz. cyt., s Tamże, s Kirsch, dz. cyt., s. 231.

7 Kultura Miasta 2/3 (5) których wydalono z uczelni za obłęd i obsceniczne ody rozlepiane w oknach czaszki [ ] którzy gadali bez przerwy siedemdziesiąt godzin od parku do pokoju do baru do szpitali wariatów Bellevue do muzeum do Brooklyńskiego Mostu, stracony batalion platonicznych gadułów skaczących z tarasów ze schodów przeciwpożarowych z parapetów z Empire State z księżyca [ ] którzy snuli się o północy po nastawniach dworca dumając, dokąd by tu pójść i szli, nie zostawiając złamanych serc [ ] którzy znikali w wielkich obskurnych kinach zapędzani w marzenia, budzili się nagle na Manhattanie i wylegali z suteren skacowani bezdusznym tokajem i horrorami żelaznych snów Trzeciej Ulicy i wlekli się do biur zatrudnienia [ ] którzy ciskali z dachu swoimi zegarkami głosując za Wiecznością poza Czasem a budziki spadały im na głowy codziennie przez następnych lat dziesięć [ ] którzy spłonęli żywcem w swych niewinnych flanelowych garniturach na Madison Avenue w podmuchach ciężkawego wersu, wśród sztucznego szczęku żelaznych regimentów mody, nitroglicerynowych pisków pedałów od reklamy i musztardowego gazu złowrogich przebiegłych wydawców lub wpadali pod pijane taksówki Absolutnej Rzeczywistości [ ] 29. Przed tym wszystkim można się było schronić, ale nie uciec, Greenwich Village było tylko azylem wewnątrz piekła. Jednak ucieczka była możliwa ten rodzaj buntu przeciwko klasie średniej upowszechnili bitnicy. Wychodząc z założenia, że jeśli uciekać, to najdalej jak to możliwe, tam, gdzie drogę przecina ocean, uciekali do San Francisco, włócząc się po całej Ameryce. Niemal dokumentalnym zapisem tych włóczęg jest powieść Jacka Kerouaca W drodze, w której w prosty, ale sugestywny sposób autor charakteryzuje opozycję między Wschodnim a Zachodnim Wybrzeżem: I oto miałem przed sobą wielkie nagie cielsko mojego amerykańskiego kontynentu; gdzieś w oddali mroczny, szalony Nowy Jork wypuszczał w niebo tuman kurzu i brunatnej pary. Jest coś brunatnego i świętego we Wschodnim Wybrzeżu; Kalifornia jest natomiast biała jak sznur do bielizny i ma pstro w głowie 30. Kalifornia od wieków była azylem dla uciekinierów, bitnicy nie byli w tej kwestii pionierami. Ich negacja społeczeństwa, wyrażana w formie ucieczki od niego, była w pewnym sensie próbą powrotu do dawnego amerykańskiego stylu życia, próbą wskrzeszenia amerykańskiego mitu Samotnego Wędrowca, mitu, który przyciągał na Zachód dziewiętnastowiecznych pionierów, a wyrażał się w przekonaniu, że: Tutaj jest nieciekawie, ponuro, biednie, ale za górami, na drugim brzegu rzeki, za następnym skrzyżowaniem, będzie już całkiem inaczej. Może tam spotka nas szczęście, może tam jest arkadia 31. Tym motywowane były bitnikowskie włóczęgi po Ameryce, podróże autostopem ze Wschodniego na Zachodnie Wybrzeże. Wyrażały pewną tęsknotę za szczęśliwym dzieciństwem Ameryki czasów Hucka Fina 32, za 29 Allen Ginsberg, Skowyt, w: Tenże, Utwory poetyckie, Kraków 1984, s Jack Kerouac, W drodze, Warszawa 1993, s Kirsch, dz. cyt., s Sukenick, dz. cyt., s. 10.

8 36 Ameryką bezkresnych prerii, wielkich jezior, spokojnej Missisipi, mokradeł Teksasu, trzęsawisk Luizjany; za Ameryką wolności i przygód. Wypromowane przez bitników San Francisco stało się groźną opozycją dla Nowego Jorku. Z dala od biurowców światowej finansjery, miasto założone przez misjonarzy, już w samej swej nazwie zawierało świętość, mistyczną jakość, której próżno szukać w wieżowcach Manhattanu. To w San Francisco Ginsberg napisał i po raz pierwszy przeczytał Skowyt i to właśnie San Francisco miało w przyszłej dekadzie stać się centrum młodzieżowego buntu, który hasłami wolności i pokoju szturmował mieszczańsko-urzędnicze wyobrażenie świata. W latach pięćdziesiątych jeszcze nikt niczego nie szturmował, pojawiały się głosy niezadowolonych, które jednak nie tworzyły ruchu. Pod względem stylu życia młodzież marnująca czas w lokalach Greenwich Village niemal nie różniła się od młodzieży epoki hipisów. Istotną różnicą jest w zasadzie sama epoka, w której dokonywał się ten bunt, w przypadku piątej dekady XX w. cechująca się silną uniformizacją, konserwatyzmem religijnym i ostracyzmem nazbyt romantycznych indywidualności. W tych okolicznościach bunt nie nosił znamion afirmacji życia, był aktem tragicznym, skazującym zbuntowaną jednostkę na społeczną alienację. Różnicą było też to, że w latach 50. ten bunt nie był masowy, o czym wiedzieli sami jego uczestnicy. Według naszego rozeznania była nas ledwie garstka może czterdzieści lub pięćdziesiąt osób w mieście [Nowym Jorku AF] tych, którzy wiedzieli, co wiedzieli, ganiali wszędzie w levisach i roboczych bluzach, palili trawę, siedzieli głęboko w nowym jazzie i porozumiewali się niedoskonałą odmianą slangu murzyńskiego. Domyślaliśmy się, że jeszcze pięćdziesiąt podobnych osób może mieszkać w San Francisco, a kolejnych sto jest prawdopodobnie rozproszonych po całym kraju w Chicago, Nowym Orleanie i tak dalej nasza izolacja była jednak niewzruszona i zupełna. [ ] w okresie po wojnie koreańskiej obmierzłość ówczesnego bogatego społeczeństwa zapowiadała się na jeszcze bardziej nieubłaganą i długotrwałą. Naprawdę wydawało się wtedy, że nie ma wyjścia 33. Wyjściem była ucieczka, gdyż Nowy Jork zasadniczo nie miał szans na zmiany. Z czasem po prostu utracił znaczenie na rzecz Kalifornii. To, co było niemożliwe wśród korporacyjnych wieżowców Manhattanu dokonało się w studenckich kampusach Zachodniego Wybrzeża. Tak więc San Francisco jest dalszym ciągiem historii nowojorskiego piekła i jednocześnie jego zakończeniem, bo San Francisco to już zupełnie inna opowieść rzecz o wyjściu z czarno-białego piekła, jaskrawa euforia jaskrawego szczęścia, z kwiatami, śpiewem, jawnością buntu. 33 Diane di Prima, Memoirs of a Beatnik, cyt. za: Sukenick, dz. cyt., s Aleksandra Ewa Furtak absolwentka specjalizacji filmowej Państwowego Pomaturalnego Studium Kształcenia Animatorów Kultury i Bibliotekarzy we Wrocławiu; studentka historii na Uniwersytecie Wrocławskim. Publikowała w Kulturze Miasta i Fragile. Uwielbia czeskie filmy, czesko kanadyjski hokej, amerykańską literaturę i muzykę poza wszelkimi narodowościowymi ograniczeniami.