PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DO PLANU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY MIEJSKIEJ KRAKÓW

Transkrypt

1 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DO PLANU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY MIEJSKIEJ KRAKÓW PROJEKT Kraków, lipiec 215 r.

2 [strona niezadrukowana] 2

3 Zamawiający: Gmina Miejska Kraków Urząd Miasta Krakowa Wykonawca: Konsorcjum firm: Consus Carbon Engineering sp. z o.o. oraz Andrzej Łazęcki Projektowanie Systemów Grzewczych Kierownictwo projektu: mgr inż. Justyna Wysocka-Golec Zespół autorów: mgr inż. Gabriela Cieślik mgr inż. Agnieszka Gielar-Fotin mgr inż. Andrzej Łazęcki mgr inż. Paulina Kępka inż. Szymon Ptak mgr Tomasz Pawelec inż. Edyta Kapała Andrzej Łazęcki Projektowanie Systemów Grzewczych 3

4 [strona niezadrukowana] 4

5 ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA 1. WPROWADZENIE PODSTAWA PRAWNA CEL I ZAKRES PROGNOZY PRZEDMIOT PROGNOZY - CELE I ZAWARTOŚĆ PGN METODY ZASTOSOWANE PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY POWIĄZANIA PLANU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Z INNYMI DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI DOKUMENTY MIĘDZYNARODOWE DOKUMENTY KRAJOWE I REGIONALNE DOKUMENTY LOKALNE OCENA DOTYCHCZASOWEJ STRATEGII GMINY MIEJSKIEJ KRAKÓW W ZAKRESIE GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ OCENA STANU ŚRODOWISKA WARUNKI GEOLOGICZNE, RZEŹBA TERENU, GLEBY ZŁOŻA KOPALIN WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE WARUNKI KLIMATYCZNE I BIOKLIMATYCZNE SZATA ROŚLINNA FAUNA OCHRONA PRZYRODY, ZABYTKÓW I KRAJOBRAZU Parki krajobrazowe Rezerwaty przyrody Obszary Natura Użytki ekologiczne Pomniki przyrody OCHRONA ZABYTKÓW I KRAJOBRAZU POWIETRZE KLIMAT AKUSTYCZNY ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ZAGROŻENIA AWARIAMI ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PGN PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIE NA ELEMENTY ŚRODOWISKA WYNIKAJĄCE Z REALIZACJI PGN REALIZACJA CELU STRATEGICZNEGO 1 REDUKCJA EMISJI GAZÓW CIEPLARNIANYCH PRZY ZAPEWNIENIU ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU MIASTA Realizacja celu szczegółowego 1.1 Podniesienie efektywności energetycznej Realizacja celu szczegółowego 1.2 Zwiększenie wykorzystania energii wytwarzanej w wysokosprawnej kogeneracji oraz energii ze źródeł odnawialnych REALIZACJA CELU STRATEGICZNEGO 2 POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA Realizacja celu szczegółowego 2.1 Ograniczenie emisji powierzchniowej i punktowej Realizacja celu szczegółowego 2.2 Ograniczenie emisji z transportu Realizacja celu szczegółowego 2.3 Niskoemisyjne zarządzanie miastem ODDZIAŁYWANIE NA ELEMENT ŚRODOWISKA Ludzie Ochrona przyrody, obszary Natura 2, różnorodność biologiczna, rośliny i zwierzęta Woda Powietrze Powierzchnia ziemi i gleby

6 7.3.6 Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki i dobra materialne MOŻLIWE TRANSGRANICZNE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO ROZWIĄZANIA ZAPOBIEGAJĄCE, OGRANICZAJĄCE LUB KOMPENSUJĄCE NEGATYWNE ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKA ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ZAWARTYCH W PGN METODA I CZĘSTOTLIWOŚCI ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI USTALEŃ PGN STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM

7 UŻYWANE SKRÓTY I JEDNOSTKI Skrót BAT B(α)P CAFE Rozwinięcie Najlepsze dostępne techniki (ang. best available techniques) Benzo(α)piren Dyrektywa Clean Air for Europe Carpooling wspólne dojazdy jednym pojazdem Ecodriving zasady ekonomicznej jazdy samochodem GHG GUS JST gazy cieplarniane (ang. Greenhouse Gases) Główny Urząd Statystyczny jednostka samorządu terytorialnego Mg CO 2e tona ekwiwalentu dwutlenku węgla NFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej OZE POP PGN P+R PV SOOŚ SUiKZP UE UIOŚ URE odnawialne źródła energii Program ochrony powietrza Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Kraków parking typu parkuj i jedź (ang. Park & Ride) panele fotowoltaiczne (ang. photovoltaics) Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krakowa Unia Europejska Ustawa z dnia 3 października 28 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 199, poz.1227 z późn. zm.). Urząd Regulacji Energetyki WFOŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WPF WPI Założenia ZIT Wieloletnia Prognoza Finansowa Miasta Krakowa Wieloletni Plan Inwestycyjny Miasta Krakowa Założenia do Planu Zaopatrzenia Gminy Miejskiej Kraków w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Zintegrowane Inwestycje Terytorialne Jednostki g = gram W = wat kwh = kilowatogodzina MWh = megawatogodzina MJ = megadżul GJ = gigadżul TJ = teradżul toe = tona oleju ekwiwalentnego Wartości przeliczeniowe: 1 MWh = 3,6 GJ 1 TJ = 277,78 MWh 1 toe = 41,868 GJ 1 toe = 11,63 MWh Przedrostki jednostek kilo (k) = 1 3 = tysiąc mega (M) = 1 6 = milion giga (G) = 1 9 = miliard tera (T) = 1 12 = bilion 7

8 1. Wprowadzenie 1.1 Podstawa prawna Podstawą prawną do sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko (zwana dalej Prognozą) do dokumentu Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Kraków jest Ustawa z dnia 3 października 28 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 199, poz.1227 z późn. zm.). Ustawa UIOŚ nakłada na organ opracowujący dokument wyznaczający ramy dla późniejszych realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko obowiązek przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. 1.2 Cel i zakres prognozy Prognoza oddziaływania na środowisko została opracowana w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla dokumentu Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Kraków. Prognoza wraz z ocenianym dokumentem zostanie przedstawiona do konsultacji społecznych oraz procedury opiniowania przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i Małopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. Celem prognozy jest wskazanie rozwiązań najkorzystniejszych dla stanu środowiska, poprzez identyfikację i ocenę najbardziej prawdopodobnych wpływów na komponenty środowiska, jakie może wywołać realizacja zamierzeń inwestycyjnych określonych w projekcie PGN. Zakres prognozy jest zgodny z art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 28 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko 1 i zawiera: informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym. Zgodnie z ww. ustawą prognoza oddziaływania na środowisko powinna również określać, analizować i oceniać: istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 24 r. o ochronie przyrody, cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne na środowisko, a w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, 1 tekst jednolity: Dz.U z 213, poz z późn. zmianami 8

9 zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne, obszar Natura 2, z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy. Ustawa wskazuje, że prognoza oddziaływania na środowisko powinna także przedstawiać: rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazać napotkane trudności wynikające z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. Zakres i stopień szczegółowości informacji zawartych w Prognozie został uzgodniony z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Krakowie 2 oraz Małopolskim Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym 3. Uwagi do zakresu prognozy zgłoszone przez RDOŚ: prognoza oddziaływania na środowisko powinna odpowiadać wszystkim wymogom określonym w art. 51 ustawy UIOŚ, a ponadto odnosić się do konkretnych założeń i celów przyjętych w PGN, uwzględnieniem specyfiki zarówno miasta Krakowa jak i terenów przyległych, w części diagnostycznej prognozy dokonać identyfikacji podstawowych problemów, które wiążą się z kierunkami działań określonymi w projekcie PGN, z uwzględnieniem źródeł emisji i identyfikacją obszarów problemowych, prognoza powinna ocenić dotychczasową strategię GMK w zakresie skutków realizacji gospodarki niskoemisyjnej wraz z obiektywną oceną wymiernych efektów tych działań, przestawić propozycje rozwiązań alternatywnych w stosunku do propozycji zawartych w projekcie PGN, uwzględnić informacje zawarte w prognozach sporządzanych dla innych dokumentów, powiązanych z projektem dokumentu będącego przedmiotem postępowania. Uwagi do zakresu prognozy zgłoszone przez MPWIS: należy szczególnie uwzględnić wpływ założeń PGN na zdrowie i warunki życia ludzi. Stopień szczegółowości prognozy jest zdeterminowany makroskalowym charakterem ocenianego dokumentu i ogranicza się do opisowej (jakościowej) identyfikacji prawdopodobnych oddziaływań (kierunków zmian) i ich skutków środowiskowych. 2 pismo RDOŚ z dnia 11 marca 215 znak OO JJ 3 pismo MPWIS z dnia 17 marca 215 znak NS

10 1.3 Przedmiot prognozy - cele i zawartość PGN Plan Gospodarki Niskoemisyjnej jest sporządzany na podstawie uchwały Rady Miasta Krakowa z dnia 23 października 213 roku nr LXXXVII/13/13 w sprawie woli przystąpienia do opracowania i wdrażania Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Miejskiej Kraków i swoim zasięgiem terytorialnym obejmuje całą Gminę Miejską Kraków. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej jest dokumentem strategicznym,, który wyznacza kierunki dla rozwoju gospodarki Gminy Miejskiej Kraków na lata , w zakresie działań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych w obszarach związanych z użytkowaniem energii: budownictwo publiczne i prywatne, transport publiczny i prywatny, gospodarka przestrzenna, zaopatrzenie w ciepło i energię, gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka odpadami. PGN wyznacza cele i działania w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, oraz poprawy jakości powietrza. Realizacja działań ujętych w Planie gospodarki niskoemisyjnej zgodna jest z obowiązującym Programem ochrony powietrza dla stref województwa małopolskiego, w części dotyczącej Aglomeracji Krakowskiej. Struktura Planu Gospodarki Niskoemisyjnej: Rozdział I Wstęp opisuje kontekst, podstawę prawną, cele i metodologię opracowania Rozdział II opisuje cele strategiczne i szczegółowe Rozdział III przedstawia charakterystykę stanu istniejącego Rozdział IV zawiera wyniki bazowej inwentaryzacji emisji Rozdział V identyfikuje obszary problemowe w poszczególnych sektorach Rozdział VI określa strategię GMK w zakresie gospodarki niskoemisyjnej Rozdział VII przedstawia scenariusze rozwiązań Rozdział VIII zawiera działania dla osiągnięcia założonych celów Rozdział IX określa ramy instytucjonalne, sposób finansowania planowanych działań oraz harmonogram rzeczowo-finansowy Rozdział X opisuje sposób monitorowania i raportowania Załącznik 1 zawiera Harmonogram rzeczowo-finansowy Załącznik 2 przedstawia Listę gminnych obiektów wskazanych do termomodernizacji Cele strategiczne i szczegółowe Cele strategiczne PGN zostały wyznaczone przy uwzględnieniu zobowiązań krajowych oraz uwarunkowań lokalnych. Zobowiązanie do redukcji CO 2 wynika z długoterminowej strategii UE Europa 22. Strategia wyznacza cele do osiągnięcia w roku 22: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 2% w porównaniu z poziomami z 199 r.; zwiększenie do 2% udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii (Polska 15%); dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej o 2%. Na szczycie Rady Europejskiej w październiku 214 UE podjęła zobowiązanie do redukcji emisji gazów cieplarnianych do 23 r. o co najmniej 4% w porównaniu z poziomem z 199 r., zapewnienia co najmniej 27% udziału energii odnawialnej w energii zużywanej w UE oraz dalszą poprawę efektywności energetycznej, co najmniej o 27%. Cele redukcyjne mają obowiązywać w całej UE, z zachowaniem solidarności i równowagi pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi UE, uwzględniając ich poziom rozwoju gospodarczego. W zakresie uwarunkowań lokalnych Plan gospodarki niskoemisyjnej realizuje wizję rozwoju miasta wyznaczoną w ramach aktualizacji Strategii Rozwoju Krakowa 23: Kraków metropolia dumna z historycznego dziedzictwa, otwarta, silna gospodarczo i naukowo, bezpieczna i przyjazna, współtworzona przez świadomych mieszkańców. Strategia wyznacza cele strategiczne rozwoju miasta: 1. Kraków - atrakcyjne miejsce do życia, nauki i inwestowania. 1

11 2. Kraków - europejska metropolia innowacji i postępu naukowego, gospodarczego, społecznego i kulturowego. 3. Kraków - zrównoważony ekologicznie, społecznie i gospodarczo. 4. Kraków - miasto zintegrowanego podejścia do nowoczesnego zarządzania. Działania wyznaczone w PGN przyczyniają się do realizacji celów strategicznych wyznaczonych w Strategii Rozwoju Krakowa 23, w szczególności do realizacji celów 1 i 3. Na podstawie diagnozy stanu obecnego, analizy potencjału redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz zobowiązań krajowych określono dla Gminy Miejskiej Kraków cele w zakresie gospodarki niskoemisyjnej. Cel strategiczny 1 Redukcja emisji gazów cieplarnianych przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju miasta Nadmierna emisja gazów cieplarnianych jest uważana za główną przyczynę niekorzystnych zmian klimatycznych. Zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, działania zmniejszające emisje powinny zapewnić korzyści ekonomiczne, społeczne i środowiskowe wynikające z poprawy efektywności energetycznej, wzrostu innowacyjności i wdrożenia nowych technologii oraz poprawy stanu środowiska. Jako cel strategiczny 1 określono ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (w porównaniu z poziomem z 1995 r.) o 2% do 22 r. oraz o 25% do 23 r. przy utrzymaniu dynamiki rozwoju społeczno-gospodarczego. Realizacji celu strategicznego 1. służyć będzie podniesienie efektywności energetycznej, zarówno poprzez ograniczenie zużycia energii użytkowej jak i zwiększenie efektywności energetycznej instalacji i urządzeń oraz zwiększenie udziału energii z wysokosprawnej kogeneracji oraz ze źródeł odnawialnych. Cel szczegółowy 1.1 Podniesienie efektywności energetycznej Cel szczegółowy 1.2 Zwiększenie udziału energii z wysokosprawnej kogeneracji oraz ze źródeł odnawialnych Jako cele szczegółowe określono podniesienie efektywności energetycznej w porównaniu do 213 r. o 1% w 22 r. oraz o 15% w 23 r. oraz zwiększenie udziału energii z wysokosprawnej kogeneracji oraz ze źródeł odnawianych w ogólnym bilansie energetycznym do poziomu 2,3% w 22 r. oraz do 3,5% w 23 r. Cel strategiczny 2 Poprawa jakości powietrza Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego stanowi obecnie największy problem środowiskowy Gminy Miejskiej Kraków. Przez ponad 15 dni w roku przekraczane są poziomy normatywne wartości stężeń pyłu zawieszonego PM1, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz benzo(α)pirenu, dwutlenku azotu. Realizacji celu strategicznego 2. służyć będzie ograniczenie emisji powierzchniowej i punktowej, emisji z transportu oraz niskoemisyjne zarządzanie miastem. 11

12 Cel szczegółowy 2.1 Ograniczenie emisji powierzchniowej i punktowej Cel szczegółowy 2.2 Ograniczenie emisji z transportu Cel szczegółowy 2.3 Niskoemisyjne zarządzanie miastem Jako cele szczegółowe w zakresie poprawy jakości powietrza do 223 r określono ograniczenie emisji zanieczyszczeń do poziomów określonych w Programie ochrony powietrza dla strefy Aglomeracja Krakowska 4 oraz wdrożenie zasad niskoemisyjnego zarządzania miastem. Cele są wzajemnie powiązane i komplementarne, realizacja celów szczegółowych sprzyjających redukcji emisji gazów cieplarnianych jednocześnie przyczyni się do poprawy jakości powietrza. Także na odwrót, likwidacja palenisk węglowych, ograniczenie emisji z transportu czy zwiększenie powierzchni terenów zielonych przyczyni się do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Logika interwencji, jaką stanowi plan gospodarki niskoemisyjnej została przedstawiona w Tabela 1. Tabela 1. Logika interwencji - cele strategiczne i szczegółowe Cel 1 Diagnoza Redukcja emisji gazów cieplarnianych przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju miasta - wysokie jednostkowe zużycie energii użytkowej, - niska sprawność instalacji i urządzeń, - niewykorzystany potencjał wytwarzania energii elektrycznej w kogeneracji, - niski udział energii ze źródeł odnawialnych. Cele strategiczne Cel 2 Diagnoza Cele szczegółowe 1.1 Podniesienie efektywności energetycznej Zwiększenie udziału energii z wysokosprawnej kogeneracji oraz ze źródeł odnawialnych Korzyści długofalowe Poprawa jakości powietrza - duża emisja pyłów i B(α)P z palenisk węglowych. - duża emisja pyłów ze źródeł punktowych. - duża emisja NO X z pojazdów spalinowych oraz spalania paliw, - słabe przewietrzanie miasta, - zbyt mała ilość terenów zielonych. Ograniczenie emisji powierzchniowej i punktowej 2.2 Ograniczenie emisji z transportu 2.3 Niskoemisyjne zarządzanie miastem Zrównoważony rozwój miasta Poprawa jakości życia Źródło: Opracowanie własne 4 Wartości docelowe redukcji emisji dla roku 223: PM ,14 Mg, PM2,5 195,11 Mg, B(α)P,134 Mg, NO ,48 Mg, SO ,28 Mg 12

13 Plan gospodarki niskoemisyjnej określa działania możliwe do podjęcia na szczeblu gminy, ze szczególnym uwzględnieniem działań w sektorze publicznym. PGN obejmuje sektory społecznogospodarcze, na funkcjonowanie których władze lokalne mają wpływ bezpośredni lub pośredni. Zgodnie z metodologią PGN obejmuje obszar gminy w granicach administracyjnych, nie uwzględnia więc możliwości ograniczenia emisji napływających z terenów sąsiadujących. W PGN zostały również uwzględnione zgłoszone działania dotyczące emisji punktowej z instalacji przemysłowych objęte europejskim systemem handlu emisjami (EU ETS). Przyjęta ogólna strategia realizowana będzie poprzez realizację działań w poszczególnych sektorach objętych planem gospodarki niskoemisyjnej. W ramach każdego sektora wyznaczono kierunki działań. Tabela 2. Sektory i podsektory społeczno-gospodarcze objęte Planem gospodarki niskoemisyjnej Sektory 1 2 Budownictwo i przemysł Budynki/wyposażenie/urządzenia Transport 3 Gospodarka komunalna 4 Zarządzanie miastem Podsektory 1.1 Budynki, wyposażenie i urządzenia użyteczności publicznej (komunalne) 1.2 Budynki, wyposażenie i urządzenia usługowe (niekomunalne) 1.3 Budynki mieszkalne (w tym komunalne budynki mieszkalne) 1.4 Przemysł Transport gminny (pojazdy gminne) 2.2 Transport publiczny (komunikacja miejska) 2.3 Transport prywatny i komercyjny (pozostałe środki transportu) Gospodarka odpadami 3.2 Gospodarka wodno-ściekowa 3.3 Oświetlenie publiczne 3.4 Dystrybucja ciepła, energii elektrycznej i gazu ziemnego 3.5 Produkcja energii elektrycznej, ciepła i chłodu 3.6 Zieleń 4.1 Planowanie miejskie 4.2 Zamówienia publiczne 4.3 Informacja i edukacja Źródło danych: Opracowanie własne na podstawie wytycznych NFOŚiGW 5 Z włączeniem instalacji objętych systemem handlu uprawnieniami do emisji 6 Transport samochodowy, komunikacja piesza i rowerowa, kolej. 13

14 2. Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy Proces sporządzenia prognozy obejmował: zebranie i przedstawienie danych na temat stanu środowiska, aktualnych problemów i ich prawdopodobnej przyszłej ewolucji, przewidywanie znaczących oddziaływań środowiskowych wynikających z ocenianego dokumentu, wskazanie propozycji łagodzenia skutków realizacji ustaleń dokumentu strategicznego w obszarach, w których zidentyfikowano znaczące negatywne oddziaływania, opracowanie systemu monitorowania środowiskowych skutków wdrażania dokumentu strategicznego. Charakterystykę stanu środowiska przyrodniczego oraz analizę jakości jego poszczególnych elementów sporządzono metodą opisową przy wykorzystaniu dostępnych danych na temat obszaru miasta tj. studium literatury, informacji pozostających w zasobach administracji rządowej i samorządowej, danych statystyki publicznej oraz państwowego monitoringu środowiska. Oddziaływanie na środowisko przyrodnicze i krajobraz działań przewidzianych projektem PGN oceniano, posługując się następującymi kryteriami: charakterem zmian (pozytywne, negatywne, obojętne), bezpośredniości oddziaływania (bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane), okresu trwania oddziaływania (długoterminowe, średnioterminowe, krótkoterminowe), częstotliwości oddziaływanie (stałe, okresowe), zasięgu oddziaływania (miejscowe, lokalne, ponadlokalne), intensywności przekształceń (nieistotne, nieznaczne, zauważalne, duże, zupełne), trwałości przekształceń (nieodwracalne, częściowo odwracalne, odwracalne, możliwe do rewaloryzacji). Ocenę realizacji celów oparto na analizie zgodności treści ocenianego dokumentu z kryteriami zawartymi w obowiązujących międzynarodowych i krajowych dokumentach oraz przepisach. Z uwagi na makroskalowy charakter ocenianego dokumentu identyfikacja prawdopodobnych oddziaływań (kierunków zmian) i ich skutków środowiskowych ma charakter opisowy (jakościowy). W celu ułatwienia oceny jak i prezentacji wyników oddziaływań wykorzystano uproszczoną i dostosowaną do potrzeb Prognozy analizę macierzową, relacji elementów środowiska oraz celów i kierunków działań przewidzianych do realizacji. Informacje zawarte w prognozie są opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do zawartości i stopnia szczegółowości projektowanego dokumentu oraz etapu przyjęcia tego dokumentu w procesie opracowywania projektów dokumentów powiązanych z tym dokumentem. W prognozie uwzględniono informacje zawarte w prognozach oddziaływania na środowisko sporządzonych dla innych, przyjętych już, dokumentów powiązanych z projektem dokumentu będącego przedmiotem postępowania. 14

15 3. Powiązania Planu Gospodarki niskoemisyjnej z innymi dokumentami strategicznymi Dokonano analizy zgodności celów Planu gospodarki niskoemisyjnej z celami ochrony środowiska ustanowionymi w innych dokumentach strategicznych o randze międzynarodowej, krajowej, regionalnej i lokalnej. 3.1 Dokumenty międzynarodowe Protokół z Kioto ustalony na forum Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych ds. Zmian Klimatu, określa wiążące cele w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych do 212 r. o wynegocjowane wielkości, nie mniej niż 5% w stosunku do roku bazowego 199 (UE o 8%, Polska o 6% w stosunku do 1989r.). Negocjowane jest nowe porozumienie w sprawie dalszej redukcji emisji gazów cieplarnianych. Europa 22 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (KOM(21)22 wersja ostateczna). Strategia obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Wśród celów nadrzędnych Strategii jest osiągnięcie celów 2/2/2 (ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 2%, a jeżeli warunki na to pozwolą 3%, uzyskanie 2% udziału odnawialnych źródeł energii, uzyskanie 2% oszczędności energii do 22r. w stosunku do 199r.). Dyrektywa CAFE, która wprowadziła po raz pierwszy w Europie normowanie stężeń pyłu zawieszonego PM2,5. Normowanie określone jest w formie wartości docelowej i dopuszczalnej oraz odrębnego wskaźnika dla terenów miejskich. Docelowa wartość średniorocznego stężenia pyłu PM2,5 na poziomie 25 μg/m3 obowiązuje od 1 stycznia 21 r., natomiast wartość dopuszczalna docelowo ma osiągnąć wartość 2 μg/m3. Dnia 18 grudnia 213 r. został przyjęty nowy pakiet dotyczący czystego powietrza, który aktualizuje istniejące przepisy i dalej redukuje szkodliwe emisje z przemysłu, transportu, elektrowni i rolnictwa, w celu ograniczenia ich wpływu na zdrowie ludzi oraz środowisko. Przyjęty pakiet składa się z kilku elementów: o nowego programu Czyste powietrze dla Europy zawierającego środki służące zagwarantowaniu osiągnięcia celów w perspektywie krótkoterminowej i nowe cele w zakresie jakości powietrza w okresie do roku 23. Pakiet zawiera również środki uzupełniające mające na celu ograniczenie zanieczyszczenia powietrza, poprawę jakości powietrza w miastach, wspieranie badań i innowacji i promowanie współpracy międzynarodowej, o dyrektywy w sprawie krajowych poziomów emisji z bardziej restrykcyjnymi krajowymi poziomami emisji dla sześciu głównych zanieczyszczeń, o wniosku dotyczącego nowej dyrektywy mającej na celu ograniczenie zanieczyszczeń powodowanych przez średniej wielkości instalacje energetycznego spalania (indywidualne kotłownie dla bloków mieszkalnych lub dużych budynków i małych zakładów przemysłowych). Projekt PGN jest zgodny z analizowanymi dokumentami międzynarodowymi w zakresie celu redukcyjnego emisji gazów cieplarnianych, wzrostu udziału energii ze źródeł odnawialnych oraz oszczędności energii. 15

16 3.2 Dokumenty krajowe i regionalne Krajowy Program Ochrony Powietrza (projekt) Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 23. Trzecia fala nowoczesności, Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju, Programowanie perspektywy finansowej Umowa Partnerstwa, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 23, Krajowa Polityka Miejska do 22 roku, Polityka Ekologiczna Państwa na lata z perspektywą do roku 216, Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko 22, Polityka Energetyczna Państwa do 23 roku, Krajowy Plan Działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych do 22 roku, Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej, Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, Strategiczny Plan Adaptacji, Strategia dla Rozwoju Polski Południowej w obszarze województw Małopolskiego i Śląskiego do roku 22, Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Z punktu widzenia gospodarki niskoemisyjnej szczególnie istotnym dokumentem jest Krajowy Program Ochrony Powietrza, którego projekt został przygotowany przez Ministerstwo Środowiska w marcu 215 r. Celem KPOP jest poprawa jakości powietrza atmosferycznego na terenie całej Polski, a zwłaszcza na obszarach, które występują największe stężenia zanieczyszczeń lub gdzie występują największe skupiska ludności. Głównymi kierunkami działań KPOP w dążeniu do dotrzymania standardów jakości powietrza są: podniesienie rangi zagadnienia jakości powietrza; włączenie społeczeństwa w działania na rzecz poprawy jakości powietrza; rozwój technologii, które sprzyjają poprawie jakości powietrza; rozwój mechanizmów finansowych, które sprzyjają poprawie jakości powietrza. Dokument ten zawiera katalog działań do podjęcia w celu poprawy jakości powietrza na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Działania na poziomie krajowym: strategiczne (np. utworzenie Partnerstwa na rzecz Poprawy Jakości Powietrza w Polsce), legislacyjne (np. zmiany w ustawie POŚ), finansowe (dotyczące np. rozwoju instrumentów wsparcia programu motywacyjnego), informacyjne (np. prowadzenie kampanii medialnych); Działania na poziomie regionalnym i lokalnym: strategiczne (np. wykonanie szczegółowej inwentaryzacji źródeł powierzchniowych zanieczyszczeń), w sektorze bytowo komunalnym (dotyczą wymian i modernizacji instalacji wytwarzających energię), w sektorze transportowym (np. budowa obwodnic, usprawnienie systemu zarządzania ruchem), finansowe (np. promocja przedsięwzięć związanych ze zmniejszeniem zapotrzebowania na energię), legislacyjne (np. wprowadzenie stref ograniczonej emisji transportowej), informacyjne (np. akcje informacyjno - edukacyjne). W KPOP znalazły się także działania rozwojowe do realizacji w perspektywie do roku 22 23, które są związane m. in. z rozwojem energetyki prosumenckiej, wykorzystania OZE i BAT. Dokument zawiera także informacje o środkach finansowania przedsięwzięć w obszarze ochrony powietrza. 16

17 Projekt Planu Gospodarki Niskoemisyjnej wspiera realizację celów określonych w analizowanych dokumentach zarówno w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, poprawy efektywności energetycznej, zwiększenia wykorzystania energii odnawialnej jak i w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza i poprawy jego jakości. Z uwagi na charakter PGN, nie odnosi się on do wszystkich szczegółowych zagadnień przedstawianych w krajowych i regionalnych dokumentach strategicznych. PGN wspiera realizację wybranych, kluczowych zadań istotnych dla ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz poprawy jakości powietrza. 3.3 Dokumenty lokalne Program ochrony powietrza dla stref województwa małopolskiego, w części dotyczącej Aglomeracji Krakowskiej, przyjęty uchwałą Nr XLII/662/13 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 3 września 213 r. został przyjęty ze względu na przekroczenie poziomów dopuszczalnych stężeń pyłu zawieszonego PM1 (stężenie średnioroczne i 24- godzinne), stężeń średniorocznych pyłu zawieszonego PM2,5, dwutlenku azotu (średnioroczne) oraz benzo(α)pirenu (średnioroczne) w powietrzu. W POP określono działania naprawcze, które mają doprowadzić do osiągnięcia dopuszczalnych poziomów stężeń zanieczyszczeń w 223 r. oraz wymagany efekt ekologiczny, harmonogram i szacunkowy koszt realizacji. Wyznaczone działania długookresowe: wprowadzenie ograniczeń w stosowaniu paliw stałych, o realizacja gminnych programów ograniczania niskiej emisji (PONE) eliminacja niskosprawnych urządzeń na paliwa stałe, o rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczych zapewniająca podłączenie nowych użytkowników, o rozbudowa sieci gazowych zapewniająca podłączenie nowych użytkowników o wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w celu obniżenia kosztów eksploatacyjnych ogrzewania niskoemisyjnego, termomodernizacja budynków oraz wspieranie budownictwa energooszczędnego w budownictwie mieszkaniowym i w obiektach użyteczności publicznej, o wyeliminowanie spalania odpadów oraz ograniczenie spalania pozostałości roślinnych na powierzchni ziemi, o rozszerzenie strefy ograniczonego ruchu oraz ograniczonego płatnego parkowania wraz z systemem parkingów typu Parkuj i Jedź (Park & Ride) w Krakowie, o ograniczenie ruchu pojazdów ciężarowych, o poprawa organizacji ruchu samochodowego w miastach, o utrzymanie dróg w sposób ograniczający wtórną emisję zanieczyszczeń poprzez regularne mycie, remonty i poprawę stanu nawierzchni dróg, o rozwój komunikacji publicznej oraz wdrożenie energooszczędnych i niskoemisyjnych rozwiązań w transporcie publicznym, o rozwój komunikacji rowerowej w miastach, o wzmocnienie kontroli na stacjach diagnostycznych pojazdów, o szczególny nadzór nad działalnością przemysłu w obszarach złej jakości powietrza, o Samorząd Województwa, jako koordynator działań w kierunku poprawy jakości powietrza, o informacja o jakości powietrza w Małopolsce, o edukacja ekologiczna mieszkańców, o spójna polityka na szczeblu lokalnym uwzględniająca priorytety poprawy jakości powietrza, o poprawa warunków przewietrzania miast i ochrona terenów zielonych, o regionalna polityka energetyczna, o regionalna polityka transportowa, 17

18 o modernizacja układów technologicznych i wprowadzanie najlepszych dostępnych, technik produkcji i spalania paliw w celu spełnienia przepisów unijnych w zakresie emisji przemysłowych oraz systemu handlu emisjami gazów cieplarnianych, o wdrażanie regionalnych systemów gospodarki odpadami. Uchwala Nr XLIV/73/13 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 25 listopada 213 r. w sprawie określenia rodzajów paliw dopuszczonych do stosowania na obszarze Gminy Miejskiej Kraków, dopuszcza do stosowania w celu ogrzewania lokali lub budynków i przygotowywania ciepłej wody użytkowej wyłącznie gaz ziemny i pozostałe węglowodory gazowe przeznaczone do celów opałowych oraz olej opałowy i olej napędowy przeznaczony do celów opałowych, z wyłączeniem ciężkiego oleju opałowego. Uchwała nie ma zastosowania do instalacji, dla których wymagane jest uzyskanie pozwolenia zintegrowanego lub pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska. Uchwała wchodzi w życie z dniem 1 września 218 r. w zakresie stosowania paliw w lokalach i budynkach istniejących oraz po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego w zakresie stosowania paliw w nowych lokalach i budynkach. Strategia rozwoju Krakowa przyjęta Uchwałą nr LXXV/742/5 Rady Miasta Krakowa z dnia 13 kwietnia 25 r., określa trzy cele strategiczne: 1) Kraków miastem przyjaznym rodzinie, atrakcyjnych miejscem zamieszkania i pobytu, 2) Kraków miastem konkurencyjnej i nowoczesnej gospodarki, 3) Kraków Europejską metropolią o ważnych funkcjach nauki, kultury i sportu. Wśród priorytetów i rekomendacji mających odniesienie do PGN, są zapisy dotyczące rozbudowy i modernizacji systemu transportowego i infrastruktury technicznej oraz ochrony środowiska. Strategia ma być wdrażana poprzez programy sektorowe, wieloletnią prognozę finansową miasta, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, budżet miasta. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa dokument ujednolicony przyjęty Uchwałą nr CXII/17/14 z dnia 9 lipca 214 r., określa wizję i ramy rozwoju miasta do 23 roku. Główne cele rozwoju to wzrost konkurencyjności i atrakcyjności Miasta jako europejskiego ośrodka kultury, nauki i sztuki, turystyki, nowoczesnych technologii, a także stolicy regionu oraz poprawa komfortu życia w mieście. Program ograniczania niskiej emisji dla Miasta Krakowa przyjęty Uchwałą nr CXXI/1918/14 Rady Miasta Krakowa z dnia 5 listopada 214 r., określa zasady udzielania dotacji celowej na realizację zadań z zakresu ochrony środowiska, które obejmują: 1) trwałą zmianę systemu ogrzewania opartego na paliwie stałym, 2) podłączenie ciepłej wody użytkowej w związku z likwidacją palenisk lub kotłowni opalanych paliwami stałymi, 3) instalację kolektorów słonecznych i pomp ciepła. Aktualizacja Programu ochrony środowiska dla miasta Krakowa na lata z uwzględnieniem zadań zrealizowanych w 211 r. oraz z perspektywą na lata przyjęta Uchwałą nr LXI/863/12 Rady Miasta Krakowa z dnia 21 listopada 212 r. Podczas identyfikacji problemów środowiskowych, które są powiązane z działaniami zaplanowanymi w PGN, w POŚ wskazano przekroczenia dopuszczalnych stężeń pyłów PM1, PM2,5 oraz benzo(α)pirenu i dwutlenku azotu przez co Kraków został zakwalifikowany do strefy C. Cel nadrzędny programu określono jako poprawa stanu środowiska do poziomu zgodnego z przepisami i akceptowalnego przez społeczeństwo oraz wykorzystanie potencjału miasta Krakowa, w tym walorów środowiska, dla jego przyszłego, zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Cele długoterminowe na lata to poprawa i utrzymanie wymaganej jakości powietrza oraz ograniczanie zużycia energii i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Aktualizacja Założeń do Planu Zaopatrzenia w ciepło Gminy Miejskiej Kraków w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe przyjęte Uchwałą Nr CXIX/187/14 z dnia 22 października 214 r., główne cele określono w nawiązaniu do Strategii Rozwoju Krakowa uwzględniając uwarunkowania zewnętrzne i lokalne oraz priorytety polityki energetycznej państwa: 1) Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, 2) Zapewnienie warunków 18

19 do wzrostu gospodarczego przy zminimalizowanym wzroście zapotrzebowani na energie elektryczną, 3) Ograniczenie oddziaływania systemów energetycznych na środowisko. Program termomodernizacji oraz ochrony cieplnej budynków Gminy Miejskiej Kraków jako element Strategii Rozwoju Krakowa, przyjętej uchwałą nr LXXV/742/5 Rady Miasta Krakowa z dnia 13 kwietnia 25 r. Wdrożenie programu ma na celu: racjonalizację zużycia energii, spełnienie standardów ochrony cieplnej, zapewnienie użytkownikom właściwego komfortu cieplnego, poprawę stanu technicznego budynków. Uchwała nr LXXXIII/1247/13 Rady Miasta Krakowa z dnia 25 września 213 r. w sprawie kierunków działania dla Prezydenta Miasta Krakowa w celu poprawy stanu jakości powietrza w Krakowie, ustala cele w zakresie poprawy jakości powietrza w Krakowie: 1) Znalezienie większych środków na finansowanie działań ekologicznych, 2) Rozszerzenie działań miasta w zakresie poprawy czystości powietrza, 3) Wspieranie zmian legislacyjnych w zakresie ochrony powietrza, 4) Dążenie do znaczącej poprawy jakości powietrza w Krakowie, 5) Współpraca z władzami Województwa Śląskiego i Małopolskiego w zakresie poprawy stanu jakości powietrza. Wskazano założenia i działania niezbędne do realizacji wskazanych celów: prewencyjne, komunikacyjne, finansowe, planistyczne, legislacyjne, proekologiczne oraz w zakresie monitoringu i informacji. Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Gminy Miejskiej Kraków i Gmin sąsiadujących, z którymi Gmina Kraków zawarła porozumienie w zakresie organizacji publicznego transportu zbiorowego, przyjęty uchwałą Nr LXXX/122/13 Rada Miasta Krakowa z dnia 28 sierpnia 213 r. Program Obsługi Parkingowej dla Miasta Krakowa przyjęty uchwałą Nr LIII/723/12 Rady Miasta Krakowa z dnia 29 sierpnia 212 r. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej jest spójny z lokalnymi dokumentami strategicznymi obowiązującymi w Gminie Miejskiej Kraków w zakresie ogólnej strategii rozwoju i programów sektorowych. Szczegółową ocenę zgodności przedstawiono w Tabela 3. Realizacja zadań określonych w PGN powinna przyczynić się do osiągnięcia założonych celów w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i poprawy jakości powietrza oraz do wzmocnienia zrównoważonego rozwoju gospodarczego gminy. 19

20

21 Tabela 3. Ocena zgodności Planu Gospodarki Niskoemisyjnej z lokalnymi dokumentami strategicznymi Dokument strategiczny Nr celu Nazwa celu Program ochrony powietrza dla stref województwa małopolskiego Strategia Rozwoju Krakowa Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa Program ograniczania niskiej emisji dla Miasta Krakowa Aktualizacja Programu ochrony środowiska dla miasta Krakowa na lata Aktualizacja Założeń do Planu Zaopatrzenia w ciepło Gminy Miejskiej Kraków w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Program termomodernizacji oraz ochrony cieplnej budynków Gminy Miejskiej Kraków Uchwała RMK w sprawie kierunków działania dla Prezydenta Miasta Krakowa w celu poprawy stanu jakości powietrza w Krakowie Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Gminy Miejskiej Kraków i Gmin sąsiadujących Program Obsługi Parkingowej dla Miasta Krakowa 1 Redukcja emisji gazów cieplarnianych przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju miasta Podniesienie efektywności energetycznej Zwiększenie udziału energii z wysokosprawnej kogeneracji oraz ze źródeł odnawialnych 2 Poprawa jakości powietrza 2.1 Ograniczenie emisji powierzchniowej i punktowej Ograniczenie emisji z transportu Niskoemisyjne zarządzanie miastem Źródło: Opracowanie własne Stopień zgodności: + cele PGN zgodne z celami innych dokumentów strategicznych w obszarze środowiska - cele PGN sprzeczne z celami innych dokumentów strategicznych w obszarze środowiska +/- cele PGN częściowo zgodne, zachodzi obawa ze może wystąpić sprzeczność z celami innych dokumentów strategicznych w obszarze środowiska puste pole - brak istotnych powiązań 21

22

23 3.4 Ocena dotychczasowej strategii Gminy Miejskiej Kraków w zakresie gospodarki niskoemisyjnej Dotychczasową strategię Gminy Miejskiej Kraków w zakresie gospodarki niskoemisyjnej określają zapisy zamieszczone w dokumentach wymienionych w punkcie 3, w części dotyczącej dokumentów lokalnych. Wielość powstających w różnym czasie dokumentów, brak spójnych powiązań pomiędzy nimi oraz brak towarzyszących im programów realizacyjnych nie sprzyja prowadzeniu skutecznej polityki w zakresie gospodarki niskoemisyjnej. Ocenę realizacji strategii Gminy Miejskiej Kraków w zakresie gospodarki niskoemisyjnej przeprowadzono w odniesieniu do poszczególnych celów strategicznych. W zakresie ograniczania emisji gazów cieplarnianych dotychczasowa strategii GMK pozwoliła na niskoenergetyczny rozwój miasta, w okresie łączne zużycie paliw i energii wzrosło tylko o 1%. Jednocześnie nastąpił duży wzrost wskaźników społeczno-gospodarczych: łącznej powierzchni mieszkań o 58%, wytworzonego produktu krajowego brutto o 365% (w cenach stałych), ilości podróży samochodem o 76%, liczby zarejestrowanych pojazdów o 147%. Oprócz zmian powodujących wzrost zapotrzebowania na energię użytkową równolegle następowały zmiany w sposobie użytkowania energii i wykorzystywanych technologiach, ograniczające zużycie energii. Czynniki ograniczające zużycie energii: wzrost cen energii, indywidualne rozliczanie kosztu energii, termomodernizacja budynków, wzrost efektywności energetycznej instalacji i urządzeń, eliminacja energochłonnych technologii przemysłowych. Znacząco spadło zapotrzebowanie na energię cieplną do ogrzewania, co należy przypisać zwiększeniu efektywności energetycznej i oszczędności energii, a zdecydowanie wzrosło zużycie paliw napędowych, co jest związane z rozwojem motoryzacji i zwiększeniem wykorzystania samochodów w mieście. Tendencjom korzystnym, jak spadek zużycia energii dla celów grzewczych, ograniczenie zużycia paliw stałych w sektorze budownictwa i przemysłu towarzyszą trendy niekorzystne: wzrost zużycia energii w sektorze transportu, bardzo niski poziom wykorzystania energii odnawialnej (bez uwzględnienia współspalania biomasy w elektrociepłowniach), przeciętna efektywność energetyczna. Szczegółowe dane przedstawia Tabela 4. Tabela 4. Zużycie paliw i nośników energii w roku bazowym (1995) i w roku kontrolnym (213) Zużycie energii [MWh/rok] Zmiana zużycia energii w roku 213 Paliwa i nośniki energii 1995 (BEI) 213 (MEI) w stosunku do 1995 [%] Energia elektryczna % Ciepło sieciowe % Gaz ziemny % Gaz ciekły % Olej opałowy % Olej napędowy % Benzyna % Węgiel kamienny % Inne paliwa kopalne % OZE Razem % Źródło: PGN 23

24 Tabela 5. Zużycie paliw i nośników energii w roku bazowym (1995) i w roku kontrolnym (213), w podziale na sektory Zużycie energii [MWh/rok] Zmiana zużycia energii Sektory w roku (BEI) 213 (MEI) w stosunku do 1995 [%] Budynki, wyposażenie/urządzenia komunalne % Budynki, wyposażenie/urządzenia usługowe (niekomunalne) % Budynki mieszkalne % Komunalne oświetlenie publiczne % Przemysł % Tabor gminny Transport publiczny % Transport prywatny i komercyjny % Razem % Źródło: PGN W latach nastąpiły zmiany w strukturze zużycia paliw i nośników energii. W wyniku likwidacji w latach 9. XX w. kotłowni węglowych w ramach programu ograniczania niskiej emisji nastąpił prawie 5-krotny spadek zużycia paliw węglowych używanych do celów grzewczych w instalacjach rozproszonych o przestarzałej technologii. Na wskutek termomodernizacji budynków i poprawy efektywności wykorzystania energii zmniejszeniu uległo zużycie ciepła sieciowego i innych form energii do ogrzewania, pomimo znaczącego rozwoju budownictwa. Stale wzrasta zużycie energii elektrycznej, co jest związane bezpośrednio z rozwojem gospodarczym (szczególnie sektora handlowo-usługowego). Wzrasta zużycia paliw napędowych, szczególnie widoczny jest wzrost zużycia gazu ciekłego (LPG) związany ze wzrostem popularności tego paliwa w analizowanym okresie. Udziały głównych typów paliw przedstawia Rysunek 1. Rysunek 1. Struktura zużycia paliw i nośników energii w roku bazowym ( BEI) i w roku kontrolnym (213 - MEI) Źródło: PGN 24

25 Dzięki niskoemisyjnemu rozwojowi miasta oraz zmianom w strukturze zużycia paliw i nośników energii w latach nastąpił spadek wielkość emisji gazów cieplarnianych o 1%. Oprócz niemal zerowego wzrostu zużycia energii, na spadek emisji gazów cieplarnianych miały wpływ: zmiana emisyjności energii elektrycznej (niższy wskaźnik emisji w roku 213 w porównaniu do 1995 r.), zmianą emisyjności ciepła sieciowego (niższy wskaźnik emisji w roku 213 w porównaniu do 1995 r.) ograniczenie emisji pochodzących za spalania paliw. Zjawiskiem niekorzystnym jest wzrost emisji z paliw transportowych. Tabela 6. Wielkość emisji gazów cieplarnianych w roku bazowym (1995) i w roku kontrolnym (213), w podziale na paliwa i nośniki energii Emisje CO2 [MgCO2/rok] Zmiana emisji CO2 w roku 213 Paliwa i nośniki energii 1995 (BEI) 213 (MEI) w stosunku do 1995 [%] Energia elektryczna % Ciepło sieciowe % Gaz ziemny % Gaz ciekły % Olej opałowy % Olej napędowy % Benzyna % Węgiel kamienny % Inne paliwa kopalne % OZE % Razem % Źródło: PGN W sektorach, w których w okresie odnotowano spadek zużycia energii zmniejszeniu uległa również wielkość emisji CO 2 (Tabela 7). Znacząco wzrosła emisja CO 2 w transporcie indywidualnym (+78%). Pomimo wzrostu zużycia energii w transporcie publicznym, znacząco spadła emisja CO 2 w tym sektorze (-24%), co należy wiązać przede wszystkim ze zmianą wskaźnika emisji dla energii elektrycznej. Duży spadek emisji CO 2 odnotowano w sektorze związanym z gospodarką odpadami (- 64%), co wynika ze znacznego ograniczenia ilości składowanych odpadów na składowisku. W zakresie poprawy jakości powietrza dotychczasowa strategii GMK jest niewystarczająco skuteczna: jakość powietrza pozostaje zła pod względem stężeń pyłów, benzo(α)pirenu i NO 2, obecne tempo likwidacji palenisk na paliwo stałe (ok. 2-3 szt./rok) nie pozwoli na ich wyeliminowanie w zakładanym terminie (wrzesień 218), postępuje wzrost emisji zanieczyszczeń liniowych: w okresie nastąpił spadek udziału transportu publicznego w podziale zadań przewozowych z 49% do 36%, przy jednoczesnym wzroście udziału transportu indywidualnego z 19% do 34%; liczba zarejestrowanych pojazdów wzrosła z 23 8 do szt.; ilość podróży samochodem wzrosła z 295 do 519 tys./dobę. W zakresie emisji komunikacyjnej trendy są niekorzystne i bez podjęcia radykalnych działań osiągnięcie zakładanych celów jest nierealne. Dla potrzeb PGN oszacowano wielkości emisji zanieczyszczeń powierzchniowych i liniowych w roku bazowym (1995) i w roku kontrolnym (213). W analizowanym okresie nastąpił duży spadek emisji powierzchniowych oraz silny wzrost emisji liniowych pyłów. 25

26 Tabela 7. Wielkość emisji gazów cieplarnianych w roku bazowym (1995) i w roku kontrolnym (213) w podziale na sektory Emisje CO2 [MgCO2/rok] Zmiana emisji CO2 w roku 213 Sektory 1995 (BEI) 213 (MEI) w stosunku do 1995 [%] Budynki, wyposażenie/urządzenia komunalne % Budynki, wyposażenie/urządzenia usługowe (niekomunalne) % Budynki mieszkalne % Komunalne oświetlenie publiczne % Przemysł % Tabor gminny b.d Transport publiczny % Transport prywatny i komercyjny % Gospodarka odpadami % Razem % Źródło: PGN Tabela 8. Emisja zanieczyszczeń powierzchniowych i liniowych w roku bazowym (1995) i w roku kontrolnym (213) Rok Rodzaj źródeł PM1 PM2,5 SO2 NOx CO B(α)P [Mg/rok] [kg/rok] Powierzchniowe 2 759,9 925, , , ,6 486, Liniowe 492,21 295,86 21, , ,52 25,74 SUMA 3 252, , 6 527, , ,12 511,76 Powierzchniowe 589,67 213, ,9 1 72, ,32 132, Liniowe 732,12 732,12 35,3 5 93, ,46 51,73 SUMA 1 321,78 946, ,2 6976, ,78 184,29 Redukcja emisji zanieczyszczeń w roku 213 w stosunku do ,36% 22,52% 79,7% 1,6% 41,98% 63,99% Źródło: PGN Spadkowi emisji pyłów nie towarzyszy wyraźna poprawa jakości powietrza (Tabela 8). Przyczyną wysokich stężeń pyłów, oprócz wysokiej emisji ze źródeł powierzchniowych, przemysłowych, i liniowych są niekorzystne warunki klimatyczne oraz lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Szczegółową ocenę dotychczasowej strategii Gminy Miejskiej Kraków w zakresie gospodarki niskoemisyjnej, w odniesieniu do poszczególnych sektorów i podsektorów przeprowadzono w Tabela 9. 7 dla roku 1995 ze względu na brak wiarygodnych danych nie oszacowano emisji z podsektora pojazdów gminnych 26