Bezpieczeństwo i zarządzanie kryzysowe aktualne wyzwania.

Transkrypt

1 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I ZARZĄDZANIE ISSN Łódź 2009 Tom X Zeszyt 8 Bezpieczeństwo i zarządzanie kryzysowe aktualne wyzwania. Zarządzanie bezpieczeństwem w sektorze publicznym Redakcja naukowa: Mirosław Włodarczyk, Andrzej Marjański Łódź, 2009

2 Recenzent: Lech Kościelecki Redakcja naukowa: Mirosław Włodarczyk, Andrzej Marjański Skład i łamanie tekstu: Barbara Lebioda Redakcja techniczna: Jadwiga Poczyczyńska Projekt okładki: Marcin Szadkowski Copyright: Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi ISSN Druk i oprawa: Drukarnia GREEN, Plac Komuny Paryskiej 4, Łódź, tel./fax , , e mail: wydawnictwo@post.pl

3 SPIS TREŚCI Mirosław Włodarczyk, Andrzej Marjański, Wprowadzenie... 5 Eugeniusz Nowak, Logistyka i zarządzanie logistyczne w sytuacjach kryzysowych... 9 Tomasz Hoffman, Michał Śnierzyński, Organizacja i struktura polskich zorganizowanych grup przestępczych Barbara Batko, Zarządzanie jakością informacji w sektorze publicznym a bezpieczeństwo społeczeństwa Tadeusz Z. Leszczyński, Kluczowe zadania administracji samorządowej w zarządzaniu kryzysowym Halina Sobocka Szczapa, Organizacje pozarządowe w działaniach ekonomii społecznej w Polsce Waldemar Walczak, Zarządzanie kryzysowe rola i zadania organów administracji państwowej Katarzyna Sienkiewicz Małyjurek, Zarządzanie bezpieczeństwem w samorządach lokalnych Żanetta Pawlak, Rola szkoły w edukacji dla bezpieczeństwa Robert Seliga, Rola marketingu w pozyskiwaniu kandydatów do Wojska Polskiego Andrzej Marjański, Udział organizacji pozarządowych w zintegrowanym systemie zarządzania kryzysowego szanse i zagrożenia Rafał Szklarek, Organizacyjno prawne aspekty zarządzania bezpieczeństwem imprez masowych

4

5 Wstęp Sektor publiczny pełni służebną rolę wobec społeczeństwa. Misją państwa jest dbałość o stabilne warunki rozwoju, w tym zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom. Władze powinny realizować misję poprzez zaspokajanie bieżących i przyszłych potrzeb obywateli. Organizacje sektora publicznego powinny być innowacyjne, elastyczna i efektywne w działaniu oraz zaangażowane w świadczenie obywatelom usług wysokiej jakości, do świadczenia których zostały powołane. Dążenie do zapewnienia bezpieczeństwa, najogólniej rozumianego jako zapewnienie wolności oraz zdolność do ochrony i obrony prze nieustannymi i nieuchronnymi zagrożeniami jest jednym z naczelnych zadań demokratycznego państwa i jego organów. Bezpieczeństwo stanowi podstawową wartość zarówno dla jednostki jak i zbiorowości społecznych. Zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz organizacja zarządzania kryzysowego wymaga działań władz ustawodawczych, których zadaniem jest stworzenie regulacji prawnych wyznaczających ramy dopuszczalnych zachowań jednostek i zbiorowości ludzkich, a także zakres obowiązków i uprawnień podmiotów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i zarządzanie kryzysowe. Obok sił zbrojnych w procesie budowy bezpieczeństwa aktywnymi uczestnikami stały się organy władzy cywilnej oraz formacje powołane do ochrony bezpieczeństwa, w tym policji, straży pożarnych, straży miejskich oraz służb i inspekcji. W zapewnieniu bezpieczeństwa i zarządzaniu kryzysowym istotną rolę odgrywa samorząd terytorialny. W demokratycznym państwie istotną rolę pełni aktywność obywatelska na rzecz bezpieczeństwa, która wyraża się w istnieniu i funkcjonowaniu, szczególnie na poziomie lokalnym organizacji pozarządowych. Dobrowolnie zrzeszający się obywatele, którzy poświęcają swój czas, energię a często również środki finansowe na realizację użytecznych celów publicznych. Organizacje pozarządowe są autonomicznymi podmiotami

6 6 Wstęp usytuowanymi pomiędzy instytucjami państwowymi a prywatnym życiem obywateli. Globalizacja, względy ekologiczne, wpływ technologii oraz inne współczesne wyzwania stwarzają potrzebę ciągłej współpracy instytucji publicznych. Oprócz problemów związanych z klęskami naturalnymi technologicznymi, takimi jak: klęski żywiołowe, pożary, powodzie i awarie technologiczne pojawiają się nowe zagrożenia związane z klęskami technologicznymi coraz częściej pojawiają się nowe zagrożenia. Są one związane zarówno z działaniami o charakterze terrorystycznym jak również z zakłócaniem funkcjonowania systemów energetycznych i informatycznych. Rozwój cywilizacyjny i gospodarczy kraju związany jest także z zagrożeniami wynikającymi w zwiększającej się współzależności życia społecznego i gospodarczego od zaawansowanych technologii, systemów energetycznych, transportu i sieci teleinformatycznych. Im wyższy poziom współpracy tym większe bezpieczeństwo i zadowolenie obywateli. W polityce zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego Polski coraz bardziej widoczny staje się wzrost znaczenia problematyki zarządzania kryzysowego i szeroko pojmowanej ochrony ludności. Problematyka ta obejmuje zagadnienia ochrony cywilnej, planowania cywilnego, ochrony infrastruktury krytycznej a także współpracy służ cywilnych z siłami zmilitaryzowanymi oraz organizacjami pozarządowymi. Prezentowane artykuły ukazują szeroką problematykę począwszy od zagadnień związanych z logistyką sytuacji kryzysowych, zagadnieniami przestępczości, a także wpływem zarządzania jakością informacji na poziom bezpieczeństwa społeczeństwa. Publikacja ujmuje również zagadnienia związane z rolą administracji państwowej i samorządowej w zarządzaniu kryzysowym. W tomie znalazły się również prace poświęcone roli placówek oświatowych w edukacji dla bezpieczeństwa oraz działaniom marketingowym w pozyskiwaniu kandydatów do podmiotów zarządzania bezpieczeństwem. Mamy nadzieję, że prace autorów zawarte w niniejszym tomie przyczynią się do lepszego zrozumienia problematyki zarządzania bezpieczeństwem w sektorze publicznym oraz będą inspiracją do podejmowania badan naukowych w tym zakresie. Różnorodność poruszanej problematyki potwierdza, że zagadnienia bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego mają charakter interdyscy

7 Wstęp 7 plinarny i związane są z dużą ilością zróżnicowanych problemów. Konieczność ich rozwiązania staje się wyzwanie dla badaczy i praktyków zajmujących się tą problematyką. Pragniemy podziękować wszystkim osobom i instytucjom, dzięki którym mogły powstać prace poświęcone aktualnym wyzwaniom teorii i praktyki bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego. Szczególne podziękowania składamy recenzentowi, który przyczynił się do zwiększenia wartości prezentowanych referatów. Mirosław Włodarczyk Andrzej Marjański Łódź, październik 2009.

8 8 Wstęp

9 Seria SWSPiZ w Łodzi: PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ i ZARZĄDZANIE Tom X Zeszyt ss Eugeniusz Nowak Akademia Obrony Narodowej Instytut Bezpieczeństwa Narodowego Logistyka nie jest wszystkim, ale wszystko bez logistyki jest niczym. Logistyka i zarządzanie logistyczne w sytuacjach kryzysowych 1. Logistyka i zabezpieczenie logistyczne w sytuacjach kryzysowych Logistyka sytuacji kryzysowych jest nową specjalnością naukową. Jej prekursorami były logistyka wojskowa, która swoje początki miała w Marynarce Wojennej Stanów Zjednoczonych Ameryki na przełomie XIX i XX wieku (prekursorzy: A. T. Mahan, G. C. Thorpe, H. E. Eccles) oraz logistyka cywilna, która swoje pierwsze sukcesy odnotowała na przełomie lat 50. i 60. XX wieku (prekursorzy: O. Morgestern, American Association Marketing, Council of Logistics Management). Natomiast logistyka sytuacji kryzysowych powstała na przełomie XX i XXI wieku. Logistyka (zarówno wojskowa jak i cywilna) swoje sukcesy zawdzięczała i zawdzięcza nadal przede wszystkim wysokim standardom realizacji zadań na rzecz odbiorcy. Standardy te najogólniej prezentowane są w formie 4 x W (czasami jest to również 5 x W lub 6 x W ), która określa właściwy czas, właściwą jakość, właściwą ilość oraz właściwe miejsce (także właściwe koszty, właściwe zyski) realizacji dostaw środków zaopatrzenia oraz świadczenia usług logistycznych. W siłach zbrojnych, gdzie funkcjonuje logistyka wojskowa, odbiorcą

10 10 Eugeniusz Nowak (środków zaopatrzenia i usług logistycznych) były (i są) walczące wojska, natomiast w gospodarce, gdzie funkcjonuje logistyka cywilna, odbiorcami środków zaopatrzenia i usług logistycznych są klienci operujący na wolnym rynku, a z kolei w sytuacjach kryzysowych, gdzie funkcjonuje logistyka sytuacji kryzysowych, takimi odbiorcami jest poszkodowana ludność. Optymalizacja procesu realizacji usług logistycznych na rzecz odbiorcy zdeterminowana jest dążeniem do zapewnienia wykonywania ściśle określonych zadań i (lub) spełnienia konkretnych kryteriów. W logistyce wojskowej są to zwykle: wojska realizujące główne zadanie, zapewnienie pełnego zaspokojenia potrzeb logistycznych walczących wojsk, miejsce realizacji oraz czas realizacji zadań logistycznych. W logistyce cywilnej są to najczęściej: dążenie do obsługi wszystkich klientów, wysokie standardy obsługi klienta, minimalizacja kosztów logistycznych oraz zapewnienie wysokiego zysku przedsiębiorstwa. Natomiast logistyka sytuacji kryzysowych ukierunkowana jest na wszystkich poszkodowanych i zaspokojenie ich podstawowych potrzeb logistycznych w możliwie krótkim czasie. Rysunek1. Kryteria optymalizacji działań logistycznych LOGISTYKA CYWILNA Wszyscy klienci Standardy obsługi klienta Koszty logistyczne Zysk przedsiębiorstwa Źródło: Opracowanie własne. LOGISTYKA SYTUACJI KRYZYSOWYCH Wszyscy poszkodowani Zaspokojenie elementarnych potrzeb logistycznych ludności Miejsce realizacji Czas realizacji LOGISTYKA WOJSKOWA Wojska realizujące główne zadanie Pełne zaspokojenie potrzeb logistycznych wojsk Miejsce realizacji Czas realizacji

11 LOGISTYKA I ZARZĄDZANIE LOGISTYCZNE 11 Logistyka sytuacji kryzysowych (traktowana jako specjalność 1 naukowa) to suma wszystkich działań organów i wykonawców zadań logistycznych, dzięki którym dokonuje się kształtowanie, sterowanie i kontrola procesów zaopatrzeniowych i usługowych w łańcuchach logistycznych organizowanych w sytuacjach kryzysowych. Poprzez integrację i synchronizację (harmonizację) działań logistycznych, niezbędnie konieczne zaopatrzenie i usługi logistyczne, docierają do wszystkich osób poszkodowanych we właściwym czasie, we właściwe miejsca, we właściwych ilościach oraz o właściwej jakości. Myślą przewodnią działań logistycznych podejmowanych w sytuacjach kryzysowych jest możliwie jak najszybsze dotarcie z niezbędnym zaopatrzeniem i usługami logistycznymi do wszystkich poszkodowanych (potrzebujących). Wielkość niezbędnie koniecznych dostaw zaopatrzenia oraz zakres usług logistycznych mogą być określone wg minimalnych norm, bowiem istotą działań logistycznych w sytuacjach kryzysowych jest zapewnienie osobom poszkodowanym możliwości przetrwania. W dostarczaniu środków zaopatrzenia priorytetowymi są: woda pitna, żywność, odzież i energia (elektryczna i cieplna), natomiast w usługach logistycznych pomoc medyczna (przedsięwzięcia ratujące życie i zdrowie), usługi gospodarczo bytowe (przygotowanie posiłków, wypiek chleba, zakwaterowanie, usługi handlowe itp.). Tabela 1. Przykładowe dobowe normy zaopatrzenia, które mogą być stosowane w sytuacjach kryzysowych Lp. Środki zaopatrzenia J.m. Przeciętne zapotrzebowanie Dopuszczalne minimalne zaopatrzenie Uwagi 1 Woda do picia litr 3,0 0,5 1,5 2 Żywność kcal 2500,0 3000,0 500,0 900,0 Minimalne normy zaopatrzenia stosuje się przez pierwsze dni sytuacji kryzysowej (zwykle nie dłużej niż 3 dni). Źródło: Opracowanie własne. 1 Autor przyjął następującą hierarchiczną klasyfikację pojęć naukowych: najwyższym jest dziedzina naukowa, w której wyróżniane są dyscypliny naukowe, które z kolei dzielą się na specjalności naukowe.

12 12 Eugeniusz Nowak Zabezpieczenie logistyczne ludności poszkodowanej jest funkcją realizacyjną logistyki sytuacji kryzysowych postrzeganej jako specjalność naukowa. Organizują je grupy zabezpieczenia logistycznego oraz grupy opieki zdrowotnej i pomocy socjalno bytowej 2 zespołów zarządzania kryzysowego (ZZK) a realizowane jest siłami i środkami (logistycznymi) będącymi w dyspozycji tych zespołów. 3 Można powiedzieć, że zabezpieczenie logistyczne w sytuacjach kryzysowych to proces zasilania ludności poszkodowanej niezbędnymi środkami zaopatrzenia i świadczenia usług koniecznych jej do przetrwania sytuacji kryzysowej. Obejmuje ono: dostawy wody do picia, usługi gospodarczo bytowe, pomoc medyczną oraz organizację ewakuacji, jeżeli zachodzi taka potrzeba, ludności i mienia [Nowak 2005, s. 20]. Misją zabezpieczenia logistycznego ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych jest dążenie do dotarcia z pomocą logistyczną do wszystkich poszkodowanych w możliwie krótkim czasie., natomiast jego istotą jest zapewnienie wszystkim osobom poszkodowanym niezbędnie koniecznych (przynajmniej minimalnych) ilości zaopatrzenia i elementarnych usług logistycznych, w tym podstawowej pomocy medycznej. Mając na uwadze czynniki determinujące zabezpieczenie logistyczne ludności (osób) poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych oraz działań logistycznych w tych sytuacjach nie trudno dostrzec, że zorganizowane jest ono w oparciu o specyficzne (specjalne) zasady. Są to: szybka pomoc rannym i chorym oraz tworzenie warunków przetrwania wszystkim osobom poszkodowanym, gromadzenie i ochrona zapasów środków zaopatrzenia, reglamentacja środków zaopatrzenia i usług logistycznych, priorytety dostaw środków zaopatrzenia oraz świadczenia usług specjalistycznych i gospodarczo bytowych, specyfika produktu logistycznego 4, wykorzystanie zasobów (logistycznych) infrastruktury terenowej, 2 Mając na uwadze potrzebę integracji działań logistycznych, autor świadomie zaszeregowuje grupy opieki zdrowotnej i pomocy socjalno bytowej do pionu logistycznego, pomimo, że służba zdrowia jest organizacją samodzielną. 3 Zespoły zarządzania kryzysowego organizowane są na wszystkich szczeblach administracji publicznej. 4 Produkt logistyczny to zbiór życzeń i oczekiwań klienta (odbiorcy), co do dostaw zaopatrzenia lub usług, w tym szczególnie ich postaci i jakości, które mogą być zrealizowane zgodnie z wymogami tylko w systemie logistycznym.

13 LOGISTYKA I ZARZĄDZANIE LOGISTYCZNE 13 wsparcie logistyczne przez nadrzędne organy administracji publicznej, współdziałanie logistyczne z sąsiadami, wyzyskanie świadczeń osobistych i rzeczowych oraz zasada skuteczności [Nowak 2005, s. 16]. Szybka pomoc rannym i chorym oznacza, że czas jest podstawowym determinantem pomyślności w ratowaniu im życia i zdrowia. Natomiast zapewnienie warunków przetrwania wszystkim poszkodowanym wskazuje, że mogą być stosowane, w skrajnych przypadkach, minimalne, umożliwiające przeżycie, normy zaopatrzenia. Gromadzenie i ochrona zapasów środków zaopatrzenia to przedsięwzięciem standardowe. Stale towarzyszą każdej działalności logistycznej. Zapasy środków zaopatrzenia gromadzone są na podstawie prognoz. Ochrona zapasów ma na celu zapobieganie przed ich niekontrolowaną dystrybucją oraz kradzieżą. Reglamentacja środków zaopatrzenia i usług logistycznych ma miejsce w warunkach ich niedoboru oraz gwarantuje dostawy środków zaopatrzenia i świadczenie usług wszystkim osobom poszkodowanym (uprawnionym). Priorytety dostaw zaopatrzenia i świadczenia usług logistycznych (autor ma na uwadze ich ustalenie) są koniecznością w sytuacjach kryzysowych. Obowiązują wówczas, gdy pomoc logistyczna nie może jednocześnie dotrzeć do wszystkich osób poszkodowanych. Ponadto najczęściej pilność udzielenia pomocy logistycznej poszczególnym osobom (grupie osób) poszkodowanym jest różna. Specyfikę produktu logistycznego w sytuacjach kryzysowych należy traktować jako przygotowanie dostaw środków zaopatrzenia oraz organizację świadczenia usług logistycznych dla ludności poszkodowanej z uwzględnieniem istniejących warunków spowodowanych występującymi zagrożeniami. Na przykład, w czasie powodzi zachodzi potrzeba pakowania produktów żywnościowych w opakowania wodoszczelne. Zasoby (logistyczne) infrastruktury terenowej w sytuacjach kryzysowych mają priorytet. Są nimi miejscowe magazyny zaopatrzenia, warsztaty remontowe, firmy transportowe, baza gastronomiczna i hotelowa, a także różne obiekty (np. budynki, które mogą być wykorzystane do zakwaterowania ewakuowanej ludności).

14 14 Eugeniusz Nowak Wsparcie logistyczne przez nadrzędne organy administracji publicznej tworzy możliwość ograniczania wielkości własnego potencjału logistycznego, który musi być przygotowany na czas sytuacji kryzysowej. Zwykle potencjał ten skalkulowany jest według potrzeb średnich, dzięki czemu obniżane są koszty przygotowań logistycznych. Wsparcie logistyczne przez organy nadrzędne ma miejsce tylko wtedy, gdy występuje niedobór własnego zaopatrzenia oraz potencjału usługowego. Współdziałanie logistyczne z sąsiadami jest przedsięwzięciem rutynowym uświęconym tradycją. Sąsiedzi są zawsze najbliższym partnerem. W krótkim czasie (wg zasady wzajemności) mogą zorganizować niezbędne wsparcie logistyczne. Świadczenia osobiste i rzeczowe w realizacji zabezpieczenia logistycznego ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych mają znaczenie podstawowe. Wynika to z tego, że większość realizowanych w ich ramach przedsięwzięć (zadań) ma związek z dostawami środków zaopatrzenia i usługami logistycznymi. Zasada skuteczności preferuje sposób użycia posiadanych sił i środków (w tym przypadku potencjału logistycznego) gwarantujący jak najlepsze (pomyślne) wykonanie zadania. Wskazuje, że w sytuacjach kryzysowych weryfikacja decyzji pod względem ekonomicznym (kosztów finansowych) nie jest warunkiem obligatoryjnym. Dopuszcza się stosowanie, jeżeli zajdzie taka potrzeba, rozwiązań droższych, pod warunkiem, że umożliwią one ratowanie życia i zdrowia większej, niż przy zastosowaniu innych rozwiązań, liczby osób poszkodowanych. 2. Właściwości zarządzania kryzysowego i zarządzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych Zarządzanie kryzysowe jest zarządzaniem organizacją (systemem) pod presją, realizowane na rzecz rozwiązywania napiętych sytuacji, którego zadaniem jest przygotowanie się i działanie mające na celu zapobieganie, przeciwdziałanie i reagowanie w razie wystąpienia zakłóceń stabilności organizacji (systemu) oraz przywrócenie normalnego stanu jego funkcjonowania. W jego postrzeganiu w aspekcie bezpieczeństwa należy wyróżnić, że jest ono: integralną częścią zarządzania organizacją; dziedziną zarządzania bezpieczeństwem w ogóle, w tym bezpieczeń

15 LOGISTYKA I ZARZĄDZANIE LOGISTYCZNE 15 stwem narodowym; zarządzaniem organizacją pod presją, w stanie ryzyka; rozwiązywaniem napiętych sytuacji oraz przeciwdziałaniem eskalacji kłopotliwych zjawisk. Polega na: obniżaniu napięć i przeciwdziałaniu konfliktom lub sytuacjom trudnym o charakterze niekonfliktowym oraz przywracaniu stanu normalnego lub utrzymaniu tego stanu mimo wystąpienia symptomów sytuacji kryzysowej. W toku zarządzania kryzysowego odrzucane są problemy marginalne i wątpliwe, które przekazywane są instytucjom niezajmujących się sytuacją kryzysową. Proces zarządzania kryzysowego rozumiany jest jako cykl decyzyjny, obejmujący fazy decyzyjne, etapy i czynności, związane z pozyskiwaniem, przetwarzaniem i wykorzystywaniem informacji, w wyniku, którego zostaje podjęta decyzja, wypracowany zamiar, opracowany plan reagowania kryzysowego oraz zadania dla podmiotów (jednostek) wykonawczych będących w dyspozycji danego organu administracji. Cykl decyzyjny zespołu zarządzania kryzysowego przebiega w czterech podstawowych, łączących się i przenikających wzajemnie fazach, decyzyjnych: ustalenia położenia, planowania, stawiania zadań oraz kontroli. Faza decyzyjna ustalenie położenia jest procesem ciągłego pozyskiwania, gromadzenia, porządkowania i przetwarzania wszelkiego rodzaju informacji dotyczących stanu posiadanych sił i środków, źródła i rodzaju zagrożenia oraz warunków prowadzenia działań zapobiegawczych, ratowniczych oraz odbudowy. Faza ta ma na celu przygotowanie wojewodzie (staroście, wójtowi) jasnego i przejrzystego obrazu sytuacji, na podstawie którego można ocenić sytuację, dokonać analizy zadania, wypracować warianty działania, podjąć decyzję, sprecyzować zamiar, skorygować plan reagowania kryzysowego, postawić zadania wykonawcom i kontrolować ich wykonanie. Faza decyzyjna planowanie obejmuje cztery następujące po sobie etapy, którymi są: ocena sytuacji kryzysowej, podjęcie decyzji i sprecyzowanie zamiaru, opracowanie planu reagowania kryzysowego 5 oraz dokumentów dyrektywnych (rozporządzeń, zarządzeń, decyzji administracyjnych) dla podległych i podporządkowanych podmiotów (jednostek) wykonawczych. 5 W rzeczywistości zazwyczaj będzie to korekta posiadanego planu reagowania kryzysowego.

16 16 Eugeniusz Nowak Rysunek 2. Przebieg procesu zarządzania kryzysowego Organ nadrzędny Sąsiednie jednostki administracyjne Administracja zespolona i niezespolona Ludność i organizacje pozarządowe ZADANIA Orientowanie w sytuacji Meldunki Ustalenie położenia Kontrola Prośby, meldunki ZESPÓŁ ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO Planowanie Meldunki Stawianie zadań Rozporządzenia, zarządzenia, decyzje administracyjne Podmioty wykonawcze Zarządzenia przygotowawcze Orientowanie w sytuacji Źródło: Zarządzanie kryzysowe w sytuacjach zagrożeń niemilitarnych, [red.] E. Nowak, Wyd. AON, Warszawa 2007, s. 114.

17 LOGISTYKA I ZARZĄDZANIE LOGISTYCZNE 17 Rysunek 3. Układ cyklu decyzyjnego zespołu zarządzania kryzysowego USTALENIE POŁOŻENIA Meldunki PLANOWANIE Ocena sytuacji kryzysowej Analiza zadania F A Z Y D E C Y Z Y J N E E T A P Y C Z Y N N O Ś C I Informowanie operacyjne Ocena czynników wpływających na wykonanie zadania i opracowanie wariantów działania Odprawa koordynacyjna*) Rozważenie wariantów działania Porównanie wariantów działania Odprawa decyzyjna Podjęcie decyzji i SPRECYZOWANIE ZAMIARU WOJEWODY (starosty, wójta) Korekta planu reagowania kryzysowego Opracowanie rozporządzeń, zarządzeń, decyzji administracyjnych P O D M I O T Y W Y K O N A W C Z E STAWIANIE ZADAŃ Wydanie rozporządzeń, zarządzeń, decyzji administracyjnych KONTROLA *Liczbę miejsc i cele odpraw koordynacyjnych określa szef zespołu zarządzania kryzysowego Źródło: Zarządzanie kryzysowe...op. cit., s. 115.

18 18 Eugeniusz Nowak Faza decyzyjna stawianie zadań zapewnia doprowadzenie do wykonawców zadań wynikających z przyjętego zamiaru działań. Powszechnie uznaje się, że najlepszym sposobem postawienia zadań jest osobiste ich przekazanie szefom (komendantom) podległych służb, inspekcji i straży przez wojewodę (starostę, wójta). Postawienie zadań ustnie lub przy wykorzystaniu technicznych środków łączności musi być potwierdzone pisemnym dokumentem dyrektywnym i odnotowane w Dzienniku działań centrum zarządzania kryzysowego. Faza decyzyjna kontrola ma na celu sprawdzenie efektów faz planowanie i stawianie zadań oraz sposobu ich wdrożenia w życie. Jej rezultaty stanowią podstawę do uaktualnienia posiadanych danych o sytuacji i realizacji zadań reagowania kryzysowego. Wnioski uzyskane z kontroli pozwalają zespołowi zarządzania kryzysowego podejmować działania mające na celu korygowanie rozbieżności pomiędzy stanem rzeczywistym a zaplanowanym. Zarządzanie logistyczne w systemie (np. organizacji) ma na celu spowodowanie wzrostu efektywności funkcjonowania i umocnienie jego pozycji w otaczającym go środowisku. Cel ten osiąga się przez: skrócenie terminu dostaw zaopatrzenia i usług odbiorcom, optymalizację zapasów zaopatrzenia, zwiększenie efektywności wykorzystania posiadanego potencjału (np. sił i środków logistycznych); redukcję kosztów logistycznych itp. Zarządzanie logistyczne w sytuacjach kryzysowych, wg prof. Eugeniusza Nowaka [2005, s. 58], obejmuje: formułowanie strategii działania, planowanie, inicjowanie i sterowanie oraz kontrolę procesu realizacji zadań logistycznych i wymiany niezbędnych informacji od punktów nadania (od dostawców) do punktów odbioru (do poszkodowanych) w celu ratowania im życia i zdrowia oraz zapewnienia niezbędnych warunków przetrwania. Strategia logistyczna realizacji dostaw środków zaopatrzenia i świadczenia usług logistycznych na rzecz ludności poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych wyraża się w misji i celu działania. Misją jest zabieganie do dotarcia z pomocą logistyczną do wszystkich osób poszkodowanych w możliwie krótkim czasie, natomiast celem zapewnienie im warunków przetrwania.

19 LOGISTYKA I ZARZĄDZANIE LOGISTYCZNE 19 Planowanie logistyczne dostaw środków zaopatrzenia oraz świadczenia usług specjalistycznych i gospodarczo bytowych dla osób poszkodowanych zdeterminowane jest: minimalizacją czasu dotarcia zaopatrzenia i usług logistycznych, w tym usług medycznych, do wszystkich osób poszkodowanych; dążeniem do zapewnienia co najmniej minimalnych dostaw środków zaopatrzenia i podstawowych usług gospodarczo bytowych; optymalnym wyzyskaniem potencjału logistycznego; organizacją współdziałania (integracji) pomiędzy podmiotami (jednostkami) wykonującymi zadania logistyczne; dążeniem, w miarę możliwości, do zmniejszenia kosztów finansowych realizowanych przedsięwzięć logistycznych. Inicjowanie a następnie sterowanie działaniami logistycznymi obejmuje przedsięwzięcia związane z przygotowaniem, a następnie realizacją dostaw środków zaopatrzenia i świadczeniem usług logistycznych dla ludności poszkodowanej, a także dążeniem do zapewnienia ciągłości i usprawniania (doskonalenia) tego procesu. Kontrola działań logistycznych ma na celu porównywanie rezultatów działania jednostek (podmiotów) wykonujących zadania logistyczne z opracowanymi planami logistycznymi, po to, by dokonywać systematycznej oceny ich realizacji. W przypadku ujawnienia znaczących odchyleń, wprowadzane są niezbędne modyfikacje (korekty). Zarządzanie logistyczne w sytuacjach kryzysowych należy do głównych problemów zarządzania kryzysowego. Jego realizatorami są grupy logistyczne ZZK (zabezpieczenia logistycznego oraz opieki zdrowotnej i pomocy socjalno bytowej). Funkcja operacyjna tego zarządzania wynika z potrzeby integracji i koordynowania procesu gromadzenia zapasów środków zaopatrzenia i przygotowania ich do przewozy (transportu) i dystrybucji, a także przygotowania potencjału usługowego i sterowania nim podczas świadczenia pomocy osobom poszkodowanym. Zarządzanie logistyczne realizowane jest we wszystkich czterech fazach zarządzania kryzysowego, tj.: fazie zapobiegania, fazie przygotowania, fazie reagowania i fazie odbudowy. W fazie zapobiegania polega ono na prognozowaniu sytuacji logistycznej, identyfikacji źródeł zaopatrzenia i potencjału usługowego (do świadczenia usług specjalistycznych i gospodarczo bytowych), bilansowaniu posiadanych zasobów logistycznych z prognozowanymi potrze

20 20 Eugeniusz Nowak bami ludności poszkodowanej oraz planowaniu zadań logistycznych wynikających z potencjalnych zagrożeń kryzysowych. W fazie przygotowania planowane są procedury realizacji dostaw środków zaopatrzenia oraz świadczenia usług specjalistycznych i gospodarczo bytowych dla ludności poszkodowanej, a także podejmowane są działania związane z przygotowaniem potencjału (zasobów) logistycznego. W fazie reagowania udzielana jest pomoc medyczna rannym i chorym, organizowane są dostawy środków zaopatrzenia dla ludności poszkodowanej oraz świadczone są usługi gospodarczo bytowe i specjalistyczne, urządzane są tymczasowe miejsca zakwaterowania dla ewakuowanej ludności, prowadzone są przedsięwzięcia sanitarnohigieniczne i przeciwepidemiczne, a także podejmowane są działania związane z ratowaniem środowiska oraz odbudową obiektów infrastruktury krytycznej. W tej fazie zarządzania przedsięwzięcia logistyczne mają charakter interdyscyplinarny. Specyfika zarządzania logistycznego wyraża się w konieczności koordynowania użycia dostępnych sił i środków logistycznych będących w posiadaniu administracji publicznej, przedsiębiorstw, a także organizacji pozarządowych oraz obywateli (mieszkańców). W fazie odbudowy organy logistyczne uczestniczą w szacowaniu szkód i strat spowodowanych sytuacją kryzysową; uruchamiają programy pomocy logistycznej (indywidualnej i zbiorowej) dla ludności poszkodowanej; organizują dostawy mediów komunalnych oraz odbudowę obiektów infrastruktury krytycznej; odtwarzają zasoby logistyczne itp. Bezpośrednimi organizatorami działań logistycznych w sytuacjach kryzysowych są eksperci specjaliści grup logistycznych ZZK. Ekspertami tymi w grupach zabezpieczenia logistycznego są specjaliści: do spraw zaopatrzenia, usług gospodarczo bytowych oraz transportu, z kolei w grupach opieki zdrowotnej i pomocy socjalno bytowej specjaliści do spraw: ewakuacyjno leczniczych, sanitarnohigienicznych, przeciwepidemicznych, zaopatrzenia w sprzęt i środki medyczne (leki) oraz specjaliści od spraw socjalno bytowych.

21 LOGISTYKA I ZARZĄDZANIE LOGISTYCZNE 21 Tabela 2. Treści zarządzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych Faza zarządzania kryzysowego FAZA ZAPOBIEGANIA FAZA PRZYGOTOWANIA FAZA REAGOWANIA FAZA ODBUDOWY Treść zarządzania logistycznego Prognozowanie sytuacji logistycznej, w tym medycznej Określenie źródeł zaopatrzenia oraz potencjału usługowego Bilansowanie zasobów logistycznych Weryfikacja i planowanie zadań logistycznych Tworzenie warunków organizacyjnych i technicznych do zarządzania logistycznego Tworzenie warunków do realizacji zadań logistycznych Szkolenie i doskonalenie wykonawców zadań logistycznych Organizacja pomocy medycznej dla osób poszkodowanych Organizacja dostaw zaopatrzenia dla ludności poszkodowanej Organizacja ewakuacji poszkodowanej ludzi i mienia ze stref zagrożeń Organizacja usług gospodarczo bytowych i specjalistycznych dla poszkodowanej ludności Organizacja tymczasowych miejsc zakwaterowania Organizacja przedsięwzięć sanitarnohigienicznych i przeciwepidemicznych w strefach zagrożenia i tymczasowych miejscach zakwaterowania, Organizacja opieki psychologicznej Organizacja ratowania i ewakuacji zwierząt ze stref zagrożenia Organizacja opieki oraz pomocy weterynaryjnej dla zwierząt Udział specjalistów logistycznych w szacowaniu szkód i strat Uruchamianie programów pomocy indywidualnej i zbiorowej dla osób poszkodowanych Udział w odtwarzaniu usług publicznych, w tym zaopatrzenia w media komunalne Organizacja odtworzenia zasobów logistycznych Źródło: Opracowanie własne. Literatura Ficoń K., Procesy logistyczne w przedsiębiorstwie, Wyd. Impuls Plus Consulting, Gdynia Nowak E., Logistyka w sytuacjach kryzysowych, Wyd. AON, Warszawa Zarządzanie kryzysowe w sytuacjach zagrożeń niemilitarnych, [red.] E. Nowak, Wyd. AON, Warszawa Zarządzanie kryzysowe w sytuacji klęski żywiołowej, [red.] E. Nowak, Zeszyt Problemowy 1(45), Wyd. TWO, Warszawa 2006.