Spis treści: Wprowadzenie Zestawienie tabelaryczne

Transkrypt

1 1

2

3 Spis treści: Wprowadzenie 1. Zmiany w przepisach mające wpływ na realizację zadań z pomocy społecznej Liczba i rodzaj placówek pomocy społecznej funkcjonujących w 2013 r. oraz zatrudnienie w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej Projekt Emp@tia - Platforma Komunikacyjna Obszaru Zabezpieczenia Społecznego Zadania pomocy społecznej realizowane przez gminę Świadczenia pomocy społecznej w gminach Charakterystyka rodzin objętych pomocą Zadania zlecone gminom Zadania własne gmin Wyniki kontroli realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej Zadania pomocy społecznej realizowane przez powiat Analiza stanu wybranych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej domy pomocy społecznej Analiza stanu wybranych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej ośrodki wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi Działania na rzecz osób bezdomnych Zadania z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej Realizacja zadań przez samorządy gminne Realizacja zadań przez samorządy powiatowe Realizacja zadań przez samorząd województwa Wnioski z przeprowadzonych kontroli Zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie Świadczenia rodzinne i świadczenia z funduszu alimentacyjnego Świadczenia realizowane przez gminy Świadczenia realizowane przez samorząd województwa Programy z zakresu pomocy społecznej i wspierania rodziny Program wieloletni Pomoc państwa w zakresie dożywiania Program Oparcie społeczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi Program wspierający powrót osób bezdomnych do społeczności Resortowy program rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 "Maluch" Resortowy program wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej na rok 2013 Asystent rodziny i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej Współpraca Wojewody Zachodniopomorskiego z podmiotami niepublicznymi, działającymi w zakresie pomocy społecznej Podsumowanie, wnioski, rekomendacje Zestawienie tabelaryczne: Informacja o realizacji wydatków budżetowych

4 Wprowadzenie Zgodnie z art. 22 pkt 11 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2013 r. poz. 182 z późn. zm.) do zadań wojewody należy sporządzanie analizy stanu i skuteczności pomocy społecznej w oparciu o ocenę zasobów pomocy społecznej przyjętą przez samorząd województwa, z uwzględnieniem założeń przewidzianych w strategii. Ocena zasobów pomocy społecznej za 2013 r. dla województwa zachodniopomorskiego sporządzona została przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Szczecinie, na podstawie informacji przekazanych przez gminy i powiaty, z wykorzystaniem narzędzia elektronicznego w formie modułu w Centralnej Aplikacji Statystycznej. Uchwałą Nr 1052/14 z dnia 9 czerwca 2014 r. Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego przyjął Ocenę zasobów pomocy społecznej za rok 2013, która następnie została przedłożona Wojewodzie Zachodniopomorskiemu. Przekazuję zatem Państwu, podobnie jak w latach ubiegłych, opracowaną przez Wydział Spraw Społecznych Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie, Analizę stanu i skuteczności pomocy społecznej za 2013 r. Poniższa Analiza sporządzona została w oparciu o dane zawarte w Ocenie zasobów pomocy społecznej, sprawozdaniach MPiPS-03 (Sprawozdanie z udzielonych świadczeń pomocy społecznej - pieniężnych, w naturze i usługach) oraz MPiPS-05 (Sprawozdanie o placówkach zapewniających całodobową opiekę i wsparcie), a także na podstawie wyników kontroli przeprowadzonych w 2013 r. przez służby Wojewody Zachodniopomorskiego w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej. Za podstawę opracowania przyjęto kwestie związane z organizacją pomocy społecznej na terenie województwa, w tym: zakres i podstawowe formy udzielanej pomocy, liczbę i rodzaje jednostek organizacyjnych, stan kadry pomocy społecznej, sposób finansowania zadań, uwarunkowania prawne oraz wyniki kontroli przeprowadzanych w ramach nadzoru wojewody. Analiza odnosi się także do zadań realizowanych na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2013r. poz.135 z późn. zm), ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. Nr 180 poz.1493), ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2013r. poz z późn. zm.) ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów(dz.u. z 2012r. poz.1228) oraz zadań realizowanych na podstawie przyjętych programów rządowych, resortowych i wojewódzkich. Jednym z celów opracowania jest także wskazanie najczęściej występujących problemów systemu pomocy społecznej oraz przedstawienie wniosków i rekomendacji zmierzających do zwiększenia skuteczności udzielanej pomocy. Wojewoda Zachodniopomorski Marek Tałasiewicz 2

5 1. Zmiany w przepisach prawa mające wpływ na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej Z dniem 11 maja 2013 r. weszła w życie ustawa z dnia 22 lutego 2013 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013, poz. 509). Nowelizacja ustawy o pomocy społecznej oprócz aktualizacji odniesień do uregulowań prawnych obowiązujących w czasie bieżącym oraz modyfikacji pojęciowych związanych z eliminacją nie funkcjonujących już terminów (np. sformułowanie: powszechne ubezpieczenie w Narodowym Funduszu Zdrowia zastąpiono zapisem: świadczenia z opieki zdrowotnej finansowane ze środków publicznych) istotnie uregulowała przepisy dotyczące pomocy osobom potrzebującym poszerzając niejednokrotnie jej zakres. W art. 6 pkt 15 zmienił się sposób definiowania średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w domu pomocy społecznej. Wyłączono z niego wszystkie wydatki inwestycyjne oraz remontowe. Nie może on też naruszać obowiązujących standardów opieki. Doprecyzowaniu uległ przepis dotyczący wyliczania odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej, który nie działał cały rok kalendarzowy. Ponadto, art. 62 ust. 3 stwierdza o konieczności pokrywania kosztów utrzymania domu pomocy społecznej z całości opłat wnoszonych za pobyt w nim. Powołany został nowy typ domu dla osób uzależnionych od alkoholu. Art. 155 traktujący o wysokości dotacji celowej z budżetu państwa na domy pomocy społecznej uległ zmianie na korzyść domów pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie, bowiem dotacja na nie będzie mogła być zwiększona w uzasadnionych przypadkach nawet o 50 %, co jest bardzo istotne z uwagi na trudną sytuację domów tego typu z powodu niskich dochodów własnych związanych z odpłatnością za pobyt w nich. Zakres zadań samorządu województwa określonych w art. 21 uległ rozszerzeniu. Nowe uregulowania dotyczą głównie koordynowania oraz wspierania działań związanych z aktywizacją społeczną oraz zawodową osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Promowanie nowych inicjatyw oraz współpracy między jednostkami samorządu lokalnego a jednostkami zajmującymi się ową aktywizacją służyć ma rozwojowi ekonomii oraz przedsiębiorczości społecznej. Zadaniem wojewody zgodnie z nowym brzmieniem art. 22 pkt 8 nie jest już określanie standardów opieki i wychowania związanych z nadzorem nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego oraz województwa. Zmiana ma związek z ustawą o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej, która owe standardy określa, ustanawiając wyznaczniki nadzoru. Pojęcie dochodu związanego z możliwością ubiegania się o świadczenia z pomocy społecznej doprecyzowano o ust. 6 art. 37, który stanowi o nie wliczaniu kwoty zasiłku okresowego do dochodu osoby ubiegającej się o świadczenie w postaci zasiłku stałego. Do dochodu nie wlicza się również zysku z powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha przeliczeniowego. Rozszerzeniu uległ przepis dotyczący braku prawa do świadczeń z pomocy społecznej dla osoby, która odbywa karę pozbawienia wolności. Świadczenie takie będzie ona mogła uzyskać, jeśli odbywa karę w systemie dozoru elektronicznego. Art. 95 dotyczący zasad udzielania pomocy cudzoziemcom uzyskał nowy wydźwięk poprzez modyfikację ust. 3 oraz 4, które regulują przyznawanie pomocy cudzoziemcom, wprowadzając uchylenie decyzji o udzieleniu pomocy w zamian za odmowę jej przyznania. W dość szerokim spektrum zmienia się art. 107 dotyczący wywiadu środowiskowego. Zmiany obejmują doprecyzowanie z kim i w jakiej sprawie przeprowadza się wywiad środowiskowy. Dodatkowo, gdy nastąpi odmowa udziału w wywiadzie środowiskowym lub jego aktualizacji, kierownik ośrodka pomocy społecznej może wydać decyzję odmowną dotyczącą przyznania świadczenia z pomocy społecznej lub też decyzję dotyczącą wstrzymania świadczeń już wypłacanych. Stanowi to skuteczne narzędzie wobec osób uchylających się od informowania ośrodków pomocy społecznej o zmianach w swojej sytuacji materialnej i bytowej. Rozszerzeniu ulega zakres dokumentów, na podstawie których pracownik socjalny ustala sytuację materialną oraz bytową osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej. Jest to zmiana adekwatna do sytuacji losowych, które powodować mogą konieczność skorzystania ze świadczeń pomocy społecznej przy wykorzystaniu niestandardowych dokumentów poświadczających o danej sytuacji życiowej klienta pomocy społecznej. 3

6 Z dniem 11 stycznia 2013 r. weszła w życie ustawa z dnia 23 listopada 2012 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z podwyższeniem wieku emerytalnego. Wpłynęło to zdecydowanie na treść ustawy o pomocy społecznej w części dotyczącej wypłaty zasiłku stałego z tytułu niezdolności do pracy z powodu wieku oraz warunków opłacania składek emerytalnych i rentowych. Wiek emerytalny uległ podwyższeniu kształtując się obecnie na poziomie 67 lat zarówno dla kobiet jak i dla mężczyzn. Osiągnięcie go jest uwarunkowane datą urodzenia, a sam proces docelowego podwyższenia wieku emerytalnego potrwa kilkanaście lat. Osiągnięcie wieku emerytalnego jest szczegółowo określone w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227, z późn. zm.) w art. 24 ust. 1a i 1b oraz w art. 27 ust. 2 i 3. Okres opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe za osobę, która rezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem, uległ wydłużeniu zgodnie z art. 42 ust. 4 i 5 do uzyskania 25-letniego okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego). Z dniem 1 maja 2014 r. weszła w życie ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2013 r., poz. 1650) modyfikująca niektóre przepisy dotyczące przyznawania pomocy społecznej cudzoziemcom. Cudzoziemiec ma obecnie prawo do świadczeń z pomocy społecznej jeśli uzyska zgodę na pobyt stały (a nie na osiedlenie się), pobyt czasowy (a nie oznaczony) oraz w przypadku posiadania zgody na pobyt ze względów humanitarnych. Powyższe zmiany wprowadzone zostały niewątpliwie po to, aby wzmóc efektywność działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej i w bezpośredni sposób wpływać na jakość życia klientów pomocy społecznej. Zmiany te, oprócz kwestii indywidualnych, mają również za zadanie usprawnić funkcjonowanie całego państwa, przeciwdziałając wykluczeniu społecznemu, marginalizacji grup społecznych oraz uzależnieniu klientów pomocy społecznej od opiekuńczego charakteru państwa. Teoretyczne przesłanie uregulowań ustawowych można potwierdzić faktycznym stanem skuteczności pomocy społecznej, który przedstawia poniższa analiza. 2. Liczba i rodzaj placówek pomocy społecznej oraz zatrudnienie w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Zgodnie z art. 6 pkt 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej są: regionalny ośrodek polityki społecznej, powiatowe centrum pomocy rodzinie, ośrodek pomocy społecznej, dom pomocy społecznej, placówka specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego, ośrodek wsparcia i ośrodek interwencji kryzysowej. Realizacja celów i zadań pomocy społecznej wymaga odpowiednio rozbudowanej sieci jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, którą w 2013 r. na terenie województwa zachodniopomorskiego tworzyły następujące jednostki: 114 ośrodków pomocy społecznej, 18 powiatowych centrów pomocy rodzinie i 3 ośrodki pomocy społecznej w miastach na prawach powiatu realizujące dodatkowo tę funkcję, 40 środowiskowych domów samopomocy, 32 domy pomocy społecznej, 9 placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub w podeszłym wieku. Ponadto na terenie województwa działają 4 ośrodki interwencji kryzysowej, w tym: w Szczecinie, Szczecinku, Świnoujściu i Gryfinie. W 2013 roku na terenie całego województwa funkcjonowało 21 mieszkań chronionych dla osób usamodzielnianych opuszczających niektóre typy placówek wychowawczych oraz dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Prowadzony był również jeden rodzinny dom wsparcia. Żaden z powiatów nie prowadził klubów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi. 4

7 Ogólna liczba osób korzystających z pomocy instytucjonalnej (tj. domu pomocy społecznej, ośrodka wsparcia, dziennego domu pomocy, mieszkania chronionego itp.) na terenie województwa zachodniopomorskiego w roku 2013 wyniosła osób. W jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej na terenie województwa zachodniopomorskiego w 2013 r. zatrudnionych było osób, w tym: w ośrodkach pomocy społecznej osób, w domach pomocy społecznej osób, w ośrodkach wsparcia 337 osób, w powiatowych centrach pomocy rodzinie 317 osób, w ośrodkach interwencji kryzysowej 28 osób, w klubach integracji społecznej 10 osób, w regionalnym ośrodku polityki społecznej 44 osoby, w służbach wojewody realizujących zadania pomocy społecznej (w zakresie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej) 9 osób. Powyższe dane pochodzące ze sprawozdania MPiPS-03 różnią się od informacji zawartych w Ocenie zasobów pomocy społecznej za rok 2013 dla województwa zachodniopomorskiego. Wskazane zatem jest podjęcie działań zmierzających do zgodności powyższych sprawozdań. Najliczniejszą grupą pracowników służb społecznych są pracownicy ośrodków pomocy społecznej. W 114 ośrodkach pomocy społecznej w 2013 r. zatrudnionych było osób, w tym 952 pracowników socjalnych. Zgodnie z art. 110 ust. 11 ustawy o pomocy społecznej ośrodek pomocy społecznej zatrudnia pracowników socjalnych proporcjonalnie do liczby ludności gminy w stosunku jeden pracownik socjalny na 2 tys. mieszkańców, nie mniej jednak niż trzech pracowników. W 26 gminach województwa zachodniopomorskiego liczba pracowników socjalnych była niższa niż określona w art. 110 ust. 11 ustawy. W pojedynczych gminach, pomimo wydania zaleceń pokontrolnych, zatrudnienie nie jest zwiększane z powodu trudności związanych ze znalezieniem osoby z odpowiednimi kwalifikacjami na stanowisko pracownika socjalnego lub z powodu nieuwzględniania przez wójtów, burmistrzów i prezydentów miast w budżetach gminy wydatków związanych z dodatkowym zatrudnieniem. Pracownicy socjalni wskazują na zbyt duże obciążenie koniecznością kompletowania odpowiednich dokumentów potrzebnych do przyznania świadczenia, co powoduje ograniczony czas na pracę socjalną. Ponadto, utrudnieniem pracy jest nieustannie rosnąca liczba obowiązków wynikających z innych ustaw dotyczących np. świadczeń rodzinnych, funduszu alimentacyjnego, dodatków mieszkaniowych, pieczy zastępczej czy dodatku energetycznego. Ustawowy wskaźnik zatrudnienia pracowników socjalnych obowiązuje od kilkunastu lat, mimo rosnącej liczby zadań nałożonych na pracowników socjalnych. Do skutecznego świadczenia usług pracy socjalnej niezbędne są również odpowiednie warunki lokalowe. Często zbyt mała powierzchnia ośrodka pomocy społecznej nie sprzyja prowadzeniu indywidualnych rozmów z klientem, zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych oraz prowadzeniu pracy socjalnej. Na strukturę zatrudnienia w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia wpływ ma konieczność spełnienia standardów zatrudnienia określonych w obowiązujących przepisach prawa, np. rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie środowiskowych domów samopomocy (Dz. U. Nr 238, poz. 1586) i rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23 sierpnia 2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej (Dz. U. 2012, poz. 964). W pozostałych jednostkach przepisy z zakresu pomocy społecznej nie określają norm zatrudnienia. W 2013 r. w Wydziale Spraw Społecznych Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie utworzona została komórka organizacyjna Oddział ds. Nadzoru i Kontroli w Pomocy Społecznej, zgodnie z art. 127 b ustawy z dnia z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. 5

8 W 2013 roku w ramach działalności kontrolnej Wojewody Zachodniopomorskiego przeprowadzono 53 kontrole w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz podmiotach realizujących zadania z zakresu pomocy społecznej, w tym: w 29 ośrodkach pomocy społecznej, w 10 ośrodkach wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, w 9 domach pomocy społecznej, w 2 powiatowych centrach pomocy rodzinie, w 3 podmiotach prowadzących placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, prowadzonych na podstawie przepisów o działalności gospodarczej. Ponadto skontrolowano: sposób realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej zleconych przez Wojewodę Zachodniopomorskiego podmiotom niepublicznym (4 kontrole), sposób funkcjonowania organizacji pożytku publicznego, w szczególności wykorzystanie środków finansowych przekazanych w ramach 1% podatku dochodowego. Kontrole powierzono wojewodzie przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej na podstawie art. 29 ust. 3 pkt 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (3 kontrole). Ogólna ocena kontrolowanych jednostek była pozytywna, mimo stwierdzonych uchybień. Działania na rzecz osób zagrożonych wykluczeniu społecznym, jako uzupełniające do zadań pomocy społecznej prowadzą centra integracji społecznej oraz kluby integracji społecznej, funkcjonujące na podstawie ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz.U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225 z późn. zm.) i realizujące zadania z zakresu reintegracji zawodowej i społecznej. Na koniec roku 2013 w Rejestrze Centrów Integracji Społecznej Wojewody Zachodniopomorskiego wpisanych było 8 Centrów Integracji Społecznej. Centra realizują założenia zadeklarowane we wnioskach dotyczące reintegracji zawodowej i społecznej. Najczęściej pełnią funkcje społeczno wychowawcze, terapeutyczne, socjalne, ekonomiczne. Osiągają założone cele dotyczące m. in. świadczenia pomocy osobom w trudnej sytuacji życiowej poprzez realizację indywidualnych programów integracji społecznej i zawodowej, wdrażania programów społecznych, organizowania działań doradczych aktywizujących, wsparcia otoczenia społecznego. Starają się zmniejszyć ryzyko wykluczenia społecznego u osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy poprzez nabycie nowych kwalifikacji zawodowych, zwiększenia ich szans na przyszłe samodzielne znalezienie zatrudnienia. Dzięki wsparciu psychologicznemu pomagają osobom i ich rodzinom pokonać trudne sytuacje życiowe, których nie są w stanie przezwyciężyć samodzielnie. W Klubach Integracji Społecznej prowadzone są działania mające na celu pomoc w znalezieniu pracy u pracodawców oraz przygotowywanie do podjęcia zatrudnienia lub podjęcia działalności w formie spółdzielni socjalnej. Organizowane są także prace społecznie użyteczne, roboty publiczne, poradnictwo prawne, staże, działalność samopomocowa w zakresie zatrudnienia, spraw mieszkaniowych i socjalnych. W roku 2013 do rejestru Województwa Zachodniopomorskiego wpisanych było 11 Klubów Integracji Społecznej. Infrastrukturę socjalną tworzą także zakłady pracy chronionej i zakłady aktywności zawodowej działające w oparciu o przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 ze zm.). W 2013 r. na terenie województwa zachodniopomorskiego działało 35 zakładów pracy chronionej i 4 zakłady aktywności zawodowej (liczba osób zatrudnionych w zpch stan na r osoby; liczba osób zatrudnionych w zaz stan na r osoby). 6

9 7 3. Projekt - Platforma Komunikacyjna Obszaru Zabezpieczenia Społecznego W roku 2013 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej finalizowało prace mające na celu zbudowanie kompleksowej platformy komunikacyjnej w obszarze zabezpieczenia społecznego. Efektem końcowym tych prac jest Centralny System Informatyczny Zabezpieczenia Społecznego (CSIZS). Projekt ma na celu zwiększenie dostępności usług publicznych w formie cyfrowej dla obywateli i przedsiębiorców. Jednym z jego produktów jest Portal Informacyjno-Usługowy, w ramach którego każdy obywatel ma możliwość złożenia przez Internet wniosku dotyczącego spraw związanych z przyznawaniem i wypłatą świadczeń rodzinnych, z funduszu alimentacyjnego oraz z pomocy społecznej. Warunkiem prawidłowego funkcjonowania tego kanału świadczenia pomocy beneficjentom jest podłączenie wszystkich jednostek organizacyjnych pomocy społecznej do systemu. Proces ten będzie realizowany w 2014 roku. Zbudowany system pozwoli również na korzystanie z oświadczeń i danych zgromadzonych w innych urzędach oraz skróci czas oczekiwania na decyzję W ramach projektu Emp@tia jesienią 2013 roku ośrodki pomocy społecznej zostały wyposażone w terminale mobilne wraz z oprogramowaniem, które: umożliwiają rejestrację wywiadów środowiskowych przez pracowników socjalnych bezpośrednio na miejscu wywiadu, pozwalają na zautomatyzowane przesyłanie danych do systemu dziedzinowego, umożliwiają weryfikację danych w Centralnej Bazie Beneficjentów. 4. Zadania pomocy społecznej realizowane przez gminę 4.1. Świadczenia pomocy społecznej w gminach Świadczenia pomocy społecznej w 2013 r. przyznano decyzją (bez względu na ich rodzaj, formę, liczbę oraz źródło finansowania) osobom (w tym 111 osobom pomoc przyznano przez jednostkę powiatową), co stanowiło 5,97% mieszkańców województwa. W stosunku do roku 2012 liczba ta była wyższa o osób. Rozpiętość odsetka osób objętych pomocą w stosunku do liczby mieszkańców jest bardzo duża: od 2,72 % w gminie Kołobrzeg do 30,63 % w gminie Kozielice. Wskaźnik osób objętych pomocą w poszczególnych gminach jest skorelowany ze wskaźnikiem bezrobocia. Jego wielkość jest uzależniona także od stopnia rozpoznania potrzeb oraz od sposobu działania ośrodka pomocy społecznej. Tabela 1. Liczba mieszkańców, wskaźnik bezrobocia, liczba osób i rodzin objętych pomocą w gminach Lp. Gmina Liczba mieszkańców Wskaźnik bezrobocia grudzień 2013 Liczba osób, którym przyznano LICZBA RODZIN decyzją świadczenia 2013 r. OGÓŁEM NA WSI Liczba osób w rodzinach Procent osób objętych pomocą do liczby mieszkańców 2013 r. 1. M. Białogard ,80% ,92 2. Gm. Białogard ,20% ,18 3. Karlino ,80% ,36 4. Tychowo ,50% ,26 5. Bierzwnik ,80% ,41 6. Choszczno ,90% ,30 7. Drawno ,40% ,41 8. Krzęcin ,20% ,28 9. Pełczyce ,50% , Recz ,30% ,67

10 11. Czaplinek ,40% , Drawsko Pomorskie Kalisz Pomorski ,70% , ,20% , Ostrowice ,10% , Wierzchowo ,90% , Złocieniec ,20% , Goleniów ,70% , Maszewo ,90% , Nowogard ,40% , Osina ,20% , Przybiernów ,00% , Stepnica ,80% , Brojce ,40% , Gryfice ,10% , Karnice ,40% , Płoty ,10% , Rewal ,60% , Trzebiatów ,80% , Banie ,80% , Cedynia ,60% , Chojna ,60% , Gryfino ,80% , Mieszkowice ,80% , Moryń ,20% , Stare Czarnowo Trzcińsko- Zdrój ,80% , ,70% , Widuchowa ,80% , Dziwnów ,80% , Golczewo ,50% , Kamień Pomorski ,80% , Międzyzdroje ,90% , Świerzno ,10% , Wolin ,50% , Dygowo ,40% , Gościno ,20% , M. Kołobrzeg ,50% , Gm. Kołobrzeg ,90% , Rymań ,00% , Siemyśl ,00% , Ustronie Morskie ,00% , Będzino ,90% , Biesiekierz ,10% ,24 8

11 53. Bobolice ,10% , Manowo ,80% , Mielno ,50% , Polanów ,80% , Sianów ,10% , Świeszyno ,40% , Dobra ,40% , Łobez ,20% , Radowo Małe ,30% , Resko ,90% , Węgorzyno ,80% , Barlinek ,50% , Boleszkowice ,20% , Dębno ,40% , Myślibórz ,20% , Nowogródek Pomorski Dobra (Szczecińska) ,10% , ,50% , Kołbaskowo ,70% , Nowe Warpno ,80% , Police ,00% , Bielice ,30% , Kozielice ,20% , Lipiany ,60% , Przelewice ,30% , Pyrzyce ,80% , Warnice ,80% , M. Darłowo ,60% , Gm. Darłowo ,90% , Malechowo ,90% , Postomino ,40% , M. Sławno ,20% , Gm. Sławno ,80% , Chociwel ,00% , Dobrzany ,30% , Dolice ,90% , Ińsko ,70% , Kobylanka ,60% , Marianowo ,60% , Stara Dąbrowa ,10% , M. Stargard Szczeciński Gm. Stargard Szczeciński ,00% , ,70% , Suchań ,70% ,66

12 95. Barwice ,50% , Biały Bór ,20% , Borne Sulinowo ,00% , Grzmiąca ,40% , M. Szczecinek ,30% , Gm. Szczecinek ,90% , Brzeżno ,00% , Połczyn-Zdrój ,10% , Rąbino ,90% , Sławoborze ,60% , M. Świdwin ,60% , Gm. Świdwin ,00% , Człopa ,80% , Mirosławiec ,30% , Tuczno ,70% , M. Wałcz ,50% , Gm. Wałcz ,60% , M. Koszalin ,50% , M. Szczecin ,20% , M. Świnoujście ,10% ,44 Województwo , ,97 Źródło: GUS wyniki spisu ludności i mieszkań 2011 r.,wup-szczecin wskaźnik bezrobocia w gminach, MiPS-03 liczba osób i rodzin objętych pomocą. Ośrodki pomocy społecznej w 2013 r. udzieliły pomocy w postaci pracy socjalnej rodzinom, z których zostało objętych kontraktem socjalnym Charakterystyka rodzin objętych pomocą Ośrodki pomocy społecznej realizują zadania określone w ustawie o pomocy społecznej oraz w programach rządowych obejmujących pomoc pieniężną, w naturze oraz w usługach. Strukturę powodów przyznania pomocy pokazuje tabela 2. Tabela 2. Powody przyznania pomocy POWÓD TRUDNEJ SYTUACJI ŻYCIOWEJ LICZBA RODZIN OGÓŁEM w tym: NA WSI LICZBA OSÓB W RODZINACH UBÓSTWO SIEROCTWO BEZDOMNOŚĆ POTRZEBA OCHRONY MACIERZYŃSTWA W TYM: WIELODZIETNOŚĆ BEZROBOCIE

13 NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ DŁUGOTRWAŁA LUB CIĘŻKA CHOROBA BEZRADNOŚĆ W SPRAWACH OPIEK.- WYCHOWAWCZYCH I PROWADZENIA GOSPODARSTWA DOMOWEGO - OGÓŁEM W TYM: RODZINY NIEPEŁNE RODZINY WIELODZIETNE PRZEMOC W RODZINIE POTRZEBA OCHRONY OFIAR HANDLU LUDŹMI ALKOHOLIZM NARKOMANIA TRUDNOŚCI W PRZYSTOSOWANIU DO ŻYCIA PO ZWOLNIENIU Z ZAKŁADU KARNEGO TRUDNOŚCI W INTEGRACJI OSÓB, KTÓRE OTRZYMAŁY STATUS UCHODŹCY LUB OCHRONĘ UZUPEŁNIAJĄCĄ ZDARZENIE LOSOWE SYTUACJA KRYZYSOWA KLĘSKA ŻYWIOŁOWA LUB EKOLOGICZNA Źródło: MPiPS-03 Do najistotniejszych problemów występujących w środowisku wymagających pomocy ze strony ośrodków pomocy społecznej należały: ubóstwo, bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba, bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego Zadania zlecone gminom Głównym zadaniem z zakresu administracji rządowej zlecanym gminom jest organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb, wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym. Ośrodek pomocy społecznej udzielając wskazanej pomocy ustala czas i rodzaj pomocy (świadczonych usług), biorąc jednocześnie pod uwagę szczególne potrzeby podopiecznego. Rodzaje specjalistycznych usług opiekuńczych określone zostały w 2 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych. Specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi realizowały 64 gminy z terenu województwa zachodniopomorskiego. Efektem rzeczowym przekazanej dotacji było objęcie pomocą 579 osób z zaburzeniami psychicznymi. Łączny koszt usług w 2013 r. wynosił zł. Średni koszt 1 godziny świadczonych usług wynosił 22 zł. Na przestrzeni ostatnich lat w województwie zachodniopomorskim zauważa się wzrost świadczeń w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla dzieci i młodzieży, szczególnie z zaburzeniami autystycznymi. Uprawnienia do określonych usług, świadczeń i działań na rzecz dzieci i młodzieży regulują przepisy ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej

14 finansowanych ze środków publicznych. W praktyce rodzice ubiegający się o pomoc skutecznie argumentują brak możliwości skorzystania z pomocy w ramach innych systemów, a swoje wnioski popierają zaświadczeniem lekarza specjalisty, zawierającym konkretną liczbę godzin, zalecaną dla prawidłowego rozwoju dziecka. Pomoc świadczona w ramach systemu oświaty i służby zdrowia jest nieadekwatna do występujących w tym zakresie potrzeb. Taki stan prawny powoduje niezadowolenie ze strony rodziców, którzy szukając pomocy dla swoich dzieci, oczekują pełnego wsparcia ze strony pomocy społecznej. Ponadto w ramach zadań zleconych gminy udzieliły zasiłków celowych dla 34 rodzin poszkodowanym w wyniku huraganów na kwotę zł oraz wypłaciły 95 osobom wynagrodzenie za sprawowanie opieki, zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 9 ustawy o pomocy społecznej, na kwotę zł Zadania własne gmin Świadczenia z pomocy społecznej udzielane przez gminy finansowane były ze środków własnych oraz z budżetu państwa przekazywanych gminom na dofinansowanie zadań własnych. W 2013 r. łączna kwota środków finansowych wydatkowanych przez gminy w ramach zadań własnych wyniosła tys. zł. W ramach zadań własnych gminy udzielały pomocy w formie: zasiłków stałych, zasiłków okresowych, posiłków, usług opiekuńczych, zasiłków celowych, opłacania pobytu w domu pomocy społecznej. W pozostałych wydatkach ujęto schronienie, ubranie, pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, zasiłki celowe na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego, zasiłki celowe w formie biletu kredytowanego, sprawienie pogrzebu, pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie. Zasiłki stałe Zasiłki stałe w województwie zachodniopomorskim otrzymywało w 2013 r osób, w tym osób samotnych i osób pozostających w rodzinie. Łączna kwota wypłaconych zasiłków wyniosła zł, w tym dla osób samotnych zł oraz dla osób pozostających w rodzinie zł. Średnia wysokość zasiłku stałego wyniosła 419,45 zł; dla osób samotnych 455,61 zł, a dla osób pozostających w rodzinie 282,88 zł. Liczba osób pobierających zasiłki stałe w województwie zachodniopomorskim od sześciu lat utrzymuje się na podobnym poziomie i stanowi 0,7 % liczby mieszkańców województwa. Zasiłki okresowe W 2013 r. zasiłki okresowe przyznano osobom na łączną kwotę zł. Średnia wysokość zasiłku wyniosła 313,58 zł, a średni okres, na który został przyznany zasiłek wyniósł 5,57 miesiąca. Środki własne gmin do zasiłków okresowych wynosiły zł. Najczęstszym powodem przyznania zasiłku okresowego było bezrobocie osób, co stanowi 83,46 % ogółem przyznanych zasiłków okresowych, niepełnosprawność 3.228, co stanowi 9,24 %, długotrwała choroba , co stanowi 8,43 %. W ostatnich latach liczba osób pobierających zasiłki okresowe w województwie utrzymuje się na podobnym poziomie i stanowi 2 % liczby mieszkańców. Usługi opiekuńcze Usługi opiekuńcze w 2013 r. świadczone były w 94 gminach dla osób na ogólną kwotę zł. Średni koszt 1 godziny usługi wynosił 15,62 zł. Ponadto, poradnictwem specjalistycznym zostało objętych rodzin (prawne, psychologiczne, rodzinne), interwencją kryzysową objęto 130 rodzin, a pracą socjalną objęto rodzin, co stanowi 64,55% ogółem korzystających rodzin z pomocy społecznej. 12

15 Odpłatność gmin za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej W 2013 r. gminy poniosły odpłatność za pobyt w domach pomocy społecznej za osób na ogólną kwotę zł. Średni miesięczny koszt dopłaty do pobytu mieszkańca w Domu Pomocy Społecznej ponoszony przez gminę wyniósł 1997,06 zł. Odpłatność za pobyt osób w domach pomocy społecznej jest największą pozycją w wydatkach gmin na zadania pomocy społecznej i co roku wydatki te wzrastają (w 2010 r ,3 tys. zł, w 2011 r ,0 tys. zł, w 2012 r ,6 tys. zł) Wyniki kontroli realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej W 2013 r. przeprowadzono kontrole w 29 ośrodkach pomocy społecznej. Celem głównym kontroli przeprowadzonych w 2013 roku była ocena sposobu realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej w tym w szczególności: organizacja specjalistycznych usług dla osób z zaburzeniami psychicznymi, realizacja pracy socjalnej. Na podstawie przeprowadzonego postępowania kontrolnego działalność ośrodków pomocy społecznej oceniono pozytywnie z uchybieniami. Pozytywnie oceniono działalność 12 ośrodków pomocy społecznej i nie wydano zaleceń pokontrolnych. Wydano zalecenia pokontrolne dla 16 ośrodków pomocy społecznej; W przypadku 1 ośrodka pomocy społecznej stwierdzone nieprawidłowości zostały w całości usunięte przed podpisaniem protokołu z kontroli, w związku z czym nie wydano zaleceń w tym zakresie. Ogółem sformułowano 45 zaleceń i rekomendacji dla ośrodków pomocy społecznej. Najczęściej stwierdzanymi nieprawidłowościami były: świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi przez osoby nieposiadające kwalifikacji, przyznawanie świadczenia niepieniężnego decyzją wydaną z datą późniejszą niż data przyznania świadczenia, brak rejestru czasu i zakresu specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi (brak nadzoru), brak potwierdzenia dostarczenia decyzji administracyjnej, brak odpowiedniej liczby pracowników socjalnych, nieuzasadnione stosowanie rygoru natychmiastowej wykonalności przy większości decyzji, funkcjonowanie środowiskowego domu samopomocy w strukturze organizacyjnej ośrodka pomoc społecznej. Ponadto, stwierdzono następujące nieprawidłowości: brak przeprowadzania aktualizacji wywiadów środowiskowych, przywoływanie w podstawach decyzji administracyjnych nieaktualnych przepisów prawnych, błędnie naliczona wysokość świadczenia lub świadczenia przyznane nienależnie, błędnie sporządzana sprawozdawczość, brak rejestru wniosków wpływających do ośrodka pomocy społecznej, niegospodarność w zakresie dysponowania środkami finansowymi na realizację Programu Pomoc Państwa w zakresie dożywiania. 5. Zadania pomocy społecznej realizowane przez powiat W związku ze zmianą prawną wsparcie w zakresie pomocy dziecku i rodzinie powiaty realizują na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2011 r., Nr 149, poz. 887 ze zm.). Nowy system ma za zadanie wzmocnić wsparcie dysfunkcyjnej rodziny biologicznej dziecka przezywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, a w konsekwencji w przyszłości ograniczyć liczbę dzieci umieszczanych w placówkach opiekuńczo wychowawczych. Jednostką powołaną z mocy ustawy o pomocy społecznej do wykonywania powiatowych zadań pomocy społecznej jest powiatowe centrum pomocy rodzinie.

16 Przy pomocy powiatowych centrów pomocy rodzinie starosta sprawuje nadzór nad działalnością dotyczącą m.in. osób niepełnosprawnych, rodzinnej opieki zastępczej, jednostek specjalistycznego poradnictwa (np. rodzinnego), ośrodków wsparcia, domów pomocy społecznej i placówek opiekuńczo-wychowawczych. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie powołane jest do realizacji zadań z zakresu administracji rządowej oraz realizacji zadań własnych powiatu określone odpowiednio w art. 19 i 20 ustawy o pomocy społecznej. Ze sprawozdania MPiPS-03 wynika, że w roku 2013 pomocy pieniężnej na usamodzielnienie udzielono 34 osobom na łączną kwotę zł, 127 osobom przyznano pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki na łączną kwotę zł, natomiast pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej udzielono 40 osobom na ogólną kwotę zł. Zadania zlecone powiatowi z zakresu administracji rządowej, na które przeznaczane są środki z budżetu państwa, stanowią wąską grupę i są uzupełnieniem w stosunku do zadań zleconych gminom. Zadaniem takim jest pomoc cudzoziemcom, którzy uzyskali status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą. Osobom takim pomocy udziela się w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy i obejmuje ona: świadczenia pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego, opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne, specjalistyczne poradnictwo socjalne wspierające proces integracji. W 2013 roku pomocy udzielono 5 cudzoziemcom na łączną kwotę zł. Zgodnie z art. 22 pkt 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej wojewoda prowadzi rejestr indywidualnych programów integracji cudzoziemców. W roku 2013 przeprowadzone zostały 2 kontrole. Nie wniesiono zastrzeżeń do kontrolowanych jednostek. 6. Analiza stanu wybranych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej domy pomocy społecznej Typy domów i liczba miejsc W województwie zachodniopomorskim w 2013 r. funkcjonowały 32 ponadgminne domy pomocy społecznej na ogólną liczbę 3795 miejsc, w tym: 22 prowadzone przez samorządy powiatowe - na ogólną liczbę 2956 miejsc, 9 prowadzonych przez podmioty niepubliczne (zadanie zlecone) - na ogólną liczbę 804 miejsc, 1 prowadzony przez stowarzyszenie, nie na zlecenie jst - na 35 miejsc. W stosunku do roku poprzedniego nastąpił wzrost o 26 miejsc. W omawianym okresie nie powstał nowy dom pomocy społecznej. W województwie zachodniopomorskim występuje 7 różnych typów domów pomocy społecznej. Tabela 3. Domy pomocy społecznej w 2013 r. Typ domu pomocy społecznej Liczba dps dla osób w podeszłym wieku 1 dla osób przewlekle somatycznie chorych 12 dla osób przewlekle psychicznie chorych 5 dla osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie 4 dla osób w podeszłym wieku i przewlekle somatycznie chorych 5 dla dzieci i młodzieży oraz dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie 3 dla osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie oraz osób przewlekle psychicznie chorych 2 14

17 Wszystkie domy pomocy społecznej uzyskały wymagany standard i prowadzone są na podstawie zezwolenia Wojewody Zachodniopomorskiego wydanego na czas nieokreślony. Wskaźnik miejsc w dps przypadających na mieszkańców w województwie wynosi 22,03 (wzrost w stosunku do roku poprzedniego na koniec 2012 r. wskaźnik wynosił 21,88). W porównaniu ze skalą ogólnopolską, przy liczbie miejsc w domach pomocy społecznej na terenie całego kraju wynoszącą , obliczony wskaźnik miejsc w dps przypadających na mieszkańców wynosi 20,20. Na dzień 31 grudnia 2013 r. na umieszczenie w dps oczekiwało łącznie 717 osób, w tym 595 osób oczekujących na umieszczenie w dps w Szczecinie, natomiast 124 stanowi liczbę dla pozostałych powiatów województwa zachodniopomorskiego. Najliczniejszą grupą wśród oczekujących na umieszczenie w dps były osoby przewlekle somatycznie chore (544 osoby), a następną - grupa osób przewlekle psychicznie chorych (153 osoby). Mimo bezsprzecznie wysokiej liczby osób oczekujących zdarzają się przypadki, że wśród osób oczekujących na umieszczenie w dps znajdują się osoby nie wymagające całodobowej opieki i pomocy w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych, co świadczy o konieczności weryfikacji listy tych osób. Finansowanie domów pomocy społecznej Według stanu na dzień 31 grudnia 2013 r. w domach pomocy społecznej zamieszkiwało ogółem 3743 mieszkańców, w tym 1724 osoby przyjęte przed dniem 1 stycznia 2004 r. Stan wolnych miejsc na dzień 31 grudnia 2013 r. wynosił 52. Wobec powyższego wykorzystanie miejsc w dps województwa zachodniopomorskiego wyniosło 99%. Mieszkańcy przyjęci do dps przed dniem 1 stycznia 2004 r. objęci są dotacją celową z budżetu państwa. Wysokość przekazywanej dotacji na bieżącą działalność dps zaplanowanej na 2013 r. wynosiła zł, przy uwzględnieniu średniej miesięcznej wojewódzkiej kwoty dotacji w wysokości 1.833,29 zł na jednego mieszkańca i przyjętych do planu 1894 mieszkańców dotowanych. Tabela 4. Analiza wzrostu wartości średniej wojewódzkiej wysokości dotacji w domach pomocy społecznej Rok Liczba mieszkańców dotowanych Budżet wg ustawy budżetowej w zł Budżet po zmianach w zł Zwiększenie budżetu w % Wysokość średniej miesięcznej wojewódzkiej kwoty dotacji w zł , , , , , , , , , ,29 Kwota średniego wojewódzkiego kosztu utrzymania mieszkańca w dps w 2013 r. wynosiła 2.861,97 zł, natomiast w roku 2012 wynosiła 2.782,94 zł. Koszty utrzymania mieszkańca w domach pomocy społecznej charakteryzowały się dużą rozpiętością. Najniższy odnotowano w DPS w Białogardzie ,22 zł, a najwyższy w DPS przy ul. Broniewskiego w Szczecinie ,57 zł, różnica między nimi wynosiła 1.102,35 zł. Zaobserwować można utrzymanie zbliżonych relacji pomiędzy wzrostem średniego wojewódzkiego kosztu utrzymania w dps, a wzrostem wartości średniej wojewódzkiej wysokości dotacji. Stan zatrudnienia w dps w 2013 r. wynosił ogółem 2551 osób, w tym 2467 na podstawie umowy o pracę. 15

18 Placówki zapewniające całodobową opiekę Na dzień r. na terenie województwa funkcjonowało 9 placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym i osobom w podeszłym wieku, które są prowadzone w ramach działalności gospodarczej, na ogólną liczbę miejsc Na koniec ubiegłego roku w placówkach przebywało 198 osób. Placówki te działają na podstawie zezwolenia Wojewody Zachodniopomorskiego wydanego na czas nieokreślony i są wpisane do rejestru wojewody. Zauważalny jest wzrost zainteresowania ze strony podmiotów gospodarczych prowadzeniem tego typu placówki, co z pewnością spowodowane jest zwiększeniem zapotrzebowania na całodobowe usługi opiekuńcze. Przyczyn tego zjawiska należy doszukiwać w zmianach demograficznych, jakie obserwuje się w Polsce w ostatnim dwudziestoleciu takich jak: przyśpieszenie procesu starzenia się społeczeństwa, zmiany wzorców tworzenia rodziny, odpływ ludności za granicę oraz wydłużanie się przeciętnego trwania życia. Niekorzystnym zjawiskiem jest natomiast pojawianie się takich placówek prowadzonych bez zezwolenia wojewody oraz występująca niekiedy bezskuteczność postępowania egzekucyjnego w przypadku nałożenia przez wojewodę na podmiot prowadzący taką placówkę kary finansowej, na podstawie art. 130 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. Wyniki kontroli przeprowadzonych w domach pomocy społecznej W 2013 r. przeprowadzono łącznie 12 kontroli w domach pomocy społecznej oraz w placówkach zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym i osobom w podeszłym wieku. W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości oraz uchybień wydano zalecenia pokontrolne obejmujące swym zakresem poniższe kwestie: sukcesywne przystosowywanie szerokości drzwi do potrzeb osób poruszających się za pomocą wózków inwalidzkich, wyrównanie dróg komunikacyjnych na terenie rekreacyjnym, przystosowanie pomieszczeń sanitarnych do potrzeb osób niepełnosprawnych, zapewnienie mieszkańcom odpowiednich warunków bytowych, zwiększenie zatrudnienia w zespole terapeutyczno-opiekuńczym, zapewnienie właściwego poziomu realizacji zadań pracowników pierwszego kontaktu, zapewnienie właściwego wyżywienia i organizacji posiłków, zapewnienie mieszkańcom korzystania ze świadczeń pielęgniarskich i psychiatrycznych w ramach świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, podjęcie działań zmierzających do likwidacji niepojętych depozytów po zmarłych mieszkańcach. Zalecenia pokontrolne dotyczące administracyjnego zakresu funkcjonowania domów pomocy społecznej zostały w większości zrealizowane, o czym świadczy zatrudnianie nowych pracowników oraz modyfikacja ich zakresów obowiązków. Jeśli zaś chodzi o modernizację czy przebudowę pomieszczeń mieszkalnych oraz ogólnodostępnych, to czas realizacji tych czynności ulega wydłużeniu powodowanemu deficytami finansowymi. Jednakże zgodnie z oświadczeniami dyrektorów placówek, zalecenia w tym zakresie będą realizowane sukcesywnie po uzyskaniu na te cele środków finansowych. 7. Analiza stanu wybranych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej ośrodki wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi Liczba domów i ich typy, liczba miejsc Na dzień 31 grudnia 2013 r. na terenie województwa zachodniopomorskiego funkcjonowało 40 ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, na ogólną liczbę 1255 miejsc. W 2013 roku powstały dwa nowe środowiskowe domy samopomocy: w Przybiernowie gotowy na przyjęcie 20 osób oraz w Klępczewie w gminie Świdwin z liczbą 15 miejsc dla swoich uczestników. 16

19 Liczba miejsc została natomiast zwiększona w 4 ośrodkach wsparcia: w środowiskowych domach samopomocy o zasięgu gminnym prowadzonych przez organizacje pozarządowe, tj. w Policach o 5 miejsc oraz w Mielęcinie o 15 miejsc. Jeśli zaś chodzi o placówki o zasięgu ponadlokalnym, to w powiecie kołobrzeskim 2 domy prowadzone przez organizacje pozarządowe na terenie miasta Kołobrzeg zwiększyły liczbę miejsc dla swoich uczestników o łączną liczbę 20. Tabela 5. Ośrodki wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi w 2013 r. organ prowadzący i liczba miejsc Liczba domów Organ prowadzący Liczba miejsc 24 Gmina Organizacja pozarządowa prowadząca dom jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej o zasięgu gminnym Powiat Organizacja pozarządowa prowadząca dom jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej o zasięgu ponadlokalnym (powiatowym) 65 W dalszym ciągu największa liczba ośrodków wsparcia funkcjonuje na terenie powiatu koszalińskiego oraz Miasta Koszalina (łącznie 8 ośrodków wsparcia). Według stanu na dzień 31 grudnia 2013 r. brak środowiskowych domów samopomocy występował jedynie na terenie powiatu kamieńskiego. Pod względem liczby miejsc najwięcej jest placówek posiadających 30 miejsc (14 domów). 10 ośrodków wsparcia posiada 20 miejsc dla uczestników, natomiast 7 domów 40 miejsc. Na dzień 31 grudnia 2013 r. wszystkie ośrodki wsparcia spełniały standard wymagany rozporządzeniem w sprawie środowiskowych domów samopomocy w zakresie liczby miejsc tj. od 15 do 120. Wskaźnik miejsc w środowiskowych domach samopomocy na 10 tys. mieszkańców województwa zachodniopomorskiego na dzień 31 grudnia 2013 r. wyniósł 7,29 (w 2012 r. wynosił 6,84 a zatem zauważa się niewielki wzrost). Domy, w zależności od kategorii osób, dla których są przeznaczone, dzielą się na następujące typy: typ A - dla osób przewlekle psychicznie chorych, typ B - dla osób upośledzonych umysłowo, typ C - dla osób wykazujących inne przewlekłe zaburzenia czynności psychicznych. Dom może obejmować wsparciem więcej niż jedną kategorię osób wymienionych powyżej. W województwie zachodniopomorskim w 2013 r. liczba domów dla osób z ww. zaburzeniami psychicznymi przedstawia się następująco: Tabela 6. Ośrodki wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi w 2013 r. typy domów Typ domu Liczba domów AB 22 B 8 ABC 8 AC 2 17