PONOWNE WYKORZYSTYWANIE INFORMACJI PUBLICZNEJ W INSTYTUCJACH KULTURY: PRAKTYKA I WYZWANIA

Transkrypt

1 PONOWNE WYKORZYSTYWANIE INFORMACJI PUBLICZNEJ W INSTYTUCJACH KULTURY: PRAKTYKA I WYZWANIA Katarzyna Rybicka Centrum Cyfrowe Projekt: Polska

2 Dlaczego przepisy ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego dotyczą instytucji kultury?

3 2001- Lund e-europa społeczeństwo informacyjne dla wszystkich - konkurencyjność UE, nowe miejsca pracy - gospodarka oparta na wiedzy, bogate i zróżnicowane zasoby europejskiego dziedzictwa kultury - pierwszy krok - koordynacja działań digitalizacyjnych w krajach UE

4 Cele digitalizacji: + zabezpieczenie i udostępnianie dziedzictwa kultury + promocja różnorodności kulturowej, + źródło materiałów dla takich gałęzi jak: edukacja, turystyka i przemysły kreatywne Główne wyzwania: - organizacyjne: rozproszenie działań, brak jednolitego podejścia do digitalizacji w krajach UE odnośnie (wyboru zasobów, problem duplikacji działań, brak wymiany doświadczeń, jednolitych zasad) - techniczne: szybkie dezaktualizowanie się technologii i standardów - praktyczne: brak prostych form dostępu do zdigitalizowanych zasobów dla obywateli - prawne: prawa własności intelektualnej - brak synergii między programami kulturalnymi i wykorzystaniem nowych technologii - finansowe: koszty dla instytucji- pieniądze, czas, energia, nabywanie nowych umiejętności przez pracowników, poświęcenie, zaangażowanie

5 i2010: biblioteki cyfrowe - plan utworzenia wirtualnej biblioteki europejskiej - cel: łatwe i innowacyjne wykorzystanie w internecie europejskich zasobów dziedzictwa kultury - postęp techniczny w wykorzystaniu zasobów kultury, powstawanie nowych modeli biznesowych

6

7

8 Nowy renesans - Comité des Sages grupa analityczna ds. umieszczenia europejskiego dziedzictwa kulturowego w Internecie Kultura podąża ścieżką digitalizacji, a >instytucje pamięci< dostosowują sposób, w jaki komunikują się ze społeczeństwem. Digitalizacja pozwala tchnąć nowe życie w materiały z przeszłości, dzięki czemu stają się one cennymi zasobami dla indywidualnych użytkowników i ważną częścią składową gospodarki cyfrowej.

9 Informacja publiczna i dostęp do informacji publicznej - każda informacja o sprawach publicznych wytworzona przez szeroko rozumiane władze publiczne - dotyczy ona zakresu, w jakim wymienione wyżej podmioty wykonują zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa - podstawowe prawo człowieka, prawo konstytucyjne związane z zasadą jawności życia publicznego, partycypacją społeczną

10 Ponowne wykorzystywanie informacji publicznej (re-use) - jest prawem gospodarczym, uregulowanym od 2011 roku w ustawie o dostępie do informacji publicznej; - oznacza wykorzystanie do celów komercyjnych lub niekomercyjnych innych niż ich pierwotne przeznaczenie ; - wpływa na wzrost gospodarczy, innowacyjność, nowe miejsca pracy

11 Ponowne wykorzystywanie informacja sektora publicznego - informacja sektora publicznego (ISP) to pojęcie szersze niż informacja publiczna, stosowana w prawodawstwie unijnym, dotyczącym ponownego wykorzystania (re-use) tych informacji - opiera się na szerokim pojęciu dokumentu - obejmuje w szczególności zasoby dziedzictwa, będące w posiadaniu publicznych instytucji kultury

12 Zasoby kultury a ISP - zasoby kultury są specyficznym rodzajem ISP, dotychczas były wyłączone z zasad re-use - są wytwarzane, nabywane i przechowywane za pieniądze publiczne, ale nie dotyczą bezpośrednio funkcjonowania władz publicznych ani nie zapewniają przejrzystości ich działania - istotna jest misja publiczna instytucji kultury: organizacja i zapewnienie dostępu do dorobku kultury

13 Zasoby kultury a ISP W Unii Europejskiej wskazuje się na wartość dodaną płynącą z wykorzystania zasobów kultury, analogiczną do tej wynikającej z zastosowania innych rodzajów ISP (np. danych meteorologicznych, kartograficznych, itd.) Potencjał rozwojowy zasobów kultury jako ISP: - tworzenie nowych produktów i usług - innowacja ekonomiczna i społeczna - zaangażowanie obywatelskie, budowanie kapitału kulturowego - sektory takie jak edukacja, turystyka, rozrywka

14 Kluczowe dokumenty - dyrektywa 2003/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego - ustawa o dostępie do informacji publicznej z dnia 6 września 2001 r. (Dz. U. Nr 112, poz. 1198) wdrożona do prawa polskiego w 2011 r. dostęp i ponowne wykorzystywanie ISP

15 Kluczowe dokumenty - dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/37/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. zmieniająca dyrektywę 2003/98/WE w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego - do 18 lipca 2015 r. państwa członkowskie przyjmują i publikują przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania dyrektywy

16 Kluczowe dokumenty - w lutym 2015 zakończono proces konsultacji i projekt założeń projektu nowej ustawy o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego został skierowany na Komitet Rady Ministrów ds. Cyfryzacji I do dalszych prac legislacyjnych.

17 Kluczowe dokumenty Projekt założeń projektu ustawy o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego z dnia 6 marca 2015 r.

18 Re-use zasobów kultury stan obecny - instytucje kultury już dzisiaj udostępniają digitalizowane zbiory - brak jednak ram prawnych określających zasady udostępniania i możliwości ponownego wykorzystania - są one każdorazowo określane przez instytucję Reguły częściowo wynikają z warunków konkursów digitalizacyjnych te jednak nie określają precyzyjnych ram i warunków re-use

19 Projekt założeń projektu ustawy o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego z dnia 6 marca 2015 r. Najważniejsze zmiany. - rozszerzenie na biblioteki publiczne i naukowe, muzea państwowe i samorządowe oraz archiwa państwowe - zapewnienie możliwości ponownego wykorzystania wszelkich ISP będących w posiadaniu bibliotek, archiwów i muzeów, do celów komercyjnych i niekomercyjnych - zostaną określone ramy udostępniania w celu re-use: możliwe opłaty, warunki i licencje oraz tryb udostępniania

20 Przepisy ustawy nie będą miały zastosowania do następujących podmiotów: - biblioteki szkolne i pedagogiczne oraz inne, o których mowa w ustawie o bibliotekach (oprócz publicznych i naukowych) - jednostki publicznej radiofonii i tv oraz PAP - instytucje kultury, samorządowe instytucje kultury i inne podmioty prowadzące działalność kulturalną, o której mowa w art. 2 ustawy o org. i prowadzeniu działalności kulturalnej z wyłączeniem bibliotek, archiwów i muzeów - szkół wyższych, PAN, i innych jednostek naukowych, z wyłączeniem bibliotek naukowych - podmiotów z art. 2 ustawy o systemie oświaty! Wyłączenia nie dot. informacji publicznej podlegającej udostępnieniu w BIP

21 Zakres przedmiotowy, czyli jakie zbiory muzeów, bibliotek i archiwów obejmie ustawa? - informacje sektora publicznego, które nigdy nie podlegały ochronie prawno autorskiej lub które takiej ochronie podlegały, ale do których prawa autorskie majątkowe wygasły (domena publiczna)

22 Przykładowe ISP, które są w posiadaniu MUZEÓW: - wizerunki muzealiów w myśl art. 25a ustawy o muzeach oraz powiązane z nimi treści takie jak: dokumentacja wizualna muzealiów (fotografie, skany), informacje identyfikacyjne muzealiów zawarte w inwentarzach i kartach ewidencyjnych, opisy muzealiów i ich kolekcji sporządzane na potrzeby wystaw stałych i czasowych oraz informacje i komunikaty prasowe dot. muzealiów i ich kolekcje, informacje o wartościach i treściach muzealiów, informacje dot. wystaw stałych, czasowych, zajęć, wydarzeń i programów edukacyjnych, działalności wydawniczej i poszczególnych publikacji muzeum, w tym inf.dot. planowania treści wystaw, zajęć, programów edu, publikacji, inf. zawarte w spisach i ewidencjach nt. muzealiów

23 Przykładowe ISP, które są w posiadaniu ARCHIWÓW: - reprodukcje materiałów archiwalnych w rozumieniu art. 1 ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, a także treść tych materiałów - niektóre materiały archiwalne mogą zostać uznane za informację publiczną, o ile dotyczą aktualnych spraw publicznych

24 Przykładowe ISP, które są w posiadaniu BIBLIOTEK: - reprodukcje materiałów bibliotecznych w rozumieniu art. 5 ustawy o bibliotekach oraz inne treści służące realizacji zadań bibliotek, o których mowa w art. 4 tej ustawy takie jak: elektroniczne katalogi bibliotek, zawierające informacje o zasobach poszczególnych bibliotek oraz kartoteki haseł wzorcowych, publikacje elektroniczne zasobów będących w domenie publicznej, a także bibliograficzne bazy danych

25 Przepisy ustawy nie będą miały zastosowania m.in. do: - ISP do których prawa własności intelektualnej przysługują osobom trzecim (nawet jeśli instytucja posiada fizyczny obiekt) - ISP powiązanych z obiektami będącymi depozytami znajdującymi się w posiadaniu podmiotu zobowiązanego, o ile ich właściciele umownie wyłączyli możliwość ich udostępniania w całości lub w określonym zakresie

26 Warunki ponownego wykorzystywania zasady ogólne - podstawowa zasada bez ograniczeń i bezpłatnie - katalog warunków, które instytucja może ustanowić 1) Obowiązek informowania o źródle, czasie wytworzenia i pozyskania ISP 2) Obowiązek dalszego udostępniania ISP w pierwotnej formie 3) Zakres odpowiedzialności instytucji za ISP

27 Warunki ponownego wykorzystywania utworów w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i baz danych, do których prawa posiada instytucja - instytucja sama będzie określać te warunki - wśród warunków obowiązek informowania o nazwisku i imieniu (pseudonimie) jego autora

28 Dodatkowe warunki ponownego wykorzystywania, które mogą nakładać biblioteki, archiwa i muzea - w odniesieniu do zbiorów o charakterze martyrologicznym, godła, herbu, barw narodowych, hymnu, reprodukcji polskich orderów, odznaczeń, odznak honorowych instytucja może ograniczyć re-use tylko do działalności niekomercyjnej lub określonych pól eksploatacji

29 Dodatkowe warunki ponownego wykorzystywania, które mogą nakładać biblioteki, archiwa i muzea - w odniesieniu do zbiorów o nieustalonym statusie objętych roszczeniami prawno-autorskimi osób trzecich oraz ISP nie będących własnością instytucji, ale znajdujących się w czasowym depozycie możliwość ograniczenia tylko do działalności niekomercyjnej dla zabezpieczenia przed roszczeniami z tytułu utraconych korzyści

30 Licencje - brak w ustawie reguł dotyczących licencjonowania ISP będących przedmiotem praw publicznych - Guidelines on recommended standard licences, datasets and charging for the reuse of documents, przyjęte przez KE w lipcu 2014 roku

31 Opłaty - udip ogranicza opłaty do tzw. kosztów bezpośrednich (bez zwrotu z inwestycji) udostępniania, choć Dyrektywa z 2003 pozwalała na uwzględnienie rozsądnego zwrotu z inwestycji - dyrektywa z 2013 ogranicza opłaty do kosztów krańcowych (reprodukowanie, udostępnianie, rozpowszechnianie) polski ustawodawca nadal proponuje węższy poziom kosztów bezpośrednich

32 Opłaty muzea, biblioteki, archiwa - proponowany wyjątek dla muzeów pozwalający na osiąganie rozsądnego zwrotu z inwestycji, gdy udostępniają w celach komercyjnych i niekomercyjnych innych niż cel badawczy, naukowy i edukacyjny - biblioteki i archiwa opłaty ograniczone do kosztów bezpośrednich bez względu na cel wykorzystywania - rozporządzenie ministra kultury i informatyzacji określające maksymalne stawki opłat możliwych do pobierania przez muzea za udostępnianie ISP wraz z rozsądnym zwrotem z inwestycji

33 Zasady ogólne udostępniania w celu ponownego wykorzystywania - niedyskryminacja: przekazanie ISP nie powinno nastąpić na warunkach, które wyeliminowałyby lub ograniczały konkurencję - niewyłączność: warunki nie mogą wprowadzać ograniczenia korzystania przez innych - przejrzystość: obowiązek ogłoszenia warunków w przypadku warunkowego udostępniania

34 Formaty - dyrektywa pozwala na udostępnianie dokumentó w w jakimkolwiek formacie. Zaleca jednak by tam, gdzie to możliwe, stosować format otwarty, a także by zasoby nadawały się do odczytu komputerowego wraz z metadanymi - minimalne standardy określone przez Krajowe Ramy Interoperacyjności spełniają kryteria formatu otwartego określonego w dyrektywie

35 Formaty - podmiot może odmówić ponownego wykorzystywania, gdy konsekwencją jest dodatkowe opracowanie informacji dot. wyłącznie sytuacji nieproporcjonalnego wysiłku - biblioteki, archiwa i muzea nie mają obowiązku digitalizacji egzemplarzy swoich zasobów - systemy instytucji powinny być dostosowane do standardów dostępności dla osób niepełnosprawnych (WCAG 2.0)

36 Partnerstwo publiczno-prywatne - w Polsce większość kosztów digitalizacji jest pokrywana z pieniędzy rządowych i środków unijnych PPP w skali Europy są jednak ważną formułą finansowania digitalizacji - ogólny zakaz zawierania umów na wyłączność dopuszczalne jedynie w wyjątkowych sytuacjach; polska ustawa nie korzysta z wyjątku dla PPP zakładanego w Dyrektywie

37 PROCEDURA

38 Tryb bezwnioskowy Gdzie szukać warunków? Informacje i warunki zostały określone Ponowne wykorzystanie na innych warunkach niż określone Brak informacji i warunków BIP (dot. tylko informacji publicznej UDiP) sprawdź warunki określone w menu w kategorii Ponowne wykorzystywanie informacji publicznych Możesz wykorzystać ponownie informację zgodnie z warunkami bez konieczności składania wniosku przejdź do trybu wnioskowego Możesz ponownie wykorzystywać informację bez ograniczeń Centralnym Repozytorium (9a UDiP) inny sposób (np. w serwisie podmiotu, repozytorium)* ISP trybie dostępu do informacji publicznej Nieokreślone Nieokreślone przejdź do trybu wnioskowego Możesz wykorzystać ponownie informację zgodnie z warunkami bez konieczności składania wniosku przejdź do trybu wnioskowego Możesz ponownie wykorzystywać informację bez ograniczeń Możesz wykorzystać ponownie informację zgodnie z warunkami bez konieczności składania wniosku przejdź do trybu wnioskowego przejdź do trybu wnioskowego OPCJA cyklicznego dostępu i aktualizacja ISP Możliwość w trybie wnioskowym złożenia wniosku raz do roku

39 Tryb wnioskowy

40 Tryb wnioskowy

41 Tryb wnioskowy środki zaskarżenia Od DECYZJI ODMOWNEJ i DECYZJI ROZSTRZYGAJĄCEJ O WARUNKACH I WYSOKOŚCI OPŁAT przysługują środki zaskarżenia w trybie kontroli sądów administracyjnych. Do skarg rozpatrywanych w postępowaniach o udostępnienie informacji publicznej oraz o ponowne jej wykorzystywanie stosowało się przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, z późn.zm.), z tym że przekazanie akt i odpowiedzi na skargę następuje w terminie 15 dni od dnia otrzymania skargi, natomiast skargę rozpatruje się w terminie 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę.

42 Tryb wnioskowy sprawa szczególnie skomplikowana

43 Tryb wnioskowy błędy formalne

44 Ustawa re-use wyzwania - ustalanie stanu prawnego zasobów niezbędne w celu określenia, czy należy udostępnić dany zasób - wdrożenie w instytucjach kultury trybu udostępniania do ponownego wykorzystania, zgodnego z ustawą - co będzie udostępniane: zasoby czy ich cyfrowe odwzorowania? Wsparcie instytucji kultury (MKiDN, centra kompetencji: BN, NIMOZ, NAC)

45 Ustawa re-use korzyści - stworzenie ram dla faktycznego ponownego wykorzystania digitalizowanych zasobów kultury - wykorzystanie i zaangażowanie jako fundamentalny, obok archiwizacji, cel digitalizacji - wartość dodana ekonomiczna i społeczna - możliwa do uzyskania po rozwiązaniu barier i obciążeń dla instytucji kultury

46 Ponowne wykorzystywanie informacji publicznej nowe wyzwanie dla instytucji kultury, Centrum Cyfrowe Prawne aspekty digitalizacji i udostępniania danych muzealnych przez internet, NIMOZ

47 Dziękuję za