Przewodnik po chemii

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Przewodnik po chemii"

Feliks Szczepaniak
7 lat temu
Przeglądów:

1 Przewodnik po chemii Pomoc dla uczniów klas trzecich gimnazjum, przygotowujących się do egzaminu gimnazjalnego. Opracowała: Lidia Talar Zagadnienia związane z układem okresowym i budową atomu Zadanie1 Co oznaczają liczby umieszczone po lewej stronie pierwiastka chemicznego? Przykład: 6 C, 14 C Odpowiedź: - 6 u dołu C oznacza liczbę atomową (Z), czyli liczbę protonów w jądrze.liczba ta jest równa liczbie elektronów, więc Z = liczba p + = liczba e - = 6-14 u góry C oznacza liczbę masową (A),czyli liczbę protonów i neutronów w jądrze atomowym, więc A = liczba p + + liczba n 0 = 14. Znając Z i A można prostym rachunkiem obliczyć liczbę neutronów =A- Z = liczba p + + liczba n 0 - liczba p + = 14 6 = 8 Zadanie 2 Na podstawie położenia pierwiastka 6 C w układzie okresowym podaj wszystkie informacje o tym pierwiastku i narysuj jego uproszczony model. 2 14(4A) 6C węgiel 12,01 Odpowiedź: Uproszczony model atomu 6 C Z = 6, 6 protonów w jądrze i tyle samo elektronów wokół jądra M =12 u, masa atomowa czyli masa atomu wyrażona w atomowych jednostkach masy, w unitach 2 oznacza numer okresu, ilość powłok elektronowych 14 lub 4A oznacza numer grupy głównej, maksymalną liczbę elektronów walencyjnych czyli elektronów na ostatniej powłoce Zadanie 3 Izotopy - odmiany tego samego pierwiastka o tej samej liczbie atomowej Z, a różnej liczbie masowej M. W podanym zbiorze atomów (oznaczonych symbolem ) wybierz i wypisz te, które są izotopami: , , 50 Odpowiedź: ,,,, ,, ,

Przykład: 6 C, 14 C Odpowiedź: - 6 u dołu C oznacza liczbę atomową (Z), czyli liczbę protonów w jądrze.

2 Zadanie 4 Masa cząsteczkowa - masa cząsteczki wyrażona w unitach. Masę cząsteczkową obliczamy sumując masy atomowe pierwiastków wchodzących w skład cząsteczki i mnożąc je przez ilość atomów poszczególnych pierwiastków. Oblicz masę cząsteczkową dwutlenku węgla CO 2, wiedząc że m c = 12u, m o = 16u Rozwiązanie: Mco 2 = m c + 2m o = 12u u = 12u + 32u = 44u Nazewnictwo,wzory sumaryczne i strukturalne związków chemicznych Zadanie 1 Przedstaw wzorem strukturalnym i sumarycznym jedną cząsteczkę tlenku wodoru, (nazwa zwyczajowa : woda) i dwie cząsteczki tlenku węgla (IV), (nazwa zwyczajowa - dwutlenek węgla). Przed pisaniem wzorów strukturalnych należy przypomnieć sobie pojęcie wartościowości: Wartościowość (oznaczana cyfrą rzymską) oznacza liczbę wiązań chemicznych, za których pomocą atomy łączą się ze sobą Odpowiedź: Wzór strukturalny i sumaryczny jednej cząsteczki wody : H 2 O Wzór strukturalny i sumaryczny dwóch cząsteczek tlenku węgla (IV): 2CO 2 Zadanie 2 Przyporządkuj każdej nazwie związku chemicznego odpowiedni wzór sumaryczny i strukturalny. 1.tlenek azotu (I) a) SiO 2 2.chlorek chromu (III) b) Cl 2 O 5 3.tlenek krzemu (IV) c) N 2 O 4.tlenek chloru (V) d) CrCl3

Oblicz masę cząsteczkową dwutlenku węgla CO 2, wiedząc że m c = 12u, m o = 16u Rozwiązanie: Mco 2 = m c + 2m o = 12u + 2 16u = 12u + 32u = 44u Nazewnictwo,wzory sumaryczne i strukturalne związków

3 Odpowiedź: tlenek krzemu(iv), SiO 2 tlenek azotu (I), N 2 O chlorek chromu (III), CrCl 3 tlenek chloru (V), Cl 2 O 5 Zadanie 3 Co oznaczają wzory i symbole chemiczne: 2 Fe O II, 3H2, O, 4O, 4O 2, N 2, Al III Rozwiązanie: II 2 Fe O II - dwie cząsteczki tlenku żelaza(ii) 3H 2 O 4O 4O 2 N 2 III Al - trzy cząsteczki wodoru - atom tlenu - cztery atomy tlenu - cztery cząsteczki tlenu - cząsteczka azotu I Cl 3 - cząsteczka chlorku glinu(iii) II I Cl 3 Zadanie 4 Podziel niżej wypisane związki chemiczne na kwasy, zasady, sole i tlenki: KCl, H 2 O, K 2 SO 4, SiO 2, NaOH, H 2 SO 4, HCl, CaCO 3, H 2 CO 3, K 2 O, Mg(OH) 2, CO 2, Na 2 S, KOH, HNO 3, Ca(OH) 2 Przed przystąpieniem do rozwiązania należy sobie przypomnieć definicje kwasów, zasad, soli i tlenków. Tlenki - to związki chemiczne tlenu z innymi pierwiastkami chemicznymi Kwasy - to związki chemiczne składające się z atomu(atomów) wodoru oraz z reszty(reszt) kwasowych. Zasady - to związki chemiczne składające się z atomu (atomów) metalu oraz z jednowartościowej grupy wodorotlenkowej OH Sole - to związki chemiczne składające się z atomu(atomów) metalu oraz z reszty (reszt) kwasowej.

azotu I Cl 3 - cząsteczka chlorku glinu(iii) II I Cl 3 Zadanie 4 Podziel niżej wypisane związki chemiczne na kwasy, zasady, sole i tlenki: KCl, H 2 O, K 2 SO 4, SiO 2, NaOH, H 2 SO 4, HCl, CaCO 3, H

4 Rozwiązanie: kwasy zasady sole tlenki H 2 SO 4 NaOH KCl H 2 O HCl Mg(OH) 2 K 2 SO 4 SiO 2 H 2 CO 3 KOH CaCO 3 K 2 O HNO 3 Ca(OH) 2 Na 2 S CO 2 Zadane 5 Jak zachowują się wskaźniki pod wpływem kwasów, zasad? Wskaźniki - substancje chemiczne, które zmieniają swoje zabarwienie pod wpływem kwasów lub zasad Substancja chemiczna: Wskaźniki: fenoloftaleina oranż metylowy papierek uniwersalny barwa wskaźnika: KWAS malinowa czerwona czerwona ZASADA bezbarwna pomarańczowa zielona, niebieska WODA DSTYLOWANA bezbarwna pomarańczowa żółta Związki organiczne Zadanie1 Przyporządkuj nazwom węglowodorów wzory sumaryczne i wpisz je do tabeli: C 3 H 6, C 2 H 6, C 2 H 4, CH 4, C 4 H 10, C 4 H 8, C 3 H 4, C 2 H 2, C 4 H 6 tan, butan, propyn, propen, eten, buten, etyn, metan,butyn Węglowodory związki węgla z wodorem, gdzie atom węgla jest czterowartościowym pierwiastkim, alkany C n H 2n+2, alkeny - C n H 2n, alkiny - C n H 2n 2, n liczba atomów C ALKANY ALKNY ALKINY nazwa wzór nazwa wzór nazwa wzór etan metan butan C 2 H 6 CH 4 C 4 H 10 eten propen buten C 3 H 6 C 2 H 4 C 4 H 8 etyn propyn butyn C 3 H 4 C 2 H 2 C 4 H 6

Wskaźniki - substancje chemiczne, które zmieniają swoje zabarwienie pod wpływem kwasów lub zasad Substancja chemiczna: Wskaźniki: fenoloftaleina oranż metylowy papierek uniwersalny barwa wskaźnika:

5 Związki wielkocząsteczkowe- polimery, polimeryzacja Polimeryzacja reakcja łączenia się pojedynczych cząsteczek związku chemicznego (monomerów) w wielkocząsteczkowy produkt - polimer, dzięki obecności w ich cząsteczkach wiązania podwójnego lub potrójnego. Polimeryzacji ulegają węglowodory nienasycone. Większość polimerów to stosowane niemal wszędzie tworzywa sztuczne np. polietylen, polipropylen, polichlorek winylu(pcw lub PCV) czy teflon. Przykład reakcji polimeryzacji etylenu Pochodne węglowodorów Pochodne węglowodorów - to związki chemiczne, których cząsteczki zbudowane są z łańcucha węglowodorowego oraz z połączonej z nim(w miejsce atomu wodoru ) grupy atomów, nazwanej grupą funkcyjną. Grupa ta decyduje o ich właściwościach. Do pochodnych węglowodorów zaliczamy: alkohole, kwasy karboksylowe, estry, aminy, aminokwasy Typ związku chem.: Grupa funkcyjna: Wzór ogólny: Przykład: alkohole grupa hydroksylowa metanol kwasy karboksylowe grupa karboksylowa kwas mrówkowy estry grupa estrowa mrówczan metylu aminy grupa aminowa metyloamina aminokwasy grupa aminowa kwas aminooctowy (glicyna) grupa karboksylowa R, R 1, R 2 oznacza rodnik, może to być grupa metylowa CH 3, pochodząca od metanu, grupa etylowa pochodząca od etanu C 2 H 5 itd. Ogólny wzór dla R to C n H 2n-1

polietylen, polipropylen, polichlorek winylu(pcw lub PCV) czy teflon.

6 Związki organiczne o złożonej budowie Związki organiczne zawierają w swych cząsteczkach zawsze atomy węgla (który jest pierwiastkiem czterowartościowym) oraz w zależności od rodzaju związku, atomy wodoru, tlenu, azotu, siarki, fosforu oraz niektórych metali. Nazwa związki organiczne ma charakter tradycyjny, powstała w czasach gdy uważano, że substancje te mogą być wytwarzane tylko przez organizmy żywe. Obecnie bardzo wiele związków organicznych otrzymuje się syntetycznie. Wśród tych związków wyróżniamy: białka, tłuszcze, cukry (węglowodany). BIAŁKA Białka (polipeptydy) wielkocząsteczkowe związki organiczne o bardzo skomplikowanej budowie, produkt łączenia się aminokwasów za pomocą tak zwanych wiązań peptydowych. Wiązanie peptydowe: W przyrodzie występuje kilkadziesiąt aminokwasów, ale tylko 20 tworzy białka. Pozostałe są to tak zwane aminokwasy niebiałkowe. Cząsteczki wszystkich białek składają się z węgla, tlenu i azotu oprócz tego w skład niektórych rodzajów białek wchodzą takie pierwiastki jak, siarka czy fosfor. Reakcje charakterystyczne do wykrywania białek to reakcja ksantoproteinowa i biuretowa. Reakcja ksantoproteinowa białko ścina się i żółknie pod wpływem steż. HNO 3. Reakcja biuretowa pod wpływem Cu(OH) 2 białko ścina się i zmienia zabarwienie na kolor ciemnofioletowy. Denaturacja białek pod wpływem rozcieńczonych kwasów, alkoholu etylowego(c 2 H 5 OH), soli metali ciężkich(miedzi, żelaza, ołowiu, rtęci) oraz podwyższonej temperatury struktura białka ulega nieodwracalnie zniszczeniu. Gdy ścięte białko(np. pod wpływem NaCl) rozpuszcza się w wodzie, to proces ten nosi nazwę koagulacji. CUKRY Cukry (węglowodany, sacharydy, cukrowce) - związki organiczne składające się z węgla, wodoru i tlenu - przy czym stosunek liczby atomów wodoru do tlenu jest taki sam jak w cząsteczce wody, 2 : 1. Ogólny wzór cukrów: Cn(H 2 O)m, gdzie m, n to liczby naturalne. Podział cukrów CUKRY PROST (monosacharydy) C 6 H 12 O 6, np. glukoza, fruktoza Glukoza(cukier gronowy) jest najprostszym związkiem spośród węglowodanów. Powstaje w naturalny sposób podczas procesu fotosyntesy, co można przedstawić reakcją chemiczną:

Nazwa związki organiczne ma charakter tradycyjny, powstała w czasach gdy uważano, że substancje te mogą być wytwarzane tylko przez organizmy żywe.

7 Reakcje charakterystyczne na wykrywanie glukozy to próba Trommera i Tollensa Próba Trommera - podczas ogrzewania glukozy w obecności Cu(OH) 2 następuje zmiana zabarwienia z koloru niebieskiego na ceglastoczerwony (powstaje tlenek miedzi I) Cu 2 O Próba Tollensa - podczas ogrzewania glukozy w obecności amoniakalnego roztworu Ag 2 O powstaje tak zwane lustro srebrne( na ściankach probówki wydziela się srebro- Ag) Obie próby: Trommera i Tollensa dowodzą, że glukoza ma właściwości redukujące. DWUCUKRY (disacharydy) C 12 H O 11, np. sacharoza (cukier trzcinowy, cukier buraczany), maltoza, laktoza. W naszych organizmach zachodzi reakcja hydrolizy sacharozy, tj. rozkładowi pod wpływem wody w obecności kwasu żołądkowego - HCl WILOCUKRY (polisacharydy) (C 6 H 10 O 5 ) n, np. skrobia, celuloza Reakcja charakterystyczna skrobi pod wpływem jodyny na plasterku ziemniaka, kawałku roztartej fasoli lub kleiku skrobiowego powstaje ciemnoniebieskie zabarwienie.

wydziela się srebro- Ag) Obie próby: Trommera i Tollensa dowodzą, że glukoza ma właściwości redukujące. DWUCUKRY (disacharydy) C 12 H O 11, np.

Podobne dokumenty

I. Węgiel i jego związki z wodorem

NaCoBeZU z chemii dla klasy 3 I. Węgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy naturalne źródła węglowodorów wymieniam kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną wyjaśniam, czym zajmuje się