Obowiązki jednostek samorządu terytorialnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej w powiecie kartuskim

Transkrypt

1 NOWAKOWSKI Krzysztof 1 WYRZYKOWSKI Andrzej 2 Obowiązki jednostek samorządu terytorialnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej w powiecie kartuskim WSTĘP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, iż Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju [2, art.5]. Natomiast odpowiednie ustawodawstwo zapewnia konstytucyjną gwarancję ochrony obywateli przed zagrożeniami. W Ustawiez dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym czytamy, iż Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponad-gminnym w zakresie ( ) ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska [5, art. 4]. W Ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym można przeczytać, iż Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy ( ) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego [8, art. 7]. Zatem, zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom na szczeblu powiatu ściśle wiąże się z ochroną przeciwpożarową. Zgodnie z Ustawąz dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej [6], Ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem poprzez: 1. zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia; 2. zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia; 3. prowadzenie działań ratowniczych [6, art.1]. 1. PRZEPISY PRAWA W ZAKRESIE OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ Jednostki ochrony przeciwpożarowej działają m.in. na podstawie Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej oraz na podstawie Rozporządzenia Ministra Spraw wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo gaśniczego [4]. Zgodnie ustawą [6] Jednostkami ochrony przeciwpożarowej są: 1) jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej; 1a) jednostki organizacyjne Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej; 2) zakładowa straż pożarna; 3) zakładowa służba ratownicza; 4) gminna zawodowa straż pożarna; 4a) powiatowa (miejska) zawodowa straż pożarna; 5) terenowa służba ratownicza; 6) ochotnicza straż pożarna; 7) związek ochotniczych straży pożarnych; 8) inne jednostki ratownicze [6, art. 15]. 1 Akademia Marynarki Wojennej, Gdynia, ul. Śmidowicza 69 2 Urząd gminy Przodkowo, Przodkowo, ul Kościerska

2 Realizując ustawowe zadania z zakresu ochrony przeciwpożarowej, od 1995 r. zaczął funkcjonować zorganizowany przez Państwową Straż Pożarną, krajowy system ratowniczo gaśniczyzwany dalej ksrg, który ma na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska poprzez: 1) walkę z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi; 2) ratownictwo techniczne; 3) ratownictwo chemiczne; 4) ratownictwo ekologiczne; 5) ratownictwo medyczne; 6) współpracę z jednostkami systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego, o których mowa w art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. Nr 191, poz. 1410, z późn. zm.1) oraz systemem powiadamiania ratunkowego. Podstawowym założeniem budowy systemu była spójność i jednolitość różnych podmiotów ratowniczych, w celu podjęcia skutecznych działań ratowniczych. Art. 2 ustawy [6] stanowi, iż poprzez KSRG rozumie się ( ) integralną część organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, obejmującą, w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń; system ten skupia jednostki ochrony przeciwpożarowej, inne służby, inspekcje, straże, instytucje oraz podmioty, które dobrowolnie w drodze umowy cywilnoprawnej zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych [6, art.14]. KSRG zorganizowany jest na poziomie powiatowym, wojewódzkim i centralnym. Szczebel powiatowy jest podstawowym poziomem wykonawczym działań ratowniczych na obszarze gmin i powiatu. Organem przeznaczonym do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami jest Państwowa Straż Pożarna. W myśl ustawy o PSP, do podstawowych jej zadań należy: 1. rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych miejscowych zagrożeń; 2. organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń; 3. wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynności ratowniczych w czasie klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń przez inne służby ratownicze; 4. kształcenie kadr dla potrzeb Państwowej Straży Pożarnej i innych jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz powszechnego systemu ochrony ludności; 5. nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych; 6. prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony ludności; 7. współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych; 8. współdziałanie ze strażami pożarnymi i służbami ratowniczymi innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na podstawie wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych oraz odrębnych przepisów; 9. realizacja innych zadań wynikających z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych na zasadach i w zakresie w nich określonych [7, art.2]. Na terenie powiatu funkcjonuje Komenda Powiatowa. Zakres obowiązków Komendanta Powiatowego został sprecyzowany w art.6 ustawy, a do jego zadań należy: 1) kierowanie komendą powiatową (miejską) Państwowej Straży Pożarnej; 2) organizowanie jednostek ratowniczo-gaśniczych; 3) organizowanie na obszarze powiatu krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego 958

3 4) dysponowanie oraz kierowanie siłami i środkami krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego na obszarze powiatu poprzez swoje stanowisko kierowania; 5) kierowanie jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej z obszaru powiatu do akcji ratowniczych i humanitarnych poza granicę państwa, na podstawie wiążących Rzeczpospolitą Polską umów i porozumień międzynarodowych; 6) analizowanie działań ratowniczych prowadzonych na obszarze powiatu przez podmioty krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego; 7) organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczej; 8) współdziałanie z komendantem gminnym ochrony przeciwpożarowej, jeżeli komendant taki został zatrudniony w gminie; 8a) współdziałanie z komendantem gminnym związku ochotniczych straży po-żarnych; 9) rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych miejscowych zagrożeń; 10) opracowywanie planów ratowniczych na obszarze powiatu; 11) nadzorowanie przestrzegania przepisów przeciwpożarowych; 12) wykonywanie zadań z zakresu ratownictwa; 13) wstępne ustalanie przyczyn oraz okoliczności powstania i rozprzestrzeniania się pożaru oraz miejscowego zagrożenia; 14) organizowanie szkolenia i doskonalenia pożarniczego; 15) szkolenie członków ochotniczych straży pożarnych; 16) inicjowanie przedsięwzięć w zakresie kultury fizycznej i sportu z udziałem podmiotów krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego na obszarze powiatu; 17) wprowadzanie podwyższonej gotowości operacyjnej w komendzie powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej w sytuacji zwiększonego prawdopodobieństwa katastrofy naturalnej lub awarii technicznej, których skutki mogą zagrozić życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, oraz w przypadku wystąpienia i utrzymywania się wzmożonego zagrożenia pożarowego [7, art.6]. Ponadto, do zadań komendanta powiatowego (miejskiego) PSP należy: 1. współdziałanie z zarządem oddziału powiatowego związku ochotniczych straży pożarnych; 2. przeprowadzanie inspekcji gotowości operacyjnej ochotniczych straży pożarnych na obszarze powiatu, pod względem przygotowania do działań ratowniczych; 3. realizowanie zadań wynikających z innych ustaw [7, art.7]. 2. ORGANIZACJA OSP POWIATU KARTUSKIEGO Powiat kartuski zajmuje powierzchnię 1120km 2 i graniczy z powiatami: Wejherowskim, Lęborskim, Bytowskim, Kościerskim, Gdańskim i miastami na prawach powiatu: Gdańsk i Gdynia. W skład powiatu kartuskiego wchodzi 8 gmin: 2 miejsko-wiejskie: Kartuzy i Żukowo i 6 wiejskich: Chmielno, Przodkowo, Sierakowice, Somonino, Stężyca, Sulęczyno. Ponadto w skład powiatu wchodzą 134 sołectwa i 191 miejscowości [3, s. 7]. Pod względem średniej gęstości zaludnienia powiat znajduje się na 4 miejscu w województwie. Na terenie powiatu mieszka ponad 117 tys. osób. Ludność zgrupowana jest w 2 miastach w liczbie ponad 21,5 tys. osób, oraz w 191 miejscowościach i 134 sołectwach w liczbie ponad 96 tys. osób [3, s. 9]. Liczbę mieszkańców w gminach powiatu kartuskiego pokazano na rysunku1. Na terenie powiatu znajduje się 28 zakładów przemysłowych głównie specjalizujących się w budownictwie oraz zakłady przetwórstwa spożywczego [3, s. 9]. Obszary rolnicze zajmują ponad 62 tys. ha (56% powierzchni powiatu). Powiat ma charakter rolniczo turystyczny. Na terenie powiatu kartuskiego znajduje się 8387 gospodarstw rolnych [3, s. 11]. 959

4 Rys. 1. Liczba mieszkańców w gminach powiatu kartuskiego[3] Na terenie powiatu kartuskiego większość gospodarstw stanowią gospodarstwa do 10 ha, jedynie 8% gospodarstw rolnych stanowią gospodarstwa powyżej 20 ha. Komenda Powiatowa PSP w Kartuzach pełni ważną rolę w ratowaniu ofiar sytuacji kryzysowych. Głównym zadaniem KP PSP jest kierowanie i koordynowanie działań gminnych jednostek OSP wchodzących w skład Krajowego Systemu Ratowniczo Gaśniczego. Możliwości ratowania i usuwania skutków sytuacji kryzysowych zapewniają: stanowisko kierowania Komendy Powiatowej PSP, jednostka ratowniczo - gaśnicza KP PSP w Kartuzach, 20 jednostek OSP należących do Krajowego Systemu Ratowniczo Gaśniczego, 32 pozostałe jednostki OSP [3, s. 88]. Łącznie powiat dysponuje 52 jednostkami spełniającymi wymagania I, II i III kategorii. Organizację OSP powiatu kartuskiego przedstawiono na rysunku 2. Rys. 2. Organizacja OSP powiatu kartuskiego [3]. Zgodnie Ustawą o ochronie przeciwpożarowej Gmina ma również obowiązek: 1) bezpłatnego umundurowania członków ochotniczej straży pożarnej; 2) ubezpieczenia w instytucji ubezpieczeniowej członków ochotniczej straży pożarnej i młodzieżowej drużyny pożarniczej; ubezpieczenie może być imienne lub zbiorowe nieimienne; 3) ponoszenia kosztów okresowych badań lekarskich, o których mowa w art. 28 ust. 6. a. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) może zatrudnić komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej. Na stanowisku komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej może być także zatrudniony komendant gminny związku ochotniczych straży pożarnych. b. Jednostki samorządu terytorialnego mogą przekazywać ochotniczym strażom pożarnym środki pieniężne w formie dotacji [6, art.32]. 960

5 Nakłady środków finansowych na ochronę przeciwpożarową dla OSP powiatu kartuskiego w 2013 roku przedstawiono na rysunku 3. Rys. 3. Nakłady środków finansowych na ochronę przeciwpożarową dla OSP powiatu kartuskiego w 2013 roku [1]. Z danych zawartych na rysunku 3 wynika, iż największe nakłady środków finansowych na ochronę przeciwpożarową dla OSP wyasygnowano w gminach Żukowo, Kartuzy, Somonino i Przodkowo, i mieściły się w przedziale tyś. zł rocznie. W tychże gminach poczyniono również największe nakłady inwestycyjne na ochroną przeciwpożarową. Najniższe nakłady zanotowano w gminach Chmielno, Sierakowice, Stężyca i Sulęczyno. Jednak w przeliczeniu na jednego mieszkańca nakłady środków finansowych na ochronę przeciwpożarową najwyższe są w gminach Przodkowo i Somonino, a najniższe w gminach Kartuzy i Sierakowice. Jak wynika z rysunku 4, w powiecie kartuskim na wyposażeniu jednostek ochrony przeciwpożarowej znajduje się 91 pojazdów pożarniczych i 216 pomp. Wóz OSP Stężyca podczas pikniku rodzinnego przedstawiono na Fot.1. Do dyspozycji jest również kilkadziesiąt agregatów prądotwórczych, pił i ponad 170 aparatów oddechowych. Wyposażenie jednostek ochrony przeciwpożarowej powiatu kartuskiego w 2013 r. przedstawiono na rysunku 4. Rys. 4. Wyposażenie jednostek ochrony przeciwpożarowej powiatu kartuskiego w 2013 r. [1] 961

6 Fot.1. Wóz OSP Stężyca podczas pikniku rodzinnego z okazji dnia dziecka w Klukowej Hucie w dniu r. [9] 3. ZESTAWIENIE WYBRANYCH INTERWENCJI JEDNOSTEK STRAŻY POŻARNRJ POWIATU KARTUSKIEGO Z informacji zebranych z KP PSP wynika, iż w powiecie kartuskim w 2012 r. doszło do prawie 2000 interwencji do pożarów i innych zagrożeń miejscowych. W 2013 r. liczba zdarzeń była podobna, działań interwencyjnych było Kompleksowe zestawienie działań interwencyjnych w latach w poszczególnych gminach przedstawiono na rysunku 5. Rys. 5. Zestawienie działań interwencyjnych podejmowanych przez jednostki straży pożarnej w latach w powiecie kartuskim [1] Liczba pożarów w powiecie kartuskim w ciągu roku oscyluje w okolicach 300, zdecydowana wiekszość to pożary małe, średnich pożarów jest ok. 5% wszystkich pożarów. Pożary duże raczej nie występują, po jednym takim zdarzeniu zanotowano w roku 2012 i Zestawienie pożarów wg wielkości w poszczególnych gminach powiatu kartuskiego w latach przedstawiono na rysunku

7 Rys. 6. Pożary wg wielkości w gminach powiatu kartuskiego w latach [1] Przeważającą przyczyną miejscowych zagrożeń w powiecie były owady i zwierzęta, a takich zdarzeń w 2013 r. odnotowano prawie 800. Kolejną przyczyna zagrożeń były środki transportu zdarzeń w powiecie, i czynniki atmosferyczne, jako przyczyna 286 zdarzeń. Przyczyny miejscowych zagrożeń w poszczególnych gminach powiatu kartuskiego w 2013 roku przedstawiono na rysunku 7. Rys. 7. Przyczyny miejscowych zagrożeń w poszczególnych gminach powiatu kartuskiego w 2013 roku [1] W 2013 r. przy likwidacji zdarzeń uczestniczyły łącznie 825 zastępyi 3041 strażaków z KP PSP, 1715 zastępów i 9117 strażaków z OSP KSRGoraz 628 zastępy i 3218 strażaków z pozostałych jednostek OSP. Na ogólną liczbę 2074 zdarzeń w 677 uczestniczyli strażacy KP PSP, w likwidacji 1366 zagrożeń uczestniczyli strażacy z OSP KSRG, W 541 działaniach brali udział strażacy z OSP z poza KSRG. Udział w działaniach zastępów i strażaków OSP powiatu kartuskiego w latach przedstawiono na rysunku

8 Rys. 8. Udział w działaniach zastępów i strażaków OSP powiatu kartuskiego w latach [1] Jak wynika z rysunku 9, jednostki straży pożarnej podczas akcji współpracowały kilkaset razy z innymi służbami, w tym z policją, pogotowiem ratunkowym czy pogotowiem energetycznym. Rys. 9. Udział służb współdziałających z jednostkami straży pożarnej w powiecie kartuskim w 2013 roku [1] WNIOSKI Ochrona przeciwpożarowa na terenie powiatu należy do niezmiernie istotnych elementów, a efekty zależą od dobrej organizacji, nakładów finansowych na to przedsięwzięcie, ale również od poziomu wyszkolenia i umiejętności strażaków i osób odpowiedzialnych za ochronę przeciwpożarową. Jednostki ochrony przeciwpożarowej pełnią bardzo ważna rolę nie tylko w czasie sytuacji kryzysowych, ale również w zakresie usuwania skutków sytuacji kryzysowych. Streszczenie Autorzy referatu dokonali analizy przepisów prawa w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Dokonali krótkiej charakterystyki powiatu kartuskiego pod względem powierzchni, gęstości zaludnienia oraz charakterystyki przemysłu i obszarów rolniczych, skupiając się w głównej mierze nad organizacją ochotniczych straży pożarnych. W trzeciej części referatu dokonali analizy wybranych interwencji jednostek straży pożarnej powiatu kartuskiego. 964

9 Dutiesoflocalgovernments in thefieldoffireprotection in Kartuzy County The authors of the paper have made analysis of the provisions of the rights in the field of fire protection. They have short characteristics of Kartuzy county in terms of area, population density and the characteristics of the industry and agricultural areas, focusing mainly on the organisation of voluntary fire brigades union guards. In the third part of the paper made the analysis of the selected intervention units of the fire brigade of Kartuzy county. BIBLIOGRAFIA 1. Dane Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Kartuzach 2. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. 3. Powiatowy Plan Zarządzania Kryzysowego, Starostwo Powiatowe w Kartuzach 4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo gaśniczego, Dz. U Nr 46 poz Ustawaz dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz.U Nr 91 poz Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, Dz.U Nr 81 poz Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej, Dz.U Nr 88 poz Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz.U Nr 16 poz Zbiory fotograficzne K. Nowakowskiego 965