Wymagania stawiane użytkownikom substancji chemicznych

Transkrypt

1 Ryszard Kowal Wymagania stawiane użytkownikom substancji chemicznych Wydział Chemiczny Politechniki Wrocławskiej Wybrzeże Stanisława Wyspiańskiego Wrocław Wrocław 2004

2 Ryszard Kowal Wymagania stawiane użytkownikom substancji chemicznych Opracowanie zawiera również przykłady kart charakterystyki bezpieczeństwa użycia chemikaliów oferowanych przez obecnych na polskim rynku producentów. Pytania i uwagi prosimy kierować pod adres: ryszard.kowal@pwr.wroc.pl Skład komputerowy i opracowanie techniczne Piotr Nowak Korekta Maria Kisza ISBN Copyright by Wydział Chemiczny Politechniki Wrocławskiej Wrocław Wybrzeże Stanisława Wyspiańskiego 27 Tel. (71) , fax (71) Internet: Spis treści 2

3 Wstęp... 5 Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych Przepisy ogólne... 6 Oznakowanie opakowania substancji i preparatów niebezpiecznych... 8 Inspektor do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych... 9 Substancje nowe Substancje istniejące Informowanie o niebezpiecznych preparatach Badania substancji i preparatów chemicznych Przepisy o nadzorze Przepisy karne i kary pieniężne Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe Wymagania stawiane użytkownikom substancji i preparatów chemicznych Rozporządzenia wydane do ustawy o substancjach i preparatach chemicznych Klasyfikacja substancji chemicznych Symbole zagrożenia Zwroty rodzaju zagrożenia (R) Oznakowanie substancji chemicznych Wzory znaków i symboli ostrzegawczych Zwroty bezpieczeństwa (S) Substancje sklasyfikowane i oznakowane Charakterystyka poszczególnych kategorii substancji niebezpiecznych Substancje wybuchowe Substancje utleniające Substancje skrajnie łatwo palne Substancje wysoce łatwo palne Substancje łatwo palne Substancje bardzo toksyczne Substancje toksyczne Substancje szkodliwe Kryteria toksyczności

4 Substancje żrące Substancje drażniące Badania in vitro oraz in vivo Substancje uczulające Substancje rakotwórcze Substancje mutagenne Substancje działające szkodliwie na rozrodczość Substancje niebezpieczne dla środowiska Karty charakterystyki substancji niebezpiecznych Inspektor do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych Substancje chemiczne używane w domu Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych Postępowanie z opakowaniami po chemikaliach Przepisy karne Ustawa o odpadach Definicja odpadów Klasyfikacja odpadów. Katalog odpadów Wykaz rozporządzeń wydanych do ustawy o substancjach i preparatach chemicznych. Stan prawny z 1 stycznia 2004 r Przykłady kart charakterystyki substancji niebezpiecznych Międzynarodowa karta bezpieczeństwa chemicznego Karta charakterystyki CIOP Karata charakterystyki Korporacji Sigma-Aldrich

5 Wstęp Omówienie zapisów ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz wydanych do niej rozporządzeń ma na celu takie przybliżenie użytkownikom substancji chemicznych, obowiązującego prawa, aby je mogli stosować w pracy zawodowej. Dla zachowania przejrzystości rozpatrywanej problematyki przy omawianiu ustawy o substancjach i preparatach chemicznych i wydanych do niej rozporządzeń, ograniczono obszar analizowanych zapisów tylko do substancji chemicznych. Z tego powodu pominięto zapisy poświęcone preparatom chemicznym, tj. mieszaninom zawierającym co najmniej dwie substancje chemiczne. Wymagania stawiane użytkownikom substancji chemicznych dopełnia krótkie omówienie zapisów dwóch ustaw; ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U ) i ustawy o odpadach (Dz.U ) Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych (Dz.U ) określa zakazy, ograniczenia produkcji oraz warunki wprowadzania do obrotu i stosowania substancji i preparatów chemicznych. Wymieniona ustawa eliminuje istniejącą lukę prawną, tj. pozwala zachować kontrolę państwa nad produkcją i zużyciem substancji i preparatów chemicznych. Zarówno ustawa jak i wydane do niej akty wykonawcze porządkują też obszar prac z użyciem substancji i preparatów chemicznych. Omawiane regulacje prawne podają, jak w prawidłowy sposób zapewnić ochronę zdrowia człowieka i środowiska przed zagrożeniami stwarzanymi przez substancje i preparaty chemiczne. Zapisy ustawy nie obejmują warunków transportu substancji i preparatów chemicznych. Ustawę o zmianie ustawy o substancjach i preparatach chemicznych (Dz.U ) uchwalono przed przystąpieniem Polski do UE, aby umożliwić Komisji Europejskiej Sejmu RP zgłoszenie nowych substancji chemicznych oraz wprowadzenie poprawek dostosowujących 5

6 omawianą ustawę do przepisów prawa wspólnotowego 1. Tym samym wprowadzone zmiany nadały europejski charakter ustawie o substancjach i preparatach chemicznych. Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz.U. Nr 11, poz. 84) Przepisy ogólne Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych precyzuje, jakie substancje i preparaty chemiczne należy uważać za niebezpieczne. W rozumieniu ustawy takimi substancjami i preparatami niebezpiecznymi są substancje i preparaty zaklasyfikowane co najmniej do jednej z niżej wymienionych kategorii: 1) substancje i preparaty o właściwościach wybuchowych, 2) substancje i preparaty o właściwościach utleniających, 3) substancje i preparaty skrajnie łatwo palne, 4) substancje i preparaty wysoce łatwo palne, 5) substancje i preparaty łatwo palne, 6) substancje i preparaty bardzo toksyczne, 7) substancje i preparaty toksyczne, 8) substancje i preparaty szkodliwe, 9) substancje i preparaty żrące, 10) substancje i preparaty drażniące, 11) substancje i preparaty uczulające, 1 Wynikającego z: Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/45/WE z 31 maja 1999 r. w sprawie ujednolicania ustaw, rozporządzeń i zarządzeń dotyczących klasyfikowania, opakowania i etykietowania preparatów niebezpiecznych (Dz.Urz. WE nr L 200, z późniejszymi zmianami). Dyrektywy Rady 67/548/EWG z 27 czerwca 1967 r. w sprawie ujednolicenia ustaw rozporządzeń i zarządzeń dotyczących klasyfikacji, opakowań i oznakowania substancji niebezpiecznych (Dz.Urz. WE nr L 196, z późniejszymi zmianami). Rozporządzenia Rady (EWG) Nr 793/93 z 23 marca 1993 w sprawie oceny i kontroli ryzyka powodowanego przez istniejące substancje (Dz. Urz. WE nr I z późniejszymi zmianami). 6

7 12) substancje i preparaty rakotwórcze, 13) substancje i preparaty mutagenne, 14) substancje i preparaty działające szkodliwie na rozrodczość, 15) substancje i preparaty niebezpieczne dla środowiska. Na podstawie zapisów tej ustawy Minister Zdrowia określił w drodze rozporządzenia wykaz substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem 2. Wszystkie substancje i preparaty podlegają klasyfikacji pod względem stwarzanych przez nie zagrożeń dla zdrowia człowieka lub dla środowiska, z określeniem kategorii zagrożenia. Na podstawie upoważnienia zawartego w tej ustawie Minister Zdrowia określił w drodze rozporządzenia kryteria i sposób klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych 3. W działalności zawodowej niedopuszczalne jest stosowanie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych bez posiadania karty charakterystyki. Karta charakterystyki substancji niebezpiecznej lub preparatu niebezpiecznego stanowi zbiór informacji o niebezpiecznych właściwościach substancji (lub preparatu) oraz o zasadach i zaleceniach ich bezpiecznego stosowania. Na podstawie upoważnienia zawartego w tej ustawie Minister Zdrowia określił w drodze rozporządzenia wzór kart charakterystyki, sposób ich sporządzania i aktualizowania, sposób dystrybucji kart charakterystyki oraz przypadki stosowania substancji (i preparatów) niebezpiecznych, kiedy dostarczanie kart charakterystyk nie jest wymagane 4. Osoba stosująca substancję niebezpieczną lub preparat niebezpieczny ma obowiązek zapoznania się z kartą charakterystyki. Osoba wprowadzająca na terytorium RP substancje (i preparaty) chemiczne ma obowiązek bezpłatne Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem (Dz.U ). Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz.U ). Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz.U ). 7

8 go udostępniania kart charakterystyki tych substancji (i preparatów) chemicznych. Osoba stosująca substancję niebezpieczną lub preparat niebezpieczny, która wie, że mogą one stworzyć zagrożenie dla zdrowia człowieka lub środowiska, ma obowiązek podjęcia niezbędnych działań zapobiegających powstaniu zagrożenia. Oznakowanie opakowania substancji i preparatów niebezpiecznych Oznakowanie opakowania substancji (preparatu) niebezpiecznej obejmuje: - nazwę umożliwiającą jednoznaczną identyfikację, - nazwę i siedzibę (imię i nazwisko, adres osoby wprowadzającej substancję do obrotu), - odpowiednie znaki i napisy ostrzegawcze, - informacje o wymaganym postępowaniu z opróżnionymi opakowaniami. Oznakowanie powinno być sporządzone w języku polskim. Na podstawie ustawowego upoważnienia Minister Zdrowia określił w drodze rozporządzenia sposób oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych 5. 5 Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz.U ). 8

9 Inspektor do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych Tworzy się urząd Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych, zwanego dalej Inspektorem. Inspektor może wydawać decyzje w przypadkach określonych w ustawie. Do decyzji i postanowień wydawanych przez Inspektora stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Organem odwoławczym od decyzji Inspektora jest minister właściwy do spraw zdrowia. Do zadań Inspektora należy: 1) Przyjmowanie wymaganych ustawą zgłoszeń substancji nowych w celu oceny ryzyka 6 stwarzanego przez te substancje, 2) Gromadzenie danych dotyczących niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów, 3) Udostępnianie danych dotyczących niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów służbom medycznym i ratowniczym, 4) Wymiana informacji na temat substancji nowych z Komisją Europejską i właściwymi organami państw. Minister Zdrowia określił w drodze rozporządzenia sposób dokonywania oceny ryzyka dla zdrowia i dla środowiska stwarzanego przez substancje chemiczne Ministrowie (zdrowia, gospodarki, pracy i środowiska) wyznaczą podległe im jednostki badawczo-rozwojowe do współpracy z Inspektorem przy wykonywaniu określonych (w ustawie) zadań dotyczących oceny ryzyka stwarzanego przez substancje chemiczne. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie sposobu dokonywania oceny ryzyka dla zdrowia człowieka i dla środowiska stwarzanego przez substancje chemiczne (Dz.U ). 9

10 Substancje nowe Przed wprowadzeniem do obrotu substancji nowej 8, w jej postaci własnej lub jako składnika preparatu wymagane jest zgłoszenie jej do Inspektora 9. Zgłoszeniu podlegają substancje nowe: 1) wytwarzane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, 2) przywożone przez importera mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, 3) wytwarzane poza terytorium UE i Polski przez producenta, który na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił wyłącznego przedstawiciela. Obowiązek zgłoszenia Inspektorowi substancji nowej ciążyna: 1) producencie 10 wprowadzającym substancję nową do obrotu w jej postaci własnej lub jako składnik preparatu, w przypadku substancji wytwarzanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, 2) importerze 11 wprowadzającym substancję nową do obrotu w jej postaci własnej lub jako składnik preparatu, jeżeli jego siedziba znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo wyłącznym przedstawicielu producenta substancji nowej, mającym siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Substancje nowe to substancje, które nie są umieszczone na liście obejmującej Europejski Wykaz Istniejących Substancji o Znaczeniu Komercyjnym (European Inventory of Existing Commercial Chemical Substances EINECS ). Minister Zdrowia opublikuje w Dzienniku Urzędowym listę substancji nowych zamieszczonych w Europejskim Wykazie Notyfikowanych Substancji Chemicznych (European List of Notified Chemical Substances - ELINCS). Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowych danych, które producent lub importer przedstawia Inspektorowi do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych w przypadku wprowadzenia do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej niektórych substancji nowych (Dz.U ). Ilekroć w ustawie jest mowa o producencie - rozumie się przez to osobę wytwarzającą substancję lub preparat. Przez osobę rozumie się osobę fizyczną lub prawną, a także jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej. Ilekroć w ustawie jest mowa o importerze - rozumie się przez to osobę dokonującą wprowadzenia substancji lub preparatu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub państw członkowskich Unii Europejskiej. 10

11 Zgłoszenie substancji nowej powinno być dokonane: 1) najpóźniej na 60 dni przed wprowadzeniem do obrotu substancji nowej w postaci własnej lub jako składnika preparatu, w przypadku, gdy przewidywana wielkość obrotu wynosi, co najmniej 1 tonę rocznie, 2) najpóźniej na 30 dni przed wprowadzeniem do obrotu substancji nowej w postaci własnej lub jako składnika preparatu, w przypadku, gdy przewidywana wielkość obrotu jest mniejsza niż 1 tona rocznie. Obowiązkowi zgłoszenia nie podlegają: 1) polimery, z wyjątkiem polimerów zawierających, co najmniej 2% substancji nowej w postaci związanej, 2) związki wielocząsteczkowe produkty polimeryzacji i polikondensacji oraz poliaddukty, z wyjątkiem produktów zawierających, co najmniej 2% nowej substancji w postaci związanej, które były w obrocie w okresie od 18 września 1981 r. do 31 października 1993 r., 3) substancje nowe stosowane wyłącznie jako substancje dodatkowe do żywności, 4) substancje nowe stosowane wyłącznie jako dodatki do pasz, w rozumieniu przepisów o nadzorze nad niektórymi środkami żywienia zwierząt, 5) substancje nowe stosowane wyłącznie jako substancje czynne, w rozumieniu przepisów o środkach farmaceutycznych, materiałach medycznych, aptekach, hurtowniach i nadzorze farmaceutycznym, 6) substancje nowe stosowane wyłącznie jako substancje biologicznie czynne, w rozumieniu przepisów o ochronie roślin uprawnych, 7) substancje nowe, których wielkość obrotu nie przekracza 10 kg rocznie, 8) substancje nowe wprowadzane do obrotu wyłącznie w celu prowadzenia badań naukowych i rozwojowych w jednostkach badawczo-rozwojowych lub innych laboratoriach, jeżeli wielkość obrotu nie przekracza 100 kg rocznie i producent lub importer przechowuje pisemne informacje na temat takiej substancji, dotyczące 11

12 identyfikacji substancji, oznakowania, ilości wprowadzonej do obrotu i listy odbiorców. Odroczeniu na jeden rok podlegają zgłoszenia substancji nowych wprowadzanych do obrotu w celu przeprowadzenia badań dotyczących rozwoju procesu produkcji, które są dostarczane ograniczonej liczbie odbiorców. Dokumentacja przedstawiona przez zgłaszającego Inspektorowi substancję nową powinna zawierać: 1) dane niezbędne do oceny ryzyka stwarzanego przez substancję nową dla zdrowia człowieka i środowiska 12, w tym informacje dotyczące niekorzystnych skutków działania substancji nowej w warunkach przewidywanych zastosowań, 2) propozycję klasyfikacji, oznakowania opakowań i karty charakterystyki w przypadku nowych substancji niebezpiecznych, 3) do dokumentacji, zgłaszający może dołączyć wyniki wstępnej oceny ryzyka, wykonanej zgodnie z innymi przepisami, 4) zgłaszający może wystąpić do Inspektora z uzasadnionym wnioskiem o wyrażenie zgody na nie udostępnianie ewentualnym przyszłym zgłaszającym, przez okres nie dłuższy niż 1 rok, danych na temat jego tożsamości. Inspektor wyda zgłaszającemu, odpowiednio w ciągu 60 lub 30 dni od dnia otrzymania zgłoszenia, potwierdzenie zgłoszenia zawierające numer ewidencyjny zgłoszenia. W przypadku, gdy dokumentacja przedstawiona w zgłoszeniu nie jest zgodna z wymaganiami ustawy, Inspektor ma obowiązek powiadomienia o tym zgłaszającego, odpowiednio przed upływem 60 lub 30 dni od dnia otrzymania zgłoszenia. 12 Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowych danych wymaganych w dokumentacji przedstawianej przez zgłaszającego substancję nową, niezbędnych do oceny ryzyka stwarzanego przez taką substancję dla zdrowia człowieka i dla środowiska (Dz.U ). 12

13 Substancje istniejące Wprowadzenie do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej substancji istniejących 13, w ich postaci własnej lub jako składnika preparatu, wymaga poinformowania o tym Inspektora. Mając na uwadze zastosowanie substancji istniejących oraz ryzyko stwarzane przez te substancje minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia: rodzaj substancji istniejących podlegających zgłoszeniu, osoby, których dotyczy obowiązek poinformowania, zakres i rodzaj wymaganych informacji, wielkość obrotu wymagającą zgłoszenia, mając na uwadze zastosowanie tych substancji oraz ryzyko stwarzane przez te substancje. Informowanie o niebezpiecznych preparatach 1) Wprowadzenie do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej preparatu niebezpiecznego wymaga poinformowania Inspektora. 2) Poinformowania dokona osoba wprowadzająca preparat niebezpieczny do obrotu, najpóźniej w dniu jego wprowadzenia do obrotu, przedstawiając: nazwę i adres wraz z numerem telefonu osoby wprowadzającej preparat niebezpieczny do obrotu, nazwę handlową preparatu niebezpiecznego, kartę charakterystyki. 3) Inspektor może zażądać ujawnienia szczegółowego składu chemicznego preparatu niebezpiecznego. Informacja 13 Listę substancji chemicznych występujących w produkcji lub w obrocie ogłasza Minister Zdrowia w Dzienniku Urzędowym. Lista powinna obejmować Europejski Wykaz Istniejących Substancji o Znaczeniu Komercyjnym (EINECS - zawiera 100 tysięcy substancji chemicznych). 13

14 taka jest poufna i może zostać wykorzystana wyłącznie w celach medycznych do zapobiegania i postępowania leczniczego. Obrót określonymi kategoriami substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych wymaga posiadania kwalifikacji stwierdzanych przez właściwego inspektora sanitarnego. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia: kategorie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, obrót którymi wymaga posiadania określonych kwalifikacji, kwalifikacje wymagane od osób prowadzących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obrót określonymi kategoriami substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, tryb uznawania kwalifikacji osób pochodzących z innych państw. W razie stwierdzenia, że produkcja, obrót lub stosowanie substancji niebezpiecznej lub preparatu niebezpiecznego stwarzają nieuzasadnione ryzyko dla zdrowia człowieka lub środowiska, bądź, gdy wynika to z porozumień międzynarodowych, minister właściwy do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia, ograniczenia, zakazy lub warunki: produkcji, obrotu lub stosowania takiej substancji lub preparatu, wprowadzania do obrotu lub stosowania produktów zawierających takie substancje lub preparaty Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia: listę substancji i preparatów, których wywóz z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymaga uzyskania zezwolenia 14

15 Inspektora, listę państw będących stronami takich porozumień, wzór wniosku o uzyskanie zezwolenia, tryb uzyskania zezwolenia, postępowanie Inspektora po otrzymaniu wniosku. Jeżeli istnieją szczegółowe dowody, że preparat stwarza niedopuszczalne zagrożenie dla człowieka lub środowiska, nawet w przypadku, gdy osoba wprowadzająca taki preparat do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, spełnia wszystkie wymogi ustawy, Inspektor do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych może, na czas określony, nie dłuższy niż 3 miesiące, zakazać, w drodze decyzji, wprowadzania takiego preparatu do obrotu lub określić warunki, jakie muszą zostać spełnione podczas wprowadzania do obrotu. Badania substancji i preparatów chemicznych 1) Badania właściwości fizykochemicznych, toksyczności i ekotoksyczności substancji i preparatów, wykonywane w celu spełnienia wymogów ustawy, będą przeprowadzane zgodnie z przepisami, o których mowa niżej. 2) Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia: metody przeprowadzania badań, kryteria, które muszą spełniać jednostki organizacyjne wykonujące wymagane ustawą badania, jednostkę lub jednostki uprawnione do kontroli i weryfikacji spełnienia ww. kryteriów, tryb nadawania i cofania uprawnień, sposób i tryb uznawania uprawnień nadanych przez jednostki nie polskie uprawnione do kontroli i weryfikacji spełniania kryteriów. 3) Koszty kontroli i weryfikacji badań (wymienionych w punkcie 1) oraz koszty związane z nadawaniem uprawnień 15

16 (wymienionych w punkcie 2) obciążają wnoszące o nie jednostki. 4) Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia 14, wysokość i sposób wnoszenia opłat. Przepisy o nadzorze Nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy przez osoby wprowadzające substancje (preparaty) do obrotu i stosujące je w działalności zawodowej sprawuje: 1) Inspekcja Sanitarna, 2) Inspekcja Ochrony Środowiska w zakresie zagrożeń dla środowiska, 3) Państwowa Inspekcja Pracy w zakresie nadzoru i kontroli przestrzegania przepisów ustawy przez pracodawców, 4) Inspekcja Handlowa w zakresie oznakowania opakowań jednostkowych substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych w sprzedaży hurtowej i detalicznej, 5) Państwowa Straż Pożarna w zakresie właściwego oznakowania miejsc składowania substancji i preparatów 6) Straż Graniczna i organy celne w zakresie przestrzegania zakazów dotyczących przywozu substancji i preparatów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 14 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 czerwca 2003 r. w sprawie kryteriów, które powinny spełniać jednostki organizacyjne wykonujące badania substancji i preparatów chemicznych, oraz kontroli spełnienia tych kryteriów (Dz.U ). 16

17 Przepisy karne i kary pieniężne Kto wbrew decyzji Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych wprowadza do obrotu preparat stwarzający niedopuszczalne zagrożenie dla zdrowia człowieka lub środowiska lub nie przestrzega określonych w decyzji warunków jego wprowadzania do obrotu podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Karze grzywny podlega ten, kto wprowadza do obrotu substancję niebezpieczną lub preparat niebezpieczny bez oznakowania albo niewłaściwie oznakowaną lub bez wymaganej karty charakterystyki. Karze grzywny podlega ten, kto dostarcza wymaganą kartę charakterystyki niekompletną lub nierzetelną. Karze grzywny podlega ten, kto reklamuje substancję niebezpieczną bez wymienienia kategorii niebezpieczeństwa związanej z tą substancją. Kto nie powiadamia Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych o nowych danych na temat oddziaływania substancji nowej na zdrowie człowieka lub na środowisko, lub o nowych zastosowaniach substancji nowej podlega karze grzywny. Kto wprowadza do obrotu substancję nową, w jej postaci własnej lub jako składnik preparatu, bez wymaganego ustawą zgłoszenia obowiązany jest wpłacić do budżetu państwa kwotę stanowiącą 100% sumy uzyskanej ze sprzedaży tej substancji lub preparatu. 17

18 Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe Wprowadza się następujące zmiany w Kodeksie pracy: 1. Niedopuszczalne jest stosowanie substancji i preparatów chemicznych nie oznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację. 2. Niedopuszczalne jest stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatów oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem. 3. Zasady klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych pod względem zagrożeń dla zdrowia lub życia, wykaz substancji niebezpiecznych, wymagania dotyczące kart charakterystyki substancji lub preparatów niebezpiecznych oraz sposób ich oznakowania określają odrębne przepisy. Traci moc ustawa z dnia 21 maja 1963 r. o substancjach trujących (Dz.U. Nr 22, poz. 116, z 1983 r. Nr 6, poz. 35, z 1996 r. Nr 24, poz. 110 i z 1998 r. Nr 106, poz. 668). 18

19 Istniejące w ustawie o substancjach i preparatach chemicznych zapisy upoważniają do sformułowania szeregu wymagań, jakie są stawiane użytkownikom substancji i preparatów chemicznych. Obowiązek informowania użytkownika substancji chemicznych o stwarzanych przez nie zagrożeniach dla zdrowia i dla środowiska Obowiązek klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych pod względem stwarzanych przez nie zagrożeń dla zdrowia człowieka i dla środowiska Obowiązek stosowania w działalności zawodowej kart charakterystyki substancji niebezpiecznych Obowiązek zapoznania się z kartą charakterystyki substancji niebezpiecznych nałożony na osoby stosujące substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne Obowiązek podjęcia niezbędnych działań zapobiegających powstaniu zagrożenia, jeśli stosowana substancja chemiczna może stworzyć zagrożenie dla zdrowia człowieka lub dla środowiska. 19

20 Wymagania stawiane użytkownikom substancji i preparatów chemicznych Przedstawione wyżej obowiązki wynikające z ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz wprowadzone zapisy do Kodeksu pracy upoważniają do sformułowania warunków zachowania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy z substancjami chemicznymi. W praktyce zawodowej przestrzeganie zapisów ustawy o substancjach i preparatach chemicznych można sprowadzić do następujących obowiązków: 1) Sporządzenia listy (wykazu) niebezpiecznych substancji chemicznych przygotowanych na potrzeby aktualnie prowadzonych prac, 2) Sprowadzenia kart charakterystyki dla każdej wymienionej w wykazie substancji chemicznej, 3) Zapoznania pracowników laboratorium z informacjami zawartymi w sprowadzonych kartach charakterystyki, 4) Przygotowania roztworów do neutralizacji oparzeń i zatruć zgodnie z informacjami podanymi w kartach charakterystyki, 5) Opracowania procedury postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia, jakie może stworzyć stosowana substancja chemiczna. 20

21 Rozporządzenia wydane do ustawy o substancjach i preparatach chemicznych Do ustawy o substancjach i preparatach chemicznych wydanych zostało wiele aktów wykonawczych rozporządzeń. Wykaz tych rozporządzeń umieszczony został na końcu opracowania a kilka z nich omówiono niżej. Klasyfikacja substancji chemicznych Minister Zdrowia w Rozporządzeniu z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji 15 i preparatów chemicznych (Dz.U ) precyzuje wymagania, jakie musi spełnić substancja (preparat) należąca do jednej z wymienionych w ustawie kategorii, aby ją uznać za niebezpieczną. Podstawą klasyfikacji substancji chemicznych są: w przypadku substancji nowych dane zawarte w dokumentacji przedstawionej Inspektorowi ds. Substancji i Preparatów Chemicznych przy zgłaszaniu takich substancji, w przypadku pozostałych substancji dane uzyskane z innych źródeł, którymi mogą być w szczególności wyniki wcześniej wykonanych badań, informacje wymagane na mocy umów międzynarodowych dotyczących transportu niebezpiecznych substancji, informacje uzyskane z piśmiennictwa naukowego oraz informacje wynikające z praktyki, a dostarczone przez służby bezpieczeństwa i higieny pracy. W razie potrzeby pod uwagę bierze się również przekonywające wyniki analiz, strukturę cząsteczki, aktywność biologiczną i ocenę ekspertów. Klasyfikację substancji (i preparatów) chemicznych 15 Dla zachowania przejrzystości tekstu omówiono tylko zapisy dotyczące substancji chemicznych. Klasyfikacji preparatów chemicznych należy poświęcić oddzielne opracowanie. 21

22 wykonuje się: 1) Na podstawie ich właściwości fizykochemicznych, 2) Na podstawie ich toksyczności, 3) Na podstawie analizy wywoływanych przez nie skutków specyficznych dla zdrowia człowieka, 4) Na podstawie analizy wywoływanych przez nie skutków działania na środowisko. Celem klasyfikacji jest określenie wszystkich właściwości substancji (i preparatów), które mogą stwarzać zagrożenia w czasie ich normalnego stosowania lub użytkowania np. toksyczności, niebezpiecznych właściwości fizykochemicznych czy ekotoksyczności. Analizie poddaje się wszystkie rodzaje zagrożeń, jakie wywołują substancje chemiczne. Po określeniu właściwości powodujących zagrożenie substancjom (i preparatom) chemicznym zostaje przypisane odpowiednie oznakowanie w celu wskazania tego zagrożenia dla ochrony zdrowia człowieka i dla środowiska. Substancjom (i preparatom) należącym do określonych kategorii niebezpieczeństwa wymienionych w ustawie i rozporządzeniu przypisuje się symbole określające zagrożenie. Symbole zagrożenia Zagrożenie Substancje i preparaty wybuchowe Substancje i preparaty utleniające 22 Symbol zagrożenia Substancje i preparaty skrajnie łatwo palne F+ Substancje i preparaty wysoce łatwo palne Substancje i preparaty bardzo toksyczne T+ Substancje i preparaty toksyczne Substancje i preparaty szkodliwe Substancje i preparaty żrące Substancje i preparaty drażniące Substancje i preparaty niebezpieczne dla środowiska Substancje i preparaty o działaniu uczulającym Substancje i preparaty rakotwórcze, mutagenne E O F T Xn C Xi N Xn lub Xi T lub Xn

23 i działające szkodliwie na rozrodczość Zagrożenia wynikające z innych niebezpiecznych właściwości substancji (lub preparatu) są wyrażone szczegółowo za pomocą zwrotów R wskazujących rodzaj zagrożenia. Symbole i zwroty zagrożenia są też wykorzystane w celu określenia oznakowania substancji (i preparatów) chemicznych. Numer Zwrotu R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9 R10 R11 R12 R14 R15 R16 R17 R18 R19 R20 R21 R22 R23 R24 R25 R26 R27 Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz ich numery Zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia (Zwrot R) Produkt wybuchowy w stanie suchym. Zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia, tarcia, kontaktu z ogniem lub innymi źródłami zapłonu. Skrajne zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia, tarcia, kontaktu z ogniem lub innymi źródłami zapłonu. Tworzy łatwo wybuchające związki metaliczne. Ogrzanie grozi wybuchem. Produkt wybuchowy z dostępem i bez dostępu powietrza. Może spowodować pożar. Kontakt z materiałami zapalnymi może spowodować pożar. Grozi wybuchem po zmieszaniu z materiałem zapalnym. Produkt łatwo palny. Produkt wysoce łatwo palny. Produkt skrajnie łatwo palny. Reaguje gwałtownie z wodą. W kontakcie z wodą uwalnia skrajnie łatwo palne gazy. Produkt wybuchowy po zmieszaniu z substancjami utleniającymi. Samorzutnie zapala się w powietrzu (piroforyczny*). Podczas stosowania mogą powstawać łatwo palne lub wybuchowe mieszaniny par z powietrzem. Może tworzyć wybuchowe nadtlenki. Działa szkodliwie przez drogi oddechowe. Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą. Działa szkodliwie po połknięciu. Działa toksycznie przez drogi oddechowe. Działa toksycznie w kontakcie ze skórą. Działa toksycznie po połknięciu. Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe. Działa bardzo toksycznie w kontakcie ze skórą. 23

24 Numer Zwrotu R28 R29 R30 R31 R32 R33 R34 R35 R36 R37 R38 R39 R40 R41 R42 R43 R44 R45 R46 R48 R49 R50 R51 R52 R53 R54 R55 R56 R57 R58 R59 R60 R61 R62 Zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia (Zwrot R) Działa bardzo toksycznie po połknięciu. W kontakcie z wodą uwalnia toksyczne gazy. Podczas stosowania może stać się wysoce łatwo palny. W kontakcie z kwasami uwalnia toksyczne gazy. W kontakcie z kwasami uwalnia bardzo toksyczne gazy. Niebezpieczeństwo kumulacji w organizmie. Powoduje oparzenia. Powoduje poważne oparzenia. Działa drażniąco na oczy. Działa drażniąco na drogi oddechowe. Działa drażniąco na skórę. Zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. Ograniczone dowody działania rakotwórczego. Ryzyko poważnego uszkodzenia oczu. Może powodować uczulenie w następstwie narażenia drogą oddechową. Może powodować uczulenie w kontakcie ze skórą. Zagrożenie wybuchem po ogrzaniu w zamkniętym pojemniku. Może powodować raka. Może powodować dziedziczne wady genetyczne. Stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. Może powodować raka w następstwie narażenia drogą oddechową. Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne. Działa toksycznie na organizmy wodne. Działa szkodliwie na organizmy wodne. Może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. Działa toksycznie na rośliny. Działa toksycznie na zwierzęta. Działa toksycznie na organizmy glebowe. Działa toksycznie na pszczoły. Może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku. Stwarza zagrożenie dla warstwy ozonowej. Może upośledzać płodność. Może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki. Możliwe ryzyko upośledzenia płodności. 24

25 R31 R63 R64 R65 R66 W kontakcie z kwasami uwalnia toksyczne gazy. Możliwe ryzyko szkodliwego działania na dziecko w łonie matki. Może oddziaływać szkodliwie na dzieci karmione piersią. Działa szkodliwie; może powodować uszkodzenie płuc w przypadku połknięcia. Powtarzające się narażenie może powodować wysuszanie lub pękanie skóry. R67 Pary mogą wywoływać uczucie senności i zawroty głowy. R68 Możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. * Wyjaśnienie autora Numer Łączone zwroty R zwrotu R14/15 Reaguje gwałtownie z wodą, uwalniając skrajnie łatwo palne gazy. R15/29 W kontakcie z wodą uwalnia skrajnie łatwo palne, toksyczne gazy. R20/21 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą. R20/22 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i po połknięciu. R20/21/22 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu. R21/22 Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą i po połknięciu. R23/24 Działa toksycznie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą. R23/25 Działa toksycznie przez drogi oddechowe i po połknięciu. R23/24/25 Działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu. R24/25 Działa toksycznie w kontakcie ze skórą i po połknięciu. R26/27 Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą. R26/28 Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe i po połknięciu. R26/27/28 Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu. R27/28 Działa bardzo toksycznie w kontakcie ze skórą i po połknięciu. R36/37 Działa drażniąco na oczy i drogi oddechowe. R36/38 Działa drażniąco na oczy i skórę. R36/37/38 Działa drażniąco na oczy, drogi oddechowe i skórę. R37/38 Działa drażniąco na drogi oddechowe i skórę. 25

26 R39/23 Działa toksycznie przez drogi oddechowe; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R39/24 Działa toksycznie w kontakcie ze skórą; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R39/25 Działa toksycznie po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R39/23/24 Działa toksycznie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R39/23/25 Działa toksycznie przez drogi oddechowe i po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R39/24/25 Działa toksycznie w kontakcie ze skórą i po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych R39/23/24/25 zmian w stanie zdrowia. Działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R39/26 Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R39/27 Działa bardzo toksycznie w kontakcie ze skórą; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R39/28 Działa bardzo toksycznie po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R39/26/27 R39/26/28 R39/27/28 R39/26/27/28 Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe i po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. Działa bardzo toksycznie w kontakcie ze skórą i po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. Działa bardzo toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu; zagraża powstaniem bardzo poważnych nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R42/43 Może powodować uczulenie w następstwie narażenia drogą oddechową i w kontakcie ze skórą. 26

27 R48/20 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. R48/21 Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. R48/22 Działa szkodliwie po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. R48/20/21 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. R48/20/22 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. R48/21/22 Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą i po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie R48/20/21/22 długotrwałego narażenia. Działa szkodliwie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. R48/23 Działa toksycznie przez drogi oddechowe; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. R48/24 Działa toksycznie w kontakcie ze skórą; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. R48/25 Działa toksycznie po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. R48/23/24 R48/23/25 R48/24/25 R48/23/24/25 Działa toksycznie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. Działa toksycznie przez drogi oddechowe i po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. Działa toksycznie w kontakcie ze skórą i po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. Działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. 27

28 Numer Łączone zwroty R zwrotu R50/53 Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. R51/53 Działa toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. R52/53 Działa szkodliwie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. R68/20 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe; możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R68/21 Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą; możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R68/22 Działa szkodliwie po połknięciu; możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R68/20/21 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą; możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R68/20/22 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i po połknięciu; możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R68/21/22 Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą i po połknięciu; możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. R68/20/21/22 Działa szkodliwie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu; możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. Oznakowanie substancji chemicznych Sposób oznakowania opakowań substancji (i preparaów) niebezpiecznych, oraz treść napisów i wzorów znaków ostrzegawczych wymaganych przy oznakowaniu takich opakowań zawiera Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych 16 (Dz.U Podstawą wydania tego rozporządzenia były obowiązujące w Unii Europejskiej przepisy dotyczące oznakowania substancji i preparatów ujęte w Dyrektywie Rady 28

29 1173). W rozumieniu rozporządzenia oznakowanie polega na umieszczeniu na opakowaniu substancji niebezpiecznej (lub preparatu niebezpiecznego) znaków i napisów ostrzegawczych. Oznakowanie opakowania każdej substancji niebezpiecznej powinno zawierać: 1. Nazwę substancji, 2. Nazwę lub imię i nazwisko, adres i numer telefonu producenta substancji, 3. Znak lub znaki ostrzegawcze i napisy określające ich znaczenie zgodnie z kryteriami klasyfikacji, a gdy substancji przypisano więcej niż jeden symbol to: obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolom T lub T+ czyni znaki ostrzegawcze odpowiadające symbolom Xn, Xi i C fakultatywnymi obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolowi C czyni znaki ostrzegawcze odpowiadające symbolom Xn i Xi fakultatywnymi, obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolowi E czyni znaki ostrzegawcze odpowiadające symbolom F, F+ i O fakultatywnymi, obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolowi Xn czyni znak ostrzegawczy odpowiadający symbolowi Xi fakultatywnym, 4. Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia, zwane dalej zwrotami R 5. Zwroty S określające warunki bezpiecznego stosowania niebezpiecznej substancji (preparatu) chemicznej. Wzory znaków i symboli ostrzegawczych oraz napisy określające ich znaczenie podaje, przedstawiony w formie 67/548/EWG (nowelizowanej Dyrektywą 2000/32/WE) oraz w Dyrektywie 1999/45/WE. Dlatego w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia przyjęto zasady oznakowania opakowań substancji i preparatów dokładnie takie same jakie obowiązują w Unii Europejskiej. Omawiane rozporządzenie jest dobrym przykładem dostosowania (harmonizacji) prawa krajowego z wymaganiami prawa obowiązującego w Unii Europejskiej. 29

30 tabeli, załącznik do omawianego Rozporządzenia Ministra Zdrowia. Piktogramy na znakach ostrzegawczych powinny być koloru czarnego na pomarańczowym tle. Wzory znaków i symboli ostrzegawczych oraz ich znaczenie Znak ostrzegawczy Symbol Ostrzegawczy T+ Znaczenie znaku ostrzegawczego Substancja bardzo toksyczna T Substancja toksyczna Xn Substancja szkodliwa C Substancja żrąca Xi N Substancja drażniąca Substancja niebezpieczna dla środowiska E Substancja wybuchowa O F+ F Substancja utleniająca Substancja skrajnie łatwo palna Substancja wysoce łatwo palna Zwroty S określające warunki bezpiecznego stosowania 30

31 substancji niebezpiecznej lub preparatu niebezpiecznego oraz ich numery zawiera, przytoczony w formie tabeli, kolejny załącznik tego rozporządzenia. Zwroty S określające warunki bezpiecznego stosowania substancji niebezpiecznych lub preparatów niebezpiecznych oraz ich numery Nr zwrotu Zwrot określający warunki bezpiecznego stosowania (zwrot S) S1 Przechowywać pod zamknięciem. S2 Chronić przed dziećmi. S3 Przechowywać w chłodnym miejscu. S4 Nie przechowywać w pomieszczeniach mieszkalnych. S5 Przechowywać w... (cieczy wskazanej przez producenta). S6 Przechowywać w atmosferze... (obojętnego gazu wskazanego przez producenta). S7 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty. S8 Przechowywać pojemnik w suchym pomieszczeniu. S9 Przechowywać pojemnik w miejscu dobrze wentylowanym. S12 Nie przechowywać pojemnika szczelnie zamkniętego. S13 Nie przechowywać razem z żywnością, napojami i paszami dla zwierząt. S14 Nie przechowywać razem z... (materiałami określonymi przez producenta). S15 Przechowywać z dala od źródeł ciepła. S16 Nie przechowywać w pobliżu źródeł zapłonu nie palić tytoniu. S17 Nie przechowywać razem z materiałami zapalnymi. S18 Zachować ostrożność w trakcie otwierania i manipulacji z pojemnikiem. S20 Nie jeść i nie pić podczas stosowania produktu. S21 Nie palić tytoniu podczas stosowania produktu. S22 Nie wdychać pyłu. S23 Nie wdychać gazu/dymu/pary/rozpylonej cieczy (rodzaj określi producent). S24 Unikać zanieczyszczenia skóry. S25 Unikać zanieczyszczenia oczu. S26 Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza. S27 Natychmiast zdjąć całą zanieczyszczoną odzież. S28 Zanieczyszczoną skórę natychmiast przemyć dużą ilością... (cieczy określonej przez producenta). S29 Nie wprowadzać do kanalizacji. 31

32 Nr zwrotu Zwrot określający warunki bezpiecznego stosowania (zwrot S) S30 Nigdy nie dodawać wody do tego produktu. S33 Zastosować środki ostrożności zapobiegające wyładowaniom elektrostatycznym. S35 Usuwać produkt i jego opakowanie w sposób bezpieczny. S36 Nosić odpowiednią odzież ochronną. S37 S38 S39 S40 S41 Nosić odpowiednie rękawice ochronne. W przypadku niedostatecznej wentylacji stosować odpowiednie indywidualne środki ochrony dróg oddechowych. Nosić okulary lub ochronę twarzy. Czyścić podłogę i wszystkie inne obiekty zanieczyszczone tym produktem... (środkiem wskazanym przez producenta). Nie wdychać dymów powstających w wyniku pożaru lub wybuchu. S42 Podczas fumigacji/rozpylania/natryskiwania stosować odpowiednie środki ochrony dróg oddechowych (rodzaj określi producent). S43 W przypadku pożaru używać... (podać rodzaj sprzętu przeciwpożarowego. Jeżeli woda zwiększa zagrożenie, dodać: nigdy nie używać wody ). S45 W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza jeżeli to możliwe, pokaż etykietę. S46 W razie połknięcia niezwłocznie zasięgnij porady lekarza pokaż opakowanie lub etykietę. S47 Przechowywać w temperaturze nieprzekraczającej... C (określi producent). S48 Przechowywać produkt zwilżony... (właściwy materiał określi producent). S49 Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu. S50 Nie mieszać z... (określi producent). S51 Stosować wyłącznie w dobrze wentylowanych pomieszczeniach. S52 Nie zaleca się nanoszenia na duże płaszczyzny wewnątrz pomieszczeń. S53 Unikać narażenia przed użyciem zapoznać się z instrukcją. S56 Zużyty produkt oraz opakowanie dostarczyć na składowisko odpadów niebezpiecznych. S57 Używać odpowiednich pojemników zapobiegających skażeniu środowiska. S59 Przestrzegać wskazówek producenta lub dostawcy dotyczących odzysku lub wtórnego wykorzystania. S60 Produkt i opakowanie usuwać jako odpad niebezpieczny. 32

33 S37 S61 S62 S63 S64 Nosić odpowiednie rękawice ochronne. Unikać zrzutów do środowiska. Postępować zgodnie z instrukcją lub kartą charakterystyki. W razie połknięcia nie wywoływać wymiotów: niezwłocznie zasięgnąć porady lekarza i pokazać opakowanie lub etykietę. W przypadku zatrucia drogą oddechową wyprowadzić lub wynieść poszkodowanego na świeże powietrze i zapewnić warunki do odpoczynku. W przypadku połknięcia wypłukać usta wodą nigdy nie stosować u osób nieprzytomnych. Nr zwrotu Łączone zwroty S S1/2 Przechowywać pod zamknięciem i chronić przed dziećmi. S3/7 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w chłodnym miejscu. S3/9/14 Przechowywać w chłodnym, dobrze wentylowanym miejscu, z dala od... (materiału wskazanego przez producenta). S3/9/14/4 9 Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu, w chłodnym, dobrze wentylowanym miejscu; nie przechowywać S3/9/49 razem z... (materiałami wskazanymi przez producenta). Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu w chłodnym, dobrze wentylowanym miejscu. S3/14 Przechowywać w chłodnym miejscu; nie przechowywać razem z... (materiałami wskazanymi przez producenta). S7/8 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w suchym pomieszczeniu. S7/9 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w miejscu dobrze wentylowanym. S7/47 Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty w temperaturze nieprzekraczającej... C (określi producent). S20/21 Nie jeść i nie pić oraz nie palić tytoniu podczas stosowania produktu. S24/25 Unikać zanieczyszczenia skóry i oczu. S27/28 W przypadku zanieczyszczenia skóry natychmiast zdjąć całą zanieczyszczoną odzież i przemyć zanieczyszczoną skórę dużą ilością... (rodzaj cieczy określi producent). S29/35 Nie wprowadzać do kanalizacji, a produkt i opakowanie usuwać w sposób bezpieczny. S29/56 Nie wprowadzać do kanalizacji, a zużyty produkt i opakowanie dostarczyć na składowisko odpadów niebezpiecznych. S36/37 Nosić odpowiednią odzież ochronną i odpowiednie rękawice ochronne. 33

34 Nr zwrotu Łączone zwroty S S36/37/39 Nosić odpowiednią odzież ochronną, odpowiednie rękawice ochronne i okulary lub ochronę twarzy. S36/39 Nosić odpowiednią odzież ochronną i okulary lub ochronę twarzy. S37/39 Nosić odpowiednie rękawice ochronne i okulary lub ochronę twarzy. S47/49 Przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu w temperaturze nieprzekraczającej... C (określi producent). 34

35 Substancje sklasyfikowane i oznakowane Wykaz substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem, uporządkowany wg wzrastających numerów indeksowych podany został w załączniku do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2005 w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem (Dz.U ) 17. Przykład tak sklasyfikowanych substancji chemicznych podany został w poniższej tabeli. 17 Przykład sklasyfikowanych substancji chemicznych podany jest w załączniku do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2005 w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem (Dz.U ). 35

36 Charakterystyka poszczególnych kategorii substancji niebezpiecznych Na podstawie kryteriów przyjętych w rozporządzeniach Ministra Zdrowia 18 substancje uznane ustawowo za niebezpieczne powinny być sklasyfikowane i odpowiednio oznakowane. Substancjom chemicznym zaklasyfikowanym do określonej kategorii substancji niebezpiecznych należy przypisać symbole zagrożenia, zwroty R, zwroty S, znaki i symbole ostrzegawcze oraz napisy określające ich znaczenie. Zgodnie z podanymi regułami, poszczególnym kategoriom substancji niebezpiecznych, które zostały wymienione w ustawie o substancjach i preparatach chemicznych należy przypisać takie cechy w niżej przedstawiony sposób. 18 Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz.U ) oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz.U ). 36