TEMAT NUMERU: BEZPIECZNY BANK SPÓŁDZIELCZY. Ochrona przed fraudami oraz napadami na placówki. Katarzyna Kasztelan-Przybylska.

Transkrypt

1 Małe i średnie firmy Łatwiej o bankructwo Technologie def3000/ufe uniwersalny produkt Prawo dla banków Dołowanie spółdzielczości Rada Ekspertów Spółdzielczych O roli i kontrowersjach wokół KNF WRZESIEŃ-PAŹDZIERNIK 2014 / NUMER 5 Ochrona przed fraudami oraz napadami na placówki TEMAT NUMERU: BEZPIECZNY BANK SPÓŁDZIELCZY Kazimierz Małecki KIR przelewy natychmiastowe dla sektora BS. STR. 14 Zdzisław Kupczyk Program naprawczy zakłada systematyczne dokapitalizowywanie Banku BPS. STR. 17 Katarzyna Kasztelan-Przybylska Uniqa: po owocach nas poznacie. STR. 20

2 02 LIPIEC 2014 Temat numeru WRZESIEŃ/PAŹDZIERNIK Małe i średnie firmy Łatwiej o bankructwo Technologie def3000/ufe uniwersalny produkt Prawo dla banków Dołowanie spółdzielczości Rada Ekspertów Spółdzielczych O roli i kontrowersjach wokół KNF Spis treści: wrzesień-październik 2014/ numer 5 SZUKASZ AKTUALNOŚCI Z BANKOWOŚCI SPÓŁDZIELCZEJ? WRZESIEŃ-PAŹDZIERNIK 2014 / NUMER 5 Ochrona przed fraudami oraz napadami na placówki Jak zarząd banku spółdzielczego może zabezpieczyć się przed napadami na placówki? 4 Adam Rapacki Apokalipsa: to jeszcze nie jutro. 7 Robert Azembski TEMAT NUMERU: BEZPIECZNY BANK SPÓŁDZIELCZY Kazimierz Małecki KIR przelewy natychmiastowe dla sektora BS. STR. 14 Zdzisław Kupczyk Program naprawczy zakłada systematyczne dokapitalizowywanie Banku BPS. STR. 17 Katarzyna Kasztelan-Przybylska Uniqa: po owocach nas poznacie. STR. 20 Gdy przestajesz ufać pracownikowi. 8 Kamil Brudny Uporządkowana likwidacja: nowy organ i powinności. 11 Paweł Bieżuński Zapisz się do newslettera! O czym piszemy? W nowym numerze magazynu znajdą Państwo wiele interesującej lektury. Kontynuujemy cykl o bezpieczeństwie. Tym razem piszemy o metodach ochrony przed fraudami, o czym mówi artykuł Kamila Brudnego pt. Gdy przestajesz ufać pracownikowi (str. 8 ) oraz o zabezpieczeniach przed napadami na placówki w tekście gen. Adama Rapackiego pt. Jak zarząd banku spółdzielczego może zabezpieczyć się przed napadami na placówki? (str. 4). Wpływ otoczenia makroekonomicznego na działalność banków analizuje Robert Azembski w artykule Apokalipsa: to jeszcze nie jutro (str. 7). Oprócz tego piszemy o zasadach ładu korporacyjnego, których wdrożenia w bankach oczekuje Komisja Nadzoru Finansowego. Omawiamy też potencjalne zagrożenia, które może przynieść ze sobą wadliwie przygotowany projekt ustawy Prawo spółdzielcze ( Dołowanie spółdzielczości Czesławy Kosturek, str. 32). Znajdziecie też Państwo obszerną relację z ostatniego spotkania Rady Ekspertów Spółdzielczych (str. 35), podczas którego poruszono kilka kontrowersyjnych kwestii dotyczących sprawowania nadzoru przez KNF. W tym numerze poruszamy również tematy dotyczące istotnych produktów dla bankowości przelewów natychmiastowych i nowych zabezpieczeń operacji w bankowości internetowej. Tradycyjnie uwadze polecamy artykuły dotyczące nowoczesnych technologii informatycznych dla bankowości. Robert Azembski, redaktor prowadzący Anna Lewkowska, redaktor naczelna portalu Bs.net.pl Wchodzą zasady ładu korporacyjnego. 12 Iwona Mirosz, Arkadiusz Kawulski Użyteczne narzędzie dla banków. 14 Rozmowa z Kazimierzem Małeckim, prezesem Zarządu KIR S.A. Należy dostosować systemy. 16 Rozmowa z Ewą Zaniewską-Cholewką z Banku BPS S.A. Będzie dużo poważnych zmian. 17 Wywiad ze Zdzisławem Kupczykiem, p.o. prezesa Banku BPS S.A. Po owocach nas poznacie. 20 Rozmowa z Katarzyną Kasztelan-Przybylską z firmy Uniqa Przełom, czyli uniwersalny pulpit użytkownika. 22 oprac. Robert Azembski Chmura dociera do banków. 24 Rozmowa z Andrzejem Gibasem z firmy Microsoft Do akcji wchodzi nowy token. 26 Mieczysław T. Starkowski Czym się kierować przy wyborze dostawcy IT, by działać zgodnie z Rekomendacją D? 28 Rafał Katarzyński Łatwiej o bankructwo. 30 Janusz Orłowski Dołowanie spółdzielczości. 32 Czesława Kosturek Kompetencje, rola i działania KNF. 35 Rada Ekspertów Spółdzielczych Biblioteczka 39 BS.NET Magazyn Banków Spółdzielczych w Polsce Wydawca: Fast Forward Communication Sp. z o.o., Redaktor: Robert Azembski, kontakt: r.azembski@bs.net.pl, tel Wydanie przygotowali: Robert Azembski (redaktor prowadzący), Anna Lewkowska, Katarzyna Grochowa (sekretarz redakcji) Nakład: 3000 egzemplarzy BS.NET Magazyn współpracuje ściśle z portalem Bs.net.pl (

3 04 Temat numeru WRZESIEŃ/PAŹDZIERNIK 2014 WRZESIEŃ/PAŹDZIERNIK Jak zarząd banku spółdzielczego może zabezpieczyć się przed napadami na placówki? 14 marca tego roku, próg wiosny. Dochodzi do napadu na bank spółdzielczy: Według wstępnych ustaleń policjantów z Lubaczowa, około godziny do banku w Wielkich Oczach wszedł mężczyzna z maską na twarzy. Od pracowników zażądał pieniędzy, groził śmiercią, trzymając w ręku pistolet. Doszło do szamotaniny z pracownikami placówki. Wówczas napastnik postrzelił zatrudnionego w banku mężczyznę w ramię. Próbował uciekać drzwiami, ale te zostały zablokowane. Otworzył okno, wyskoczył na zewnątrz i rzucił się do ucieczki. Źródło: elubaczow.com Rusza pościg. Sprawca zostaje złapany przez miejscowego policjanta i postronnych świadków zdarzenia. Historia z happy endem, w której występuje dzielny policjant, bohaterski pracownik banku, któremu niestraszny uzbrojony bandyta, miejscowa ludność pozbawiona genu znieczulicy społecznej i wreszcie ocalała gotówka? Nie do końca. Nieco inaczej to wygląda, gdy będziemy ją oceniać przez pryzmat zasad bezpieczeństwa przewidzianych dla tego typu obiektu. Ochrona tego rodzaju obiektów bankowych wpisuje się w klasyczny trójkąt bezpieczeństwa, którego boki stanowią działania organizacyjne, ochrona fizyczna i zabezpieczenie techniczne. Niezbędne działania organizacyjne Należy zaliczyć m.in. procedury opisujące politykę bezpieczeństwa banku, instrukcje będące przejawem realizacji postanowień Rekomendacji M dotyczącej zarządzania ryzykiem operacyjnym w bankach wydaną przez Komisję Nadzoru Finansowego na podstawie art. 137 pkt. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo Bankowe, instrukcje ochronne lub plany ochrony, czy też szkolenia teoretyczne i praktyczne w związku ze zdefiniowanymi zagrożeniami. Większość banków spółdzielczych, w odróżnieniu od pozostałych instytucji finansowych, nie posiada w swoich Większość banków spółdzielczych, w odróżnieniu od pozostałych instytucji finansowych, nie posiada w swoich strukturach pionów bezpieczeństwa. ZarzĄdzanie tymi sprawami powierzane jest najczęściej komórkom administracyjnym. strukturach pionów bezpieczeństwa. Zarządzanie tymi sprawami powierzane jest najczęściej komórkom administracyjnym. To marginalizuje segment bezpieczeństwa. Pracownicy, którym przekazano niechciane obowiązki, rzadko posiadają niezbędne kompetencje pozwalające na profesjonalne zarządzanie bezpieczeństwem. Na kreowanie adekwatnych rozwiązań. Nie wykazują też zdolności do merytorycznej oceny nadesłanych ofert od podmiotów zewnętrznych, sprawowaniu nadzoru nad realizacją inwestycji, poziomem realizacji umów itp. Alternatywą jest outsourcing usług z zakresu szeroko rozumianego bezpieczeństwa. Pozwoli on bankom spółdzielczym na obniżenie kosztów działalności operacyjnej, zapewniając dostarczanie różnorodnych kompetencji w czasie kiedy są wymagane, a tym samym zapewni ciągłość działania. Oczywiście nie zniweluje odpowiedzialności samego zarządu banku za bezpieczeństwo, ale wyposaży go w instrumenty bardziej skutecznego zarządzania tym obszarem. Powierzenie wykonawstwa z zakresu czynności zabezpieczająco-ochronnych podmiotom zewnętrznym wymaga kompetentnego nadzoru w imieniu banku. Niestety, rzeczywistość pozostawia w tej kwestii wiele do życzenia. Dość częstym zjawiskiem są sytuacje, w których bank płaci za usługi ochrony fizycznej obiektów, których systemy alarmowe nigdy nie były podłączone do stacji monitorowania alarmów. Albo interwencje podejmowane są przez grupy interwencyjne w składzie jednego, nieuzbrojonego i niekwalifikowanego pracownika ochrony, mimo że obowiązująca umowa wymaga czego innego. Pracownicy banku często przyzwyczajają się do sytuacji, w której to usługodawca nie ma kompetencji w tym zakresie, obdarzając wykonawcę całkowitym zaufaniem. Powierzenie zadań nadzorczych zewnętrznemu i niezależnemu podmiotowi działającemu w interesie banku jest rozwiązaniem optymalnym. Szczególnie istotne jest to w sytuacji, kiedy pod wpływem zmieniających się uwarunkowań należy dokonać zmian systemu bezpieczeństwa obiektu, w tym realizować inwestycje techniczne. Najpierw audyt, potem szkolenia Każde przedsięwzięcie powinno być poprzedzone niezależnym od późniejszego wykonawcy audytem, który wskaże silne i słabe strony obecnego systemu, pozwoli ocenić poziom ryzyk oraz wesprze w przygotowaniu i przeprowadzeniu koniecznych zmian. Innym istotnym elementem polityki bezpieczeństwa jest szkolenie pracowników z zakresu umiejętności identyfikacji zagrożeń, przeciwdziałania im oraz postępowania w sytuacji kryzysu. Zwłaszcza w razie napadu. Napad na bank, nie należy co prawda do zdarzeń bezpośrednio zagrażających aktywom finansowym banku, jednak stwarza istotne zagrożenie dla pracowników i klientów, a tym samym oddziałuje negatywnie na wizerunek banku. W konsekwencji więc ma również wymiar ekonomiczny. Medialny przekaz o banku w kontekście napadu nie należy do pożądanej promocji. Przykład placówki w Wielkich Oczach, co prawda wypromował miejscowość, ale wykazał również brak kompetencji pracowników banku. Sposób ich działania nie wskazuje, aby znali i właściwie realizowali obowiązujące w bankowości procedury i odbyli w tym zakresie specjalistyczne szkolenia. Analiza zaistniałych napadów na banki wskazuje, że sprawca, wyłączając marginalne przypadki choroby psychicznej, za swój cel stawia zdobycie gotówki, a nie pozbawienie życia lub zdrowia ofiar napadu. Z przemocy fizycznej korzysta wtedy, gdy personel lub klienci JAK PRZYGOTOWAĆ MULTISEJFY? Urządzenie to będzie w pełni funkcjonalne, jeżeli zostaną jednocześnie spełnione następujące warunki: oznaczenie urządzenia oraz umieszczenie informacji o jego stosowaniu na drzwiach wejściowych do obiektu bankowego; podłączenie go do systemu sygnalizacji włamania i napadu; obsługa urządzenia przez przeszkolony personel, potrafiący pod presją uruchomić tzw. kod przymusu; zaprogramowanie czasu otwarcia kolejnych szuflad w taki sposób, aby szuflada w której przechowywana jest gotówka zasilająca kasjerkę otwierała się w czasie przekraczającym średni czas typowego napadu.

4 06 Temat numeru Analizy 07 odmawiają wykonania jego poleceń lub stawiają czynny opór. Szkolenia mają na celu ograniczyć ryzyko zagrożeń dla życia i zdrowia ludzi na sali operacyjnej i przygotować mentalnie personel na ewentualność sytuacji kryzysowej. Aby jednak przyniosły pożądane efekty, nie mogą być organizowane epizodycznie. Powinny być okresowo powtarzane, gdyż incydentalność napadów nie sprzyja trwałym efektom prewencyjnym. Interwencja musi być błyskawiczna Zdecydowana większość banków spółdzielczych posiada ochronę fizyczną, ale tylko nieliczne realizują ją w formie stałej, tzn. całodobowej lub w godzinach obsługi klientów. W zdecydowanej większości placówek bankowych występuje ochrona fizyczna w formie doraźnej, w postaci grupy interwencyjnej, reagującej na sygnał alarmowy przekazany z chronionego obiektu za pośrednictwem stacji monitorowania alarmów (ACO, USI). W obiektach nie podlegających obowiązkowej ochronie skład i wyposażenie grupy interwencyjnej (GI) reguluje umowa pomiędzy bankiem, a firmą ochrony osób i mienia. Powinno się wymagać, aby patrole interwencyjne spełniały wymagania specjalistycznej uzbrojonej formacji ochronnej i były zorganizowane zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 11 grudnia 2013 r., zmieniającą rozporządzenie w sprawie zasad uzbrojenia specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych i warunków przechowywania oraz ewidencjonowania broni i amunicji. Czas podjęcia skutecznej interwencji w zasadzie ogranicza ryzyko przykrych konsekwencji. W przypadku zagrożenia napadem realny czas interwencji jest zdecydowanie dłuższy od czasu przebywania bandytów w obiekcie. Jednak nie należy wykluczyć, że dojdzie do niej w trakcie napadu. Tym samym ważne jest określenie w umowie maksymalnego czasu podjęcia interwencji i egzekwowanie tych zapisów. Dlatego warto przeprowadzać systematyczne testy mobilności GI i sposobu interwencji. Taką możliwość dadzą zapisy dobrze przygotowanych i egzekwowanych umów. Wejście członków GI do obiektu, bez zdefiniowania poziomu zagrożenia, chociażby w umownym czasie, dyskwalifikuje ochronę i może stanowić dodatkowy czynnik zagrożenia. Regularne testy, potwierdzone stosownym protokołem, pozwalają skutecznie egzekwować od podmiotu koncesjonowanego właściwej taktyki interwencji. Zabezpieczenia techniczne Ryzyko zrabowania pieniędzy ograniczają urządzenia do przechowywania gotówki. Pozostałe elementy zabezpieczeń technicznych alarmują (system sygnalizacji napadu) lub rejestrują (system CCTV) przebieg zdarzeń. Istotnym wymogiem jest, aby wszystkie urządzenia zabezpieczenia technicznego systemowo ze sobą współdziałały. Przy zastosowaniu popularnych multisejfów popełniane są najczęściej takie błędy, jak brak ustawienia czasu zwłoki na poszczególne szuflady lub czas otwarcia wszystkich szuflad nie przekraczający kilkunastu sekund, brak oznaczenia obiektu bankowego o korzystaniu z urządzeń ze zwłoką otwarcia. Personel nie zna przy tym zasad uruchomienia kodu przymusu lub w trakcie zagrożenia nie potrafi go uruchomić. Urządzeniem sygnalizującym zagrożenie jest system sygnalizacji napadu z którego tzw. cichy alarm jest przekazywany do stacji monitorowania alarmów. System musi być okresowo konserwowany oraz powinny być regularnie przeprowadzano testy sprawności wszystkich przycisków (łącznie z kodem przymusu w multisejfie) z udziałem pracowników obsługujących te urządzenia. Zdecydowana większość palcówek bankowych jest wyposażona w systemy telewizji dozorowej (CCTV). Niestety, jakość i sposób instalacji tych urządzeń pozostawiają wiele do życzenia. Rzadko zarejestrowany przez CCTV w trakcie napadu materiał pozwala na identyfikację sprawcy. Wadliwy sposób instalacji kamer w wielu bankach ŻEBY ROZPOZNAĆ BANDYTĘ Zgodnie z PN-EN Systemy alarmowe. Systemy dozorowe CCTV stosowane w zabezpieczeniu. Część 7: Wytyczne stosowania zaleca się, aby obiekt (osoba) na potrzeby identyfikacji zajmował minimum 120 proc. ekranu (od kolan do czubka głowy), a najlepiej 250 proc. (od pasa do czubka głowy) przy rozdzielczości nie mniejszej niż 400 linii telewizyjnych. Dobrze, aby kamera taka rejestrowała obraz na wprost i miała charakter niejawny. pozwolił na to, że sprawcy zrezygnowali ze szczególnego sposobu maskowania się. Czapka z daszkiem i okulary, a więc przedmioty powszechnie używane na ulicy, wystarczały im do zamaskowania swojej twarzy przed umieszczonymi pod sufitem kamerami rejestrującymi obraz w planie ogólnym. Przeszkolony personel i dobrze zaprojektowany system zabezpieczenia technicznego skutecznie odstraszają przestępców. Od profesjonalizmu osób zarządzających bezpieczeństwem banku zależeć będzie prawdopodobieństwo incydentu. Sprawcy z reguły typują te banki, które mają wadliwe systemy bezpieczeństwa. Pamiętajmy, że przestępcy również szacują ryzyko i podejmują decyzje o wyborze obiektu przestępstwa, który daje wyższe prawdopodobieństwo sukcesu, bezpiecznej ucieczki i utrudnionej identyfikacji. Zarządzanie bezpieczeństwem wymaga wiedzy specjalistycznej. Samo przekonanie, a właściwie życzenie, że zagrożenie mnie ominie, jest niczym nieuzasadnionym wyobrażeniem. Autor: gen. Adam Rapacki prowadzi Kancelarię Bezpieczeństwa Rapacki i Wspólnicy Sp.K; jest nadinsp. w st. sp. i byłym zastępcą Komendanta Głównego Policji. Apokalipsa: to jeszcze nie jutro Baczmy również na to, co dzieje się w otoczeniu gospodarczym banków. To, co może teraz bardzo boleć, to ciągle spadające stopy procentowe. Ale nie tylko; będziemy regularnie monitorować zmiany zachodzące w gospodarce. Niestety kolejny, najprawdopodobniej deflacyjny miesiąc sierpień, nie daje nadziei na to, że referencyjna stopa procentowa NBP pozostanie do końca roku na niezmienionym poziomie 2,5 procent. W lipcu br., bo takie były ostatnie dane w chwili przygotowywania tego artykułu, GUS odnotował po raz pierwszy jednomiesięczną deflację ceny towarów i usług spadły wobec lipca 2013 roku o 0,2 procent. Za siedem miesięcy 2014 r. inflacja w Polsce r/r wyniosła 0,36 procent. Analitycy z różnych ośrodków oczekują kolejnych cięć stóp procentowych w październiku i listopadzie łącznie o 50 pb. Nie jest to krzepiąca wiadomość i to nie tylko dla banków mających znaczący portfel kredytów preferencyjnych dla rolnictwa. Rada Polityki Pieniężnej co prawda na razie nie obniżyła stóp procentowych, jednak stawka WIBOR OGŁOSZONE UPADŁOŚCI FIRM MIESIĘCZNE (l.s) ROCZNE KROCZĄCE (p.s) już spadła, a marże kredytowe trzeba będzie kształtować w taki sposób, by rozsądnie wyważyć pomiędzy interesem banku, a satysfakcją Klienta. Jest i będzie ciężko Gospodarka nadal jeszcze zwalnia i nie ma co się łudzić, że jest inaczej. Ministerstwo Gospodarki oczekuje tylko nieznacznego przyspieszenia tempa wzrostu produkcji w wynikach sierpnia br. W porównaniu z sierpniem 2013 roku produkcja powinna wzrosnąć o 2,6 proc., a wpływ na to może mieć dobra sytuacja w działach przetwórstwa przemysłowego. Nawet Rada Polityki Pieniężnej na ostatnim wrześniowym posiedzeniu, pomimo iż nie ruszyła stóp, przyznała, że w ostatnim czasie dane napływające z polskiej gospodarki świadczą o zwalniającym tempie jej wzrostu. O dynamice ŹRÓDŁO: KUKE przyrostu PKB można rzecz jasna toczyć nieskończone dyskusje i zaklinać rzeczywistość w każdą stronę. Eksperci MFW twierdzą np., że w roku 2014 PKB ma wynieść 3,3 proc. (wcześniej 3,1 proc.), a w 2015 r. 3,5 proc. (wobec wcześniej 3,3 proc.). MFW zauważa, że po chwilowym osłabieniu wzrostu w latach , prognozy dla polskiej gospodarki wskazują na trwałe ożywienie. Na razie jednak można spodziewać się rosnącego ryzyka kredytowania małych i średnich firm, które stanowią przecież znaczącą grupę klientów banków spółdzielczych. Banki nie opuszczą MSP Nie oznacza to jednak, że nastąpi apokalipsa. Po słabym 2013 roku, gdy rosła liczba upadłości, sytuacja w 2014 roku zaczęła się stabilizować. Można tak stwierdzić, pomimo że przedsiębiorcy nadal nie są pewni, co będzie dalej. Małe i średnie, głównie producenci zatrudniający od 50 do 250 osób, pomimo słabnącej koniunktury nadal są optymistami. Tak przynajmniej wynika z badań, np. ośrodka Keralla Research, że pośród właścicieli firm wciąż jest zdecydowanie więcej optymistów niż pesymistów. Ważne jednak, by banki zachowały czujność ostatnie badania wskazywały, że odsetek optymistów prognozujących poprawę sytuacji ekonomicznej ich firmy spadł w tym kwartale z prawie 42 proc., do niecałych 31 procent. Autor: Robert Azembski

5 08 Kadry 09 Gdy przestajesz ufać pracownikowi Kontrola personelu jest najskuteczniejszą metodą ochrony przed fraudami i zapewnienia bezpieczeństwa i stabilności małego banku. Jest kilka wypróbowanych jej metod. Najsłabszym ogniwem w banku bywa sam jego pracownik. Bywa źródłem wynoszonych z instytucji poufnych informacji lub nawet inicjatorem przestępczego procederu mającego na celu wyłudzenia znacznych kwot. Najsłabszym ogniwem w banku bywa sam jego pracownik. Bywa źródłem wynoszonych z instytucji poufnych informacji lub nawet inicjatorem przestępczego procederu mającego na celu wyłudzenia znacznych kwot. Analizując wydarzenia z ostatnich lat łatwo zauważyć, że najczęściej inicjatorami lub wspólnikami przestępców wyłudzających pieniądze z banków są sami pracownicy. Ich wiedza o systemach zabezpieczeń, naturalny dostęp do informacji, jak i możliwości w zakresie kontroli dokumentów, dają znaczne możliwości do zorganizowania zakrojonego na szeroką skale procederu wyłudzenia. W większości ostatnio ujawnionych przypadkach wyłudzeń to właśnie pracownicy byli zamieszani w proceder wyłudzeń kredytów, dokonywali kontroli sfałszowanych dokumentów lub sami je podrabiali, wyszukiwali osoby, które potem występowały jako słupy. W napadach na konwoje z pieniędzmi prawie w każdym przypadku to pracownik banku stanowił źródło informacji, lub był współinicjatorem kradzieży. Dyskretny monitoring Konieczna jest więc rozbudowa systemów bezpieczeństwa i kontroli wewnętrznej, pozwalających na zapewnienie odpowiedniej ochrony przed nieuczciwymi pracownikami oraz kredytobiorcami. Jest jeszcze i inny problem: rozpowszechniająca się sprzedaż kluczowych danych i baz danych klientów stanowi znaczące źródło nielegalnych zarobków niektórych pracowników i również temu należy przeciwdziałać. Jak więc ich dyskretnie kontrolować? Nie chodzi tu tylko o system kamer i monitoringu, który w pełni rejestruje ruchy wewnątrz budynku. W najnowocześniejszych systemach monitoringu, poza jawnymi kamerami i czujnikami, stosuje się również systemy kamer niejawnych, które zakamuflowane są w odpowiedni sposób (np. w lampie, lustrze czy też ramie obrazu) w otoczeniu pracy ludzi. Kamery te rejestrują konkretny obszar np. biurko przy którym weryfikowane są istotne dokumenty, czy komputer. Kolejną metodą pozwalającą na poprawę systemu bezpieczeństwa wewnętrznego jest wyznaczenie tzw. stref dostępu. Do określonej strefy mają dostęp tylko upoważnieni do tego pracownicy, przejścia między nimi zabezpieczone są czytnikami kart magnetycznych lub czytnikami linii papilarnych te rozwiązania również są powszechnie stosowane w bankach i firmach, jednak dość często strefy dostępu ograniczają się do rejestracji osób wchodzących i wychodzących, a ich zadaniem jest tylko zabezpieczenie przed wejściem osób niezatrudnionych w banku. Znam przypadek, gdy specjalista ds. kredytów w banku jest w stanie wejść do pomieszczeń dyrektora danego oddziału, gdzie ten ma swoje biurko i komputer. FRP fraud response plan oraz BAI Jest to plan działania w wypadku wykrycia nadużycia. Wiele elementów FRP (planów reakcji, działania, odpowiedzi) zawiera działania, w których doskonale może się sprawdzić ochrona. Chodzi np. o zabezpieczenie pomieszczeń, w których znajdują się przedmioty związane z nadużyciem. Istotne jest też zabezpieczenie miejsc spotkania zespołu obsługującego zdarzenie od ochrony przed nieuprawnionym zakłóceniem, po zabezpieczenie osób z zespołu. Wywiad strukturalny, przesłuchanie kognitywne, jak i tzw. BAI (Behavioral Analisys Interrogation) stosowane są od lat w przesłuchaniach przez służby policyjne wielu krajów, jak i przez firmy zajmujące się bezpieczeństwem. Prze- NOWOCZEŚNI NADZORCY Compliance officer to specjalny pracownik wewnętrznego nadzoru. Czuwa nad zgodnością procedur zarówno na poziomie wewnętrznym, jak i zewnętrznym banku. Idea compliance upowszechniła się poza USA, gdy zaczęły powstawać firmy z wieloma oddziałami i spółkami zależnymi. W Polsce ustawa Prawo bankowe wymaga, żeby w instytucji finansowej istniały system zarządzania ryzykiem oraz funkcja specjalisty ds. nadzoru i zgodności (compliance officer), takiego wewnętrznego policjanta, który bada, czy wszystkie zasady i procedury bezpieczeństwa są przestrzegane. Człowiek ten jest też odpowiedzialny za dostosowanie procedur do nowych przepisów. Specjalistów ds. nadzoru zgodności (compliance) zatrudniają wszędzie tam, gdzie jest ryzyko odpowiedzialności, naruszenia obowiązujących norm. Compliance officer powinien być odpowiednio umocowany w hierarchii firmy.

6 10 Kadry prowadzenie takiego wywiadu staje się idealnym narzędziem pozwalającym wskazać, czy podejrzana osoba ma związek z czynem zabronionym i może ukrywać jakieś informacje, czy też nie jest z nim w żaden sposób związana. Pozwala też wskazać pracodawcy nielojalnych pracowników, a także zminimalizować ryzyko zatrudnienia bądź współpracy z osobami nielojalnymi. Zastosowanie odpowiednich reguł prowadzenia rozmowy i metody tzw. wywiadu strukturalnego oraz BAI pozwala na weryfikację prawdomówności osoby, jak i poznanie jej nastawienia do badanej sprawy. Można tu uzyskać wiedzę jaką posiada o czynie przestępczym lub o sytuacji w firmie, a także zorientować się, czy pracownik może być potencjalnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa banku. Chodzi o umiejętny monitoring bankowców mających dostęp do kluczowych informacji w banku. Metoda ta ma szczególne zastosowanie w czasach, kiedy coraz częściej pracownicy odmawiają badania poligraficznego (wariografem). Możliwości zastosowania są znacznie szersze niż badań poligraficznych, gdyż pozbawione są prawnego wymogu zgody i pozwalają na niejawną i legalną weryfikację i ocenę każdej osoby badanej bez jej wiedzy. Szkolenie grupy pracowników, odpowiedzialnych za bezpieczeństwo oraz rekrutację do stosowania profesjonalnych metod rozmowy z zastosowaniem technik Popularny i skuteczny wykrywacz kłamstw Spośród istniejących metod określania prawdomówności badanej osoby, zastosowanie poligrafu (wariografu) jest najskuteczniejszą. Pozwala ona bowiem potwierdzić lub wykluczyć prawdomówność badanej osoby ze skutecznością na poziomie 98 procent. W Polsce, wbrew utartym i archaicznym przekonaniom, sytuacja prawna badania jest dokładnie uregulowana; jest ono całkowicie legalne. WRZESIEŃ/PAŹDZIERNIK 2014 Rodzaje badań poligraficznych (wariografem) Badania na okoliczność zdarzenia ( badania reaktywne): są to badania mające na celu wyjaśnienie okoliczności zdarzenia, np. w przypadku przestępstwa, szpiegostwa gospodarczego, korupcji, kradzieży czy też rażącego naruszenia wewnętrznych przepisów firmy. Badania kontrolne (tzw. screeningowe): ich celem jest wskazanie tych jednostek w firmie, które mogą wykazywać zachowanie wysoce niepożądane, np. kradzieże, współpraca z konkurencją, niewykonywanie poleceń, oszustwa, ujawnianie tajemnic pracodawcy. Badania przed zatrudnieniowe: celem jest potwierdzenie prawdomówności kandydata aplikującego na określone stanowisko, czyli autentyczność danych wskazanych w CV, ukrywanie istotnych problemów, np. uzależnienia od alkoholu, narkotyków, styczność ze środowiskiem przestępczym, ukrywanie współpracy z konkurencją, czy też powodów odejścia z poprzedniej pracy. behawioralnych pozwala na szybką i sprawną okresową weryfikację personelu. Zadbać o bezpieczeństwo Metod zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego jest wiele. Ryzyk jeszcze więcej. Jednak wskazane powyżej metody kontroli pracownika pozwalają zminimalizować ryzyko niepożądanych zdarzeń. Dają one przedsiębiorstwom i innym instytucjom ogromne możliwości kontroli bezpieczeństwa wewnętrznego i redukcji ryzyka. Instytut Bezpieczeństwa Biznesu, należący do wąskiego grona instytucji zajmujących się wskazanymi powyżej zagadnieniami, przez przeprowadzenie swoistego audytu bezpieczeństwa wskazuje zagrożenia i konieczne do podjęcia czynności. Zajmuje się szkoleniem oraz sprzedażą odpowiedniego sprzętu. Takie formy outsourcingu są bardzo często podejmowane przez mniejsze jednostki, w których nie ma konieczności zatrudniania osób zajmujących się tym w pełnym zakresie. Autor: Kamil Brudny Skontaktuj się z nami w celu uzyskania konsultacji i pomocy w rozwiązaniu nawet najdyskretniejszych problemów. WRZESIEŃ/PAŹDZIERNIK 2014 Unia Europejska Uporządkowana likwidacja: nowy organ i powinności Banki spółdzielcze będą zobowiązane do uiszczania składek na nowy fundusz i stosowania się do stanowisk nowo powołanego, europejskiego ciała. Najpóźniej od początku 2016 roku, bo niektóre przepisy europejskie zaczną obowiązywać już wcześniej. W Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowano Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 806/2014 z dnia 15 lipca 2014 roku ustanawiające jednolite zasady i jednolitą procedurę restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji kredytowych i niektórych firm inwestycyjnych w ramach jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 1093/2010. Stanowi ono istotny element zapewnienia skutecznego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji m. in. banków. Rozporządzenie znajdzie zastosowanie do państw uczestniczących w rozumieniu art. 2 rozporządzenia (UE) nr 1024/2013, czyli państw członkowskich, których walutą jest euro, lub państw członkowskich, których walutą nie jest euro, ale które ustanowiły bliską współpracę. Bliska współpraca zostaje ustanowiona na mocy decyzji podjętej przez Europejski Bank Centralny, po spełnieniu określonych warunków. Najważniejszymi instytucjami ustanawianymi przez Rozporządzenie są: Jednolita Rada ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji oraz jednolity fundusz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Powstaną Rada i Fundusz Najważniejszymi instytucjami ustanawianymi przez Rozporządzenie są: Jednolita Rada ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji oraz jednolity fundusz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Umowa pomiędzy uczestniczącymi państwami członkowskimi ma normować przekazywanie do funduszu pieniędzy pobranych w poszczególnych krajach. Rada ma odpowiadać za skuteczne i spójne funkcjonowanie jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, w tym m.in. za ustalenie, po konsultacji z EBI oraz innymi organami poziomu minimalne- go wymogu w zakresie funduszy własnych i zobowiązań kwalifikowalnych. Rozporządzenie wyposażyło Radę także w uprawnienie do nakładania kar pieniężnych, m. in. na banki. Reguluje również kwestie finansowania jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji: indywidualną składkę pobiera się corocznie od każdej instytucji (składki ex ante), możliwe jest również pobranie nadzwyczajnych składek po wyczerpaniu Funduszu (składki ex post). Rada będzie też uprawniona do kierowania wytycznych i wskazówek do krajowych organów ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji dotyczących konkretnych podmiotów lub grup. Rozporządzenie zasadniczo stosuje się od 1 stycznia 2016 roku, jednak niektóre przepisy zaczną być skuteczne wcześniej. Autor: Paweł Bieżuński 11

7 12 Prawo 13 Wchodzą zasady ładu korporacyjnego Kolejne wyzwanie dla banków spółdzielczych: przyjęte 22 lipca br. przez Komisję Nadzoru Finansowego Zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych. Dotyczą całego sektora finansowego, ich wdrażanie będzie obligatoryjne. W bankach spółdzielczych będą elementem oceny BION. Nadzór oczekuje, że zostaną wprowadzone do dnia 1 stycznia 2015 r., a konsekwencją ich wprowadzenia będzie zwiększenie przejrzystości działania instytucji finansowych, a w efekcie pogłębienie zaufania do rynku finansowego w Polsce. Stosowanie Zasad, począwszy od 2015 r. będzie uwzględniane przy BION. Dziewięć obszarów Przyjęte przez KNF Zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych obejmują 9 obszarów dotyczących następujących kwestii: organizacji i struktury organizacyjnej, relacji z udziałowcami instytucji nadzorowanej, organu zarządzającego, organu nadzorującego, polityki wynagradzania, polityki informacyjnej, działalności promocyjnej i relacji z klientami, kluczowych systemów i funkcji wewnętrznych oraz kwestii wykonywania uprawnień z aktywów nabytych na ryzyko klienta. Powyższe rozdziały w dużej mierze zbieżne są z dotychczas stosowanymi przez polskie instytucje finansowe Zasadami ładu korporacyjnego wydanymi w październiku 2010 r. przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego oraz z Wytycznymi w sprawie zarządzania wewnętrznego EBA z września 2011 roku, a wdrożonymi przez KNF poprzez Rekomendacje dotyczące dobrych praktyk ostrożnego i stabilnego zarządzania bankami, w szczególności zarządzania ryzykiem operacyjnym w banku (Rekomendacja M), systemu monitorowania płynności (Rekomendacja P) oraz dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych (Rekomendacja T). Nadto na podstawie art. 9f Prawa bankowego KNF obowiązana jest określać, w drodze uchwały, szczegółowe zasady funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej. Na tej podstawie wydana została uchwała Nr 258/2011 KNF z dnia 4 października 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej oraz szczegółowych warunków szacowania przez banki kapitału i dokonywania przeglądów procesu tego szacowania oraz utrzymywania kapitału wewnętrznego i zasad ustalania polityki zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w banku. Kryzysu się nie boimy? Czy polskie banki, w tym spółdzielcze, powinny wyciągnąć wnioski z lekcji, jaką odebrała znaczna część instytucji finansowych na świecie. Niestety, Nadzór oczekuje, że zostaną wprowadzone do dnia 1 stycznia 2015 r., a konsekwencją ich wprowadzenia będzie zwiększenie przejrzystości działania instytucji finansowych, a w efekcie pogłębienie zaufania do rynku finansowego w Polsce. Stosowanie Zasad, począwszy od 2015 r. będzie uwzględniane przy BION. przeprowadzone w 2012 r. badania (M. Marcinkowska, Realizacja zasad ładu korporacyjnego przez polskie banki, w Zarządzanie i Finanse, vol 10, nr 4, część 1, 2012, s ) wykazały, że zaledwie mniej niż połowa banków spółdzielczych deklarowała pełne przestrzeganie bazylejskich Wytycznych dotyczących ładu korporacyjnego. Autorka zwraca uwagę na to, że w co piątym banku jedynie częściowo spełniony jest wymóg sprawowania przez radę nadzorczą ogólnej odpowiedzialności za bank (w tym zatwierdzanie i nadzór nad realizacją celów strategicznych banku, strategii ryzyka, ładu korporacyjnego i wartości korporacyjnych), co jest jej fundamentalnym obowiązkiem i rzutuje na całokształt systemu ładu korporacyjnego banku. Wiele do życzenia pozostawia także kwestia kwalifikacji członków rady. Mniej niż połowa banków zadeklarowała pełną zgodność z zasadą doboru wykwalifikowanej i doświadczonej rady, przy czym dotyczyło to zaledwie co czwartego banku spółdzielczego. Należy mieć przy tym na względzie, że współcześnie ani wykształcenie, ani posiadane doświadczenie, nie wystarczą do odpowiedzialnego pełnienia funkcji członka rady nadzorczej banku. Konieczne jest stałe podnoszenie kwalifikacji. Brak zgodności z Wytycznymi potwierdzają odpowiedzi na pytania ankiety dotyczące liczby członków rad nadzorczych, którzy posiadają wykształcenie ekonomiczne i/lub doświadczenie w pracy na stanowiskach kierowniczych w instytucjach finansowych. W przypadku banków komercyjnych udział tych osób w radach nadzorczych wynosił średnio 93 proc., podczas gdy w spółdzielczych zaledwie 20 procent. Ten niekorzystny obraz może łagodzić fakt, że członkowie rad nadzorczych w bankach spółdzielczych zasiadają w tych organach średnio od 9 lat, co pozwala mieć nadzieję, że uzyskane doświadczenie pozwala im na profesjonalne wypełnianie powierzonych im zadań nadzorowania pracy banku. Będzie dużo pracy Mając na względzie specyfikę struktury banków spółdzielczych, ograniczone możliwości doboru członków rad nadzorczych, sprawowanie szeregu funkcji zarządczych poprzez zrzeszenia, w toku prowadzonych przez KNF konsultacji projektu Zasad ładu korporacyjnego szereg uwag zgłosił KZBS. Zarówno podczas spotkania poświęconego projektowi Zasad, jak i w piśmie skierowanym w maju tego roku do KNF, dotyczących m.in. uwzględnienia odmienności sektora bankowości spółdzielczej, uzasadniających niestosowanie poszczególnych zasad ładu, które w przypadku środowiska banków spółdzielczych wynikają z formy prawnej, skali działania, lokalności i ograniczonego kręgu interesariuszy. Większość uwag KZBS nie została uwzględniona, więc banki spółdzielcze czeka w nadchodzącym kwartale intensywna praca nad przeglądem już istniejących oraz opracowaniem i wdrożeniem szeregu nowych regulacji wewnętrznych dotyczących zarządzania bankiem. Zobowiązane będą dokonać przeglądu i dostosować do Zasad regulacje wewnętrzne m.in. dotyczące zasad doboru kadry kierowniczej i wymogów dotyczących kwalifikacji i doświadczenia Wydanie Wytycznych i Zasad EBA Europejski Urząd Nadzoru Bankowego, a w ślad za nim KNF, uzasadniają faktem, że ostatni ogólnoświatowy kryzys finansowy obnażył niedoskonałości w systemie ładu korporacyjnego sektora finansowego. Przeprowadzane przez międzynarodowe i europejskie organizacje badające rynki finansowe analizy wskazują, że kryzys po części spowodowany był przez niedostateczne respektowanie dobrych praktyk korporacyjnych przez zarządy i rady nadzorcze banków. członków rad nadzorczych i zarządów; zarządzania konfliktem interesów, polityki informacyjnej w tym określenia zasad i terminów udzielania informacji i odpowiedzi udziałowcom i klientom, procedur rozpatrywania reklamacji; wewnętrznych procedur alarmowych, polityki wynagradzania (m.in. na wszystkie podmioty nadzorowane nałożono obowiązek składania przez radę nadzorczą raportu dotyczącego realnej polityki wynagrodzeń) oraz systemu kontroli wewnętrznej i funkcji compliance. A do stycznia pozostało zaledwie kilka miesięcy. Autorzy: Iwona Mirosz, Arkadiusz Kawulski, radcy prawni i eksperci Prawa bankowego KANCELARII MIROSZ

8 14 Produkty i usługi 15 Użyteczne narzędzie dla banków Rozmowa z Kazimierzem Małeckim, prezesem Zarządu KIR S.A. Robert Azembski: Usługa Express ELIXIR jest stosunkowo nowa na rynku. Czy i w jaki sposób uda się wykreować w świadomości banków spółdzielczych potrzebę oferowania tej usługi swoim klientom? Kazimierz Małecki: Widzimy, że banki spółdzielcze dążą do zapewnienia swoim klientom najwyższego standardu obsługi, oferując pakiet innowacyjnych produktów i usług. Do takich rozwiązań należy możliwość zarządzania środkami w trybie 24/7 dzięki przelewom natychmiastowym realizowanym w systemie Express ELIXIR. Nasza usługa wpisuje się w oczekiwania klientów i jej stopniowe upowszechnianie się w ofercie banków będzie naturalnym procesem wychodzenia banków naprzeciw potrzebom swoich klientów. R.A.: Dlaczego KIR zdecydował się na zaoferowanie tej usługi bankom? Widzicie tu autentyczny potencjał współpracy? W czym go upatrujecie? K.M.: Z płatności natychmiastowych mogą obecnie korzystać klienci banków w 16 krajach na świecie, a Polska jest w ścisłej czołówce pionierów w tym obszarze. W dwa lata po wprowadzeniu systemu Express ELIXIR usługa wciąż zyskuje na popularności. Nie bez powodu. Jej charakter jest atrakcyjny dla użytkownika oferuje możliwość błyskawicznego wykonania przelewu i niezwłocznego uzyskania potwierdzenia statusu realizowanej płatności. Z perspektywy banków pozwala natomiast na skrócenie cyklu rozliczeniowego oraz ogólne usprawnienie obsługi. Wdrożenie przelewów natychmiastowych oznacza konkretne korzyści dla wszystkich użytkowników. W dobie cyfryzacji i dążenia do upraszczania procedur Express ELIXIR należy do przełomowych rozwiązań w rozwoju usług bankowych na rynku lokalnym i światowym. Ta myśl oraz chęć zaoferowania bankom i ich klientom niespotykanej dotąd wygody w zarządzaniu środkami były podstawą podjęcia decyzji o wprowadzeniu usługi do oferty KIR. R.A.: Jak wygląda obecnie dynamika wzrostu przelewów w tym kanale? K.M.: Obserwujemy stały wzrost zainteresowania tą formą przelewu, potwierdzony w statystykach systemów rozliczeniowych. Tylko w sierpniu br. w systemie Express ELIXIR zleconych zostało prawie 83 tys. przelewów natychmiastowych na kwotę blisko 334 mln złotych. W porównaniu z sierpniem ubiegłego roku liczba przetworzonych transakcji wzrosła niemal trzykrotnie (przed rokiem wyniosła 29 tys.), a ich wartość jest ponad dwukrotnie wyższa (153 mln złotych w sierpniu 2013). Od momentu uruchomienia systemu rozliczyliśmy już transakcje o wartości 4,2 mld złotych. Zgodnie z prognozami, w samym tylko III kwartale br. rozliczymy w systemie Express ELIXIR transakcje o wartości 1 mld złotych. R.A.: Jak KIR ocenia współpracę z bankami zrzeszonymi w obszarze uruchamiania tej usługi? Bank BPS pomoże Wam w jej wdrażaniu w bankach zrzeszonych? K.M.: Przelewy natychmiastowe obsługiwane przez KIR S.A. są dostępne w banku BPS już od 30 kwietnia 2013 roku. Do systemu mogą dołączyć wszystkie banki spółdzielcze zrzeszone w Grupie BPS. Jednym z pierwszych banków spółdzielczych, który wdrożył przelewy natychmiastowe, jest świętujący stulecie działalności Mazovia Bank. Bank BPS jest stabilnym partnerem biznesowym, na którego wsparcie możemy liczyć na każdym etapie wdrażania usługi w kolejnych bankach spółdzielczych. Pierwsze kroki prowadzące do wdrożenia systemu Express ELIXIR w Spółdzielczej Grupie Bankowej drugim pod względem wielkości zrzeszeniem banków spółdzielczych w Polsce także zostały już poczynione. R.A.: Będziecie wspierać banki w procesie promocji usługi bezpośrednio, czy np. przez media branżowe? K.M.: Kompleksowe działania o charakterze promocyjnym oraz edukacyjnym, Przelewy natychmiastowe obsługiwane przez KIR S.A. są dostępne w banku BPS już od 30 kwietnia 2013 roku. Do systemu mogą dołączyć wszystkie banki spółdzielcze zrzeszone w Grupie BPS kierowane do mediów ogólnopolskich oraz branżowych, prowadzimy na bieżąco. W ramach przeprowadzonych kampanii reklamowaliśmy Express ELIXIR w telewizji i Internecie. Regularnie udostępniamy mediom materiały prasowe. Nadrzędnym celem naszej obecności w mediach jest zwiększenie świadomości usługi oraz podkreślenie płynących z niej korzyści. R.A.: Jaką przyszłość tej usługi Pan Prezes widzi, dynamikę rozwoju w sektorze? Proszę wskazać ew. bariery rozwoju. K.M.: Przewidujemy, że w kolejnych latach Express ELIXIR będzie powszechnie oferowany przez banki, ale nie spodziewamy się automatycznego zastąpienia standardowych przelewów przelewami natychmiastowymi. System ELIXIR wciąż jest jednak podstawowym rozwiązaniem umożliwiającym relatywnie szybki obieg pieniądza. Natomiast liczby jednoznacznie świadczą o tym, że zainteresowanie usługą Express ELIXIR konsekwentnie wzrasta. Ma to związek z szybko ewoluującym rynkiem usług bankowych i potrzebą wprowadzania innowacyjnych rozwiązań, odpowiadających na potrzeby współczesnych konsumentów. Do oczekiwanych przez nich w standardzie niezawodności i bezpieczeństwa, dołącza wymóg dostępności w każdym miejscu i czasie. Usługa płatności natychmiastowych, dostarczana przez KIR wpisuje się w ten model. Dla instytucji finansowych innowacyjność jest obecnie nie tyle wyznacznikiem przewagi konkurencyjnej, ale raczej gwarancją utrzymania się na rynku. Warto też zaznaczyć, że Express ELIXIR pozwala na wdrażanie kolejnych innowacyjnych rozwiązań. W ramach porozumienia KIR z PSP trwają zintensyfikowane prace nad budową jednolitego standardu płatności mobilnych. Zgodnie z przyjętymi założeniami obsługa płatności mobilnych typu P2P będzie realizowana w systemie Express ELIXIR, a rozrachunek pozostałych transakcji będzie się odbywał w systemie ELIXIR. R.A.: Jak usługa ta plasuje się wobec konkurencyjnego systemu BlueMedia BlueCash? K.M.: System Express ELIXIR posiada wiele zalet wyróżniających go na tle konkurencji. Niewątpliwie taką zaletą jest możliwość realizacji przelewu bezpośredniego w czasie liczonym w sekundach. Przesyłane środki nie opuszczają systemu bankowego, a rachunek powierniczy, dedykowany dla systemu Express ELIXIR, prowadzony jest przez NBP. Jako stały element infrastruktury okołobankowej i instytucja z ponad dwudziestoletnim doświadczeniem gwarantujemy najwyższy standard obsługi, niezawodność i bezpieczeństwo prowadzonych operacji. W I kwartale br. udział systemu Express ELIXIR w rynku przelewów natychmiastowych, w zakresie wartości przetwarzanych transakcji, wyniósł aż 75,2 proc. Do istotnych przewag konkurencyjnych systemu należy także zaliczyć możliwość zlecania transakcji o dużej wartości górny limit dla jednorazowego przelewu natychmiastowego wynosi 100 tys. złotych przy braku ograniczeń co do liczby transakcji. Rozmawiał: Robert Azembski

9 16 Produkty i usługi Wywiad numeru 17 Należy dostosować systemy Będzie dużo poważnych zmian Rozmowa z Ewą Zaniewską-Cholewką, dyrektorem Departamentu Rozliczeń Banku BPS S.A. Robert Azembski: Co spowodowało, że BPS jako pierwszy bank zrzeszający i jeden z pierwszych banków komercyjnych postanowił udostępnić usługę przelewów natychmiastowych swoim klientom i klientom banków spółdzielczych? Ewa Zaniewska-Cholewka: Od zawsze Bank BPS stara się zapewnić klientom najlepsze dostępne na rynku metody realizacji płatności. Tak było, gdy pojawiła się idea jednolitego obszaru płatności w EUR SEPA, czy systemy RTGS Target2 i Sorbnet2. Klient nie musi mieć pojęcia o tym, jak jego środki są przelewane na rachunek odbiorcy, ważne żeby jakość usługi była wysoka a przelew dotarł na czas. Express ELIXIR wydał się nam ciekawą innowacją, która pozwala na uzupełnienie oferty standardowych płatności, a przy tym buduje przewagę konkurencyjną. Stąd decyzja o podjęciu współpracy z KIR. Nadrzędną rolą BPS jest wspieranie banków zrzeszonych, stąd od początku prowadzenia projektu postawiliśmy na wdrożenie, które zapewni dostęp do usługi klientom całego zrzeszenia. Do decyzji każdego Banku Spółdzielczego należy, czy z usługi skorzysta. R.A.: Jak Pani ocenia dynamikę rozwoju tej usługi w sektorze BS? E.Z.Ch.: Zainteresowanie płatnościami natychmiastowymi ze strony Banków Spółdzielczych jest duże, jednakże jak dotąd nie przełożyło się na liczbę produkcyjnych uruchomień w bankach. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest kilka. Po pierwsze, uruchomienie systemu wymaga poniesienia określonych nakładów na zakup dodatkowych licencji i nie każdy Bank Spółdzielczy uważa to za ekonomicznie uzasadnione. Po drugie, ciągle w systemie brakuje kilku największych banków komercyjnych, przez co jego użyteczność jest ograniczona. Aktualnie w systemie działa 8 banków komercyjnych, a w planach wdrożeniowych KIR na bieżący rok znajdują się dwa kolejne. Wdrożenie usługi jest też procesem dość skomplikowanym i długotrwałym, co może także zniechęcać do podjęcia decyzji o wdrożeniu. Uważam jednak, że wraz z upływem czasu Banki Spółdzielcze przekonają się, że przy współpracy z Bankiem BPS oraz dostawcami systemów bankowych wdrożenie nie jest problematyczne. Dodatkowo to klienci będą wywierać większy wpływ na udostępnienie płatności natychmiastowych w bankach, które prowadzą ich rachunki jako warunek dalszej współpracy. R.A.: Jak Bank BPS postrzega współpracę z KIR oraz z firmami informatycznymi w procesie przygotowania usługi? E.Z.Ch.: Współpraca Banku BPS z KIR przy okazji różnych projektów trwa już od wielu lat. Tak jak wcześniej, tak również w przypadku Express ELIXIR można ocenić ją jako wzorową. Wsparcie i wiedza specjalistów z KIR, na którą mogliśmy zawsze liczyć, była nieodzowna dla skutecznego uruchomienia usługi. Cieszy nas podejście do rozwoju prezentowane przez część dostawców systemów bankowych dla Banków Spółdzielczych, którzy przygotowali zmiany do oferowanych przez siebie aplikacji. W 2013 roku certyfikat potwierdzający zgodność systemów z wymaganiami dla płatności Express ELIXIR realizowanych poprzez Bank BPS uzyskały firmy Novum oraz Asseco. Niestety dla części Banków Spółdzielczych, które korzystają z rozwiązań innych dostawców w zakresie bankowości internetowej, usługa nie jest ciągle dostępna z racji braku realizacji niezbędnych dostosowań w systemach. Liczymy, że niebawem takie dostosowania zostaną uwzględnione w pozostałych systemach wykorzystywanych przez Banki Spółdzielcze. Rozmawiał: R.A. Rozmowa ze Zdzisławem Kupczykiem, p.o. prezesa Zarządu Banku BPS S.A. Anna Lewkowska, Robert Azembski: Decyzja Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy Banku BPS o wyborze IPS wydaje się być racjonalna w obliczu oczekiwań nadzoru wobec Zrzeszenia. Jak udało się przekonać nieprzekonanych, którzy twardo optowali za Zrzeszeniem Zintegrowanym? Zdzisław Kupczyk: Dyskusje dotyczące przyszłości Zrzeszenia BPS, jego kształtu organizacyjnego, modelu biznesowego toczone są od wielu miesięcy a nawet lat, bo rozpoczęły się już w 2011 r. Uczestniczą w nich najbardziej zainteresowani tematem, tj. przedstawiciele zrzeszonych banków spółdzielczych, a także izby gospodarcze, związki rewizyjne, czy wreszcie nadzór finansowy. Sądzę, że w tym czasie wiedza na temat funkcjonowania systemu ochrony instytucjonalnej i świadomość konsekwencji zaniechania wdrażania zmian zdecydowanie wzrosła. Oczywiście, w dalszym ciągu jest wielu przeciwników zmieniania czegokolwiek. Głosowania zarówno Zgromadzenia Prezesów najwyższego organu Zrzeszenia, jak i Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy najwyższego organu Spółki pokazują, iż są oni w zdecydowanej mniejszości.

10 18 Rozmowa 19 Jestem przekonany, że efekty dalszych prac nad przygotowaniem wdrożenia w Zrzeszeniu BPS zasad wynikających z art. 113 ust. 7 Rozporządzenia CRR, tj. przede wszystkim projekt nowelizacji Umowy Zrzeszenia, rozwieją wątpliwości o słuszności decyzji większości. Zmiany zawsze niosą ryzyko. Ich wprowadzenie wymaga wysiłku, czasami nie potrafimy wyobrazić sobie efektów przeobrażeń, dlatego niejednokrotnie wolimy ich unikać i pozostawać w znanej rzeczywistości. Stanowisko wyrażone 4 września br. przez zrzeszone banki spółdzielcze oraz akcjonariuszy Banku BPS po raz kolejny pokazuje, że w sytuacji, która tego wymaga potrafimy wznieść się ponad nasz indywidualny interes i obawy. To dobrze rokuje dla przyszłości Zrzeszenia. A.L., R.A.: Jest więc zgoda na wzajemne gwarantowanie sobie płynności? Z.K.: Zapewnienie płynności w Zrzeszeniu zawsze było i jest traktowane priorytetowo, aczkolwiek dotychczas nie było problemu z jej utrzymywaniem. Wejście w życie Rozporządzenia CRR i wprowadzenie nowych norm płynnościowych, które będą obowiązywały już od 1 stycznia 2015 r., wymaga jednak wewnątrzzrzeszeniowego uregulowania tego obszaru. Aktualnie przygotowujemy pakiet instrumentów stabilizujących parametry płynności finansowej, którego założenia uzyskały akceptację Rady Zrzeszenia. Natomiast Zgromadzenie Prezesów 4 września br. podjęło decyzję o zobowiązaniu każdego zrzeszonego banku spółdzielczego do utrzymywania w Banku BPS depozytu obowiązkowego. Depozyt ten oraz emisja bankowych papierów wartościowych obniżą wystarczająco krótkoterminowe odpływy płynności uwzględniane w kalkulacji wskaźnika LCR. Proponowane rozwiązanie będzie promować lokowanie przez banki spółdzielcze środków w instrumenty podnoszące wskaźniki płynnościowe Banku BPS. Bank będzie posiadał także większą elastyczność w zarządzaniu płynnością Zrzeszenia, jak również będzie mógł kształtować wymaganą strukturę sumy bilansowej poprzez obniżanie lub podwyższanie oprocentowania depozytów o pożądanych terminach, wpływających pozytywnie na współczynniki płynnościowe. W najbliższym czasie zostanie przygotowana infrastruktura, pozwalająca na utrzymywanie depozytu obowiązkowego przez poszczególne zrzeszone banki spółdzielcze. A.L., R.A.: Podobno opcja Zrzeszenia Zintegrowanego ma w ogóle zniknąć z ministerialnego projektu ustawy o bankach spółdzielczych i zrzeszających. To by zamknęło dyskusję nt. modelu działania Zrzeszeń? Z.K.: Gdy już oba funkcjonujące w naszym kraju zrzeszenia banków spółdzielczych zdecydowały o wdrożeniu zasad systemu ochrony instytucjonalnej, nie ma potrzeby konstruowania przepisów pozwalających na przeobrażanie w Zrzeszenie Zintegrowane. Ideą nowelizacji ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych jest stworzenie warunków do wdrażania zasad systemu ochrony instytucjonalnej, nie zaś określenie jedynego słusznego i dopuszczalnego modelu. Warunki te, to także różnego rodzaju ulgi pozwalające na ograniczenie kosztów budowania systemu ochrony. Ważne jest, aby zmiana ustawy dawała możliwość w miarę swobodnego kształtowania przez zrzeszenia rozwiązań pozwalających na spełnienie warunków określonych w art. 113 ust. 7 CRR. A.L., R.A.: Sądzi Pan, że KNF zatwierdzi teraz złożony plan naprawczy Banku? Dlaczego to tak długo trwa? Z.K.: Czekamy na to z niecierpliwością, aczkolwiek nie z założonymi rękami. Program postępowania naprawczego opracowany na lata został zatwierdzony przez Radę Nadzorczą, jest zatem obowiązującym dokumentem wewnętrznym. Intensywnie pracujemy nad wykonaniem poszczególnych zadań, zgodnie z przyjętym harmonogramem. UKNF, w piśmie z 6 sierpnia br. skierowanym do władz Banku i Zrzeszenia, wyjaśniła podłoże swoich wątpliwości dotyczących skutecznej realizacji założeń przedstawionego programu, a tym samym samodzielnej sanacji Banku. Komisja uznała jednocześnie, że jednoznaczna deklaracja i poparcie przez właścicieli Banku, w zakresie przyjętego w programie modelu biznesowego, pozwoli jej na podjęcie stosownej decyzji odnośnie złożonego programu postępowania naprawczego. Nadzwyczajne Walne odbyło się, stosowne uchwały zostały podjęte, więc w naszej opinii nie ma przeszkód do zaakceptowania programu postępowania naprawczego. A.L., R.A.: Czy, a jeśli na ile, Bank BPS wymaga jeszcze dokapitalizowania ze strony właścicieli? Decyzja nie została tu jeszcze podjęta, bo trudno wypracować sprawiedliwy sposób związanego z tym podziału kosztów pomiędzy bankami Z.K.: Program postępowania naprawczego zakłada systematyczne dokapitalizowywanie Banku BPS. Planowane są coroczne, niezbyt duże emisje akcji, których celem jest utrzymywanie poziomu adekwatności kapitałowej, zapewniającej bezpieczeństwo oraz kompleksową obsługę zrzeszonych banków spółdzielczych, a także osiągnięcie wskaźników kapitałowych na poziomie rekomendowanym przez nadzór. Wartość zaprojektowanych emisji nie przekracza szacowanych możliwości ich uplasowania w zrzeszonych bankach. Warto zauważyć, że Bank nie planuje intensywnego rozwoju najbardziej kapitałochłonnej działalności, tj. działalności kredytowej. Rozumiem, że mówiąc o niepodjętej decyzji ma Pan na myśli niepodjęcie przez Zgromadzenie Prezesów uchwały wprowadzającej zmiany do Umowy Zrzeszenia, dotyczącej zobowiązania do utrzymywania przez każdy zrzeszony bank określonego poziomu zaangażowania w kapitały Banku BPS. Sądzę, że ustalenie poziomu tego zaangażowania w relacji do kapitałów poszczególnych banków jest sprawiedliwym rozwiązaniem. Pozostaje jednak kwestia, czy powinno być brane pod uwagę jedynie zaangażowanie w kapitał podstawowy Tier 1, tj. kapitał akcyjny, czy może również w kapitał Tier 2? Wydaje się, że umowne zobowiązanie powinno dotyczyć zaangażowania w kapitał akcyjny, jako powiedzmy bardziej ideologicznego, nie przekładającego się na zysk w krótkiej perspektywie czasowej. Inaczej jest z zaangażowaniem w kapitał Tier 2, do którego zaliczane są zobowiązania podporządkowane. W minionych latach Bank emitował certyfikaty i obligacje jako dług podporządkowany, które nabywały głównie zrzeszone banki. Te instrumenty mają jednak charakter bardziej biznesowy, ich nabywcy otrzymują regularnie odsetki. A.L., R.A.: W jaki sposób Bank zamierza realizować uchwalony model banku apeksowego, a zarazem komercyjnego? Bo chyba nie da się ustalić tu żadnych sztywnych proporcji? Jaka jest Pana wizja rozwoju samego Banku BPS i jak Pan wyobraża sobie współpracę ze zrzeszonymi bankami spółdzielczymi? Z.K.: Bank Zrzeszający powinien łączyć w sposób racjonalny te dwie funkcje. Prowadzenie działalności zrzeszeniowej jest oczywiste, do tego celu Bank BPS został powołany przez właścicieli. W tym obszarze Bank wykonuje w imieniu i na rzecz banków spółdzielczych niektóre czynności bankowe, jest ich doradcą i pełni rolę reprezentacyjną. Absorbuje nadwyżki depozytów pozyskanych przez banki spółdzielcze i inwestuje je w bezpieczne instrumenty finansowe. Współuczestniczy także w zaspokajaniu potrzeb kredytowych klientów banków spółdzielczych poprzez udzielanie kredytów w konsorcjach z tymi bankami. Świadczy różnego rodzaju usługi, np. wykonywanie instytucjonalnej kontroli wewnętrznej, kontroli bezpieczeństwa informatycznego, jak również wspomaganie w zarządzaniu ryzykiem stopy procentowej, walutowym i płynności oraz wyceny portfela dłużnych papierów wartościowych. Wychodząc naprzeciw Zakładamy stopniowe wycofywanie Banku z działalności komercyjnej prowadzonej na obszarach wiejskich i w miastach poniżej 20 tys. mieszkańców oczekiwaniom zrzeszonych banków spółdzielczych, będzie systematycznie rozwijana oferta usług i produktów kierowanych do każdego zrzeszonego banku spółdzielczego, pozwalająca na optymalizację kosztów i zwiększająca efektywność działania Zrzeszenia. Bank BPS będzie wspierał także banki spółdzielcze we wdrażaniu jednolitych standardów procedur wykorzystywanych w działalności bankowej i budowaniu atrakcyjnej oferty produktowej. Dużą rolę w utrzymaniu wysokiego poziomu tego wsparcia pełnią własne doświadczenia wynikające z prowadzonej działalności komercyjnej. Jej skala dostosowana zostanie do potrzeb w zakresie generowania przez Bank wyników finansowych na satysfakcjonującym poziomie, pozwalających na jego zrównoważony rozwój. A.L., R.A.: Jakie praktyczne konsekwencje niesie ze sobą przyjęcie i zapisanie w statucie tzw. zasady odpowiedniości dla władz banku? Z.K.: Walne Zgromadzenie Banku BPS przyjęło procedurę oceny odpowiedniości członków Rady Nadzorczej Banku. Procedura ta zostanie zastosowana po raz pierwszy do oceny członków Rady za rok obrotowy 2014 i zgodnie z nią ocenie odpowiedniości podlega każdy z członków Rady Nadzorczej Banku oraz sama Rada Nadzorcza, jako organ kolegialny. Jej członkowie podlegają indywidualnej ocenie kwalifikacji, jak również ocenie reputacji na podstawie ściśle określonych kryteriów. W przypadku negatywnej oceny, decyzję w stosunku do ocenianego członka Rady Nadzorczej podejmuje Walne Zgromadzenie. Może to być, np. zobligowanie do odbycia szkoleń, zmierzających do podniesienia kwalifikacji i opanowania umiejętności niezbędnych do wykonywania funkcji członka Rady Nadzorczej, ale także odwołanie danej osoby, w zależności od tego, jakie kryteria nie zostały spełnione. A.L., R.A.: Kiedy rozpocznie się audyt placówek samego Banku BPS? Jak Pan chce poukładać kwestie konkurencyjności ze strony placówek BPS z placówkami samych banków oraz problem wchodzenia sobie banków na teren swojej działalności, może ma Pan na to pomysł? Z.K.: Zgodnie ze Strategią Banku BPS na lata , działalność komercyjna rozwijana będzie w obszarach MSP, agrobiznesu i zamożnego klienta detalicznego. Bank zdecydował się utrzymać placówki w większych miastach. Jednocześnie zakładamy stopniowe wycofywanie Banku z działalności komercyjnej prowadzonej na obszarach wiejskich i w miastach poniżej 20 tys. mieszkańców, przyjmując zasadę sprzedaży majątku po likwidowanej placówce bankowi spółdzielczemu i podejmowanie działań mających na celu wspieranie migracji klientów z likwidowanej placówki do tegoż banku. Pierwsze oferty w tym zakresie już zostały skierowane do zrzeszonych banków. Co jest lepsze? Konkurencja, czy jej brak? Oczywiście konkurencja mobilizuje do aktywności. Jednak jej nadmiar ogranicza pole rozwoju. Sądzę, że w naszym Zrzeszeniu możliwe jest wypracowanie takich zasad, które zapewnią tu równowagę. Rozmawiali: Anna Lewkowska, Robert Azembski

11 20 Rozmowa 21 Po owocach nas poznacie R.K.: Co konkretnie oferujecie bankom? K.K.P.: Produkty majątkowe, komunikacyjne, na życie, dopasowane zarówno do potrzeb klienta indywidualnego, jak i MSP. UNIQA posiada zdolność ubezpieczania dużych podmiotów. Działa zgodnie z Rekomendacją U. Oferujemy Obsługi Sprzedaży (POS) jest jednym z najnowocześniejszych na naszym rynku systemów do sprzedaży ubezpieczeń. System jest łatwy w nawigowaniu oraz nowoczesny wizualnie, co ułatwia i przyspiesza ofertowanie, sprzedaż i późniejszą obsługę klienta. System POS wyposażony jest w aplikacje do trzebne dokumenty i informacje, m.in. OWU, taryfy, okólniki, instrukcje czy materiały marketingowe z narzędziami obsługowymi. Pokazując pełną historię klienta, podpowiada ofertę dedykowaną tylko dla niego. Stwarza to nowe szanse sprzedażowe. R.K.: Czy oferta dla BS będzie przez Was rozbudowywana? Jeśli, to w jakim kierunku? K.K.P.: Jak każde towarzystwo ubezpieczeniowe, tak i UNIQA nieustannie się rozwija. Mamy bardzo szeroką ofertę, w tym najnowocześniejsze na rynku ubezpieczenie mieszkań i domów Twój Dom Plus, oraz dla MSP czy ubezpieczenia komunikacyjne z systemem Bezpośredniej Likwidacji Szkód. A także programy lojalnościowe dla sprzedawców i klientów. Planujemy dalszy rozwój, szczególnie w obszarze MSP. Rozmowa z Katarzyną Kasztelan-Przybylską, dyrektor Departamentu Sprzedaży Bancassurance Banki Spółdzielcze w UNIQA R.K.: W jaki sposób zamierzacie promować poprzez banki spółdzielcze swoją ofertę? K.K.P.: Nasza strategia marketingowa przewiduje partnerstwo z bankami, udział w ważnych dla bankowości wydarzeniach. Zależy nam na wypracowaniu długoterminowych i partnerskich relacji z bankami spółdzielczymi i zrzeszającymi. Znamy specyfikę tego rynku. Czerpiąc z wieloletnich doświadczeń wiemy, jak wytworzyć synergię, która pomoże zmierzyć się ze wszystkimi wyzwaniami. Rafał Katarzyński: W tym roku w UNIQA powstał departament sprzedaży dedykowany wyłącznie bankom spółdzielczym. Dlaczego ubezpieczyciel zdecydował się na rozpoczęcie współpracy z tymi instytucjami? Katarzyna Kasztelan-Przybylska: UNIQA TU jest liderem na rynku mieszkalnictwa. Ubezpieczamy ponad 70 proc. majątku spółdzielni i prawie 40 proc. wspólnot oraz 500 tys. mieszkań i ich mieszkańców w całym kraju. Jest to owoc wieloletniej współpracy oraz zaufania, jakim zostaliśmy obdarzeni przez środowisko spółdzielcze. Rekomenduje nas Związek Rewizyjny Spółdzielni Mieszkaniowych oraz Krajowa Rada Spółdzielcza (KRS). Dominująca pozycja zmotywowała nas do dalszego rozszerzenia działalności na sektor spółdzielczy właśnie na Banki Spółdzielcze. W styczniu 2014 roku został powołany departament dedykowany współpracy z Bankami Spółdzielczymi Departament Sprzedaży Bancassurance Banki Spółdzielcze, który mam zaszczyt reprezentować. R.K.: Jak dużo ubezpieczycieli współpracuje z sektorem bankowości spółdzielczej? A tym samym czym chcecie się wyróżnić na tle konkurentów? K.K.P.: Tego dokładnie nie wiadomo, bo banki działają niezależnie. Na szeroką skalę z bankami spółdzielczymi współpracuje dwóch, trzech ubezpieczycieli. Wierzymy, że nasza ponad 20-letnia tradycja współpracy ze środowiskiem spółdzielczym, sięgająca TU Filara, przejętego przez grupę UNIQA, pozwoli na zaproponowanie bankom nowoczesnych rozwiązań systemowych i sprawdzonych strategii sprzedaży. Wyróżniamy się tym, że jesteśmy duzi, ale jeszcze normalni ludzcy, wyróżniamy się też jakością, ergonomią i dobrymi relacjami z Bankami Spółdzielczymi. A także tym, że reagujemy sprawnie na zmiany na rynku. Nasze motto brzmi: po owocach nas poznacie. bankom ubezpieczenia indywidualne, masowe, które są niezbędne klientom, o szerokim zakresie i w zgodzie z Rekomendacją U. W pierwszym rzędzie koncentrujemy się na ubezpieczeniach majątkowych. R.K.: Czy produkty dla banków spółdzielczych są inne, niż te sprzedawane przez inne Wasze kanały sprzedaży? K.K.P.: I tak i nie. Co do zasady są identyczne. Jednak proces sprzedaży, serwis, sposób prezentowania produktu jest specyficzny. Dajemy bankom intuicyjny system do sprzedaży produktów indywidualnych. Portal sprzedaży ubezpieczeń, obsługi polis, rozliczania prowizji i inkasa, tworzenia raportów, moduł szkoleniowy. Pozwala śledzić pełną historię klienta, gromadząc w jego profilu informacje na temat kupionych ubezpieczeń, ale także zapamiętując przekazy z rozmów, SMS- -ów i i. Jest jednocześnie jedną z najlepszych baz informacyjnych na rynku. Dzięki zgromadzonym i właściwie pogrupowanym informacjom możliwe jest przygotowywanie działań marketingowych, dedykowanych wybranym grupom klientów. System online POS UNIQA jest dostosowany do rekomendacji U i łączy wszelkie po- R.K.: Czy wprowadzicie do banków swój system sprzedażowy, który ułatwi bankom sprzedaż ubezpieczeń? K.K.P.: Tak dedykowane zoptymalizowane dla Banków rozwiązanie, z infolinią dedykowaną Klientom i Pracownikom Banków. R.K.: Istnieje jakiś ostateczny cel, jeśli chodzi o sprzedaż w bankach spółdzielczych? K.K.P.: Tego nie zakładamy mamy ambitne plany, jednak najważniejsze jest partnerstwo i to byśmy byli sobie wzajemnie potrzebni. Rozmawiał: Rafał Katarzyński

12 22 Wokół klienta 23 Przełom, czyli uniwersalny pulpit użytkownika Otwieramy cykl artykułów pod wspólnym hasłem Wokół klienta, przedstawiając nowoczesne rozwiązania z dziedziny IT, których wdrożenie w banku spółdzielczym wspiera budowę przewagi konkurencyjnej. Stanowi niezbędne narzędzie w budowaniu i utrzymywaniu trwałych relacji z klientami. W pierwszym artykule chcieliśmy przybliżyć system klasy front-end, który w tym roku wprowadził na rynek Asseco Poland S.A. Rozpieszczany przez nowoczesne systemy bankowości internetowej współczesny klient, w sytuacji, gdy konieczny okazuje się bezpośredni kontakt z pracownikiem banku, oczekuje profesjonalnego i szybkiego załatwienia sprawy. Pracownik zaś czuje się niejednokrotnie osaczony przez wiele różnych systemów informatycznych, z których musi codziennie korzystać. Musi też pamiętać sposoby uruchamiania i obsługi tych systemów dla wykonania poszczególnych czynności przeprowadzanych na rzecz klienta. Samo stanowisko obsługi generuje więc mnóstwo pracy, irytując czekającego w kolejce, zniecierpliwionego klienta banku. Jest przy tym zazwyczaj kosztowne w utrzymaniu przez działy IT banku. Często wiele różnych systemów służących do obsługi klientów trudno dostosować do nowych produktów i usług, które bank spółdzielczy sukcesywnie wprowadza, chcąc zachować konkurencyjność na rynku. Teraz wszystko prostsze Instalowany do obsługi stanowiska pracy w banku system def3000/ufe jest narzędziem uniwersalnym. Zespala w jednym miejscu, na pulpicie użytkownika, wszystkie niezbędne funkcje różnych systemów informatycznych, z których pracownik banku korzysta w swojej codziennej pracy. System można nie tylko przystosowywać do indywidualnych preferencji każdego pracownika, dbając o komfort jego pracy, ale pozwala też w nieskomplikowany sposób wykonywać kilka czynności jednocześnie. To zwiększa efektywność pracy w banku. def3000/ufe działa przy tym zarówno na komputerach stacjonarnych, laptopach i na tabletach, więc pracownik mając ze sobą urządzenie mobilne, może obsłużyć klienta np. w jego pracy, w domu itd. Wygodne jest też to, że po ponownym zalogowaniu się do systemu nie traci on uprzednio wprowadzonych danych. def3000/ufe zaprojektowano też w sposób ułatwia jący integrację z dowolnym, innym systemem informatycznym np. głównym system transakcyjnym banku, systemem obsługi kart płatniczych, CRM, systemami typu master data czy CallCenter/ContactCenter i wieloma innymi. Otwarta architektura systemu pozwala na dołączanie systemów nawet innych dostawców i w konsekwencji uruchamianie kolejnych operacji w banku. def3000/ufe charakteryzuje się też nowoczesnym sposobem wyszukiwania potrzebnych informacji. Został uzupełniony o narzędzia do indywidualizacji wyszukiwania. Wyszukanie klienta następuje raz niezależnie od ilości wykonywanych następnie operacji. Mało tego system umożliwia konstruowanie i zapamiętywanie warunków wyszukiwania informacji, dostępnych dla wszystkich klientów oraz udostępnianie poszczególnym, wyselekcjonowanym przez zarząd banku grupom klientów. Automatycznie dopasowuje do komputera czy tabletu swój wygląd i sposób działania. System wykorzystuje wbudowany w tablet detektor GPS oraz aparat fotograficzny. Nowoczesny pulpit pracy System def3000/ufe pozwala na łączenie czynności kontrolnych typu reguła czterech oczu w sposób niezależny od poszczególnych systemów, które zostały z nim zintegrowane. Wyposażony jest we wbudowany, dający się konfigurować mechanizm, pozwalający na elastyczne umieszczanie punktów kontrolnych w procesie biznesowym. Wystarczy, że pracownik tylko raz zaakceptuje wprowadzone dane, które zostaną wykorzystane w kilku systemach zintegrowanych bez konieczności ich ponownej autoryzacji. def3000/ufe posiada mechanizmy do budowania pulpitu pracy, który może przekraczać rozmiary dostępnego monitora ekranowego. Interfejs użytkownika systemu można umieścić na kilku monitorach równocześnie, co czyni system przydatnym do szczególnych zastosowań w takich działach banku, w których konieczny jest jednoczesny dostęp do wielu informacji naraz np. przy administrowaniu rachunkami, przyznawaniu kredytów, obsłudze CallCenter itd. Został wyposażony w zintegrowany silnik workflow, pozwalający na konfigurowanie i uruchamianie dowolnych procesów biznesowych banku bez konieczności zmian w oprogramowaniu systemu. Do każdego procesu można też tworzyć i przypisywać formularze, wydruki i raporty. Mierzenie efektywności działań, raportowanie Możliwe jest też monitorowanie przebiegu działań biznesowych podejmowanych przez pracownika i obserwowanie kluczowych wskaźników ich efektywności (KPI). Można też określić wartości parametrów brzegowych uznawanych za wzorcowe dla każdego kroku danego procesu biznesowego. Przekroczenie tych wartości powoduje uruchomienie zdarzeń w systemie, pozwalając na wyodrębnienie z listy wszystkich tylko tych, których realizacja nie spełnia założonych wymagań. System def3000/ UFE generuje także zestaw raportów do prowadzenia dalszych analiz efektywności procesów. Szczególnie te ostatnie funkcjonalności są bardzo ważne w czasach, gdy szczególnie trzeba zwiększać efektywność pracy banku spółdzielczego. Opracował: R.A.

13 24 Rozmowa 25 Chmura dociera do banków Robert Azembski: Microsoft w swej strategicznej wizji przedstawia siebie jako Mobile First and Cloud First Company. Pod nieco obco brzmiącymi nazwami kryją się odpowiednie kompetencje. Jakie konkretnie? Andrzej Gibas: Szczególnie w ostatnich latach widzimy swoistą eksplozję nowych pomysłów na wykorzystanie technologii w chmurze, zwłaszcza w kontekście rozwoju Internetu. Powszechny dostęp do szybkiej, szerokopasmowej sieci to dzisiaj już nie tylko rewolucja w obszarze technologii, to przemiany kulturowe, zmiany zachowań, sposobów komunikacji, pracy czy rozrywki. Rozmowa z Andrzejem Gibasem, szefem sektora Financial Services Industry (FSI) w polskim oddziale Microsoftu. Dodatkowym czynnikiem przyspieszającym te zmiany są urządzenia przenośne małe, z ekranami dotykowymi, jak tablety czy smartfony, które pozwalają praktycznie w każdej chwili sprawdzić pogodę, wiadomości z kraju i świata, czy też podzielić się ze znajomymi zdjęciem lub statusem w serwisie społecznościowym. Te modele zachowań przenoszone są także do środowiska biznesowego. Dzisiaj wiele branż obsługuje swoich klientów z wykorzystaniem urządzeń mobilnych, służbową pocztę czytamy na naszych telefonach, oczekujemy też, że będziemy mogli na nich przeglądać i edytować dokumenty firmowe. Takie zastosowanie w dużej mierze umożliwiają usługi w chmurze, które w ostatnich latach zdobyły serca dużej części rynku. R.A.: Proszę to jeszcze rozwinąć co to może oznaczać dla banków spółdzielczych? A.G.: Wiele badań sektora bankowego potwierdza, że współcześnie banki mogą konkurować pomiędzy sobą praktycznie tylko w obszarze doświadczenia klienta ang. customer experience czyli sumy wszystkich doświadczeń płynących z kontaktu z marką w zróżnicowanych kanałach dostępu. Bez wątpienia dotyczy to także klientów banków spółdzielczych, którzy oczekują od swojego banku szybkiej i sprawnej obsługi. Coraz częściej oczekują też, że bank będzie komunikował się z nimi w sposób, który jest dla nich naturalny, tzn. z wykorzystaniem technologii, którą mają dostępną w pracy i w życiu codziennym. Model chmurowy może więc dla banków spółdzielczych stać się wielką szansą na znaczne podwyższenie standardów obsługi. Warto zauważyć, że banki spółdzielcze to zwykle mniejsze organizacje, niż np. banki komercyjne oznacza to więc, że inwestycja we własne zaawansowane rozwiązania informatyczne i centra danych w wielu przypadkach nie ma uzasadnienia ekonomicznego. Klienci nie chcą słuchać o tego typu ograniczeniach i jednocześnie nie chcą za takie rozwiązania nadmiernie dużo płacić. To z kolei wytwarza silną presję konkurencji ze strony banków komercyjnych, które ze względu na skalę mogą sobie pozwolić na budowanie zaawansowanych rozwiązań. Alternatywą zatem stają się usługi w chmurze, które pozwalają sięgnąć po nowinki technologiczne bez nadmiernych inwestycji. R.A.: Brzmi zachęcająco, ale co z bezpieczeństwem takich rozwiązań? A.G.: Kwestia bezpieczeństwa jest kluczowa, zwłaszcza w środowisku bankowym. Doświadczenia Microsoftu z klientami w wielu krajach świata potwierdzają, że niejednokrotnie poziom zabezpieczeń rozwiązań chmurowych Microsoftu przewyższa nawet te budowane przez banki komercyjne. Ze względu na skalę rynku musimy zapewnić stały dostęp do aktualizacji bezpieczeństwa, spełniamy też restrykcyjne normy międzynarodowe. Poziom zabezpieczeń rozwiązań chmurowych MicrosoftU przewyższa nawet te budowane przez banki komercyjne R.A.: Jakie zastosowania technologii z tych obszarów mogą być przez banki spółdzielcze wykorzystywane? A.G.: Ograniczeniem może być chyba tylko nasza wyobraźnia. Chciałbym powrócić do tematu mobilności. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby bank spółdzielczy mógł korzystać np. z najnowocześniejszych systemów do zarządzania relacjami z klientami, czyli CRM w wariancie mobilnym. Oferowany przez Microsoft system Dynamics CRM może być udostępniany z chmury prywatnej, co więcej niektóre banki komercyjne, także w Polsce, już decydują się na wykorzystanie CRM On Line dostarczanego z publicznej chmury Microsoft. W przypadku wdrożenia narzędzia CRM można też zapewnić dostęp do takiej aplikacji z poziomu urządzenia mobilnego dla opiekunów klienta. To z kolei pomoże przenieść obsługę klienta z oddziałowej do mobilnej, która podąża za klientami-przedsiębiorcami. Zarządzanie relacjami z klientem, to jednak nie tylko jego obsługiwanie, to także lepsze rozumienie i rozpoznawanie jego potrzeb. I tutaj pomocne przydają się wszelkie analizy biznesowe Business Intelligence. Również w tym przypadku dzięki chmurowemu podejściu znika bariera skali i kosztów. Chmura może również wspomóc produktywność samych pracowników u samych podstaw. Office 365 to usługa w chmurze, zawierająca nie tylko pakiet powszechnie znanych aplikacji biurowych, ale także pocztę korporacyjną, platformę wymiany i przechowywania informacji i dokumentów, narzędzia pracy grupowej, platformę do komunikacji tekstowej, za pomocą głosu i obrazu, czy wreszcie medium społecznościowe. Te wszystkie narzędzia mogą być dostępne także na przenośnych urządzeniach, co pozwala pracownikowi banku także poza biurem tworzyć oferty, kalkulacje, dokumenty itd. R.A.: Działacie często właśnie jako firma wdrażająca swoje usługi w partnerstwie z inną firmą implementującą usługi IT, taką jak np. Asseco. Jaki jest model tego rodzaju współpracy, na czym się opiera? A.G.: Microsoft to przede wszystkim firma rozwijająca swoje rozwiązania i technologie. Dzięki ich wysokiej jakości i wysokiemu poziomowi ich akceptacji wśród klientów wokół Microsoftu powstała cała gałąź gospodarki firmy partnerskie, które zajmują się ich wdrażaniem. Podobnie jest w Polsce, gdzie wiele firm, w tym Asseco rozwija swoje kompetencje budowania rozwiązań informatycznych w oparciu o technologie Microsoft. Partnerstwo z Asseco wydaje się szczególnie interesujące w kontekście banków spółdzielczych. R.A.: Jak Pan ocenia obecną, ogólną, sytuację ekonomiczną na rynku banków spółdzielczych? A.G.: Banki spółdzielcze w Polsce wpisały się na trwałe w krajobraz gospodarczy. Odgrywają one ważną rolę w rozwoju gospodarczym naszego kraju. Ze swej natury nie są one powiązane właścicielsko z wielkimi globalnymi grupami finansowymi, co w czasach kryzysu finansowego okazało się niezwykle korzystne. Jako mniejsze instytucje działające w lokalnych środowiskach znacznie lepiej znają swoich klientów oraz bardzo dbają o rozwój lokalnej społeczności i biznesu. Dostrzegam też, że niektóre z banków podejmują się wdrożeń bardzo interesujących i nowoczesnych technologii informatycznych. Przykładem może być zastosowanie bankomatów biometrycznych, które jako pierwsze w Polsce zostały wdrożone w jednym z banków spółdzielczych. Teraz myślę, że przyszedł czas właśnie na kolejny krok korzystanie z chmury przez banki spółdzielcze. Rozmawiał: Robert Azembski

14 26 Technologie i produkty 27 Do akcji wchodzi nowy token Koszty, wygoda użytkowników i bezpieczeństwo są wierzchołkami magicznego trójkąta sukcesu. Kierownictwo banku musi równoważyć te trzy elementy. Banki spółdzielcze radzą sobie tu zupełnie dobrze. Nowy token ma postać płaskiej karty łudząco przypominającej płatniczą, tak że można go nosić wraz z nimi w portfelu. To rozwiązanie charakteryzuje się znacznie wyższym poziomem bezpieczeństwa, niż standardowe obecnie na rynku bankowości elektronicznej smsy autoryzacyjne w szczególności w przypadku bankowości mobilnej. Bank BPS wprowadza u siebie nowe rozwiązanie. Klienci dostaną tokeny, czyli urządzenia generujące hasła. Nie jest to jednak całkowita nowość na rynku banków spółdzielczych. Podobne urządzenie oferuje wszystkim bankom Centrum Usług Internetowych (CUI) Asseco Poland. Wyróżnia się ono zastosowaniem nowoczesnej, unikalnej na rynku funkcjonalności podwójnego klucza, która zdecydowanie podnosi bezpieczeństwo użytkownika, dbając jednocześnie o jego wygodę. Oczywiście pamiętamy, że wiele osób kojarzy pierwsze tokeny sprzed dziesięciu lat z bardzo nieporęcznymi urządzeniami w rodzaju breloków mówi Marcin Harbuz, dyrektor ds. projektów bankowości elektronicznej w Banku BPS. Nie zostały one przyjęte przez rynek zbyt dobrze. Mimo niewątpliwych zalet związanych z bezpieczeństwem, były zbyt niewygodne w noszeniu. Dlatego po długich dyskusjach i badaniach zdecydowaliśmy się powrócić do zapomnianych tokenów, ale w nowej tym razem poręcznej formie. Token jak karta Nowy token ma postać płaskiej karty łudząco przypominającej płatniczą, tak że można go nosić wraz z nimi w portfelu. To rozwiązanie charakteryzuje się znacznie wyższym poziomem bezpieczeństwa, niż standardowe obecnie na rynku bankowości elektronicznej SMS-y autoryzacyjne w szczególności w przypadku bankowości mobilnej, kiedy zwykle SMS-y przychodzą na ten sam telefon, na którym zainstalowana jest aplikacja bankowa. Bank BPS nie musi zatem wprowadzać limitów wysokości transakcji (co zdarza się w innych instytucjach finansowych przy stosowaniu wspomnianych SMS- -ów aplikacjach mobilnych). Rozwiązanie to zostanie oczywiście udostępnione bankom spółdzielczym Zrzeszenia BPS. Mówiąc o bezpieczeństwie teleinformatycznym, mamy do czynienia ze specyficznym trójkątem przypomina Marcin Harbuz. Jego wierzchołki stanowią: koszty, wygoda użytkowników i właśnie bezpieczeństwo. Kierownictwo banku porusza się wewnątrz tego trójkąta. I zawsze musimy oczywiście brać pod uwagę jakiś kompromis. Doskonałym rozwiązaniem optymalizującym nakłady jest wykorzystanie przez bank usług świadczonych w tak zwanej chmurze obliczeniowej. Asseco od 15 lat dostarcza w takim modelu usługi bankowości elektronicznej poprzez Centrum Usług Internetowych. Przygotowujemy się również do rozszerzenia wachlarza usług o rozwiązanie kompleksowe def3000/ suite mówi Andrzej Nowakowski, dyrektor Pionu Banków Spółdzielczych w Asseco Poland. Priorytetem bezpieczeństwo Teoretycznie można też sobie wyobrazić rozwiązanie kosztowne, ultrabezpieczne, ale bardzo niewygodne dla klientów. Da się również przygotować system tani, wygodny, ale mało bezpieczny. Problem polega na tym, żeby ten kompromis był w miarę możliwości optymalny, zapewniający wysoki poziom bezpieczeństwa. Bo cała architektura teleinformatyczna w banku musi być nastawiona przede wszystkim właśnie na bezpieczeństwo. W tym celu stosuje się rozmaite zaawansowane systemy teleinformatyczne wyjaśnia Marcin Harbuz. Między innymi na bieżąco monitorujemy sytuację. U nas to się jeszcze nie zdarzyło, natomiast w kilku bankach udało się dzięki temu wychwycić transakcje fraudowe. Są to różne rozwiązania: od prostego śledzenia logów w systemie po bardzo wyrafinowane rozwiązania antyfraudowe, śledzące reguły jakimi kierują się zachowania klientów. Jeżeli o godzinie 10 została dokonana transakcja w Warszawie, a godzinę później na tym samym koncie z komputera zlokalizowanego na Dalekim Wschodzie, to na pewno coś jest nie w porządku. I to jest śledzone i wychwytywane. Istnieją różne procedury bankowe pozwalające na kontrolowanie takich procesów. Pracownicy banków obserwują też, co się dzieje w sieci. W ubiegłym roku pojawił się wirus Zeus. Pisały o nim banki na swoich stronach, ale również media. Ta informacja rzeczywiście szybko dotarła do klientów. I dobrze. Oczywiście zawsze trzeba pamiętać, że najsłabszym ogniwem jest człowiek, a konkretnie użytkownik (w tym przypadku klient banku). Łamałem ludzi, nie systemy mówił Kevin D. Mitnick, amerykański haker, który wkradał się do systemów największych korporacji. Systemy można zabezpieczać na różne sposoby. Ale najtrudniej przed użytkownikami: ich niską świadomością i niefrasobliwością. Dlatego trzeba ich stale edukować. I banki to robią. Przede wszystkim na stronach internetowych znajdują się krótkie samouczki bezpieczeństwa, z których naprawdę warto korzystać. Bankowość mobilna wyzwaniem Klienci oczekują rozwiązań mobilnych, a banki wychodzą im naprzeciw, starając się dostarczać jak najbardziej zaawansowane rozwiązania. Ale przeniesienie dostępu do finansów na urządzenia mobilne przynosi ogromne zagrożenia zarówno dla klientów, jak i samego banku. Bankowość mobilna ma niewątpliwie ciekawą przyszłość. Jednak konieczność dostarczania nowych, innowacyjnych usług jest dużym wyzwaniem. Dotyczy ono menedżerów odpowiedzialnych za rozwój banku, ale również działów bezpieczeństwa. Ważne jest też, jak działa sam system, na jakich opiera się założeniach. Banki i współpracujące z nimi firmy muszą cały czas przeglądać, czy wszystko działa dobrze i reagować na ewentualne nieprawidłowości. Monitoring bezpieczeństwa to rzecz nieodzowna. Rodzi to też konieczność zatrudniania odpowiednich kadr. Nie wystarczy po prostu dobry informatyk. Musi być fachowiec znający swoją instytucję. Banki zdają sobie z tego sprawę, starannie dobierając pracowników. Zgodnie z zaleceniami Rekomendacji D prowadzą rejestr incydentów. Na ich podstawie podejmują działania zaradcze, na przykład zasady tolerancji na ryzyko. Pozwala to na ocenę prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka w przyszłości. Banki spółdzielcze z troską podchodzą do bezpieczeństwa teleinformatycznego. Asseco prowadzi cykl szkoleń dla tych instytucji. Do tej pory wzięło w nich udział około 30, zaś w innych, mniej formalnych spotkaniach, 120 banków podsumowuje Andrzej Nowakowski. Autor: Mieczysław T. Starkowski

15 28 Technologie 29 Czym się kierować przy wyborze dostawcy IT, by działać zgodnie z Rekomendacją D? Do końca 2014 r. instytucje finansowe powinny dostosować się do Rekomendacji D w obszarze zarządzania technologiami informacyjnymi i bezpieczeństwem środowiska teleinformatycznego. Czasu zostało niewiele, a zalecenia przygotowane i rekomendowane przez KNF w wielu przypadkach wciąż są nierealizowane. Dotyczy to także banków spółdzielczych. Na zdjęciu: rozdzielnia główna systemu zasilania w centrum danych. Rekomendacja D jest m.in. konsekwencją gromadzenia i przetwarzania przez banki coraz większych wolumenów danych. Dlatego wdrożenie jak najwyższych standardów w obszarze bezpieczeństwa stało się tak ważnym i pilnym zadaniem. Bariera faktyczna, bariera pozorna O ile jednak duże banki są raczej poprawnie zabezpieczone, o tyle w bankach spółdzielczych procesy dostosowawcze do Rekomendacji D przebiegają wolniej. Owszem, w segmencie tym jest dużo podmiotów, które podjęły już odpowiednie działania, ale w większości przypadków proces zakończy się dopiero w przyszłym roku. Barierą jest m.in. niedostateczna świadomość zagadnienia. Zarządy banków spółdzielczych często przerzucają procesy wdrożeniowe na barki działów IT mówi Andrzej Kawiński, prezes Instytutu Analiz i Prognoz Rynkowych. Tymczasem KNF określiła nie tylko adresatów rekomendacji (zarządy banków i rady nadzorcze), ale też reguły komunikacji i współpracy, scenariusze i procedury na wypadek awarii, a także obszary, w których zalecenia powinny znaleźć zastosowanie (departamenty informatyki, ryzyka, biznesu i bezpieczeństwa). Drugą barierą, wskazywaną przez banki spółdzielcze, są nakłady inwestycyjne, które trzeba ponieść, by dostosować się do zaleceń KNF. W tym przypadku jednak proces wcale nie musi być aż tak kapitałochłonny i czasochłonny, jak można przypuszczać. Dobrym rozwiązaniem może być bowiem outsourcing zasobów IT do centrów danych. Oczywiście pod jednym warunkiem. Dostawcy usług kolokacyjnych, hostingowych lub cloud computing muszą być rzetelni i spełniać najwyższe standardy bezpieczeństwa dodaje Andrzej Kawiński. Bezpieczeństwo w wymiarze prawnym Jak wynika z Rekomendacji D, banki powinny posiadać sformalizowane zasady współpracy z zewnętrznymi dostawcami usług informatycznych zapewniające bezpieczeństwo danych, Na zdjęciu: system gaszenia gazowego w centrum danych. O ile jednak duże banki są raczej poprawnie zabezpieczone, o tyle w bankach spółdzielczych procesy dostosowawcze do Rekomendacji D przebiegają wolniej. a także poprawność działania środowiska teleinformatycznego. 1 Choćby z tego powodu Stanisław Dałek, kierownik produktu w Dziale Rozwoju Usług Telekomunikacyjnych ATMAN w ATM S.A. radzi, aby przed wyborem dostawcy IT sprawdzić, czy wspomniane usługi będą bezpieczne w wymiarze prawnym. Każdy bank, który chce przenieść swoje zasoby do centrum danych, powinien zawrzeć z dostawcą usług centrów danych umowę typu SLA (Service Level Agreement), która pozwala zdefiniować m.in. zakresy odpowiedzialności po stronie dostawcy i użytkownika oraz podnosić poziom jakości i bezpieczeństwa usług w oparciu o najlepsze praktyki. Jednocześnie warto upewnić się, czy lokalizacja centrum danych, w ramach którego świadczone są usługi kolokacyjne, hostingowe lub cloud computing, jest właściwa ze względu na polskie i unijne prawo w zakresie ochrony danych osobowych wyjaśnia Stanisław Dałek. Bezpieczeństwo w wymiarze technologicznym i fizycznym Równie ważne jest zapewnienie adekwatnej mocy do potrzeb banku. Dopiero wtedy, jak wskazuje KNF, infrastruktura teleinformatyczna jak i jej poszczególne komponenty, może zapewnić właściwe wsparcie działalności banku oraz bezpieczeństwo przetwarzanych danych. 2 W tym celu warto upewnić się, czy centrum danych ma przynajmniej dwa niezależne tory zasilania miejskiego, dodatkowy, awaryjny agregat prądu, a także dwa niezależne tory zasilania wewnętrznego z podtrzymaniem UPS. Nie mniej istotne są redundantna klimatyzacja i niezawodny dostęp do szerokopasmowego Internetu. Dzięki temu transfer danych może być stabilny i wydajny. Duże moce obliczeniowe zapewniają także serwery z wydajnymi procesorami i pamięciami SSD, a także sieciowe pamięci masowe dodaje Stanisław Dałek. Wreszcie banki powinny upewnić się, czy centrum danych gwarantuje bezpieczeństwo w wymiarze fizycznym. Rekomendacja D wskazuje, że są potrzebne mechanizmy, które zapewnią właściwy poziom kontroli dostępu do danych i informacji oraz dostępu fizycznego do kluczowych elementów infrastruktury teleinformatycznej. 3 To zaś wymaga w trybie 24/7: ochrony, systemu kontroli dostępu, monitoringu CCTV, systemu gaszenia, opieki operatorskiej i serwisowej, a także gwarancji wymiany podzespołów lub uszkodzonego serwera w krótkim czasie. Dopiero tak zaprojektowane centra danych mogą świadczyć usługi zgodnie z Rekomendacją D, a instytucje finansowe skupić się na własnym biznesie, bez konieczności martwienia się o stabilność działania warstwy technicznej podsumowuje Stanisław Dałek. Autor: Rafał Katarzyński Artykuł powstał przy współpracy z: 1 Rekomendacja nr 10 (będąca częścią Rekomendacji D) stanowi, że bank powinien posiadać sformalizowane zasady współpracy z zewnętrznymi dostawcami usług informatycznych, zapewniające bezpieczeństwo danych i poprawność działania środowiska teleinformatycznego, uwzględniające również usługi świadczone przez podmioty należące do grupy kapitałowej banku. 2 W rekomendacji nr 9, jako części Rekomendacji D, czytamy, że bank powinien posiadać sformalizowane zasady dotyczące zarządzania infrastrukturą teleinformatyczną, w tym jej architekturą, poszczególnymi komponentami, wydajnością i pojemnością oraz dokumentacją, zapewniające właściwe wsparcie działalności banku oraz bezpieczeństwo przetwarzanych danych. 3 Rekomendacja nr 11 z kolei, poświęcona m.in. bezpieczeństwu fizycznemu, stwierdza, że bank powinien posiadać sformalizowane zasady oraz mechanizmy techniczne zapewniające właściwy poziom kontroli dostępu logicznego do danych i informacji oraz dostępu fizycznego do kluczowych elementów infrastruktury teleinformatycznej.

16 30 Małe i średnie firmy 31 Łatwiej o bankructwo Do końca 2012 roku z tzw. upadłości konsumenckiej skorzystało... zaledwie 60 osób. Dwa lata później jest ich niewiele więcej, bo sądy odrzuciły większość wniosków o upadłość. Sejm zliberalizował więc prawo, ale zdaniem niektórych przedstawicieli środowiska finansowego teraz z kolei dostęp do instytucji upadłości ma być zbyt łatwy. Barierami dla instytucji upadłości konsumenckiej były przede wszystkim: ograniczenie możliwości ogłoszenia prywatnego bankructwa do dłużników, których niewypłacalność powstała na skutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności, zbyt wysokie koszty postępowania upadłościowego oraz rygorystyczne przepisy przewidujące obligatoryjne umorzenie postępowania w razie wymienionych w ustawie uchybień dłużnika. Celem nowelizacji była redukcja albo całkowite usunięcie wymienionych barier w dostępie do oddłużenia, jednak z uwzględnieniem słusznych interesów wierzycieli. Pomimo złagodzenia przepisów o upadłości konsumenckiej, zachowane zostały podstawowe przepisy polegające na zapobieganiu lekkomyślnemu zadłużaniu się przez dłużników, liczących na łatwe i szybkie uniknięcie odpowiedzialności poprzez bankructwo. Teraz mają wykluczać oddłużenie w przypadku niewypłacalności, do której dłużnik doprowadził umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa. Ma być również wprowadzona zasada, że gdy majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie tych kosztów, to tymczasowo pokrywa je Skarb Państwa. Ukłon w stronę wykluczonych Projekt przewiduje też okoliczność, że w niektórych rzadkich przypadkach całkowicie nierealne będzie oczekiwanie od dłużnika zaspokojenia wierzycieli nawet w najmniejszym stopniu. Chodzi o dłużników całkowicie pozbawionych możliwości zarobkowania. Ich zobowiązania mają być umarzane. Problemem jest także czasem konieczność całkowitej likwidacji majątku upadłego, w tym należącego do niego mieszkania. O ile projekt ustawy (tak jak poprzednio) nie wprowadza zasady bezwzględnej ochrony mieszkania należącego do dłużnika, to jego założeniem jest wprowadzenie rozwiązania pozwalającego dłużnikowi na zachowanie przynajmniej części swojego majątku (w tym lokalu mieszkalnego lub domu) gdy zgadzają się na to wierzyciele. Według przygotowywanych w resorcie sprawiedliwości założeń reformy prawa upadłościowego oddłużenie osób fizycznych będących przedsiębiorcami ma docelowo przebiegać według podobnych zasad, jak postępowanie prowadzone wobec konsumentów. Z upadłości konsumenckiej skorzystają wszystkie osoby fizyczne, wobec których nie prowadzi się postępowania upadłościowego na zasadach ogólnych. Doprecyzowania wymaga jeszcze kwestia, czy mogą ogłosić upadłość konsumencką, jeśli jednocześnie prowadzą inną działalność gospodarczą lub zawodową. Utrzymana została zasada, że postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej, będzie prowadzone według przepisów upadłościowych obejmujących likwidację majątku upadłego. W wyjątkowych przypadkach będą jednak wyłączenia związane z tymczasowym pokrywaniem przez Skarb Państwa kosztów postępowania upadłościowego w sytuacji, gdy nie wystarcza do tego majątek dłużnika albo nie ma on pieniędzy na pokrycie kosztów postępowania. Przeciw oszustom Zasadnicze znaczenie dla redukcji barier w dostępie do instytucji upadłości konsumenckiej ma ograniczenie negatywnych przesłanek ogłoszenia upadłości od okoliczności wskazujących na nierzetelność dłużnika. Na przykład umyślne zaciągnięcie kredytu w sytuacji, gdy zamiarem dłużnika nie było doprowadzenie do niewypłacalności, nie może oznaczać umyślnego doprowadzenia do stanu niewypłacalności czy wyzbycie się przez dłużnika składników swojego majątku w celu utrudnienia dochodzenia należności przez wierzycieli. Pomimo zapisu ustawowego, że dłużnik tylko raz na 10 lat może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, w szczególnych okolicznościach, sąd może ogłosić upadłość mimo że nie upłynął jeszcze ten czas. W nowelizacji utrzymana została zasada, że w postępowaniu upadłościowym likwidacji podlega lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym mieszka dłużnik. Nowe przepisy zwiększyły jednak sumę środków pochodzących z likwidacji majątku, przeznaczoną na pokrycie kosztów najmu lokalu przez upadłego. Ma ona wystarczyć nie na jeden rok, ale na dwa lata takiego najmu. Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd powinien więc uwzględnić pozostawienie dłużnikowi odpowiednich kwot potrzebnych na pokrycie kosztów utrzymania jego i jego rodziny. Wyjątkiem od ustalania planu spłaty wierzycieli będzie natomiast przypadek, w którym osobista sytuacja dłużnika wskazuje na jego niezdolność do dokonania jakichkolwiek spłat. W takich sytuacjach sąd będzie wydawał postanowienie o umorzeniu zobowiązań dłużnika bez ustalania planu spłaty, a kosztami postępowania upadłościowego zostanie obciążony Skarb Państwa. Typowym przykładem takiej sytuacji jest ciężka choroba, bez rokowania na poprawę i tym samym możliwości zarobkowania. Projektodawcy zmian uznali też za bezzasadny obowiązujący obecnie zakaz dokonywania zakupów na raty lub z odroczoną płatnością przez dłużnika, ponieważ w niektórych okolicznościach mogą one poprawić jego zdolność do wykonywania planu spłaty wierzycieli. Konsekwencją umorzenia zobowiązań STRUKTURA ZALEGŁYCH PŁATNOŚCI POLAKÓW WG WOJEWÓDZTW (39,8 MLD ZŁ OGÓŁEM W STYCZNIU 2014) DOLNOŚLĄSKIE KUJAWSKO POMORSKIE LUBELSKIE LUBUSKIE ŁÓDZKIE MAŁOPOLSKIE MAZOWIECKIE OPOLSKIE PODKARPACKIE PODLASKIE POMORSKIE ŚLĄSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE WARMIŃSKO MAZURSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE OPRACOWANE NA PODSTAWIE: RAPORT INFODŁUG POLSKIE REGIONY / STYCZEŃ 2014 R. konsumenta będzie nowy start i możliwość funkcjonowania bez obciążenia związanego z nieuregulowanymi zobowiązaniami. Opłata sądowa pobierana od wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej została zmniejszona z 200 zł do 30 zł. Dłużnik będzie też wykreślany z rejestru dłużników niewypłacalnych wraz z uprawomocnieniem się postanowienia o umorzeniu jego zobowiązań. Krytyczne uwagi finansistów Uchwalone przez Sejm zmiany, którymi zajmie się jeszcze Senat, wzbudziły dyskusję w środowisku bankowym. Zdaniem krytyków nowelizacji ustawy niektóre rozwiązania otwierać mogą dostęp do tej instytucji osobom, które wykazały się nadmierną niefrasobliwością i naruszyły zaufanie w relacjach z kredytodawcą. Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych (KPF) obawia się, że ułatwiony dostęp do instytucji upadłości konsumenckiej może doprowadzić do nadużyć w zaciąganiu zobowiązań przez tych, którzy świadomie żyli na koszt innych, rzetelnych kredytobiorców. KPF proponuje utrzymanie dotychczasowego 5-letniego okresu planu spłaty wierzycieli, zamiast proponowanych 3 lat, możliwych do przedłużenia o kolejne 18 miesięcy tylko w wyjątkowych przypadkach. Podobnie krytycznie ocenia możliwość wypłaty dłużnikowi kwoty o równowartości czynszu najmu mieszkania na dwa lata, zamiast jak w dotychczasowych przepisach tylko na 1 rok, ponieważ spowoduje to znaczne uszczuplenie masy upadłościowej. Kontrowersje budzi też propozycja pozwalająca sądowi na umorzenie zobowiązań dłużnika bez ustalenia planu spłaty. Według KPF sąd powinien orzekać o umorzeniu postępowania upadłościowego, a nie zobowiązań dłużnika. Krytyczne uwagi do nowelizacji ustawy ma także ZBP. Zapowiedź rychłego wprowadzenia zmian w upadłości konsumenckiej spowodowała większe niż do tej pory zainteresowanie banków możliwością prowadzenia negocjacji umów zawartych z kredytobiorcami. Nowe przepisy w większym stopniu dotkną banki komercyjne, niż spółdzielcze, które mają zdrowsze portfele kredytowe. Jest to efekt bliskiej współpracy banków spółdzielczych z klientami i pomagania im w trudnych sytuacjach, zamiast rygorystycznego egzekwowania spłaty zobowiązań. Autor: Janusz Orłowski

17 32 Prawo dla banków 33 Dołowanie spółdzielczości Zabarwione politycznie działania posłów mogą mieć tylko jedno na celu zlikwidowanie spółdzielczości bankowej oraz innych form tego rodzaju własności w Polsce. Są na to dobitne i jednoznaczne dowody. Ten rok miał być wysypem przepisów dotykających sektor bankowości spółdzielczej. Nic jednak na to nie wskazuje. Wystarczy prześledzić prace sejmowej Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw z zakresu Prawa spółdzielczego. Z zażenowaniem czytam stenogramy z jej posiedzeń. Zastanawiam się, jak długo można akceptować wyrzucanie na marne pieniędzy podatnika, w tym i moich, z mojej ciężko zapracowanej emerytury. Obserwując dotychczasowy urobek Komisji nie mogę oprzeć się wrażeniu, że posłowie nie bardzo wiedzą, nad czym pracują, albo wręcz wiedzą aż nazbyt dobrze. Czy projektowane Prawo spółdzielcze niechciane dziecko, spłodzone bez uczucia, przenoszone, obarczone sztucznymi męczarniami będzie aby pełnosprawne? Sejmowa Komisja Nadzwyczajna rodziła się w mękach, by wreszcie powstać w styczniu 2013 roku w składzie 26 posłów, reprezentujących układ sił parlamentarnych. Na jej czele stanął poseł Marek Gos (PSL), choć pierwsze skrzypce (niechlubne!) odgrywa posłanka Lidia Staroń (PO). Od tego czasu w jej składzie zachodziły wielokrotne zmiany, co na mój rozum nie służy dobrze wynikom prac Komisji. Zmiany dotknęły bowiem prawie 20 proc. jej składu (wymieniono pięciu jej członków) i dokonane zostały w czerwcu i lipcu br., czyli po prawie półtorarocznym zasiadaniu posłów w jej szeregach. Politycy kontra spółdzielcy Komisja pracuje na trzech projektach poselskich; na druku 980 autorstwa PSL, druku 1005 oba dotyczą Prawa spółdzielczego i druku 515 dot. ustawy o spółdzielniach. Ze stenogramów wynika, że atmosfera w Komisji jest fatalna, a jej posiedzenia bardzo nieefektywne. Poszczególne zapisy są absolutnie różnie interpretowane przez przedstawicieli każdego z ugrupowań politycznych, ale także i eksperci mają rozbieżne poglądy na szereg kwestii. Owa posłanka Lidia Staroń nieustannie wnosi poprawki, dążąc do wprowadzenia tą drogą zapisów z odrzuconego projektu PO. Dziś żaden poseł opozycji nie akceptuje dotychczasowego urobku Komisji, a samą ustawę traktuje w kategoriach bubla prawnego. Należy się z tym zgodzić w całej rozciągłości. Ja nazywam to wprost ustawa w jej urobkowym kształcie jest polityczną próbą dołowania spółdzielczości. Wprowadzone przez ustawodawcę metody respektowania przepisów w zakresie działalności banków spółdzielczych, z pominięciem zapisów i zasad Prawa spółdzielczego, zagrażają działalności ruchu spółdzielczego w zakresie bankowości. Definicja banku spółdzielczego zawarta w ustawie o funkcjonowaniu banków spółdzielczych oraz w Prawie bankowym przesądza o stosowaniu Prawa spółdzielczego wyłącznie w zakresie nieuregulowanym wspomnianymi ustawami. Prawa i obowiązki członka spółdzielni Przyjęte przez Komisję zapisy dotyczące udziałów członkowskich i funduszu udziałowego pozostają w całkowitej sprzeczności z wymogami pakietu CRR/CRD IV w zakresie funduszy własnych banków spółdzielczych. Pomijam już niezgodność przepisu unijnego z ideą spółdzielczości. Udziały członkowskie mogą być zaliczone do kapitału Tier I tylko wówczas, gdy jego wypłata będzie możliwa w przypadku likwidacji banku, bądź gdy przepisy krajowe przyznawać będą prawo do ograniczenia jego wykupu. Projekt Prawa spółdzielczego nie przewiduje takich rozwiązań. Wprowadza się w nim pojęcie udziałów obowiązkowych i fakultatywnych, z których te pierwsze zwracane są po ustaniu członkostwa, zaś fakultatywne po ich wypowiedzeniu dokonanym na piśmie pod rygorem nieważności na co najmniej 30 dni przed końcem roku obrachunkowego. Chyba, że przepisy odrębne stanowią inaczej. Członek spółdzielni może żądać zwrotu udziałów na podstawie zatwierdzonego sprawozdania finansowego za rok, w którym dokonał wypowiedzenia. Wprowadzone przez ustawodawcę metody respektowania przepisów w zakresie działalności banków spółdzielczych, z pominięciem zapisów i zasad Prawa spółdzielczego, zagrażają działalności ruchu spółdzielczego w ZAKRESIE bankowości. Posiedzenia Komisji jak ślimak Od powołania do dnia 29 maja br. Komisja Nadzwyczajna odbyła 22 posiedzenia, a jej urobek to 75 paragrafów kończących część dotyczącą przepisów regulujących podział spółdzielni. Bez wysiłku można przeliczyć, że średnio na jedno posiedzenie przypadają trzy i pół ciężko wypracowane paragrafy. Niestety obrady ostatniej Komisji zakończyły się przed czasem, bowiem zabrakło kworum. Na 26 posłów przybyło w dniu 29 maja br. sześciu. Komisja informuje, że w najbliższym czasie nie są planowane jej kolejne posiedzenia, chociaż były zapewnienia, że prace nowelizujące ustawę zakończą się przed wakacjami. Przy tym tempie prac i znajomości tematu przez posłów, prace potrwają pewnie jeszcze ze trzy lata. Mówiąc poważnie nie ma co liczyć na uchwalenie ustawy w tym roku, ale może to i lepiej. Jak się nie ma pomysłu na poprawę prawa lepiej nie eksperymentować.

18 34 Prawo dla banków Rada Ekspertów Spółdzielczych 35 Mamy więc do czynienia z absolutnie różnym traktowaniem w tej materii członka banku spółdzielczego i członka innej spółdzielni, choć niejednokrotnie jest nim ta sama osoba. Idąc dalej: projekt Prawa spółdzielczego zakłada prawo członka do wypłaty dywidendy, podobne rozwiązanie istniało także dotychczas. W bankach spółdzielczych prawo to jest coraz częściej ograniczane, a wręcz dyskryminowane przez Komisję Nadzoru Finansowego poprzez stawiane wymogi, jakie dodatkowo bank ma spełnić. Przepisy mówią wyraźnie o zakazie wypłaty dywidendy jako jednym z nakazów nadzorczych w sytuacji zagrożenia płynności. Nie mówią jednak o ograniczaniu wypłat dywidendy w sytuacjach absolutnie dowolnie ocenianych przez Komisję Nadzoru Finansowego. Definicja spółdzielni zawarta w obowiązującym Prawie spółdzielczym zakłada, że Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Definicja ta pozostaje w zgodzie z zasadami spółdzielczymi i wskazuje na dbanie o interes członków przy prowadzeniu wspólnej działalności gospodarczej. W urobku Komisji, działającej w wolnej Polsce, z definicji spółdzielni całkowicie wyrzucono ten zapis. Nowa, wypracowana z trudem przez Komisję brzmi bowiem tak: Spółdzielnia jest samorządnym i niezależnym zrzeszeniem o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, do którego przynależność jest dobrowolna, a członkostwo dostępne dla wszystkich na zasadach określonych w ustawie i statucie. Wprawdzie dalej jest mowa, iż celem spółdzielni jest wspieranie interesów gospodarczych i majątkowych członków przez prowadzenie działalności gospodarczej przy osobistym lub majątkowym współdziałaniu członków. Interes członków stawia się jednak w drugiej kolejności. Sytuacja członków banku spółdzielczego jest w tym przedmiocie całkowicie niekorzystna, ponieważ Prawo bankowe zabrania kategorycznie stosowania korzystniejszych warunków dla członków banku. Stąd każdy członek traktowany jest na równi z obcym klientem i nie ma praktycznie żadnych korzyści z przynależności do spółdzielni. W tej sytuacji warto zadać pytanie czy banki spółdzielcze są jeszcze w istocie spółdzielniami? Może warto i dodatkowo zapytać czy chcą nimi być? Reprezentanci w pracach Komisji Oddelegowanym do pracy w Komisji jest radca prawny BPS SA, który jednocześnie reprezentuje KZBS. Z uwagą Czy rewizja ustawy Prawo spółdzielcze jest zgodna z Międzynarodowymi Zasadami Spółdzielczymi? Na próżno szukać w dotychczasowym urobku Komisji ducha tych zasad. Projektowane zapisy ustawy pozostają wręcz w sprzeczności z nimi. Bezzasadne wydaje się absolutne ignorowanie Międzynarodowych Zasad Spółdzielczych, a w szczególności dotyczących demokratycznej kontroli członkowskiej, autonomii i niezależności, wzmacniania ruchu spółdzielczego, czy troski o lokalną społeczność. Jeśli członkowie Komisji słyszeli o tych zasadach, to nie muszą się do nich odnosić, przecież nie są one źródłem prawa w rozumieniu naszej Konstytucji. śledzę jego aktywność i mam poważne wątpliwości, nasuwające się z zapisów stenogramów, czy głos bankowości spółdzielczej jest wystarczająco donośny? Nie podważam w żaden sposób kompetencji tego pana, ale przykład walczących jak lwy, o niemal każdy, korzystny dla spółdzielców zapis nowego prawa panów Alfreda Domagalskiego i Jerzego Jankowskiego, znanych autorytetów w dziedzinie spółdzielczości, jest wręcz budujący. Ich uwagi podczas obrad Komisji konsekwentnie i autorytarnie gromi wspomniana posłanka Lidia Staroń. Trudno pojąć, na czym Pani Poseł opiera wyższość swojej wiedzy, nad wiedzą wieloletnich działaczy spółdzielczych, ich doświadczeniem zawodowym i organizacyjnym? Żonglowanie słowem spółdzielnia Spółdzielczość w żadnym czasie nie była kochana przez władze. W okresie słusznie minionym uznawano ją za relikt zgniłego kapitalizmu. Teraz w Polsce kapitalistycznej uważa się ją za wytwór komuny, za formę niepoprawną politycznie i uwierającą część elit politycznych. Szczególnie w ostatnim czasie dość powszechne staje się porównywanie grup podejrzewanych o działania przestępcze do spółdzielni i to zarówno przez polityków, jak i niektórych dziennikarzy. Czy rzeczywiście spółdzielczość w Polsce zasłużyła sobie na nadużywanie w negatywnym znaczeniu słowa spółdzielnia? Godzi to w dobre imię spółdzielczości i spółdzielców. Prowadzi do fałszywych skojarzeń i utraty zaufania do tej formy organizowania się. Należałoby skutecznie przeciwdziałać takim praktykom, tylko jak? skoro wybrańcy narodu posłowie dolewają tu przysłowiowej oliwy do ognia. Bo czymże jest obrany przez nich kierunek zmian w prawodawstwie, jak nie próbą wyeliminowania z obiegu prawnego, szczycącego się ponad 150-letnią tradycją, ruchu spółdzielczego. Autorka: Czesława Kosturek Rada Ekspertów Spółdzielczych o kompetencjach, roli i działaniach Komisji Nadzoru Finansowego W kolejnym, wakacyjnym spotkaniu RES udział wzięli: Robert Azembski, redaktor prowadzący magazynu BS.NET, mec. Jerzy Bańka, wiceprezes ZBP, Alfred Domagalski, prezes KRS, Katarzyna Kasztelan-Przybylska, dyrektor Departamentu Sprzedaży Bancassurance Banki Spółdzielcze w UNIQA, Michał Krakowiak, dyrektor w KZBS, Anna Lewkowska, redaktor naczelna portalu BS.Net. pl, Paweł Pelc, radca prawny SKOK, wiceprezes Agencji Ratingu Społecznego, Bernadeta Zych, wicedyrektor Departamentu Bankowości Spółdzielczej Banku BPS S.A. Anna Lewkowska Zebrałam najważniejsze głosy banków spółdzielczych odnoszące się do Komisji Nadzoru Finansowego. Nazwijmy to żartobliwie gorzkimi żalami. Po pierwsze zdaniem prezesów BS KNF ma tendencję do operacyjnego zarządzania bankami i wyręczania w tym organów zarządczych i właścicielskich. Przywoływany jest tu m.in. przykład zakazu wypłaty dywidendy, co leży w kompetencjach zarządów, rad i zebrań przedstawicieli banków. Po drugie, nadzór ma skłonność do lansowania modelu zarządzania podobnego do stosowanego w bankach komercyjnych, a nie opartego na tradycyjnych wartościach bankowych i spółdzielczych, chociaż kryzys wykazał, że próbę czasu przetrwała tradycyjna bankowość, a nie ta nowoczesna, oparta na bardzo ryzykownych instrumentach. Kolejny zarzut dotyczy wywierania przez KNF silnej presji w kwestii modelu organizacyjnego sektora wbrew ustawodawstwu unijnemu i bez gotowej ustawy w ramach procesu wdrażania dyrektywy CRD IV/ CRR oraz proponowanych modeli IPS bądź zrzeszenia zintegrowanego. IPS jest bardzo lansowany a banki, zarówno grupy BPS, jak i SGB, zadają sobie pytania: po co było rezygnować kiedyś z BGŻ jako czapy, skoro faktycznie zmierza się teraz do czegoś bardzo podobnego; ponadto dlaczego banki silne mają odpowiadać za banki zdecydowanie słabsze i gorzej zarządzane, o których na dodatek mają mało wiedzy co zakłada model IPS. W modelu zintegrowanym ta odpowiedzialność jest ograniczona. Ponadto banki nie rozumieją, dlaczego mechanizm gwarantowania BFG, na który płacą składki, ma być dublowany przez system IPS, tak silnie promowany przez KNF. Robert Azembski Wydaje się, że wspólnym mianownikiem tych wszystkich spraw jest charakter władztwa, które KNF sprawuje nad sektorem banków spółdzielczych. Kompetencji Komisji oraz sposobu korzystania z tych kompetencji, który niektórych uczestników rynku mocno irytuje. Bez wątpienia wszyscy odczuwają ogromną władzę, jaką KNF sprawuje nad ich instytucjami. Wynika ona nie tylko z wydawanych rekomendacji czy zaleceń, ale także z codziennego nadzoru. Pytanie brzmi, czy oby na pewno i zawsze ta władza jest sprawowana w sposób odpowiedzialny? I drugie: na ile akty i działania polskiego nadzoru są osadzone w obowiązującym prawie i jaką mają realną moc sprawczą? Paweł Pelc Temat nie jest nowy, chociaż rzeczywiście co chwila odżywa. KNF jako już samodzielnie działająca instytucja odziedziczyła pewne praktyki po nadzorze bankowym, gdy był ulokowany ANNA LEWKOWSKA początkowo w NBP, a następnie powiązany z nim organizacyjnie po powstaniu Komisji Nadzoru Bankowego. Dla odmiany Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, nadzorująca rynek kapitałowy przed powstaniem KNF, mogła wydawać tylko rekomendacje dotyczące dobrych praktyk rynkowych i takie podejście było słusznym, miękkim podejściem. Z kolei pomimo deklaracji KNF co do charakteru rekomendacji i zaleceń do banków praktyka zdecydowanie odbiega od tych deklaracji, bo nie można tych regulacji nazwać miękkim prawem. Problem jednak dotyczy nie tylko rekomendacji, ale bardziej nawet innego instrumentu w postaci różnego rodzaju zaleceń i rekomendacji, wydawanych bez konkretnej podstawy prawnej. Są to często bardzo rozbudowane i skom-

19 36 Rada Ekspertów Spółdzielczych 37 plikowane normy, a KNF oczekuje od banków i innych podmiotów nadzorowanych ich bezpośredniego wdrożenia. Przykładem jest ostatnia uchwała KNF w sprawie zasad ładu korporacyjnego dla podmiotów nadzorowanych, która ma wejść w życie od 1 stycznia 2015 r. i być przedmiotem oceny nadzorczej. Akty wydawane przez KNF wpływają na sytuację prawną podmiotów nadzorowanych, kształtując ich prawa i obowiązki, w oparciu o nie wydawane są decyzje administracyjne. Jest to więc w praktyce twarde prawo. Robert Azembski Na pewno jest to twarde prawo? KNF twierdzi inaczej i konsekwentnie, że jego akty mają charakter miękkiego prawa. W tym duchu było też wydane orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 1998 r., które w jednym z przepisów mówi, że katalog aktów prawnych o charakterze wewnętrznym nie jest zamknięty tylko do rozporządzeń Rady Ministrów, odpowiednich ministerstw itd. Że może obejmować także inne instytucje o charakterze publicznym, czyli np. KNF. Paweł Pelc Tak, jest to twarde prawo, a skoro tak, to jest moim zdaniem sprzeczne z Konstytucją z 1997 r., bo Konstytucja nie uprawnia KNF do wydawania żadnych norm prawnych, a rekomendacje KNF nie mają charakteru przewidzianych w niej aktów wykonawczych, takich jak rozporządzenia. Jerzy Bańka Chciałbym przypomnieć, że banki podlegają nadzorowi instytucji państwowej, jaką jest KNF i są to szczególne uprawnienia wynikające z prowadzonej przez przedsiębiorców działalności na podstawie wydanego zezwolenia. Są to uprawnienia nadzorcze sprawowane w imieniu państwa na rzecz deponentów bankowych i bezpieczeństwa ulokowanych w bankach środków. Same rekomendacje będące jednak miękkim prawem znajdują swoje oparcie w Prawie bankowym. Problem jest nie z rekomendacjami, ale z innymi aktami ROBERT AZEMBSKI KATARZYNA KASZTELAN-PRZYBYLSKA MICHAŁ KRAKOWIAK Pamiętajmy przy tym jednak, że KNF musi działać jako ten dobry policjant. Nie może to być wyłącznie tryb działań administracyjnych, bo to zmniejszyłoby efektywność pracy nadzoru. prawnymi nigdzie nie opisanymi, np. zaleceniami czy innymi bezpośrednimi działaniami KNF, czego przykładem jest przywołana tu polityka dywidendowa stosowana wobec banków. ZBP wielokrotnie to sygnalizował, że tego rodzaju działania KNF powinny mieć trwałe osadzenie w prawie i wynikać wprost z ustawy. Z drugiej strony dzięki takiej polityce działania KNF są transparentne, a podmioty nadzorowane wiedzą, czego od nich nadzór oczekuje. Odnosząc się do wstępu red. Lewkowskiej chcę podkreślić, że banki mają swoje izby gospodarcze KZBS i ZBP, aby je reprezentowały i komunikowały się z nadzorcą. Zachęcam też same banki do wykazania się większą odwagą przy komunikowaniu się z nadzorcą, formułowania i wyrażania swoich opinii, także na piśmie, czasem nawet bardzo kontrowersyjnych. Powinny także przypominać nadzorcy o konieczności stosowania zasady proporcjonalności, z którą KNF ma nadal pewien problem ze stosowaniem w praktyce. Tu jest także rola izb gospodarczych, by o tym przypominać. Paweł Pelc Problem jest także w tym, że KNF nazywa rekomendacjami nie tylko te oznaczone literkami, wydawane na podstawie konkretnych norm Prawa bankowego, ale także inne dokumenty, których wykonania bezwzględnie oczekuje, a do wydania których nie ma żadnego upoważnienia. Robert Azembski Czy można zatem się od nich ewentualnie odwoływać? Bo WSA i NSA rozpatrują tylko indywidualne sprawy i na dodatek tylko to, czy zastosowana procedura przez organ była prawidłowa. Nie odnosi się natomiast do samego meritum sporu. Wydaje mi się, że taka procedura odwoławcza od decyzji KNF dla banku czy innej instytucji finansowej w ogóle nie istnieje? Paweł Pelc Upomnienia i zalecenia wydawane przez KNF nie są nakładane w trybie administracyjnym i nie można się od nich odwołać, bo KNF nie stosuje do nich przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego i nie nadaje im formy decyzji administracyjnej. Niewykonanie ich, niedokonanie przez podmiot nadzorowany swoistej autonaprawy może i skutkuje sankcjami administracyjnymi. Instytucje nadzorowane powinny mieć prawo do odwołania się od rozstrzygnięć nadzorczych KNF w trybie administracyjnym, co wymaga, by KNF nadawała im formę decyzji administracyjnej. Michał Krakowiak W kontekście powyższego może warto przypomnieć sobie, jak kształtowały się zręby nadzoru na samym początku procesu transformacji. Kształtował się on przed ponad 20 laty w łonie NBP jako jeden z departamentów, a potem jako Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego. Szefem nadzoru był wówczas prezes NBP. Wzorce nadzorcze były czerpane w dużej mierze z najlepszych doświadczeń czołowych europejskich i światowych nadzorów ulokowanych w bankach centralnych. Pierwotnie komunikaty i zalecenia nadzoru były bardziej zwięzłe i w istocie miały formę swoistych nieformalnych oczekiwań pod adresem banków, a banki w ten głos nadzoru się wsłuchiwały. Paweł Pelc W kwestii uprawnień regulacyjnych KNF wypowiedziało się też Ministerstwo Finansów, które w toku prac nad założeniami do nowej ustawy o działalności ubezpieczeniowej wyraźnie wskazało, że rekomendacje i zalecenia bądź wytyczne KNF nie mogą mieć charakteru prawodawczego i mogą stanowić wyłącznie interpretację obowiązujących przepisów. Niestety praktyka KNF nie jest zgodna z tym stanowiskiem ówczesnego wiceministra Kowalczyka, który wkrótce po jego wysłaniu przeszedł z Ministerstwa Finansów do Ministerstwa Skarbu Państwa. Jerzy Bańka Pamiętajmy przy tym jednak, że KNF musi działać jako ten dobry policjant. Nie może to być wyłącznie tryb działań administracyjnych, bo to zmniejszyłoby efektywność pracy nadzoru. W mojej ocenie działająca w obecnym kształcie KNF stworzyła relatywnie dobre kanały komunikowania się i konsultowania aktów prawnych w postaci uchwał Komisji a także rekomendacji. ZBP uczestniczyło w wielu konstruktywnych spotkaniach nt. projektowanych rekomendacji. Tu widać dużą zmianę w podejściu KNF do procesu konsultowania projektowanych regulacji z przedstawicielami rynku w stosunku do tego, co było jeszcze cztery lata temu, gdy takich konsultacji praktycznie nie było. Obecnie jest wyraźnie lepiej. Konieczne jest także oddzielenie kompetencji regulatora od kompetencji nadzorcy. Michał Krakowiak Zgadzam się z głosami przedmówców (dot. J. Bańki i P. Pelca), powstaje jednak pytanie, w jaki sposób nadzór ma się komunikować z rynkiem? Zdarza się, że Rekomendacje i zalecenia KNF bywają nazbyt szczegółowe i za daleko idące, przywodzące na myśl ręczne sterowanie a w innych przypadkach odwrotnie, operują ogółami rodzącymi niepewność, szczególnie w środowisku banków spółdzielczych. W tym kontekście powinno się rozpatrywać dostępne inicjatywy legislacyjne, które mogłyby sytuację poprawić. KZBS dzięki współpracy z EACB ma możliwość czasami stykać się z zagranicznymi przykładami współpracy środowisk bankowych z nadzorem i regulatorami tam odbywa się ciągła komunikacja, nieustanny dialog z tymi wszystkimi, którzy maja wpływ na kształt tworzonego prawa w celu pełniejszego wzajemnego zrozumienia. Otwarty dialog na różnych szczeblach procesu legislacyjnego i zaangażowanie są przesłankami dobrego prawa. Robert Azembski A jak ta jakość komunikacji i dialog wyglądają z perspektywy widzenia rynku ubezpieczeniowego? Katarzyna Kasztelan-Przybylska Chcę odnieść się do tematu praktycznych aspektów wpływu rekomendacji KNF na działalność operacyjną instytucji finansowych. Na rynku, na którym działam bancassurance platformą komunikacji z nadzorem jest Polska Izba Ubezpieczeń (PIU) i zespoły robocze dedykowane konkretnym obszarom. Pracowałam w zespole bancassurance m.in. w zakresie wdrażania wszystkich rekomendacji na rynku bancassurance. W tej współpracy z KNF nie wszystko było idealnie, natomiast byłoby nieprawdą gdybyśmy stwierdzili, że tej komunikacji nie ma. Na przykład treść Rekomendacji U pierwotnie była znacznie bardziej rygorystyczna niż ta, która została uchwalona w efekcie spotkań środowiska z nadzorem. Istotne dla konsumenta i ważne z punktu widzenia rynku kwestie zostały w ostatecznej wersji Rekomendacji zabezpieczone. Rekomendacje nadzoru mimo, być może, miękkiego charakteru mają bezpośredni wpływ na ocenę nadzorczą poprzez BION, co oznacza, że w sensie skutków nadzór pełni rolę bezpośrednio wdrażającego prawo w bankach. Komunikację banków z nadzorem przy kształtowaniu rekomendacji utrudnia ilość zagadnień prawnych w nich ujętych, w których powinny wypowiadać się banki i fakt, że nie wszystkie banki mają dostęp do prawników wyspecjalizowanych w poruszanych przez nadzór kwestiach, w regulacjach europejskich i w efekcie może tak być, że bank mając możliwość dyskutowania, czasem jest za słabo przygotowany, aby konsultować merytorycznie czy prowadzić dyskusję z nadzorem.

20 38 Rada Ekspertów Spółdzielczych 39 Biblioteczka Różowe tabletki na uspokojenie, Krystyna Janda Książka Moje fado, Marek Dyjak Muzyka Ida, Paweł Pawlikowski Film JERZY BAŃKA ALFRED DOMAGALSKI PAWEŁ PELC Alfred Domagalski Rzeczywiście, w pracy naszego nadzorcy następują korzystne zmiany. Brakuje jednak w mojej ocenie codziennego, partnerskiego dialogu w odniesieniu do spółdzielczego sektora finansowego. Dotyczy to chociażby Krajowej Rady Spółdzielczej, będącej przecież ustawowym reprezentantem całego ruchu spółdzielczego, nie wyłączając bankowości spółdzielczej. Tymczasem z racji, że KRS nie jest podmiotem nadzorowanym, może prezentować bez skrępowania bardziej wyważone i obiektywne stanowisko. Ciągłe zaostrzanie kryteriów oceny i wymogów wobec spółdzielni bankowych na nowo prowokuje pytanie, czy regulacje KNF mają w jednakowym stopniu dotyczyć wielkich instytucji finansowych, których podstawę stanowi kapitał finansowy i zasady jego funkcjonowania oraz organizacji członkowskich realizujących odmienne cele i funkcjonujących w oparciu o odmienne zasady. Chodzi także o poszanowanie przywoływanej wielokrotnie zasady proporcjonalności. A tak nie jest, bo dziś pomiędzy sektorem komercyjnym a spółdzielczym został postawiony znak równości (i nie dotyczy to tylko spółdzielczości finansowej), co gwałci ideowe podstawy funkcjonowaniu ruchu spółdzielczego, podnosi koszty funkcjonowania banków spółdzielczych oraz wymusza nie zawsze potrzebną i korzystną konsolidację. Zabija także aktywność współwłaścicieli, niszcząc tak potrzebną dziś więź społeczną i z trudem budowane wspólnoty ludzkie. Na rzecz szerokich kompetencji KNF została także zmarginalizowana rola wewnętrznej kontroli w bankach (związki rewizyjne). Tym samym łamie się jedną z podstawowych zasad spółdzielczych, jaką jest demokratyczna kontrola członkowska. Trzeba więc, przede wszystkim zmienić rozumienie systemu spółdzielczego i podejście legislatorów, aby nie traktowali systemu spółdzielczego tak samo jak komercyjnego. Inaczej będziemy mieli do czynienia z rugowaniem spółdzielni z systemu społeczno- -gospodarczego kraju. Anna Lewkowska Banki podnoszą jednak kwestię, że normy prawne wdrażane są o wiele gorliwiej, niżby to wynikało z samego ustawodawstwa unijnego, które pozostawia poszczególnym krajom wiele swobody w interpretowaniu aktów UE. Bernadeta Zych Trzeba pamiętać, że banki spółdzielcze są specyficznymi spółdzielniami. W większości działają ponadlokalnie. Jednocześnie przyjmują depozyty od swoich klientów. Rolą nadzoru jest dbanie o bezpieczeństwo tych depozytów, zatem jest to w interesie ich klientów. Co do zasady proporcjonalności, to jest ona przywoływana w wielu regulacjach. Unijne akty prawne wskazują na obowiązek respektowania tej zasady. Jednak banki spółdzielcze mają trudność w jej stosowaniu, z uwagi na konieczność indywidualnego uzasadnienia przyjmowania ograniczonych rozwiązań. Dlatego wydaje się zasadne wdrożenie zasady proporcjonalności, już na etapie tworzenia przepisów, tzn. poprzez wydawanie odrębnych regulacji dla podmiotów o mniejszej skali prowadzonej działalności. Czasem zdarzają się nieporozumienia dotyczące solidarnej odpowiedzialności (całym majątkiem) w ramach systemu ochrony instytucjonalnej. Powielanie, tych nie do końca prawdziwych poglądów, wynika w mojej ocenie, przede wszystkim z niedostatecznej znajomości przepisów źródłowych. Katarzyna Kasztelan Przybylska Potrafimy zdefiniować co nie działa, ale trudniej wypracować propozycję jak by to miało działać? Dlatego warto jak najwięcej rozmawiać, nie tylko na tym forum, ale także i na innych. Aktywnie współpracuję z bankami spółdzielczymi od lat, i w mojej opinii ważne i potrzebne jest zorganizowanie regularnej, profesjonalnej i nastawionej na rozwój sektora komunikacji nadzoru z podmiotami nadzorowanymi. Nie lękajmy się rozmawiać. Anna Lewkowska Sądzę, że mogę przekazać bankom po tej dyskusji informację, że problem jest znany i widoczny. Nie jest tak, że cały sektor banków spółdzielczych jest niezadowolony z Komisji Nadzoru Finansowego. Banki doceniają znaczenie i rolę KNF, natomiast gdzieś na dnie jest ukryta pretensja z jednej strony wynikająca z braku właściwej komunikacji i wiedzy BS-ów, a z drugiej z braku szczególnego i ostrożnego traktowania tego w sumie niewielkiego sektora, który pełni jednak tak ważną rolę nie tylko w systemie finansowym kraju, ale także w gospodarce. Krystyna Janda aktorka, reżyser teatralny, niekwestionowana gwiazda. Jej kreacje aktorskie budzą wiele emocji, jej interpretacje utworów Agnieszki Osieckiej chwytają za serce. Ale Krystyna Janda to przede wszystkim osoba pełna empatii, zdrowego rozsądku, ciepła i ludzkiego dobra. Zbiór felietonów Różowe tabletki na uspokojenie to wyjątkowa okazja, żeby samemu się o tym przekonać. Janda wnikliwie obserwuje codzienność i opisuje ją z wielkim dystansem, poczuciem humoru i szacunkiem dla drugiego człowieka. Dobra propozycja na poprawę humoru. Polecamy. Any.Do Aplikacja Menedżer zadań, czyli coś dla tych, którzy cenią sobie dokładne planowanie. Any.DO w intuicyjny sposób pomaga zarządzać codziennymi obowiązkami. Dzięki prostocie aplikacji użytkownik ma dostęp do list i notatek, już po uruchomieniu programu. Szereg funkcjonalności w Any.DO pozwala na dodawanie nowych zadań do listy, kategoryzowanie ich (prywatne i służbowe), wykreślanie tych, które zostały już wykonane oraz na podsumowanie dnia (poprzez przekierowanie do menedżera o ustalonej porze). Funkcjonalna i prosta aplikacja, warta sprawdzenia. Marek Dyjak to intrygująca postać na polskiej scenie muzycznej. Jego charakterystyczny, ochrypnięty głos, trudne, ale ważne teksty i niesamowite interpretacje poruszają do głębi. Dyjak nie wygładza rzeczywistości jest szczery do bólu, dosłowny. Niektórzy mówią o nim polski Tom Waits, ale tak naprawdę Dyjak jest jedyny w swoim rodzaju. Moje fado to album, który przysporzy słuchaczom wielu wzruszeń. Na uwagę i dodatkowe docenienie zasługują muzycy towarzyszący artyście niesamowici instrumentaliści, którzy tworzą piękny klimat. Zdecydowanie warto. 100/XX. Antologia polskiego reportażu XX wieku. Tom 1-2 Książka Pięknie wydana, starannie dopracowana antologia polskiego reportażu to zbiór najlepszych tekstów z tego gatunku. Mariusz Szczygieł wykonał kawał pracy, żeby przybliżyć czytelnikom teksty zarówno znanych autorów (mamy tu i Reymonta, i Nałkowską, i Wańkowicza lista jest bardzo długa), jak i tych, którzy niesłusznie zostali zapomniani. Antologia to swoista historia polskiego społeczeństwa, to podróż po różnorodnych tematach, które wiele mówią o czasach, w których były pisane, to wreszcie językowy majstersztyk (ewolucja języka na przestrzeni wieku niesamowita). Z całą stanowczością warto. Ida to polski kandydat to Oscara. Lata 60. ubiegłego wieku. Nowicjuszka Anna, wychowana przez zakonnice, tuż przed złożeniem ostatecznych ślubów dowiaduje się, że ma rodzinę ciotkę. Za namową siostry przełożonej, wybiera się w podróż, żeby poznać ostatnią żyjącą krewną, a jednocześnie (jak się okazuje), poznać historię swojej rodziny. Na uwagę widza i wielkie oklaski zasługują kreacje aktorskie Agaty Trzebuchowskiej w roli Anny/Idy oraz Agaty Kuleszy, która jako ciotka Wanda, w mistrzowski wręcz sposób pokazała mroczność i złożoność swojej postaci. Piękne zdjęcia, niesamowity klimat. Polecamy. Muzyka 65 lat polskiej piosenki Muzyka Cóż za niezwykła kompilacja. Na jej czterech płytach znajdują się największe polskie przeboje, które bawiły i wzruszały słuchaczy w ciągu ostatnich 65 lat. W tym czasie wiele się zmieniło w Polsce i w Polakach, również muzycznie, dlatego zróżnicowanie tego zestawienia przyprawia o pozytywny zawrót głowy. Wśród utworów klasyka Pamiętasz była jesień Sławy Przybylskiej, niezapomniany Grande Valse Brillante Ewy Demarczyk, ale też współczesny Spadochron Meli Koteluk, czy Chomiczówka Sydneya Polaka. Wspaniały misz-masz gatunków. Przywołuje niejedno wspomnienie.