Kompetencje konsumentów w zakresie zaciągania zobowiązań konsumenckich. Autorzy Michalec Alicja Pawelec Marta Wroniewicz Klaudia Maślanka Mikołaj

Transkrypt

1 Kompetencje konsumentów w zakresie zaciągania zobowiązań konsumenckich Autorzy Michalec Alicja Pawelec Marta Wroniewicz Klaudia Maślanka Mikołaj

2 Plan prezentacji Aktualne prawa konsumentów w zakresie zaciągania zobowiązań Konsument w banku: zaciąganie kredytów, branie pożyczek dobre praktyki konsumenckie karty kredytowe wady i pułapki dla konsumentów co jeśli stracimy kartę bankową? Konsument kupuje ubezpieczenie Wykorzystanie danych osobowych na co uważać? 2

3 Aktualne prawa konsumentów w zakresie zaciągania zobowiązań Prawo do ochrony zdrowia bezpieczeństwa Odpowiedzialność za produkt Bezpieczeństwo produktu Prawo do informacji Prawo do ochrony interesu ekonomicznego Prawo do reprezentacji swoich interesów 3

4 Prawo do ochrony zdrowia bezpieczeństwa Prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów jest jednym z podstawowych praw konsumentów w Polsce. Art. 76 Konstytucji RP stanowi, iż władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa. 4

5 Odpowiedzialność za produkt Z punktu widzenia ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów najistotniejsze znaczenia mają przepisy o tzw. odpowiedzialności za produkt o cechach niebezpiecznych. W obowiązującym prawie polskim są możliwe dwie drogi dochodzenia roszczeń odszkodowawczych z tytułu szkody spowodowanej przez "produkt niebezpieczny". Pierwsza droga polega na wykorzystaniu ogólnego cywilnego roszczenia odszkodowawczego (art. 415 KC). Druga to skorzystanie ze specjalnie wprowadzonych dla celów ochrony konsumentów do Kodeksu Cywilnego przepisów o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną produktem niebezpiecznym (art. 415 KC). 5

6 Bezpieczeństwo produktu "Bezpieczeństwo produktu" jest konsekwencją wielu działań o organizacyjnym i prawnym charakterze, które to działania decydują o tym, jakie i o jakim poziomie bezpieczeństwa produkty w ogóle znajdują się na rynku. Jest to więc przede wszystkim działanie prewencyjne i kontrolujące. W systemie prawa europejskiego zapewnienie bezpieczeństwa produktów co do zasady należy do państw członkowskich. 6

7 Prawo do informacji Ochrona konsumenta przed informacją naruszającą jego prywatność Ochrona konsumenta przed uciążliwą reklamą Zakaz informacji wprowadzającej w błąd Informacje, do których konsument ma prawo Informacje na temat żywności Produkty GMO Leki i wyroby farmaceutyczne Kosmetyki Substancje i preparaty chemiczne Informacje o towarze i ostrzeżenia 7

8 Prawo do ochrony interesu ekonomicznego Tutaj w prawie wspólnotowym wskazuje się raczej na ochronę "ekonomicznego interesu konsumenta". W praktyce w tym zakresie wyróżnia się trzy grupy regulacji (przepisów), dotyczące zagadnień: ochrony przy zawieraniu umowy; ochrony przed krzywdzącą treścią umowy; ochrony przed niewłaściwą jakością świadczenia (rękojmia, gwarancja). 8

9 Prawo do reprezentacji swoich interesów Ostatnim z praw podstawowych jest prawo do reprezentacji interesów konsumentów. Sprowadza się ono w Polsce w praktyce do szczególnej roli organizacji konsumenckich oraz do reprezentacji interesów konsumentów także przez specjalne organy, tj. Powiatowego (Miejskiego) Rzecznika Konsumentów i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. 9

10 Kredyty, pożyczki dobre praktyki konsumenckie Umowę z bankiem sporządza się zawsze na piśmie. Umowa jest zazwyczaj bardzo długim tekstem, do którego dołączone są liczne załączniki, regulaminy, aneksy, tabele opłat i prowizji, w których opisane są dziesiątki różnych zagadnień. Podstawowa zasada dokładnie i ze zrozumieniem czytaj wszystko, zanim coś podpiszesz! Zwłaszcza to, co napisane jest najdrobniejszym drukiem lub znajduje się w najmniej widocznym miejscu. Pamiętaj, że każdy złożony przez Ciebie podpis niesie za sobą poważne skutki finansowe. 10

11 Co należy sprawdzić zaciągając kredyt konsumencki? Kim jest pożyczkodawca (sprawdź pełne dane kontaktowe i rejestrowe przedsiębiorcy łącznie z numerem KRS). Rzeczywistą roczną stopę oprocentowania (RRSO, APR - ang. Annual Percentage Rate). Podczas kontaktu z firmą sprawdź, czy "informacje przed zawarciem umowy" są przekazywane w standardowym formacie. Czy istnieje możliwość negocjacji poszczególnych warunków umowy. Odwołania w umowie do regulacji czy tabeli opłat i prowizji oznaczają, że te warunki mogą się zmienić w okresie spłaty kredytu. 11

12 Kredyty, pożyczki dobre praktyki konsumenckie Należy być szczególnie podejrzliwym wobec zbyt atrakcyjnych ofert. Wygoogluj przedsiębiorcę, poczytaj o nim na forach internetowych - często fikcyjne firmy proponują korzystne kredyty tylko po to, by uzyskać nasze dane osobowe i numer konta bankowego. Bank/pożyczkodawca internetowy nie może od nas żądać wpłacenia określonej kwoty - uzależniając od tego decyzję o udzieleniu nam kredytu np. jako opłatę za przygotowanie umowy. Warto znaleźć w regulaminie informacje, czy taka opłata podlega zwrotowi, a jeśli tak to na jakich zasadach. 12

13 Kredyty, pożyczki dobre praktyki konsumenckie Przekazywanie danych może być ryzykowne, jeżeli nie zabezpieczymy naszego komputera oprogramowaniem antywirusowym. Klient ma prawo otrzymać bezpłatny projektu umowy. Umowa powinna być sporządzona na papierze lub na innym trwałym nośniku. Od umowy można odstąpić bez podania przyczyny w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia. Konsument powinien otrzymać od przedsiębiorcy wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Upewnij się, czy jesteś w stanie w określonym czasie oddać pieniądze. Warto dowiedzieć się przed podpisaniem umowy, jakie kary finansowe wiążą się w przypadku niedotrzymania terminu zwrotu pożyczki. 13

14 Kredyty, pożyczki dobre praktyki konsumenckie W przypadku skarg związanych z usługami finansowymi świadczonymi przez przedsiębiorców z innych państw członkowskich, można zgłosić się do sieci FIN-NET, która zajmuje się rozwiązywaniem sporów w sposób polubowny (należą do niej np. Bankowy Arbitraż Konsumencki przy ZBP, Sąd Polubowny przy KNF), bezpłatnych informacji i porad udziela Europejskie Centrum Konsumenckie. W innych przypadkach warto zwrócić się do miejskiego lub powiatowego rzecznika konsumentów, czy skorzystać z infolinii konsumenckiej

15 Umowa o kredyt konsumencki powinna określać strony umowy rodzaj kredytu czas obowiązywania umowy całkowitą kwotę kredytu terminy i sposób wypłaty kredytu stopę oprocentowania kredytu oraz warunki jej zmiany RRSO oraz całkowitą kwotę do zapłaty zasady i terminy spłaty zestawienie zawierające terminy i zasady płatności odsetek oraz wszelkich innych kosztów 15

16 Umowa o kredyt konsumencki powinna określać informację o innych kosztach, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności opłatach, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych oraz warunki na jakich koszty te mogą ulec zmianie roczną stopę oprocentowania zadłużenia przeterminowanego skutki braku płatności sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu informację o możliwości korzystania z pozasądowego rozstrzygania sporów termin, sposób i skutki odstąpienia konsumenta od umowy prawo konsumenta do spłaty kredytu przed terminem informację o prawie kredytodawcy do zastrzeżenia w umowie prowizji za dokonanie spłaty kredytu przed terminem warunki wypowiedzenia umowy 16

17 Karta kredytowa Karta kredytowa to karta płatnicza, której wydanie jest związane z przyznaniem limitu kredytowego przez bank. Operacje wykonane przez posiadacza karty rozliczane są w ciężar limitu. Zwykle do wydania karty nie jest potrzebne posiadanie konta w banku wydającym kartę. Okresowo (co miesiąc) bank przysyła posiadaczowi karty wyciąg (zestawienie transakcji) z dokonanych operacji wraz z informacjami dotyczącymi spłaty. Liczba kart kredytowych znajdujących się w portfelach Polaków wg stanu na koniec września 2013 r. wynosi 6,3 mln sztuk (z czego 4 mln aktywnie używanych). Jednak ich liczba w ostatnim czasie maleje. 17

18 Jak korzystać z kart kredytowych? Nie używaj karty kredytowej w bankomacie W momencie, gdy wypłacamy gotówkę w bankomacie (ale także na poczcie, w sklepie, korzystając z usługi cashback), bank traktuje tą operację jako gotówkową i nalicza nam od razu - w najlepszym przypadku - tylko odsetki od pobranej kwoty. Niektóre instytucje doliczają do transakcji gotówkowych również prowizję. Uważaj na przelewy z rachunku karty kredytowej Część banków traktuje przelewy (czasami wybrane - np. dotyczące płatności za rachunki) jak transakcje bezgotówkowe i nie pobiera z tego tytułu żadnych opłat oraz nie nalicza odsetek. W innych przypadkach banki traktują przelew z rachunku kraty kredytowej jak transakcje gotówkowe. 18

19 Jak korzystać z kart kredytowych? Nie przekraczaj okresu bezodsetkowego W zależności od banku grace period wynosi od 50 do 61 dni (w tym 31 dni to okres rozliczeniowy, a pozostałe to czas na spłatę zadłużenia). Jeżeli w jego trakcie spłacimy całość zadłużenia wynikającego z transakcji dokonanych kartą, to bank nie naliczy odsetek. Jeżeli jednak w terminie płatności zapisanym na wyciągu uregulujemy tylko część zadłużenia (np. kwotę minimalną), to bank naliczy nam odsetki od całości transakcji, a nie tylko od kwoty, której nie uregulowaliśmy. Ponadto bank naliczy odsetki za wszystkie dni od dokonania wydatku, a nie tylko za dni przypadające na okres spłaty pozostałej części zadłużenia. Warto tu pamiętać, że grace period nie liczy się od dnia dokonania każdorazowego wydatku, a od początku okresu rozliczeniowego. Spłacając dług trzeba zwrócić uwagę na datę zakończenia okresu rozliczeniowego oraz datę terminu płatności na wyciągu. 19

20 Jak korzystać z kart kredytowych? Nie spłacaj tylko kwoty minimalnej Choć spłacenie kwoty minimalnej jest dla nas pewnego rodzaju wsparciem w perspektywie krótkoterminowej, to w ujęciu długoterminowym nie jest polecane. Spłata kwoty minimalnej wiąże się z wydłużeniem rozliczenia całkowitego salda zadłużenia, a przez to ze zwiększeniem kosztów z tym związanych. W przypadku nie spłacenia zadłużenia w całości, na rachunku karty kredytowej naliczone zostaną odsetki. Wskazaną na wyciągu kwotę minimalną należy spłacić bezwzględnie, by nie naraża się na kłopoty (np. by nie wpaść w pułapkę zadłużenia). Mając do dyspozycji około 30-dniowy okres bezodsetkowy warto tak rozplanować spłatę zadłużenia, by móc korzystać ze środków banku za darmo. 20

21 Jak korzystać z kart kredytowych? Nie przekraczaj przyznanego limitu Decydując się na kartę kredytową ustalamy z bankiem górną kwotę, na jaką możemy się zadłużyć. Jego przekroczenie jest zabronione, a tym, którzy tego dokonają, bank naliczy odpowiednie prowizje. Warto zastanowić się nad limitem, jaki chcemy posiadać w karcie. Czasami nie opłaca się decydować się na najwyższy z oferowanych nam przez bank - z prostego powodu - mniejszy dług jest prostszy do spłacenia niż większy. 21

22 Wady i pułapki kart kredytowych oprocentowanie kredytu na karcie zależnie od banku wynosić może od 11 do ponad 22% rocznie brak kontroli nad pieniędzmi możliwość szybkiego zadłużenia możliwość przechwycenia danych karty kredytowej przez złodzieja i wykorzystanie ich konieczność używania karty kredytowej przynajmniej kilka razy w miesiącu wysoka prowizja za wypłatę kartą kredytową z bankomatu wysoki próg minimalnych dochodów, niezbędny do uzyskania karty koniecznością udokumentowania swojej zdolności kredytowej 22

23 Nieprawidłowe korzystanie z karty kredytowej - zagrożenia: niespodziewanie wysoki poziom zadłużenia, trudny do spłaty obciążenie opłatami za opóźnienia w płatnościach, brak płatności lub przekroczenie limitu kredytu obniżenie oceny wiarygodności kredytowej w przypadku ciągłych opóźnień w spłatach lub braku wpłat wzrost kosztów oraz wydłużenie czasu spłaty zadłużenia jeżeli spłaca się wyłącznie kwotę minimalną 23

24 Co zrobić gdy stracimy kartę? Jeżeli zgubimy kartę lub zostanie nam ona skradziona, należy natychmiast powiadomić o tym bank, w celu zastrzeżenia karty. Im szybciej to zrobimy, tym mniejsze straty poniesiemy. Możemy to zrobić telefonicznie, dlatego zawsze warto mieć pod ręka numer telefonu do banku lub całodobowej infolinii. 24

25 Kto ponosi odpowiedzialność za skradzioną nam kartę? Jeżeli złodziej dokona transakcji zanim powiadomimy o kradzieży bank, będziemy musieli ponieść straty w kwocie odpowiadającej równowartości 150 euro. Powyżej tej kwoty za straty odpowiada bank. Bank odpowiada także wtedy, gdy transakcji tych dokonano po zgłoszeniu utraty karty oraz wtedy, gdy bank lub sprzedawca zaniedbali swoich obowiązków, np. dokładnego sprawdzenia podpisu. Pamiętajmy, że w sytuacji, gdy my przyczynimy się do utraty karty np. poprzez nieprawidłowe jej przechowywanie, wtedy tylko my będziemy obciążeni kosztami użycia karty przez inną osobę. 25

26 Słowniczek Umowa ubezpieczeniowa Ubezpieczający Ubezpieczony Agent ubezpieczeniowy Okres ubezpieczenia Polisa Suma ubezpieczenia Odszkodowanie ubezpieczeniowe 26

27 OWU Ogólne warunki ubezpieczenia- przepisy prawne stosowane do wszystkich ubezpieczeń danego działu lub rodzaju. Ustalają obowiązki stron umowy ubezpieczenia. OWU powinny być zgodne z ogólnymi normami prawnymi, a przede wszystkim z ustawą ubezpieczeniową i odnośnymi przepisami kodeksu cywilnego. Należy dokładnie przeanalizować przed zawarciem umowy! Ma formę książeczki lub broszury dostępnej w siedzibie firmy ubezpieczeniowej, Zawiera wyłączenia, czyli te zdarzenia, za które ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności. Co powinny zawierać? Sposób ustalania i opłacania składki, Sumę ubezpieczenia, Sposób ustalania wysokości szkody, Tryb dochodzenia roszczeń, Tryb zmiany umowy. 27

28 Konstrukcja OWU 1.Postanowienia ogólne, 2.Definicje, 3.Przedmiot oraz zakres ubezpieczenia, 4.Prawa i obowiązki stron umowy, 5.Postanowienia końcowe. 28

29 O czym firma ubezpieczeniowa musi nas poinformować? Ubezpieczyciel jest zobowiązany dostarczyć OWU. Jeśli ponieśliśmy szkodę, a odszkodowanie nie przysługuje nam lub przysługuje w innej wartości niż żądamy firma ubezpieczeniowa musi na o tym poinformować pisemnie,podając okoliczności oraz podstawę prawną swojego stanowiska. Firma ubezpieczeniowa ma obowiązek udostępnić nam informacje i dokumenty, które stanowiły podstawę jej stanowiska. Możemy też, na swój koszt sporządzić odpisy lub kserokopie tych dokumentów, co ułatwi nam znalezienie argumentów w przypadku odwoływania się lub kierowania sprawy do sądu. 29

30 Rzecznik ubezpieczonych Biuro Rzecznika Ubezpieczonych Al. Jerozolimskie Warszawa tel Skargi i prośby o interwencję należy przekazywać tradycyjną pocztą. Wyjątek stanowią e z podpisem elektronicznym. Czas rozpatrywania zapytań wpływających pocztą elektroniczną wynosi do 3 tygodni. *Aż jedna trzecia interwencji Rzecznika Ubezpieczonych dotyczących ubezpieczeń gospodarczych kończy się uznaniem roszczenia ubezpieczonego. Wynika to z najnowszego sprawozdania dotyczącego działalności urzędu w ciągu minionego roku. 30

31 Ochrona danych osobowych 31

32 8 zasad wg Urzędu Komunikacji Elektronicznej, których należy przestrzegać w zakresie ochrony danych osobowych 32

33 1. Naruszenia praw w zakresie ochrony danych osobowych zgłaszaj do Generalnego Inspektora Danych Osobowych W przypadku stwierdzenia naruszeń swoich praw wynikających z ustawy o ochronie danych osobowych, powinieneś zgłosić się do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych

34 34 2. Umowa zawiera informacje o zakresie przetwarzania i udostępniania danych osobowych Podpisując umowę należy pamiętać, że każda umowa zawiera informacje o zakresie przetwarzania oraz udostępniania danych osobowych. Zawierając umowę, wyrażasz lub nie zgodę na przetwarzanie swoich danych przez bank i udostępnianie ich, zgodnie z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych innym podmiotom z nim współpracującym. Zwracaj uwagę na oświadczenia, które podpisujesz zawierając umowę! Nie wszystkie są obowiązkowe i niezbędne do świadczenia usług.

35 3. Klauzula zgody na przetwarzanie danych osobowych Artykuł 7 pkt 5 UoODO precyzuje pojęcie zgody na przetwarzanie danych osobowych. Zgodnie z jego zapisami jest nią oświadczenie woli, z którego bezpośrednio wynika zgoda na przetwarzanie danych osobowych. Zgoda powinna być wyrażona w sposób jasny i klarowny oraz precyzować cel, zakres oraz wskazywać podmiot, który uzyskuje prawo do przetwarzania danych osobowych. 35

36 4. Czy i w jakim trybie możliwe jest wycofanie zgody na przetwarzanie danych osobowych Zgoda na dalsze przetwarzanie danych w celach marketingowych może być w każdej chwili wycofana poprzez złożenie pisemnego oświadczenia u usługodawcy, a także u poszczególnych przedsiębiorców, którzy na podstawie przekazanych im danych, weszli w ich posiadanie i przetwarzają je w celach marketingowych. W przypadku wycofania się z zawarcia umowy, dalsze przetwarzanie danych, które udostępniłeś w procesie przygotowywania umowy jest zabronione. Gromadzenie, przetwarzanie oraz udostępnianie danych osobowych jest dopuszczalne jedynie wówczas gdy jest to konieczne do realizacji zawartej umowy. 36

37 5. Uważaj na pochopne podawanie danych osobowych w rozmowach telefonicznych z konsultantami Zazwyczaj konsultanci kontaktują się z konsumentami proponując atrakcyjne oferty, zawarcie nowej umowy lub zmianę oferty na korzystniejszą. Zanim wyrazisz zgodę na przetwarzanie danych osobowych zastanów się czy jesteś zainteresowany proponowaną ofertą? Dane osobowe podawaj jedynie gdy decydujesz się na zawarcie umowy. Pochopne i nierozważne przekazanie lub potwierdzenie danych osobowych w trakcie rozmowy telefonicznej może spowodować szereg niezamierzonych i negatywnych skutków. 37

38 6. Przetwarzanie danych w celach marketingowych Rozpowszechnianie oferty marketingowej uregulowano w art. 10 ust. 1 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Zakazane jest przesyłanie za pomocą środków komunikacji elektronicznej niezamówionej informacji handlowej skierowanej do oznaczonego odbiorcy. Informację handlową uważa się za zamówioną, jeżeli odbiorca wyraził zgodę na jej otrzymywanie (art. 10 ust. 2 w/w ustawy). W przypadku braku takiej zgody mamy do czynienia z niezamówioną informacją handlową, potocznie określaną jako SPAM, którego przesyłanie stanowi czyn nieuczciwej konkurencji. 38

39 7. Uprawnienia w związku z przetwarzaniem danych osobowych prawo do informacji i kontroli przetwarzanych danych prawo do poprawiania danych, żądania wstrzymania ich przetwarzania lub ich usunięcia, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych prawo żądania zaprzestania przetwarzania danych. 39

40 8. Przekazanie danych osobowych do rejestrów dłużników 40 Jeśli zalegasz z płatnościami z tytułu zawartej umowy, usługodawca może przekazać Twoje dane osobowe do rejestrów dłużników lub firm windykacyjnych. Jeśli nie opłaciłeś rachunku za usługi, usługodawca może bez twojej zgody przenieść wierzytelność na osobę trzecią (np. sprzedać dług firmie windykacyjnej). Podmiot, który wejdzie w posiadanie twojej wierzytelności będzie miał prawo do wykorzystywania i przetwarzania Twoich danych w procesie windykacyjnym.

41 Ochrona danych osobowych Uwaga! Dane osobowe to cenne informacje. Uważaj komu i w jakim trybie udostępniasz najważniejsze informacje o sobie i Twojej rodzinie. W przypadku stwierdzenia naruszenia praw wynikających z ustawy o ochronie danych osobowych każdy taki przypadek powinieneś zgłosić się do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Porad i podstawowych informacji z zakresu ochrony danych osobowych udzielają konsultanci Biura GIODO pod numerem telefonicznym Infolinii: Infolinia czynna jest od poniedziałku do piątku, w godzinach od 8.15 do

42 Bibliografia Dąbrowska A., Janoś-Kresło M., Ozimek I., Ochrona i edukacja konsumentów we współczesnej gospodarce rynkowej, PWE, Warszawa 2005 Wady i zalety karty kredytowej, [w:] Jak korzystać z karty kredytowej? [w:] Raport PRNews.pl: Rynek kart kredytowych - III kw [w:] Europejskie Centrum Konsumenckie, Szybki kredyt = przemyślana decyzja? [w:] _przemyslana_decyzja-docx.html. Centrum Informacji Konsumenckiej, 10 zasad ochrony danych osobowych w usługach telekomunikacyjnych [w:] Konsument w banku [w:] Podstawowe prawa konsumentów [w:] Rzecznik Ubezpieczonych [w:] Federacja Konsumentów [w:] 42

43 43 Dziękujemy za uwagę.