Usuwanie posuszu; Prześwietlenie korony; Korekcja korony

Transkrypt

1 CIĘCIE DRZEW Trudno przecenić rolę drzew i terenów zielonych w środowisku miejskim. Przyzwyczailiśmy się, że stanowią one nieodłączny element krajobrazu większości miast natomiast większość osób nie zdaje sobie sprawy, jak ogromne korzyści przynoszą nam drzewa w mieście. Tereny obsadzone roślinnością (drzewami) są zdrowsze pod wieloma względami, co jako pierwsi dostrzegli i docenili badacze amerykańscy. Wykazano, że mieszkańcy zadrzewionych dzielnic rzadziej przebywają w szpitalach, a chorując potrzebują mniej lekarstw. Dowiedziono, że rekonwalescenci po operacjach chirurgicznych, zdrowieją szybciej w pokojach z widokiem na zieleń (drzewa). Drzewa poprawiają jakość powietrza, którym oddychamy; pomagają je ochłodzić i odświeżyć. 60-letnia sosna produkuje w ciągu doby tyle tlenu ile potrzebują 3 osoby, potrzeba jednak tych 60 lat aby do tego dorosła. Wyrośnięty buk zaspokaja potrzeby 14 osób. Najbardziej skuteczne są duże i stare drzewa. Przykładowo, 100-letni buk wytwarza w ciągu godziny 1200 litrów tlenu. Taką ilość tlenu jest w stanie wytworzyć dopiero posadzenie około 2700 młodych drzewek. Kiepsko wychodzimy więc na tym, kiedy wycinamy duże drzewo, nawet gdy posadzimy równocześnie 1000 nowych. Drzewa i krzewy usuwają też z powietrza dwutlenek węgla. Szacuje się, że jedno duże drzewo (25 m wysokości) usuwa w ciągu dnia z otoczenia tyle samo dwutlenku węgla, ile emitują domy jednorodzinne. Liście zatrzymują kurz (pyły) oraz pomagają usuwać z atmosfery toksyczne substancje pochłaniają nieprzyjemne odory, zastępując je przyjemniejszymi, naturalnymi zapachami. Zatrzymują i usuwają z otoczenia szereg składników tworzących w miastach smog takich jak: ozon, tlenek węgla, tlenki azotu, amoniak i pewne ilości dwutlenku siarki. Przy tym, wielkie drzewa usuwają razy więcej zanieczyszczeń niż drzewa małe, a drzewa liściaste radzą sobie z nimi lepiej niż iglaste. Dobrze usytuowane drzewa są buforem chroniącym przed hałasem miejskim mogą obniżać jego poziom nawet o 50%. Drzewa chronią nasze zasoby wodne, zatrzymując wodę i wilgoć w glebie. Ich korzenie ułatwiają powolne przesiąkanie deszczówki do gruntu oczyszczając ją i odciążając kanalizację burzową. Niewiele osób wie, że rosnące przy drogach, budzące różne kontrowersje drzewa przedłużają żywotność nawierzchni asfaltowych z 7-10 lat do lat; zacieniają nawierzchnię, chroniąc ją przed szybkim uwalnianiem związków asfaltowych i pozostawieniem zlepianego przez nie kruszywa bez odpowiedniej ochrony. Ponadto drzewa korzystnie wpływają na naszą psychikę, działają kojąco na nerwy i uspokajają emocje.

2 Dlatego też zanim podejmiemy decyzję o wycięciu drzewa lub o intensywnych cięciach korekcyjnych, powinniśmy się głęboko zastanowić i zlecić to osobom o wysokich kwalifikacjach i przestrzegającym zasad etyki zawodowej. Pielęgnowanie drzew, jako działalność zawodowa, ma bardzo długie tradycje. W tym okresie ewoluowały. Działalność ta początkowo miała charakter amatorski. Dopiero w latach XX w. stała się w Europie dość powszechnym rzemiosłem. Narastająca świadomość znaczenia drzew zbiegła się z postępującym pogorszeniem ich warunków siedliskowych, w połączeniu z coraz większą jakością i dostępnością urządzeń mechanicznych takich jak pilarki spalinowe, wiertarki itp. zaowocowało to rozwojem technik pielęgnacji, opartych na zasadach twardej pielęgnacji drzewa starego i osłabionego, co było w sprzeczności z mechanizmami ochronnymi drzewa. Dopuszczano do radykalnego pomniejszania aparatu asymilacyjnego, cięcia wykonywano poza okresem wegetacyjnym, malowano rany lub przybijano do nich blaszane kaptury, które utrudniały przesychanie i powstawanie odpowiednich warunków do tworzenia się barier ochronnych w drewnie. Czyszczenia ubytków powodowało niszczenie bariery ochronnej wokół ubytku. Podstawowe nieprawidłowości, pojawiające się przy leczeniu drzew, wynikały z błędnych założeń, nietrafnych porównań oraz interpretacji, które nie uwzględniały różnic między organizmami roślinnymi a zwierzęcymi. Zwiększające się zapotrzebowanie na profesjonalne pielęgnowanie drzew, a także wątpliwości dotyczące konsekwencji stosowanych w nim metod spowodowały podjęcie badań naukowych w kilku europejskich ośrodkach naukowych. Ich wyniki oraz dyskusje, poświęcane w latach 80. i 90. XX w. wadom i zaletom dotychczasowych metod pielęgnacji, spowodowały zasadnicze zmiany w teorii i praktyce pielęgnowania drzew. Zmieniło się spojrzenie na istotę drzewa, jego relacje ze środowiskiem, w tym z hubami i szkodnikami. Poznane zostały kolejne mechanizmy ochronne drzew. Zaowocowało to powstaniem nowej dziedziny nauki jaką jest arborystyka. Nowoczesne spojrzenie na organizm jakim jest drzewo oraz postrzeganie go jako elementu całego środowiska spowodowało ustalenie zasad, według których przeprowadza się prace pielęgnacyjne na drzewach. Obok zapewnienia lub/i poprawy warunków siedliskowych cięcie jest jednym z głównych zabiegów uprawowych i pielęgnacyjnych.

3 Wyróżniamy dwa główne zakresy cięcia drzew. 1. Cięcie pielęgnacyjne wykonywane niejako w interesie drzewa. Celem cięcia pielęgnacyjnego jest rozwój i utrzymanie zdrowych, bezpiecznych oraz właściwych pokrojowo koron. Cięcie pielęgnacyjne zastępuje naturalne procesy odrzucania gałęzi. 2. Cięcie bezpieczeństwa wykonywane dla ograniczenia zagrożenia otoczenia przez drzewo. Podział ten jest istotny ze względu na skutki dla drzewa, pozytywne w pierwszym i negatywne w drugim przypadku. Przy czym konieczność wykonywania cięcia bezpieczeństwa jest z reguły konsekwencją braku lub niewłaściwej pielęgnacji lub zdarzenia losowego. Pomijając cięcia drzew młodocianych na etapie produkcji szkółkarskiej pierwsze cięcia wykonujemy tuż po posadzeniu i mają one za zadanie zmniejszenie powierzchni asymilacyjnej i dopasowanie jej do zmniejszonej objętości korzeni. W ramach cięć pielęgnacyjnych wyróżniamy następujące rodzaje cięć: Usuwanie posuszu; usuwamy suche i obumierające gałęzie, zwłaszcza wtedy gdy ich opadanie stwarza zagrożenie dla otoczenia. W parkach czy zieleńcach z dala od ciągów komunikacyjnych suche gałęzie mogą być ze względów ekologicznych pozostawiana. Gałęzie zainfekowane należy usuwać wtedy, gdy stanowią źródło dalszej infekcji. Prześwietlenie korony; celem tego cięcia jest: zmniejszenie oddziaływania wiatru, poprawa dostępności światła. Prześwietlenie wykonywane regularnie nie powinno przekraczać 5-10% maksymalnie do 15% masy asymilacyjnej. Cięcie dokonywane jest równomiernie w całej koronie w obrębie gałęzi cienkich Ø 1,0 3,0 cm, drobnych gałęzi Ø 3,0-5,0 cm i nie może wpłynąć na pokrój drzewa. Przy drzewach starych poprzez prześwietlenie korony próbuje się pobudzić je do regeneracji i odbudowy korony bliżej pnia. Z fizjologicznego punktu widzenia jest to skrócenie transportu wody. Jest to więc próba odmłodzenia albo rewitalizacji starego drzewa, o coraz mniej wydolnym systemie korzeniowym. Korekcja korony wykonuje się na drzewach o koronach zdeformowanych, np. w wyniku zaniedbań, źle przeprowadzonych cięć, rosnących w nienormalnych warunkach jak np. ocienienie, silne wiatry. Polega ono na usuwaniu niepotrzebnych pędów konkurencyjnych i zapobieganiu niepożądanym kierunkom rozwoju korony. W ramach korekcji korony podobnych zabiegów wymagają poszczególne gałęzie. Ten cel zmusza niekiedy do cięcia

4 nawet średnich gałęzi(powyżej 5cm Ø). Korekcja korony będzie konieczna w przypadku kolizji z budynkami, urządzeniami miejskimi itd. Częściowa redukcja korony wykonywana jest dla zmniejszenia jej wymiarów, odciążenia korony o tendencji wychylania się od pionu czyli poprawienia statyki. Cięcie odbywa się w Ø 1,0 3,0 cm, drobnych gałęzi Ø 3,0-5,0 cm i ew. średnich gałęzi Ø 5,0-10,0 cm. Zakres cięcia nie powinien przekroczyć 30% masy asymilacyjnej. Wskazane jest rozważenie etapowania prac na kilka lat. Typowy pokrój powinien być zachowany, korona powinna się dalej rozwijać w sposób normalny.. Podstawowy cel to przywrócenie bezpiecznej statyki drzewa. Możemy ograniczyć zakres takich cięć przez zastosowanie wiązań elastycznych, które znacząco poprawiają statykę drzewa. Odtworzenie korony jest szczególnym rodzajem cięcia na drzewie, którego korona uległa zniszczeniu. Wykorzystujemy tutaj część gałęzi powstałych z pączków śpiących tzw. reiteratów pozostawiając te, które dadzą nam zalążek przyszłej korony. Oczywiście poszczególne rodzaje pielęgnowania drzewa w praktyce zachodzą na siebie, tzn. silne prześwietlenie przybiera znamiona odciążenia korony i może przechodzić w częściową redukcje korony. Cele cięcia zmieniają się częściowo wraz z wiekiem i stanem drzewa. Podczas gdy cięciu młodych drzewek przyświeca jako główny cel formowanie korony, drzewom dojrzałym należy się położenie nacisku na prześwietlenie i korekcje korony, a nawet częściową redukcje korony to przy drzewach starych obok częściowej redukcji korony konieczna będzie odtwarzanie korony. Cięcie drzew iglastych Drzewa iglaste źle znoszą cięcie i generalnie nie wymagają cięcia poza cięciem formującym. Słabo wytwarzają bariery ochronne. Znanym objawem obronnym jest zalewanie ran żywicą. Stosunkowo najlepiej cięcie znoszą żywotniki, cisy, cyprysiki, modrzewie i dlatego często są używane do formowania strzyżonych żywopłotów i szpalerów. Nie dopuszczalne jest ogławianie drzew, polegające na całościowym usuwaniu górnych partii pnia czy konarów. Powoduje to zaburzenie równowagi energetycznej drzewa, co prowadzi do jego stopniowego zamierania. Niektóre gatunki znoszą wprawdzie ogłowienie ale drzewo jest docelowo zniszczone.

5

6 W czasie wykonywania cięć obowiązuje kilka podstawowych zasad: 1. cięcie zawsze wykonujemy na tzw. obrączkę,, czyli nieco skośnie w tym miejscu, gdzie kończy się pierścieniowe zgrubienie gałęzi czy konara zwane obrączką. Znajdują się tam tkanki wykorzystywane przez drzewo w procesie zabliźniania rany. 2. usuwając gruby konar należy go najpierw podciąć od dołu, a potem tnąc od góry podtrzymywać ręką, aby się nie oderwał od pnia wraz z paskiem kory. 3. wszystkie cięcia powinny być wykonane narzędziami ostrymi, które zostawiają gładkie rany. 4. nie należy prowadzić cięć blisko płaszczyzny pnia, gdyż powstaje wtedy duża rana, która trudno się goi. 5. podczas skracania gałęzi cięcie wykonujemy zawsze tuż nad gałęzią boczną, której średnica musi być równa min. 30% skracanej gałęzi w miejscu cięcia.

7 Najkorzystniejszym terminem przeprowadzenia cięć pielęgnacyjnych drzew jest okres pełni wegetacji. Drzewa są wtedy aktywne i dzięki temu najlepiej indukowane są mechanizmy ochronne wokół nasad ciętych gałęzi. (Oczywiście okres suszy i upałów jest niewskazany.) Dotyczy to szczególnie gatunków reagujących płaczem wiosennym m.in. klony, brzozy, orzechy. Korzystna pora cięcia tych drzew jak i bardzo słabych drzew-weteranów przypada tuż po opadnięciu liści, kiedy gros materiałów zapasowych zostało już przemieszczonych do gałęzi, pnia i korzeni. Niekorzystne jest też wszelkie cięcie podczas opadania liści. Drzewa takie jak wiśnie i śliwy najłatwiej znoszą cięcie wykonane po przekwitnięciu. Wiązania elastyczne. Znakomita alternatywą w stosunku do zbyt intensywnych cięć, mających za zadanie poprawienie statyki drzewa, jest wykorzystanie wciąż jeszcze niestety mało popularnych wiązań elastycznych. Obecnie na rynku dostępne są trzy rodzaje wiązań elastycznych: wiązanie Cobra, Boa oraz GEFA. Różnią się one między sobą stosowanymi materiałami oraz szczegółami konstrukcyjnymi, natomiast zasada ich stosowania jest taka

8 sama. Polega ona na podwiązaniu konaru zaburzającego statykę drzewa do głównego pnia. Wiązanie takie zakłada się zawsze powyżej 2/3 długości konaru i używa się w zależności od potrzeb wiązań o wytrzymałości od 2-10 t. Oczywiście zastosowanie wiązań nie wyklucza częściowej redukcji korony i najczęściej oba rozwiązania stosowane są jednocześnie. W mocno zurbanizowanym środowisku miejskim często spotykamy się z utrudnionym dostępem do drzew przy użyciu podnośników koszowych. Alternatywą jest zastosowanie technik alpinistycznych do pielęgnacji drzew. Techniki te mają ponadto sporą przewagę nad zastosowaniem podnośników przez większą dostępność wewnętrznej części korony. Przy użyciu technik linowych minimalizujemy ryzyko uszkodzeń spowodowanych przez kosz podnośnika. Prace te jednak musza być wykonywane z zachowaniem wszelkich zasad bezpieczeństwa i przez ludzi posiadających odpowiednie uprawnienia. W obecnej chwili najwyższy poziom szkolenia do prac z użyciem technik linowych zapewnia kurs European Treeworker, po którym uzyskuje się certyfikat wydawany przez European Arbicultural Council (EAC) przy Unii Europejskiej zrzeszającej stowarzyszenia ekologiczne krajów Europy Zachodniej. Bibliografia: 1. Halina Barbara Szczepanowska, 2001, Drzewa w mieście. 2. Prof. dr hab. inż. Marek Siewniak, 2008, Cięcie drzew, opracowanie na zlecenie Wydziału Ochrony Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miasta Łodzi. 3. Krystyna Kozikowska Koppel, 2009, Drzewa w mieście: co mam dają i jak je pielęgnować, Opracowano w ramach projektu: Umiejętność konsultacji społecznych na styku inwestycje-środowisko drogą do zrównoważonego rozwoju finansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 4. Drzew(EAC) Podręcznik European Europejska Rada do Spraw Treewoeker -praca zbiorowa tłum. polskie Prof. dr hab. inż. Marek Siewniak