Działania ochronne oraz monitoringowe wynikające z projektu planu ochrony Świętokrzyskiego Parku Narodowego

Transkrypt

1 PLAN OCHRONY ŚWIĘTOKRZYSKIEGO PARKU NARODOWEGO z uwzględnieniem zakresu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Łysogóry Działania ochronne oraz monitoringowe wynikające z projektu planu ochrony Świętokrzyskiego Parku Narodowego Projekt Plan Ochrony Świętokrzyskiego Parku Narodowego i Obszaru Natura 2000 Łysogóry na lata o nr POIS /10, współfinansowany jest przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w ramach działania 5.3 priorytetu V. Realizacja projektu przewidziana jest na lata , a jego wartość całkowita wynosi PLN (85% kwoty pochodzi ze środków Unii Europejskiej, z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, 15% ze środków krajowych)

2 Uwarunkowania ochronne ŚPN park narodowy najwyższa forma ochrony przyrody, której głównym celem jest zachowanie całości zasobów przyrodniczych w jak najlepszym i możliwie niezakłóconym stanie (w tym przywrócenie właściwego stanu tych zasobów oraz odtworzenie zasobów, które uległy zniekształceniu); wybitnie leśny charakter Świętokrzyskiego PN grunty leśne stanowią prawie 94% powierzchni Parku; tereny o charakterze górsko-wyżynnym prawie wyłącznie siedliska górskie i wyżynne; różne kategorie ochrony ścisła, czynna, krajobrazowa; obszar Natura 2000 Łysogóry PLH

3 Elementy planu ochrony parku narodowego Elementami planu ochrony parku narodowego są m.in.: wskazanie obszarów ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej; określenie działań ochronnych na obszarach ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej, z podaniem rodzaju, zakresu i lokalizacji tych działań.

4 Podział ŚPN na kategorie ochrony ochr. ścisła Obszary ochrony ścisłej obejmują 2913 ha (38,1% powierzchni Parku): Chełmowa Góra 13,34 ha Łysica-Św. Krzyż 2383,64 ha Czarny Las 26,43 ha Mokry Bór 38,53 ha Psarski Dół 451,15 ha

5 Podział ŚPN na kategorie ochrony ochr. ścisła

6 Podział ŚPN na kategorie ochrony ochr. ścisła Obszary ochrony ścisłej co do zasady wyłączone są z jakiejkolwiek ingerencji. Dopuszcza się jedynie: usuwanie drzew (z pozostawieniem w miejscu usunięcia) bezpośrednio zagrażających bezpieczeństwu osób poruszających się po ogólnodostępnych drogach i szlakach turystycznych; utrzymanie infrastruktury szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych; utrzymanie dróg doprowadzających do wydzieleń, w których będą prowadzone zabiegi ochrony czynnej; oznakowanie bądź aktualizację oznakowania obszaru oraz powierzchni badawczych; prowadzenie monitoringu i badań naukowych; oczyszczanie terenu ze śmieci, zanieczyszczeń na skałkach itp.;

7 Podział ŚPN na kategorie ochrony ochr. ścisła punktową eliminację zagrożeń związanych ze spływem wód np. istniejącymi rowami czy rynnami erozyjnymi, poprzez ich zablokowanie (zasypanie, zawalenie) materiałem miejscowym w postaci pni drzew, gałęzi, kamieni; eliminację (poprzez wyrywanie) niecierpka drobnokwiatowego rosnącego w obszarze ochrony ścisłej Łysica-Święty Krzyż, wzdłuż drogi asfaltowej prowadzącej na Święty Krzyż.

8 Podział ŚPN na kategorie ochrony ochr. czynna Obszary ochrony czynnej obejmują na terenie ŚPN 4300 ha (56,3% powierzchni Parku). W obszarach tych mogą być stosowane działania ochronne w celu przywrócenia naturalnego stanu ekosystemów i składników przyrody lub zachowania siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów.

9 Podział ŚPN na kategorie ochrony ochr. czynna

10 Podział ŚPN na kategorie ochrony ochr. czynna Obszary objęte ochroną czynną dzielą się na następujące rodzaje: Ochrona czynna zachowawcza. Strefa zerowej aktywności, generalnie wyłączona z działań ochronnych, o reżimie ochronnym zbliżonym do obszarów ochrony ścisłej. Obejmuje 2910 ha (38,1% powierzchni ŚPN i 67,7% pow. strefy ochrony czynnej). Oprócz działań dopuszczonych w obszarach ochrony ścisłej, w strefie tej dopuszcza się także: o o o punktowe usuwanie obcych gatunków roślin, ochronę stanowisk szczególnie cennych gatunków chronionych (prowadzenie punktowych zabiegów ochrony czynnej stabilizującej), zabiegi wchodzące w zakres retencji wodnej, sprowadzające się przede wszystkim do spowalniania odpływu wody z ekosystemów leśnych.

11 Podział ŚPN na kategorie ochrony ochr. czynna Ochrona czynna stabilizująca. Stosowanie tego rodzaju ochrony polega na aktywnym utrzymywaniu obecnego stanu ekosystemu. W przypadku ekosystemów leśnych dotyczy utrzymywania obecnej struktury gatunkowej i przestrzennej drzewostanu oraz inicjowanie (wspomaganie) odnowienia naturalnego, a w odniesieniu do ekosystemów nieleśnych oznacza aktywne przeciwdziałanie lub opóźnianie naturalnej sukcesji i regeneracji fitocenoz. Ma to na celu zachowanie cennych zbiorowisk i związanych z nimi gatunków. Obejmuje 606 ha (7,9% powierzchni ŚPN i 14,1% pow. strefy ochrony czynnej). Ochrona czynna kreatywna. Określana jest jako strefa zmiany istniejącego stanu środowiska przyrodniczego poprzez wywołanie ukierunkowanych procesów. Ma to na celu m.in. eliminację zaistniałych w przeszłości zniekształceń, bądź efektów sukcesji wtórnej przywrócenie uprzednio występujących zbiorowisk, a więc wspomaganie lub odtwarzanie warunków uznanych za właściwe lub godne ochrony. Obejmuje 784 ha (10,3% powierzchni ŚPN i 18,2% pow. strefy ochrony czynnej).

12 Podział ŚPN na kategorie ochrony ochr. krajobraz. Obszary ochrony krajobrazowej obejmują na terenie ŚPN 419 ha (5,5% powierzchni Parku). Są to przede wszystkim grunty nieleśne, w tym wykorzystywane gospodarczo, oraz drzewostany nasienne. W obszarach tych mogą być podejmowane działania ochronne.

13 Podział ŚPN na kategorie ochrony ochr. krajobraz.

14 Podział ŚPN na kategorie ochrony ochr. krajobraz. Obszary objęte ochroną krajobrazową dzielą się na następujące rodzaje: Ochrona krajobrazowa stabilizująca - strefa utrzymania istniejącego sposobu użytkowania terenu w celu zachowania tradycyjnego krajobrazu rolniczego i leśnego. Dotyczy głównie gruntów nienależących do Skarbu Państwa, ale także takich terenów Skarbu Państwa zarządzanych przez ŚPN jak: grunty orne oraz grunty zajęte przez osady leśne, parkingi, elementy infrastruktury turystycznej i technicznej. Ochrona krajobrazowa kreatywna - strefa zmiany istniejącego stanu środowiska przyrodniczego lub kulturowego poprzez wywołanie ukierunkowanych procesów, m.in. w wyniku modyfikacji gospodarki rolnej. Dotyczy głównie gruntów nienależących do Skarbu Państwa oraz terenów zarządzanych przez ŚPN.

15 Koncepcja ochrony zasobów ŚPN Zasób chroniony w Parku, np. gatunek, zbiorowisko roślinne Ocena stanu ochrony zasobu (właściwa, niewłaściwa, zła) Monitoring realizacji działania oraz stanu ochrony zasobu Przyczyna określonego stanu identyfikacja zagrożeń Zaplanowanie działania ochronnego, realizującego założony cel Cel działań ochronnych eliminacja zagrożenia, utrzymanie lub poprawa stanu obecnego

16 Ekosystemy leśne

17 Działania ochronne w ekosystemach leśnych ŚPN Rodzaj ochrony Kod zabiegu Nazwa zabiegu Powierzchnia zabiegu* Udział w powierzchni ochrony czynnej [%] Udział w powierzchni Parku [%] Czynna stabilizująca Czynna stabilizująca Czynna kreatywna Czynna kreatywna Czynna kreatywna Czynna kreatywna Czynna kreatywna UB Usuwanie buka z jedlin 100,53 2,3 1,3 KSJ KSM Kształtowanie struktury jedlin Kształtowanie siedliska modrzewi 423,17 9,8 5,6 85,93 2,0 1,1 KWL Kształtowanie widnego lasu 39,27 0,9 0,5 WR Wspomaganie renaturalizacji 613,26 14,3 7,9 ZP Zabieg przebudowy 5,62 0,1 0,1 ES Eliminacja selektywna gatunków obcych 82,25 1,9 1,1 Krajobrazowa ZSS Zabieg sanitarno selekcyjny 122,51-1,6 Razem 1470,75 34,1 19,2

18 Działania ochronne w ekosystemach leśnych ŚPN Usuwanie buka z jedlin (UB) zabieg w ramach działania pod nazwą ochrona czynna stabilizująca i kształtowanie struktury lasów jodłowych, w tym zespołu Abietetum polonicum. Działanie obejmuje powierzchnię 100,53 ha. Polega na usuwaniu żywych buków, głównie z dolnych i środkowych pięter drzewostanu, zagrażających prawidłowemu kształtowaniu odnowień jodły i struktury jedlin w zbiorowisku Abieteum polonicum. Należy wykonać co najmniej 2 zabiegi w 20-leciu, nie przekraczając przy tym intensywności 10% miąższości każdego wydzielenia. 75f, 147c, 148k, 173c, 194g, 195f, 195g, 202a, 202b, 202c, 202j, 209a, 209b, 209c, 209g, 209h, 210a, 210b, 210d, 210f.

19 Działania ochronne w ekosystemach leśnych ŚPN Kształtowanie struktury jedlin (KSJ) zabieg w ramach działania pod nazwą ochrona czynna stabilizująca i kształtowanie struktury lasów jodłowych, w tym zespołu Abietetum polonicum. Działanie obejmuje powierzchnię 423,17 ha. Polega na jednostkowym lub grupowym wycinaniu żywych drzew ze wszystkich pięter drzewostanu w celu kształtowania budowy przerębowej jedlin zbiorowiska Abietetum polonicum. Przewiduje się konieczność co najmniej 3.krotnego wykonania zabiegu w ciągu 20 lat, przy intensywności nie przekraczającej całościowo 20% miąższości każdego wydzielenia. 2a, 3a, 16a, 16c, 17b, 17f, 18d, 18k, 18l, 18m, 18n, 29d, 30a, 63d, 65b, 65c, 73j, 110b, 110d, 110f, 110k, 111b, 111f, 111g, 122f, 148t, 173b, 173f, 173g, 174c, 175a, 175b, 175d, 176a, 181d, 182h, 183d, 185b, 189c, 190b, 191a, 194b, 195a, 196w, 197f, 198d, 202f, 202g, 202i, 203a, 203b, 208a, 208b, 211b, 211c, 211d, 212b, 213i, 213j, 213k, 213m, 213n, 214a, 238d, 239a, 239c, 239d, 255d, 264h.

20 Działania ochronne w ekosystemach leśnych ŚPN Kształtowanie siedliska modrzewi (KSM) zabieg w ramach działania pod nazwą ochrona czynna kreatywna siedlisk modrzewia polskiego. Zabieg obejmuje powierzchnię 85,93 ha. Polega na jednostkowym i grupowym usuwaniu drzew bocznie ocieniających korony modrzewi polskich. Jednocześnie zabieg powinien stwarzać warunki do powstawania odnowienia naturalnego modrzewi, dlatego cięcia należy rozszerzać, aby utworzyć gniazda. Zabieg powinien być wykonany co najmniej 3.krotnie w 20-leciu a intensywność nie powinna przekraczać 10-20% miąższości każdego wydzielenia. Wielkość kształtowanych gniazd w wydzieleniach powinna wynosić 0,15-0,25 ha, a ich łączne powierzchnia powinna zajmować 20-40% wydzielenia. 1Ab, 1Ad, 1Ag, 1Ah, 1Ai, 1Aj, 2Aa, 2Ac, 2Af, 2Ag, 2Ah, 3Aa, 3Ab, 3Ac, 3Ad.

21 Działania ochronne w ekosystemach leśnych ŚPN Kształtowanie widnego lasu (KWL) zabieg w ramach działania pod nazwą ochrona czynna kreatywna siedlisk modrzewia polskiego. Zabieg obejmuje powierzchnię 39,27 ha. Polega na jednostkowym i grupowym usuwaniu drzew, głównie buka i jodły oraz kształtowaniu widnego, prześwietlonego lasu grądowego z udziałem modrzewi. Zabieg należy wykonać co najmniej 3 razy w 20-leciu, a jego intensywność nie powinna przekraczać 10-30% miąższości każdego wydzielenia. 3Ag, 3Ak, 3Al, 4Ac, 5Aa, 5Ab, 5Ac, 5Ad, 5Al.

22 Działania ochronne w ekosystemach leśnych ŚPN Wspomaganie renaturalizacji (WR) zabieg w ramach działania pod nazwą ochrona czynna kreatywna ekosystemów leśnych zniekształconych poprzez nasadzenia sosnowe. Zabieg obejmuje powierzchnię 613,66 ha. Polega na usuwaniu z drzewostanów sosny, sztucznie wprowadzonej na siedliska grądów i jedlin. Zabieg należy wykonać 2 lub 3.krotnie w 20-leciu, łącznie nie przekraczając 10-30% miąższości wydzielenia. Usuwać należy przede wszystkim drzewa o pierśnicy poniżej 45 cm, żywe, które ocieniają pojawiające się odnowienia gatunków liściastych. Cięcia powinny mieć charakter jednostkowy lub grupowy i nie dopuszczać co zbytniego przerwania zwarcia. 1a, 1b, 1c, 2h, 3c, 3d, 3f, 4a, 4c, 5a, 5c, 5d, 6a, 7a, 7c, 7d, 7f, 8f, 9g, 11o, 11p, 12a, 12d, 12f, 13c, 13d, 14b, 14j, 14l, 18h, 18j, 19t, 20b, 20c, 20d, 21a, 21b, 22a, 22c, 22d, 22g, 22k, 23d, 23f, 23h, 24a, 24c, 24j, 26d, 28d, 31a, 31d, 31f, 32a, 32b, 32c, 32d, 33a, 33b, 33d, 33f, 33i, 33j, 34a, 34d, 35a, 46a, 46b, 46c, 47a, 47b, 47c, 48a, 48b, 48c, 49a, 50i, 50j, 51c, 51d, 52d, 53c, 53d, 54c, 54f, 54n, 62g, 62k, 62l, 64a, 64b, 211a, 211f, 212a, 212c, 213l, 213o, 213p, 236d, 236k, 237a, 237b, 237c, 237d, 237g, 237i, 245b, 246a, 247b, 247d, 247g, 247h, 248i, 255b, 256c, 256d, 257i, 257k, 257l, 257m, 264a, 264c, 264f, 264g, 264j, 267a, 267b, 267c, 268a.

23 Działania ochronne w ekosystemach leśnych ŚPN Zabieg przebudowy drzewostanów zdominowanych przez gatunki obce (ZP) zabieg w ramach działania pod nazwą ochrona czynna kreatywna ekosystemów leśnych poprzez eliminację gatunków obcego pochodzenia. Zabieg obejmuje powierzchnię 5,62 ha. Polega na przebudowie drzewostanów zdominowanych przez gatunki obce. Realizowany będzie w 2-3 nawrotach, i w okresie realizacji planu powinien efektywnie usunąć większość gatunków obcych. Zaplanowano usunięcie 90% miąższości drzewostanów z dębem czerwonym i 40% miąższości drzewostanu z sosną smołową. Faktyczna redukcja górnej warstwy powinna jednak zależeć od stopnia rozwoju młodego pokolenia, tzn. nie można doprowadzić do usunięcia drzewostanu, jeżeli nie będzie pod nim odnowienia naturalnego gatunków właściwych siedlisku w takich sytuacjach dopuszcza się wykonanie odnowienia sztucznego. 23j, 24b, 197a.

24 Działania ochronne w ekosystemach leśnych ŚPN Eliminacja selektywna gatunków obcego pochodzenia (ES) zabieg w ramach działania pod nazwą ochrona czynna kreatywna ekosystemów leśnych poprzez eliminację gatunków obcego pochodzenia. Zabieg obejmuje powierzchnię 82,28 ha. Polega na jednorazowym lub systematycznym (co 3 lata w przypadku czeremchy amerykańskiej) usuwaniu z wydzielenia gatunków obcych występujących pojedynczo w różnych warstwach drzewostanów. 2k, 9h, 10d, 11p, 14c, 19x, 22k, 23k, 24a, 24c, 24f, 24h, 26d, 31a, 32d, 41i, 41m, 56b, 64b, 68b, 182b, 196b.

25 Działania ochronne w ekosystemach leśnych ŚPN Zabieg sanitarno-selekcyjny w drzewostanach nasiennych (ZSS) zabieg w ramach działania pod nazwą ochrona drzewostanów nasiennych. Zabieg obejmuje powierzchnię 122,51 ha. Polega na 3.krotnym wykonaniu cięć w górnym piętrze drzewostanu, ukierunkowanych na właściwy rozwój koron drzew w celu poprawy warunków obradzania nasion. Intensywność zabiegu nie powinna w 20-leciu przekraczać 15-30% miąższości drzewostanu. 29f, 38f, 65c, 94y, 163c, 223b, 224a, 232a, 233a.

26 Działania ochronne w ekosystemach leśnych ŚPN Ogólne zasady wykonywania zabiegów w ekosystemach leśnych: Tam gdzie to możliwe ze względów technicznych (np. dojazd) zabieg polegający na ścince i zrywce drewna powinien być wykonany w okresie późno-jesiennym lub zimowym, aby wykluczyć ryzyko płoszenia zwierząt w okresie lęgów. Podczas zabiegów bezwzględnie, chyba że dotyczy to cięć bezpieczeństwa wykonywanych wzdłuż szlaków turystycznych i dróg publicznych, pozostawiać należy wszystkie drzewa dziuplaste, zamierające i martwe. Zasadniczo nie należy usuwać drzew o pierśnicy większej niż 45 cm. Wycięte drzewa, w sytuacji gdy ich zrywka powodowała by zagrożenie zniszczenia odnowienia naturalnego, powinny być pozostawiane na gruncie powiększając zasoby martwych drzew leżących. Wykonanie prac leśnych związanych z użyciem sprzętu mechanicznego powinno zapewniać właściwą ochronę przed np. wyciekiem substancji niebezpiecznych (paliwo, olej) do gleby.

27 Monitoring - ekosystemy leśne ŚPN Proponowane działania monitoringowe: 1. Monitoring zasobów martwych drzew metodą powierzchni kołowych w cyklu 5-letnim, zgodnie z metodyką prowadzenia pomiarów w 1. cyklu pomiarowym. Po uzyskaniu kompletnych danych z 1. cyklu pomiarowego na założonej na terenie ŚPN sieci powierzchni kołowych, pożądane jest dokonanie wyboru reprezentatywnej dla wszystkich kategorii ochrony Parku liczby powierzchni, na których będą wykonywane pomiary w 5., 10. i 15. roku obowiązywania planu. Po upływie okresu jego obowiązywania, pożądane jest ponowne wykonanie pełnej inwentaryzacji martwych drzew na wszystkich powierzchniach próbnych. 2. Monitoring stanu zasobów Parku, struktury i dynamiki drzewostanów na powierzchniach kołowych w cyklu 5-letnim. Wykonywanie pomiarów zgodnie z metodyką prowadzenia pomiarów w 1. cyklu pomiarowym, wg harmonogramu analogicznego jak w punkcie 1.

28 Monitoring - ekosystemy leśne ŚPN 3. Monitoring entomologiczny na wskazanych powyżej powierzchniach kołowych, realizowany zgodnie z metodyką zastosowaną w 1. cyklu pomiarowym. 4. Kontynuacja realizowanych przez ŚPN czynności prognostycznych: próbne poszukiwania foliofagów sosny zgodnie z Instrukcją Ochrony Lasu obowiązującą w Lasach Państwowych, monitoring wybranych gatunków owadów przy wykorzystaniu pułapek feromonowych, zbiór gałęzi jodłowych w celu kontroli zasiedlenia przez zwójki jodłowe na podstawie prób fotoeklektorowych z wybranych powierzchni próbnych, lustracja stanu zdrowotnego drzewostanów prowadzona przez pracowników Służby Parku zgodnie z Instrukcją Ochrony Lasu, inwentaryzacja posuszu, złomów i wywrotów o średnicy powyżej 15 cm w ekosystemach leśnych na obszarze ochrony czynnej.

29 Monitoring - ekosystemy leśne ŚPN 5. Coroczne wykonywanie przez Służby ŚPN monitoringu kambiofagów i tempa wydzielania się posuszu na skutek żerowania owadów. 6. Monitoring odnowień modrzewia polskiego. Realizowany w miejscach, gdzie wykonane zostaną cięcia KSM (KWL) i polegający na liczeniu siewek modrzewi co 3 lata wraz z pomiarem ich wysokości.

30 Monitoring - ekosystemy leśne ŚPN 7. Monitoring stanu leśnych siedlisk przyrodniczych 9130 i 91P0, który na terenie Parku jest realizowany na wyznaczonych powierzchniach próbnych w ramach PMŚ prowadzonego przez GIOŚ. Pożądane jest wykorzystanie wyników tego monitoringu, jako oficjalnych danych dotyczących stanu ochrony wskazanych siedlisk przyrodniczych. 8. Monitoring skuteczności eliminowania gatunków obcych (w wydzieleniach, gdzie wykonywane są zabiegi) oraz w obszarach ochrony ścisłej (niecierpek drobnokwiatowy na Św. Krzyżu). 9. Monitoring skuteczności zabiegów renaturalizacji i przebudowy. Wykonanie oceny zwiększania się ilości i jakości odnowień w miejscach gdzie wykonano zabiegi. 10. Wykonywanie w określonych odstępach czasu (np. co 10 lat) inwentaryzacji drzew o wymiarach pomnikowych.

31 Ekosystemy nieleśne Fot. A. Pierścińska Fot. A. Pierścińska

32 Działania ochronne w ekosystemach nieleśnych ŚPN Rodzaj działania Powierzchnia [ha] Strefa ochrony czynnej Strefa ochrony krajobrazowej Wycinka drzew i krzewów 77,97 25,86 51,61 Koszenie 134,47 38,08 96,39 Wypas 102,33 25,45 76,88 Razem 312,97 89,39 223,58

33 Działania ochronne w ekosystemach nieleśnych ŚPN Karczowanie (usuwanie) drzew i krzewów z wywiezieniem biomasy na zbiorowiskach wilgotnych łąk i ziołorośli z rzędu Molinietalia; zbiorowiskach łąk świeżych z rzędu Arrhenatheretalia; zbiorowiskach ubogich muraw ze związku Violion caninae. Działanie planowane na powierzchni 77,47 ha. Dotyczy zbiorowisk łąkowych i murawowych w różnym stopniu pokrytych drzewami i krzewami. Obejmuje usunięcie drzew i krzewów poprzez wycinkę przy lub poniżej szyi korzeniowej, a następnie usunięcie z miejsca zabiegu. Dopuszcza się pozostawienie pojedynczych rozproszonych drzew i krzewów, jednak nie więcej niż 10-20% powierzchni. Zabieg przed wprowadzeniem użytkowania kośnego; co roku do czasu odkrzewienia powierzchni; w terminie od 16 października do końca lutego.

34 Działania ochronne w ekosystemach nieleśnych ŚPN Karczowanie (usuwanie) drzew i krzewów z wywiezieniem biomasy 11-k; 13P-c; 14-h; 14P-f; 20P-a; 20P-ax; 20P-ay; 20P-b; 20P-bx; 20P-by; 20P-c; 20P-cx; 20P-cy; 20P-d; 20P-dx; 20P-dy; 20P-f; 20P-fx; 20P-fy; 20P-g; 20P-gx; 20P-gy; 20P-h; 20P-hx; 20P-hy; 20P-i; 20P-ix; 20P-j; 20P-jx; 20P-k; 20P-kx; 20P-l; 20P-lx; 20P-m; 20P-mx; 20Pn; 20P-nx; 20P-o; 20P-ox; 20P-p; 20P-px; 20P-r; 20P-rx; 20P-s; 20P-sx; 20P-t; 20P-tx; 20P-w; 20P-wx; 20P-x; 20P-xx; 20P-y; 20P-yx; 20P-z; 20P-zx; 22-h; 22-i; 23-g; 23P-d; 26-c; 26P-c; 30Pa; 30P-ax; 30P-b; 30P-bx; 30P-c; 30P-cx; 30P-d; 30P-dx; 30P-f; 30P-fx; 30P-g; 30P-gx; 30P-h; 30P-hx; 30P-i; 30P-ix; 30P-j; 30P-jx; 30P-k; 30P-l; 30P-m; 30P-n; 30P-o; 30P-p; 30P-px; 30P-r; 30P-rx; 30P-s; 30P-sx; 30P-t; 30P-w; 30P-x; 30P-y; 30P-z; 39-f; 39P-b; 39P-g; 42-a; 42-b; 43-g; 44-c; 44-g; 44-j; 44-k; 44-l; 44P-g; 44P-h; 44P-i; 44P-j; 44P-k; 44P-n; 44P-o; 44P-p; 45-b; 45-f; 45-h; 45-i; 45-k; 45-l; 45P-a; 45P-b; 45P-c; 45P-d; 45P-f; 45P-g; 45P-h; 45P-i; 54-c; 54-d; 54-g; 54-h; 54-i; 55-c; 56-j; 56P-c; 56P-d; 58-a; 59-d; 60-d; 60P-a; 61-c; 61P-b; 61P-d; 62P-c; 62P-d; 74- a; 148-i; 148-j; 203-l; 203-m; 229-f; 229-g; 229-h; 236-c; 236-i; 236-l; 236-n; 239-g; 239-h; 239-i; 239-j; 239P-b; 239P-d; 240P-a; 240P-ax; 240P-b; 240P-c; 240P-cx; 240P-d; 240P-dx; 240P-f; 240P-g; 240P-h; 240P-i; 240P-j; 240P-k; 240P-l; 240P-m; 240P-n; 240P-o; 240P-p; 240P-r; 240Ps; 240P-t; 240P-w; 240P-x; 240P-y; 240S-b; 246P-a; 246P-b; 246P-c; 246P-d; 246P-f; 246P-g; 246P-h; 246P-i; 246P-j; 246P-k; 246P-l; 246P-m; 246P-n; 246P-o; 246S-a; 246S-b; 248-l; 248-m; 248-n; 248-o; 248-p; 248P-a; 248P-c; 248P-k; 248-r; 248-s;251-b;251P-c; 251P-d; 251P-f; 256-f; 257-f; 257-j

35 Działania ochronne w ekosystemach nieleśnych ŚPN Koszenie/ścinanie z wywiezieniem biomasy na zbiorowiskach wilgotnych łąk i ziołorośli z rzędu Molinietalia; zbiorowiskach łąk świeżych z rzędu Arrhenatheretalia; zbiorowiskach ubogich muraw ze związku Violion caninae Działanie zaplanowane na pow. 133,97 ha. Zabieg należy przeprowadzać od środka na zewnątrz powierzchni, kosić na wys cm (w płatach z trzęślicą ponad 10 cm); w przypadku obecności chronionych gatunków, np. Trollius europaeus, wskazane jest koszenie na większej wysokości. Skoszoną biomasę należy usuwać tuż po wykonanym zabiegu (nie później niż po 2 tygodniach od pokosu). Dopuszcza się możliwość składowania siana w stogach na okres zimy w ilości ok. 20% masy siana.

36 Działania ochronne w ekosystemach nieleśnych ŚPN Koszenie/ścinanie z wywiezieniem biomasy Wskazany jest podział koszonej powierzchni na mniejsze fragmenty: - łąki wilgotne min. 30% rocznie (optymalnie 50%), w każdym roku na innej powierzchni; dopuszczalne jest koszenie 100% co roku lub co 2 lata; - łąki świeże - min. 50%, optimum 100%, w tym przypadku z pozostawieniem pasów nieskoszonej runi (ok. 10%) w każdym roku na innej powierzchni; - ubogie murawy zabieg alternatywny do wypasu; na powierzchni min. 30%, optimum 50% ; dopuszczalne jest również koszenie całości 1 raz na 3 lata, z pozostawieniem pasów nieskoszonej runi (ok. 10%).

37 Działania ochronne w ekosystemach nieleśnych ŚPN Koszenie/ścinanie z wywiezieniem biomasy Termin: - łąki wilgotne od 15 września do 30 października; - łąki świeże od 1 sierpnia 30 września; na łąkach stanowiących własność prywatną dopuszcza się wcześniejszy termin pokosu: łąki pow. 1 ha - od 15 lipca do końca września; łąki pon. 1 ha - od 15 czerwca do 10 lipca (pierwszy pokos) oraz od 20 sierpnia do końca września (drugi pokos); - ubogie murawy od 1 sierpnia do 30 października.

38 Działania ochronne w ekosystemach nieleśnych ŚPN Koszenie/ścinanie z wywiezieniem biomasy 2-m; 2-n; 2-o; 2P-a; 2P-i; 2P-j; 2P-k; 8A-h; 8A-i; 8A-j; 8A-k; 8A-l; 8S-h; 8S-i; 11-h;11-k; 11P-c; 12-h; 12-i; 12-j; 12P-a; 13P-b; 13P-c; 13P-d; 14-h; 14P-d; 14P-f; 20P-a; 20P-ax; 20P-ay; 20P-b; 20P-bx; 20P-by; 20P-c; 20P-cx; 20P-cy; 20P-d; 20P-dx; 20P-dy; 20P-f; 20P-fx; 20P-fy; 20P-g; 20P-gx; 20P-gy; 20P-h; 20P-hx; 20P-hy; 20P-i; 20P-ix; 20P-j; 20P-jx; 20P-k; 20P-kx; 20P-l; 20P-lx; 20P-m; 20P-mx; 20P-n; 20P-nx; 20P-o; 20P-ox; 20P-p; 20P-px; 20P-r; 20P-rx; 20P-s; 20P-sx; 20P-t; 20P-tx; 20P-w; 20P-wx; 20P-x; 20P-xx; 20P-y; 20P-yx; 20P-z; 20P-zx; 22-h; 22-i; 22-m; 23-g; 23-l; 23Pb; 23P-d; 24P-b; 26-c; 26P-a; 26P-c; 30P-a; 30P-ax; 30P-b; 30P-bx; 30P-c; 30P-cx; 30P-d; 30P-dx; 30Pf; 30Pfx; 30P-g; 30P-gx; 30P-h; 30P-hx; 30P-i; 30P-ix; 30P-j; 30P-jx; 30P-k; 30P-l; 30P-m; 30P-n; 30P-o; 30P-p; 30P-px; 30P-r; 30P-rx; 30P-s; 30P-sx; 30P-t; 30P-w; 30P-x; 30P-y; 30P-z; 38-g; 39-f; 39P-b; 39P-g; 39P-g; 40-f; 40-h; 42-a; 42-b; 43-g; 44-c; 44-g; 44-j; 44-k; 44-l; 44P-g; 44P-h; 44P-i; 44P-j; 44P-k; 44P-l; 44P-m; 44P-n; 44P-o; 44P-p; 45-b; 45-f; 45-h; 45-i; 45-k; 45-l; 45P-a; 45P-b; 45P-c; 45P-d; 45P-f; 45P-g; 45P-h; 45P-i; 54-c; 54-d; 54-g; 54-h; 54-i; 55-c; 56-j; 56P-c; 56P-d; 58-a; 59-d; 60-d; 60P-a; 61-c; 61P-b; 61P-d; 62P-c; 62P-d; 62P-f; 63-g; 63-h; 63-i; 63-j; 63-k; 63-l; 63-m; 63-n; 63-p; 63-r; 63- w; 64-bx; 64-s; 64-s; 64-t; 64-w; 64-x; 64-y; 74-a; 80-d; 80-g; 80-h; 80-i; 115-j; 115-k; 115P-c; 148-b; 148-c; 148-d; 148-g; 148-h; 148-i; 148-j; 148-o; 148-p; 196-n; 196-p; 196S-m; 196S-n; 196S-o; 196S-p; 196S-r; 203-l; 203-m; 229-f; 229-g; 229-h; 230-f; 230-g; 230-j; 230-k; 230S-a; 236-a; 236-b; 236-c; 236-g; 236-h; 236-i; 236-j; 236-l; 236-n; 238-f; 238-g; 238-h; 238-i; 239-g; 239-h; 239-i; 239-j; 239P-b; 239P-d; 240P-a; 240P-ax; 240P-b; 240P-c; 240P-cx; 240P-d; 240P-dx; 240P-f; 240Pg; 240P-h; 240P-i; 240P-j; 240P-k; 240P-l; 240P-m; 240P-n; 240P-o; 240P-p; 240P-r; 240P-s; 240P-t; 240P-w; 240P-x; 240P-y; 240S-b; 246P-a; 246P-ax; 246P-b; 246P-bx; 246P-c; 246P-cx; 246P-d; 246P-f; 246P-g; 246P-h; 246P-i; 246P-j; 246P-k; 246P-l; 246P-m; 246P-n; 246P-o; 246P-p; 246P-r; 246P-s; 246P-t; 246P-w; 246P-x; 246P-y; 246P-z; 246S-a; 246S-b; 248-l; 248-m; 248-n; 248-o; 248-p; 248P-a; 248P-c; 248P-k; 248-r; 248-s; 251-b; 251P-c; 251P-d; 251P-f; 256-f; 257-f; 257-j

39 Działania ochronne w ekosystemach nieleśnych ŚPN Wypas na zbiorowiskach wilgotnych łąk i ziołorośli z rzędu Molinietalia; zbiorowiskach łąk świeżych z rzędu Arrhenatheretalia; zbiorowiskach ubogich muraw ze związku Violion caninae. Działanie zaplanowane na pow. 101,83 ha. Wypas zwierzętami gospodarskimi jest działaniem uzupełniającym lub alternatywnym w stosunku do koszenia: - łąki wilgotne - wypas dopuszczalny jest w przypadku braku możliwości koszenia; obsada 0,25 DJP/ha; po zakończeniu wypasu należy wykosić niedojady; wypasanie najwilgotniejszych partii ekosystemów nie jest wskazane ze względu na możliwość zbytniego deformowania podłoża; - łąki świeże - wypas zamiast drugiego pokosu; obsada 0,25 DJP/ha; po zakończeniu wypasu należy wykosić niedojady; - ubogie murawy - zalecane jest spasanie ok. 50% powierzchni rocznie, naprzemiennie; obsada 0,4-0,6 DJP/ha.

40 Działania ochronne w ekosystemach nieleśnych ŚPN Wypas Działanie ciągłe. Termin: - łąki wilgotne: od 21 lipca do końca października; - łąki świeże: od 21 lipca do końca października; - ubogie murawy: od 1 maja do 15 października. Fot. A. Pierścińska

41 Działania ochronne w ekosystemach nieleśnych ŚPN Wypas 2-m; 2-n; 2P-a; 2P-i; 2P-j; 2P-k; 11h; 11-k; 11P-c; 12-h; 12-i; 12-j; 13P-b; 13P-c; 13P-d; 14-h; 14P-f; 20P-a; 20Pax; 20P-ay; 20P-b; 20P-bx; 20P-by; 20P-c; 20P-cx; 20P-cy; 20P-d; 20P-dx; 20P-dy; 20P-f; 20P-fx; 20P-fy; 20Pg; 20P-gx; 20P-gy; 20P-h; 20P-hx; 20P-hy; 20P-i; 20P-ix; 20P-j; 20P-jx; 20P-k; 20P-kx; 20P-l; 20P-lx; 20P-m; 20P-mx; 20P-n; 20P-nx; 20P-o; 20P-ox; 20P-p; 20P-px; 20P-r; 20P-rx; 20P-s; 20P-sx; 20P-t; 20P-tx; 20P-w; 20P-wx; 20P-x; 20P-xx; 20P-y; 20P-yx; 20P-z; 20P-zx; 22-h; 22-i; 22-m; 23-g; 23-l; 23P-b; 23P-d; 26-c; 26P-a; 26P-c; 30P-a; 30P-ax; 30P-b; 30P-bx; 30P-c; 30P-cx; 30P-d; 30P-dx; 30P-f; 30P-fx; 30P-g; 30P-gx; 30P-h; 30P-hx; 30P-i; 30P-ix; 30P-j; 30P-jx; 30P-k; 30P-l; 30P-m; 30P-n; 30P-o; 30P-p; 30P-px; 30P-r; 30P-rx; 30P-s; 30P-sx; 30P-t; 30P-w; 30P-x; 30P-y; 30P-z; 39P-b; 39P-g; 42-a; 42-b; 44-c; 44-j; 44P-g; 44P-h; 44P-j; 44P-k; 44P-l; 44P-m; 45-b; 45-f; 45-i; 45P-a; 45P-b; 45P-c; 45P-d; 45P-f; 45P-i; 55-c; 56-j; 56P-c; 56P-d; 58-a; 59-d; 60-d; 60P-a; 61P-b; 61P-d; 62P-d; 62P-f; 63-g; 63-h; 63-i; 63-j; 63k; 63-l; 63-m; 63-n; 63-p; 63-r; 63-w; 64-bx; 64-s; 64-t; 64-w; 64-x; 64-y; 74-a; 80-d; 80-g; 80-h; 80-i; 115-j; 115-k; 115P-c; 148-b; 148-c; 148-d; 148-g; 148-h; 148-i; 148-j; 148-o; 148-p; 196-n; 196-p; 196S-m; 196S-n; 196S-o; 196S-p; 196S-r; 229-f; 229-g; 229-h; 230-f; 230- g; 230-j; 230-k; 230S-a; 236-a; 236-b; 236-c; 236g; 236h; 236i; 236j; 236l; 236n; 238f; 238g; 246P-a; 246P-ax; 246P-b; 246P-bx; 246P-c; 246P-cx; 246P-d; 246P-f; 246P-g; 246P-h; 246P-i; 246P-j; 246P-k; 246P-l; 246P-m; 246P-n; 246P-o; 246P-p; 246P-r; 246P-s; 246P-t; 246P-w; 246P-x; 246P-y; 246P-z; 246S-a; 246S-b; 248-n; 248- o; 248-p; 248P-k; 248-r; 248-s; 24P-b; 251-b; 251P-c; 251P-d; 251P-f.

42 Działania ochronne w ekosystemach nieleśnych ŚPN Karczowanie (usuwanie) drzew i krzewów z wywiezieniem biomasy na murawach Festuco-Brometea na skarpie Zapusty. Działanie na pow. 0,5 ha w strefie ochrony krajobrazowej. Obejmuje usunięcie drzew i krzewów poprzez wycinkę poniżej szyi korzeniowej, a następnie usunięcie z miejsca zabiegu. Zabieg powinien być wykonywany stopniowo, corocznie, aż do całkowitego wyeliminowania odnowień pędowców. Odkrzewioną powierzchnię należy zarzucać cienką warstwą dojrzałych pod względem nasiennym skoszonych roślin z murawy. Zabieg należy prowadzić poza sezonem lęgowym ptaków (od 16 października do końca lutego). 2j

43 Działania ochronne w ekosystemach nieleśnych ŚPN Koszenie/ścinanie z wywiezieniem biomasy na murawach Festuco- Brometea na skarpie Zapusty. Zabieg alternatywny do wypasu. Działanie do wykonania na pow. 0,5 ha w strefie ochrony krajobrazowej. Zabieg należy przeprowadzać na wysokości 5-15 cm, z usunięciem biomasy. Działanie ciągłe; termin: 15 września - 30 października 2j

44 Działania ochronne w ekosystemach nieleśnych ŚPN Wypas na murawach Festuco-Brometea na skarpie Zapusty. Działanie do wykonania na pow. 0,5 ha w strefie ochrony krajobrazowej. Do wypasu wskazane zwierzęta gospodarskie owce, kozy; 0,25 DJP/ha. Działanie ciągłe; termin: od końca czerwca do połowy sierpnia. 2j

45 Monitoring - ekosystemy nieleśne ŚPN Monitoring działań ochronnych prowadzony dla zabiegów: koszenie/ścinanie z wywiezieniem biomasy, wypas, karczowanie (usuwanie) drzew i krzewów z wywiezieniem biomasy. Ocenę należy wykonywać co 5 lat zgodnie z metodyką Państwowego Monitoringu Środowiska dla parametrów i wskaźników: powierzchnia siedliska, struktura i funkcja, perspektywy ochrony. Zastosowanie metodyki dla siedlisk naturowych : bogate florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie, murawy kserotermiczne Festuco-Brometea.

46 Monitoring - ekosystemy nieleśne ŚPN Monitoring stanu ochrony ekosystemów nieleśnych polegający na ocenie parametrów i wskaźników zgodnie z metodyką PMŚ na podstawie zdjęcia fitosocjologicznego i oszacowania warunków siedliskowych. Realizowany dla siedlisk: bogate florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie, murawy kserotermiczne Festuco-Brometea, środkowoeuropejskie wyżynne rumowiska krzemianowe.

47 Działania ochronne dot. ekosystemów torfowiskowych i bagiennych Opracowanie szczegółowego rozeznania warunków geohydrologicznych na obszarze ŚPN. Działanie dotyczy zbiorowisk szuwarów z klasy Phragmitetea, zbiorowisk z klas Scheuchzerio - Caricetea nigrae i Oxycocco Sphagnetea, które na terenie Parku zajmują niespełna 9 ha. Opracowanie szczegółowego rozeznania warunków geohydrologicznych na obszarze ŚPN. Następuje stałe obniżanie się poziomu wód gruntowych na terenie Parku, ale brak ustalonych precyzyjnie przyczyn tego zjawiska.

48 Monitoring - ekosystemy torfowiskowe i bagienne Monitoring stanu zbiorowiska z klasy Scheuchzerio Caricetea nigrae zgodnie z metodyką PMŚ dla siedliska 7110* torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe). Raz na 5 lat. Monitoring stanu zbiorowiska z klasy Oxycocco - Sphagnetea zgodnie z metodyką PMŚ dla siedliska 7140 torfowiska przejściowe i trzęsawiska. Raz na 5 lat. Analiza zmian w ekosystemach torfowiskowych w powiązaniu z wynikami monitoringu poziomu wód gruntowych, który zaproponowany został w operacie ochrony ekosystemów wodnych.

49 Rośliny i grzyby Fot. A. Pierścińska

50 Działania ochronne dot. gatunków roślin i grzybów Usuwanie zielnych gatunków obcych geograficznie (Impatiens parviflora, Impatiens glandulifera, Reynoutria japonica, Solidago canadensis, Heracleum mantegazzianum) o charakterze inwazyjnym, które zagrażają rodzimej florze na obszarach ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej. Punktowe usuwanie gatunków obcych geograficznie. Ręczne niskie wykaszanie zajmowanych przez gatunek płatów tuż przed okresem kwitnienia, przy pomocy tradycyjnej kosy, tak aby ingerencja w obszarze ochrony ścisłej była jak najmniejsza. W przypadku barszczu kaukaskiego ważnym jest także jego wykarczowanie, ewentualnie przecięcie korzenia głównego na głębokości nie mniejszej niż 10 cm. Działanie ciągłe. Przełom maja i czerwca. 115-ax; 115-cx; 115-z; 116-g; 148S-a; 200-a,; 200-b; 201-a, 5A-d; 8A-m; 11-n; 19-a; 45-f; 44P-i; 44P-j; 44g; 62P-f; 87-a.

51 Działania ochronne dot. gatunków roślin i grzybów Usuwanie drzew i krzewów obcych geograficznie (Quercus rubra, Robinia pseudoaccacia, Acer negundo) o charakterze inwazyjnym, zagrażających rodzimej florze. Usuwanie dorosłych osobników oraz postaci młodocianych drzew i krzewów inwazyjnych. Drzewa dorosłe oraz krzewy wycinać przy pomocy piły mechanicznej nisko nad ziemią; osobniki młodociane można usuwać przy pomocy kosy spalinowej. Teren całego ŚPN.

52 Działania ochronne dot. gatunków roślin i grzybów Przygotowanie dokumentacji geologiczno-hydrologicznej w celu umożliwienia podjęcia decyzji co do ochrony gatunków roślin związanych z ekosystemami wodno-bagiennymi oraz z półnaturalnymi zbiorowiskami roślinnymi. Wykonanie ekspertyzy geologiczno-hydrologicznej, która wykazałaby przyczyny i uwarunkowania techniczne procesu osuszania ekosystemów związanych z wodami. Na postępujące osuszanie w ŚPN zwracano już uwagę od lat 70. W chwili obecnej mamy zbyt małą wiedzę aby podejmować się planowania jakichkolwiek działań ochronnych związanych z gatunkami wilgociolubnymi. Teren całego ŚPN.

53 Działania ochronne dot. gatunków roślin i grzybów Wzmożenie kontroli nad czystością wód wpływających do Parku, co ma znaczenie dla gatunków roślin związanych z ekosystemami wodnobagiennymi. Kontrola stanu czystości wód (zwłaszcza: odczyn, przewodność elektrolityczna, siarczany, azotany) wpływających do Parku, zwłaszcza rzeki Grabówki (Gawlicy), do której dopływa rów odprowadzający wodę z oczyszczalni ścieków w Świętej Katarzynie. 2 razy w roku na czterech punktach kontrolnych. Rzeka Grabówka (Gawlica) w Obwodzie Ochronnym Klonów w Dolinie Wilkowskiej.

54 Działania ochronne dot. gatunków roślin i grzybów Ochrona gatunków roślin związanych z półnaturalnymi zbiorowiskami roślinnymi poprzez: karczowanie drzew i krzewów; koszenie/ścinanie z wywiezieniem biomasy; wypas.

55 Działania ochronne dot. gatunków roślin i grzybów Umieszczenie tablic edukacyjno-informacyjnych w celu wspomożenia ochrony gatunków roślin związanych z półnaturalnymi zbiorowiskami roślinnymi, grzybów nadrzewnych i naziemnych. Umieszczenie kilkunastu tablic edukacyjno-informacyjnych zawierających informacje na temat ekologicznych i prawnych konsekwencji wypalania traw na terenie ŚPN i w jego najbliższym sąsiedztwie. Tablice powinny kłaść nacisk na zagrożenie pożarowe wynikające z takiej działalności oraz co najmniej 6 tablic edukacyjno-informacyjnych zawierających informacje na temat grzybów i ich roli w ekosystemie leśnym. Przy gruntach należących do podmiotów prywatnych wchodzących w skład ŚPN, głównie w dolinie Czarnej Wody; wokół granic całego Parku, zwłaszcza tam, gdzie może dojść do zagrożenia pożarowego. Przy wejściach do ŚPN szlakami turystycznymi.

56 Działania ochronne dot. gatunków roślin i grzybów Karczowanie (usuwanie) drzew i krzewów z wywiezieniem biomasy w celu zachowania chronionych i zagrożonych gatunków porostów na skarpie Zapusty. Działanie do wykonania na pow. 0,5 ha w strefie ochrony krajobrazowej. Obejmuje usunięcie drzew i krzewów poprzez wycinkę poniżej szyi korzeniowej, a następnie usunięcie z miejsca zabiegu biomasy. 2-j.

57 Monitoring - gatunki roślin i grzybów Przewidziano następujące działania monitoringowe: 1. Monitoring stanu zasobów Parku, struktury i dynamiki drzewostanów na powierzchniach kołowych w cyklu 5-letnim. 2. Monitoring botaniczny na wskazanych powyżej powierzchniach kołowych, polegający na określeniu stanu ochrony cennych gatunków roślin i grzybów. 3. Coroczne wykonywanie przez Służby ŚPN monitoringu rzadkich, chronionych i zagrożonych gatunków roślin naczyniowych, mszaków, grzybów wielkoowocnikowych i porostów, które podlegały inwentaryzacji na potrzeby niniejszego dokumentu. 4. Monitoring odnowień modrzewia polskiego Larix decidua subsp. polonica. Realizowany w miejscach, gdzie wykonane zostaną działania ochronne i polegający na liczeniu siewek modrzewi oraz ocenę ich stanu zdrowotności co 3 lata wraz z pomiarem ich wysokości.

58 Monitoring - gatunki roślin i grzybów 5. Monitoring stanu gatunków roślin będących przedmiotami ochrony obszaru Natura 2000 Łysogóry PLH widłozęba zielonego Dicranum viride i bezlistu okrywowego Buxbaumia viridis. Jednocześnie sugeruje się rozpocząć poszukiwania na innych stanowiskach, zwłaszcza w miejscach z dużym udziałem martwego drewna leżącego wielkowymiarowego (obszary ochrony ścisłej). 6. Monitoring skuteczności eliminowania gatunków obcych (w wydzieleniach, gdzie wykonywane są zabiegi) oraz w obszarach ochrony ścisłej (niecierpek drobnokwiatowy Impatiens parviflora oraz barszcz kaukaski Heracleum mantegazzianum na Łyścu niedaleko zabudowań klasztornych ten ostatni gatunek także przy leśniczówce w Świętej Katarzynie). 7. Monitoring skuteczności zabiegów renaturalizacji i przebudowy. Wykonanie oceny zwiększania się ilości gatunków roślin i grzybów siedlisk cienistych i wilgotnych, zwłaszcza gatunków górskich, reliktów puszczańskich oraz gatunków starych lasów..

59 Monitoring - gatunki roślin i grzybów 8. Wykonanie szczegółowej inwentaryzacji, następnie monitoringu co 10 lat gatunków mchów Bryophyta i wątrobowców Marchantiophyta na terenie Parku, zwłaszcza na gołoborzach. Należy zwracać uwagę na gatunki mogące być reliktami puszczańskimi lub glacjalnymi. 9. Wykonywanie w określonych odstępach czasu (np. co 10 lat) inwentaryzacji roślin naczyniowych Tracheophyta, grzybów wielkoowocnikowych Macromycetes oraz grzybów zlichenizowanych (porostów) Lichenes. 10. Monitoring 26 gatunków porostów związanych z różnymi rodzajami siedlisk. Raz w roku w porze wiosenno-letniej.

60 Zwierzęta

61 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Monitoring skójki gruboskorupowej Unio crassus. Wytypowanie reprezentatywnych stanowisk gatunku w rzekach na terenie Parku. Monitoring Unio crassus zostanie przeprowadzony według metody przyjętej i opracowanej przez Zająca (2010). Wymagane prowadzenie kart obserwacji gatunku dla stanowisk (karta obserwacji gatunku dla stanowiska i stan ochrony gatunku na stanowisku). Realizacja co 2 lata. Rzeki: Pokrzywianka i Psarka (na odcinkach przepływających przez ŚPN lub bezpośrednio przy granicy Parku).

62 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Monitoring gatunków ryb, z którymi związana jest skójka gruboskorupowa. Obserwacje nad występowaniem wybranych kilkunastu gatunków ryb (m.in.: ciernik, cierniczek, okoń i pstrąg potokowy), na których skrzelach gatunek składa jaja, w związku z czym rozmnażanie i rozwój gatunku są ściśle związane z kondycją populacji tych ryb (zaburzenie w składzie gatunkowym ryb ma bezpośredni i negatywny wpływ na kondycję populacji skójki). Realizacja co 2 lata. Rzeki: Pokrzywianka i Psarka (na odcinkach przepływających przez ŚPN lub bezpośrednio przy granicy Parku).

63 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Monitoring właściwości fizyczno-chemicznych wód, w których występuje skójka gruboskorupowa. Z uwagi na ściśle określone wymagania siedliskowe gatunku dotyczące ph, konduktywności wody i czystości, ustalenia poziomu tych wskaźników są istotne i wymagają okresowego monitoringu. Realizacja co 2 lata. Rzeki: Pokrzywianka i Psarka (na odcinkach przepływających przez ŚPN lub bezpośrednio przy granicy Parku).

64 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Edukacja dotycząca skójki gruboskorupowej. Działania edukacyjne powinny być kierowane do społeczności gmin wchodzących w skład Parku i otuliny. Wyjaśnienie związku skójki i ryb w wodach o określonych parametrach jest bardzo ważne z uwagi na wpływ na wody rzek rolnictwa, hodowli, transportu oraz bardzo intensywnie rozwijającej się sieci agroturystyki. Wymagane jest opracowanie materiałów edukacyjnych w postaci folderów i skryptów oraz tematycznych prezentacji dla wykorzystania przez: szkoły, społeczność, pracowników urzędów gmin, przewodników i właścicieli gospodarstw. Teren ŚPN wraz z otuliną.

65 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Koszenie/ścinanie z wywiezieniem biomasy w celu zachowania kilku gatunków mięczaków (bursztynka piaskowa Catinella arenaria, poczwarówka Geyera Vertigo geyeri, poczwarówka zwężona Vertigo angustior, poczwarówka prążkowana Vertigo substriata, ślimaczek zapoznany Vallonia enniensis, ślimak żółtawy Helix lutescens. Koszenie/ścinanie z wywiezieniem biomasy.

66 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt przeźrotka Kotuli Semilimax kotulai, świdrzyk siedmiogrodzki Vestia elata, ślimak Lubomirskiego Trichia lubomirski, ślimak żółtawy Helix lutescens 1. Monitoring gatunków. Monitoring powinien obejmować wskazane gatunki oraz gatunki współwystępujące określające warunki ekologiczne siedlisk, w których występują. Monitoring gatunków leśnych powinien być kontynuacją monitoringu wprowadzonego w 1993 roku i kontynuowanego w latach i Oddz. 199, 200, 201, 115.

67 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt przeźrotka Kotuli Semilimax kotulai, świdrzyk siedmiogrodzki Vestia elata, ślimak Lubomirskiego Trichia lubomirski, ślimak żółtawy Helix lutescens 2. Profilowanie ścieżek turystycznych. Zjawisko spływów wód po większych opadach ma najbardziej intensywny charakter na stokach południowych, szczególnie w na Św. Krzyżu z uwagi na budowę geologiczną i występujące dynamiczne procesy geomorfologiczne. Profilowanie polega na wypełnieniu zagłębienia ścieżki miejscowym materiałem skalnym i glebowym, który powstrzyma nadmierny spływ wód. Wzdłuż szlaków turystycznych: czerwony, zielony i niebieski.

68 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt przeźrotka Kotuli Semilimax kotulai, świdrzyk siedmiogrodzki Vestia elata, ślimak Lubomirskiego Trichia lubomirski, ślimak żółtawy Helix lutescens 3. Zabezpieczenie szlaków turystycznych. Przeciwdziałaniem zjawisku wydeptywania powierzchni wzdłuż tras turystycznych jest wykonanie drewnianych barierek ochronnych w miejscach najbardziej narażonych. W Parku będzie to powierzchnia przyszczytowa Łysej Góry (Św. Krzyż), 50 m od szczytu na południowym stoku do 100 m w dół stoku. Zabezpieczenie w postaci barierek należy zastosować w miejscach przystankowych. Musi być ono wprowadzone na wierzchowinie w części północno-zachodniej na granicy zarośli Sambucus nigra i na plateau. Wzdłuż szlaków turystycznych: czerwony, zielony i niebieski.

69 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt przeźrotka Kotuli Semilimax kotulai, świdrzyk siedmiogrodzki Vestia elata, ślimak Lubomirskiego Trichia lubomirski, ślimak żółtawy Helix lutescens 4. Edukacja. Opracowanie materiałów edukacyjnych w postaci folderów i skryptów, oraz tematycznych prezentacji dla wykorzystania przez: szkoły na różnych poziomach, przewodników turystycznych i kadrę Parku. Planowanie edukacji w Parku wymaga wprowadzenia problematyki dotyczącej występowania, ochrony, znaczenia w środowisku leśnym i łąkowym ślimaków. Informacja w odpowiednich miejscach na trasach turystycznych powinna zostać przedstawiona w postaci tablic edukacyjnych.

70 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Ochrona przymurzy i budowli, w tym klasztoru i murowanych kapliczek, siedliska występowania bezoczki podziemnej Cecilioides acicula (gatunek występuje w przymurzach starych budowli, wymaga zwietrzeliny z piasków wzbogaconych w wapń). Dotyczy działań zapobiegających zarastaniu krzewami, wydeptywaniu i zanieczyszczeniu toksycznymi środkami chemicznymi pochodzącymi ze środków konserwujących mury. W wybranych miejscach należałoby zastosować barierki ochronne. Podczas prac konserwatorskich konieczny jest dobór odpowiednich (nietoksycznych) materiałów konserwujących mury i stosowanie tradycyjnej zaprawy wapiennej jako spoiwa. o.o.ś. Łysica-Św.Krzyż.

71 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt wałkówka górska Ena montana, przeźrotka Kotuli Semilimax kotulai, Aegopinella minor, szklarka zielonawa Nesovitrea petronella, szklarka błyszcząca Oxychilus cellarius, szklarka gładka Oxychilus glaber striarius, szklarka płaska Oxychilus depressus, świdrzyk nadrzewny Clausilia cruciata, świdrzyk dwufałdkowy Balea biplicata, świdrzyk siedmiogrodzki Vestia elata, ślimak Lubomirskiego Trichia lubomirski, ślimak nadobny Chilostoma faustinum, ślimak maskowiec Isognomastoma isognomastoma, ślimak karpacki Perforatella vicina, daudebardia czerwonawa Daudebardia rufa, ślimak cieniolubny Perforatella umbrosa, ślimak nadobny Chilostoma faustinum

72 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt 1. Usuwanie śmieci i innych zanieczyszczeń. Monitorowanie powierzchni. Usuwanie śmieci. Edukacja w formie tablic informacyjnych. Głównie przy drogach, szlakach turystycznych oraz przy granicy ŚPN.

73 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt 2. Zabezpieczenie szlaków turystycznych. Przeciwdziałaniem zjawisku wydeptywania powierzchni wzdłuż tras turystycznych jest wykonanie drewnianych barierek ochronnych w miejscach najbardziej narażonych. W Parku będzie to powierzchnia przyszczytowa Łysej Góry (Św. Krzyż), 50 m od szczytu na południowym stoku do 100 m w dół stoku. Zabezpieczenie w postaci barierek należy zastosować w miejscach przystankowych. Zabezpieczenie w postaci barierek musi być wprowadzone na wierzchowinie w części północnozachodniej na granicy zarośli Sambucus nigra i na plateau. Wzdłuż szlaków turystycznych: czerwony, zielony i niebieski.

74 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt 3. Ograniczanie procesów erozyjnych na stokach. Monitorowanie dynamicznych procesów geomorfologicznych na południowych stokach Łysogór. Monitorowanie tras turystycznych. Profilowanie ścieżek. Bezwzględne przestrzeganie zakazu usuwania i niszczenia roślinności w otoczeniu tras turystycznych. System edukacji i tablic informacyjnych. Stoki Łysogór.

75 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Karczowanie (usuwanie) drzew i krzewów z wywiezieniem biomasy oraz koszenie/ścinanie z wywiezieniem biomasy dotyczy ochrony siedlisk dwóch gatunków pająków: gryziel stepowy Atypus muralis, Aphileta misera. Skarpa Zapusty, oddział 2P.

76 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Usuwanie śmieci i innych zanieczyszczeń w siedliskach kilku gatunków ważek: trzepli zielonej Ophiogomphus cecilia, szklarnika leśnego Cordulegaster boltonii, zalotki większej Leucorrhinia pectoralis i chruścików - Hagenella clathrata. Usuwanie zalegających odpadów. Edukacja ekologiczna społeczeństwa. Teren całego ŚPN.

77 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Karczowanie (usuwanie) drzew i krzewów z wywiezieniem biomasy oraz koszenie/ścinanie z wywiezieniem biomasy dotyczy ochrony siedlisk kilku gatunków trzmieli: paskowanego Bombus subterraneus, zmiennego Bombus humilis, różnobarwnego Bombus soroeensis oraz pszczolinki szerokopaskiej Andrena lepida.

78 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Zabezpieczenie przed wydeptywaniem siedlisk takich gatunków jak: trzmiel wielkooki Bombus confusus, trzmiel zmienny B. humilis, trzmiel tajgowy B. jonellus, trzmiel wyżynny B. mesomelas, trzmiel ciemnopasy B. ruderatus, trzmiel różnobarwny B. soroeensis, trzmiel paskowany B. subterraneus, trzmiel szary B. veteranus, pszczolinka rzepakowomarchwiana Andrena alfkenella, pszczolinka wałecznica A. falsifica, pszczolinka szerokopaska A. lepida, murarka ośmiałówka Osmia cerinthidis, murarka wysmukła O. parietina. Ograniczenie ruchu turystycznego do wytyczonych szlaków. Edukacja turystów w kwestii ochrony zapylaczy, jakimi są pszczoły. Szlaki turystyczne oraz wszystkie drogi w ŚPN.

79 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Zachowanie miejsc występowania gatunków: trzmiel wielkooki Bombus confusus, trzmiel zmienny B. humilis, trzmiel tajgowy B. jonellus, trzmiel wyżynny B. mesomelas, trzmiel ciemnopasy B. ruderatus, trzmiel szary B. veteranus, trzmiel różnobarwny B. soroeensis, trzmiel paskowany B. subterraneus, pszczolinka rzepakowo-marchwiana Andrena alfkenella, pszczolinka wałecznica A. falsifica, pszczolinka borówczanka Andrena lapponica, pszczolinka pięciornica Andrena tarsata, pszczolinka szerokopaska A. lepida. Monitorowanie miejsc gniazdowania/wstępowania i powstrzymywanie na nich procesów sukcesji roślinnej. Dolina Czarnej Wody.

80 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Poprawa warunków występowania murarki ośmiałówki Osmia cerinthidis. Wsiewanie ośmiału mniejszego Cerinthe minor. Oddział 75 (w pobliżu parkingu koło Nowej Słupi).

81 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Karczowanie (usuwanie) drzew i krzewów z wywiezieniem biomasy w celu ochrony siedlisk pazia żeglarza Iphiclides podalirius. Skarpa Zapusty, oddział 2P.

82 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Zapobieganie wyłapywaniu okazów pazia żeglarza Iphiclides podalirius. Wzmożony dozór w okresie pojawu imagines. Skarpa Zapusty, oddział 2P.

83 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Koszenie z wywiezieniem biomasy mające na celu ochronę siedlisk następujących gatunków: rączyca wielka Tachina grossa, czerwończyk nieparek Lycaena dispar, modraszek alkon Maculinea alcon, modraszek telejus Maculinea teleius, przeplatka aurinia Euphydryas aurinia, kraśnik pięcioplamek Zygaena trifolii, Pharmacis carna, Diarsia florida, niedźwiedziówka hebe Arctia festiva.

84 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Ochrona istniejących zbiorników wodnych siedlisk płazów. Pogłębianie, odmulenie i usuwanie nagromadzonej biomasy roślinnej (liście, gałęzie itp.) oraz nadmiaru roślinności szuwarowej i wodnej. Staw na polanie Bielnik, istniejące antropogeniczne zbiorniki w Dolinie Czarnej Wody.

85 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Odtwarzanie zbiorników wodnych i tworzenie nowych dla zachowania płazów. Budowa małych (powierzchnia po około m 2 ), płytkich (maksymalnie do 1,5 m) stawów przy granicy Parku (oddz. 78, 81, 85, 202, 208, 90, 94, 100, 179, 184, 165, 173, 74). Granica Parku (w sąsiedztwie wypływających cieków).

86 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Ochrona tras migracji wiosennych i jesiennych płazów. Budowa przejść dla płazów na drodze wojewódzkiej 752. Ograniczenie prędkości na tej drodze i drogach powiatowych przecinających ŚPN do 50 km/h. Odcinek Wzorki-Podgórze.

87 Działania ochronne dot. gatunków zwierząt Czynna ochrona gniazd (naprawa, wzmacnianie konstrukcji) takich gatunków ptaków jak: bocian czarny Ciconia nigra, trzmielojad Pernis apivorus, puszczyk uralski Strix uralensis, ptaki szponiaste Falconiformes. Naprawa i wzmacnianie konstrukcji gniazd w razie istniejących potrzeb. W miejscach lokalizacji gniazd poza obszarami ochrony ścisłej.