Drodzy Czytelnicy, Życzę miłej lektury RADA PROGRAMOWA: REDAKCJA: KONTAKT: WYDAWCA:

Transkrypt

1

2 INAUGURACJA ROKU AKADEMICKIEGO 2010 / 2011

3 Wstęp...3 Kalendarium pytań do prof. dr. hab. Eugeniusza Ruśkowskiego...5 Aktualności legislacyjne i orzecznicze...6 Dr Jarosław Matwiejuk - Krajowa Rada Prokuratury...7 Zawód: kurator sądowy Wyniki egzaminów wstępnych na aplikacje Słownik - prawo karne...10 The case of speluncean explorers...10 I Ogólnopolski Konkurs Wiedzy o Prawie Konstytucyjnym Towarzystwa Przyjaciół Prawa Konstytucyjnego...11 Parytet płci w prawie wyborczym Najwyższa Izba Kontroli...14 Dopuszczalność rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę z zastrzeżeniem warunku zawieszającego...15 Istota remontu a jego cele...16 Odpowiedzialność posiadacza karty płatniczej...17 Letnia Szkoła Prawa Europejskiego...18 Letnia Szkoła Prawa Amerykańskiego...19 Kazus Studenckiej Poradni Prawnej Tajemnica lekarska Oblicza terroryzmu na przestrzeni wieków Idealne studia administracyjne?...26 Z pamiętnika Erasmusa: Czechy...27 Wszechświat na wyciągnięcie ręki Po godzinach...30 RADA PROGRAMOWA: prof. Stanisław Bożyk, prof. Leonard Etel, prof. Cezary Kulesza, prof. Adam Lityński, prof. Mirosława Melezini, prof. Eugeniusz Ruśkowski, prof. Joanna Sieńczyło- Chlabicz, prof. Ryszard Skarzyński, prof. Grażyna Szczygieł, prof. Mieczysława Zdanowicz REDAKCJA: Redaktor Naczelna: Martyna Kropiewnicka, martyna.kropiewnicka@op.pl Sekretarz Redakcji: Izabela Gawkowska Korekta: mgr Piotr Jać Kolegium Redakcyjne: dr Ewa Kowalewska-Borys, dr Arkadiusz Bieliński, dr Andrzej Jackiewicz, dr Andrzej Sakowicz, mgr Dominik Kościuk, mgr Marek Zaremba Współpraca: Magdalena Banasiuk, mgr Magdalena Bielonko, Paulina Brejnak, Emilia Chodyna, Magdalena Grochowska, Aneta Karwowska, Daniel Kasjański, Karol Marciniak, Konrad Szczęsny, Antoni Wiszowaty, Katarzyna Wróblewska, Karolina Zapolska Projekt, opieka graficzna, skład i łamanie: Paweł Jakubczyk, pejot_uk@tlen.pl Zdjęcia: Jerzy Banasiuk, Konrad Szczęsny, archiwum wydziału, archiwa prywatne, Internet KONTAKT: Biuletyn Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku ul. Mickiewicza 1, pok. 320; Białystok biuletyn@uwb.edu.pl WYDAWCA: Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku ul. Mickiewicza 1, pok. 320; Białystok Nakład: 500 egzemplarzy Zastrzegamy sobie prawo do skracania i opracowania edytorskiego nadesłanych tekstów. Autor przekazując utwór do publikacji przenosi na Wydawcę prawa autorskie do publikacji utworu na piśmie oraz jego rozpowszechniania na innych polach eksploatacji takich jak Internet. Drodzy Czytelnicy, Rozpoczął się nowy rok akademicki, a wraz z nim zaszły zmiany w redakcji Biuletynu. Przejmując funkcję Redaktor Naczelnej, pragnę serdecznie podziękować mojej poprzedniczce mgr Dominice Jocz za trud i pasję włożone w tworzenie naszego wydziałowego pisma. Dzięki jej dwuletniemu zaangażowaniu i ciężkiej pracy Wydział Prawa może pochwalić się profesjonalnym periodykiem. Za nami trzy miesiące wakacji, jednak na Wydziale Prawa nie brakuje aktywnych studentów, którzy postanowili podjąć trud nauki w gorące lipcowe dni i wzięli udział w organizowanych na naszej uczelni po raz pierwszy Letniej Szkole Prawa Amerykańskiego i Letniej Szkole Prawa Europejskiego. Relację oraz zdjęcia z odbytych zajęć zamieszczamy na naszych łamach. Kolejnym ważnym wydarzeniem ostatnich miesięcy, o którym nadmieniliśmy w tym numerze, jest wybór Prodziekana do spraw studiów niestacjonarnych dr. Jarosława Matwiejuka na członka Krajowej Rady Prokuratury organu utworzonego wskutek niedawnej nowelizacji ustawy o prokuraturze. Przyjmujemy tę informację z radością i dumą. Nie ulega wątpliwości, że każdy student czeka niecierpliwie na wyniki corocznych egzaminów wstępnych na aplikacje, jako że jest to przełomowy moment i jeden z najważniejszych sprawdzianów wiedzy w życiu studentów prawa. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom Czytelników zamieściliśmy i tę istotną informację. Tym, którzy jeszcze nie wdrożyli się w akademicki tryb nauki, proponujemy wiele merytorycznych artykułów o różnorodnej tematyce. Z pewnością zainteresuje Was tekst dotyczący parytetów. Jest to tematyka jak najbardziej aktualna i budząca liczne kontrowersje. Autorka w ciekawy sposób przedstawiła argumenty za i przeciw wprowadzeniu tej instytucji. Ponadto warto też zapoznać się z artykułami dotyczącymi tajemnicy lekarskiej, czy odpowiedzialności posiadacza karty płatniczej. Poruszają one problemy, z którymi stykamy się na co dzień i dobrze jest wiedzieć, jak te trudności pokonywać. Na koniec gorąco wszystkich zachęcam do próbowania swoich sił w dziennikarstwie i zgłębiania nurtujących Was tematów. Korzystając z okazji, przypominam o listopadowej rekrutacji do Biuletynu! Życzę miłej lektury BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU PAŹDZIERNIK - LISTOPAD

4 Kolokwia habilitacyjne 22 października 2010 r. kolokwium habilitacyjne dr Agnieszki Malarewicz- Jakubów. Wydarzenia września 2010 r. Konferencja Dyrektorów Bibliotek Akademickich Szkół Polskich w Bibliotece Głównej UwB; promocja Wydziału Prawa, zwłaszcza w zakresie promocji Wydawnictwa Temida2; 4 października 2010 r. ogólnouniwersytecka inauguracja roku akademickiego; 6 października 2010 r. wydziałowa inauguracja roku akademickiego; 6 października 2010 r. wykład prof. Karla-Ludwiga Kunza nt.: Grundzüge der heutigen Kriminalpolitik na zaproszenie Dziekana Wydziału Prawa UwB; października 2010 r. konferencja Partnerstwo wschodnie Polska promotorem realnej integracji, zorganizowana przez Zakład Prawa Europejskiego oraz Ośrodek Polityki Zagranicznej Wydziału Prawa UwB; października 2010 r. międzynarodowa konferencja naukowa Współpraca transregionalna państw członkowskich UE z państwami ościennymi prof. UwB dr hab. Mieczysława Zdanowicz, dr Agnieszka Piekutowska, dr Tomasz Dubowski; października 2010 r. konferencja naukowa Determinanty prawne i socjologiczne funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej w Polsce, której obradom przewodniczy dr hab. Teresa Mróz, prof. UwB; 25 października 2010 r. seminarium międzynarodowe nt. Prawne problemy konstrukcji i funkcjonowania budżetu zadaniowego we Francji. Wnioski dla Polski, zawierające wykłady zorganizowane dla studentów, zorganizowana przez Katedrę Finansów Publicznych i Prawa Finansowego; 26 pażdziernika 2010 r. - otrzęsiny I roku Wydziału Prawa; 4-5 listopada 2010 r. konferencja Pomoc publiczna w podatkach pod kierownictwem dr. Rafała Dowgiera oraz Ośrodka Szkoleniowego Wydawnictwa TAXPRESS; Hotel Gołębiewski, Białystok; Studencki serwis informacyjny 6 października 2010 r. impreza integracyjna w klubie M7; 12 października 2010 r. ukazuje się publikacja Niezbędnik studenta pierwszego roku wydana przez ELSA specjalnie dla pierwszaków; 14 października 2010 r. wejście na wokandę Sądu Rejonowego, zorganizowane przez ELSA; października 2010 r. Ogólnopolskie Szkolenie Jesienne w Supraślu organizowane przez ELSA; października 2010 r. Prawnicze Targi Pracy organizowane przez ELSA w Warszawie. 6 października 2010 roku zaginął dr Radosław Poczykowski, socjolog UwB i członek Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku. Jego ciało odnaleziono 15 października. Rodzinie oraz przyjaciołom składamy wyrazy głębokiego współczucia. Kolegium Redakcyjne oraz zespół redakcyjny Biuletynu Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku ORGANIZACJA ROKU AKADEMICKIEGO 2010/2011 semestr zimowy, w tym: zajęcia dydaktyczne wakacje zimowe zajęcia dydaktyczne c.d egzaminacyjna sesja zimowa przerwa międzysemestralna semestr letni, w tym: przerwa wakacyjna letnia (w tym minimum 4 tygodnie nieprzerwanych wakacji letnich, praktyki programowe) egzaminacyjna sesja poprawkowa semestru letniego okres, w którym należy podjąć wszystkie indywidualne decyzje dotyczące zaliczenia roku akademickiego 2008/ PAŹDZIERNIK - LISTOPAD 2010 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

5 10 pytań do Kiedy byłem małym chłopcem, chciałem zostać Początkowo piłkarzem, nieco później lekarzem, a na początku szkoły średniej dziennikarzem. 2. Pewnie nigdy nie zostałbym prawnikiem, gdyby nie Argumenty, niestety nieżyjącego już, przyjaciela z liceum Marka Czarzastego. 3. Najmilsze wspomnienie ze studiów Przygoda ze sportem. O mały włos nie rozpocząłem kariery jako bramkarz pierwszoligowej wówczas Legii. 4. Na studiach miałem problemy z Wojskiem. Zdawałem poprawkę z budowy kbk AK. Wtedy to był obowiązkowy przedmiot wpisywany do indeksu. Prof. dr hab. Eugeniusz Ruśkowski - kierownik Katedry Finansów Publicznych i Prawa Finansowego Uniwersytetu w Białymstoku; członek Głównej Komisji Orzekającej w sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych oraz Rady Nadzorczej Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF). Autor ponad 300 publikacji z zakresu finansów publicznych i prawa finansowego, głównie dotyczących finansów lokalnych, prawa dewizowego i kontroli finansowej. 5. Największy sukces w moim życiu to Utrzymanie równowagi między domowym ciepłem, wspaniałą rodziną i sukcesami zawodowymi. 6. Miejsce, które chciałbym odwiedzić Rio de Janeiro w okresie karnawału. 7. Ulubiony film/książka Polskie komedie: Sami swoi, Miś, Jak rozpętałem II wojnę światową. A z książek kiedyś wielokrotnie czytałem Księcia Machiavellego. 8. Mój pierwszy wykład Mam częściową dziurę w pamięci. Pamiętam, jak byłem ubrany, ale nie pamiętam o czym mówiłem. 9. Od studentów wymagam Chęci uczenia się i rozumienia. Nie znoszę tych, do których nic nie dociera. 10. Student, którego zapamiętałem To była studentka Teraz obchodzę z Nią 25-lecie małżeństwa. Rozmawiała mgr Dominika Jocz BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU PAŹDZIERNIK - LISTOPAD

6 Aktualności AKTUALNOŚCI LEGISLACYJNE 1. Ustawa z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U ) - ustawa ma na celu uporządkowanie regulacji dotyczących skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jako orzeczenia prejudycjalnego w stosunku do roszczenia o naprawienie szkody, jaka została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia, o której mowa w art Kodeksu cywilnego. 2. Ustawa z dnia 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy o Policji, ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks karny oraz ustawy Kodeks postępowania karnego (Dz.U ) - zmiany dotyczą głównie części szczególnej Kodeksu karnego, m.in. zostały zmodyfikowane i dodane nowe typy czynów zabronionych w rozdziale XVI (Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne), a także wprowadzono definicję pojęcia handlu ludźmi. Nowelizacja ma na celu wprowadzenie do polskiego ustawodawstwa typów czynów zabronionych nawiązujących do karnomaterialnych przepisów Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego z dnia 17 lipca 1998 r. 3. Ustawa z dnia 29 kwietnia 2010 r. o zmianie ustawy o usługach turystycznych oraz o zmianie ustawy Kodeks wykroczeń (Dz.U ) - nowelizacja ma na celu w szczególności zmianę zasad finansowania i zabezpieczenia finansowego klientów organizatorów imprez turystycznych. Zmiany obejmują również przepisy o ochronie klientów. 4. Ustawa z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U ) - znowelizowany akt prawny wprowadza stosowanie zasad ruchu drogowego na wybranych drogach wewnętrznych położonych w nowo utworzonych oznakowanych strefach ruchu. Oznakowanie dróg wewnętrznych jako stref ruchu będzie zależeć od decyzji zarządcy drogi i będzie fakultatywne. 5. Ustawa z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U ) - nowelizacja stanowi konsekwencję wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 maja 2009 r., stwierdzającego niezgodność z Konstytucją szeregu artykułów ustawy. 7. Ustawa z dnia 6 sierpnia 2010 r. o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji oraz ustawy o opłatach abonamentowych (Dz.U ) - zmiany dotyczą przede wszystkim odsunięcia polityków od zarządzania mediami publicznymi, co mają umożliwić wprowadzane jawne i otwarte konkursy, przeprowadzone spośród kandydatów zgłaszanych przez uczelnie akademickie. W KRRiT mają się również znaleźć przedstawiciele ministrów właściwych ds. Skarbu Państwa i finansów publicznych oraz przedstawiciel ministra właściwego ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. 6. Ustawa z dnia 6 sierpnia 2010 r. o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych oraz ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz.U ) - ustawa wprowadza zmianę w treści art. 4 pkt 13 Prawa zamówień publicznych poprzez zastąpienie określenia organ administracji rządowej określeniem organy władzy publicznej. W myśl art. 9 pkt 1 ustawy o finansach publicznych organ władzy publicznej jest pojęciem obejmującym swoim zakresem m.in. organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały. 7. Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 18 maja 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad, trybu i kryteriów udzielania, spłacania oraz umarzania kredytów i pożyczek studenckich (Dz.U ) - rozporządzenie określa również szczegółowe zasady, warunki i tryb rozliczeń z tytułu pokrywania odsetek należnych bankom od kredytów studenckich oraz wysokość oprocentowania pożyczki i kredytu studenckiego spłacanego przez pożyczkobiorcę lub kredytobiorcę. 8. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 sierpnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie nadania inspektorom Inspekcji Ochrony Środowiska uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz.U ) - nowelizacja nadaje inspektorom Inspekcji Ochrony Środowiska uprawnienia m.in. do nakładania grzywny w wysokości do 500 zł za takie wykroczenia, jak wyrzucanie zużytych baterii, czy zużytego sprzętu elektronicznego do koszy z odpadami. AKTUALNOŚCI ORZECZNICZE I. Trybunał Konstytucyjny Wyrok z dnia 5 lipca 2010 r. (sygn. akt P 31/09) Brak precyzyjnego określenia kryterium miejsca zamieszkania przy ustalaniu renty rodzinnej jest niezgodny z Konstytucją. Wyrok z dnia 12 lipca 2010 r. (sygn. akt P 4/10) Ograniczenie zakresu roszczeń przysługujących pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy na czas określony, któremu wypowiedziano umowę z naruszeniem art. 32 ust. 1 pkt 1 i ust. 8 ustawy o związkach zawodowych jedynie do odszkodowania (z pominięciem roszczenia o przywrócenie do pracy) jest niezgodne z Konstytucją. Wyrok z dnia 15 lipca 2010 r. (sygn. akt K 63/07) Zróżnicowanie powszechnego wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn jest zgodne z Konstytucją. Wyrok z dnia 5 października 2010 r. (sygn. akt SK 26/08) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 607p 1 pkt 5 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego w zakresie, w jakim zawiera podstawę odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania wydanego wobec obywatela polskiego w celu przeprowadzenia postępowania karnego w wypadku, gdy: 1) dla sądu orzekającego w przedmiocie jego wykonania oczywistym jest, że osoba ścigana nie dopuściła się czynu, w związku z którym nakaz europejski został wydany; 2) opis czynu, którego dotyczy europejski nakaz aresztowania uniemożliwia jego kwalifikację prawną jest zgodny z art. 45 ust. 1 i art. 42 ust. 2 w zw. z art. 55 ust. 4 Konstytucji. II.1 Sąd Najwyższy Izba Cywilna Uchwała z dnia 2 czerwca 2010 r. (sygn. akt III CZP 37/10) Bieg przedawnienia roszczeń o zwrot nienależnie pobranych opłat za kartę pojazdu na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu (Dz. U. z 2003 r., nr 137, poz. 1310) rozpoczyna się od dnia spełnienia świadczenia. Uchwała z dnia 17 czerwca 2010 r. (sygn. akt III CZP 41/10) Na podstawie art k.c. wierzyciel może zaskarżyć zgodny wniosek dłużnika i pozostałych uczestników postępowania o podział majątku wspólnego, dział spadku i zniesienie współwłasności, jeżeli w wyniku uwzględnienia tego wniosku przedmioty majątkowe objęte podziałem zostały nabyte przez uczestników postępowania niebędących dłużnikami. Przewidziany w art. 534 k.c. termin biegnie wówczas od dnia uprawomocnienia się postanowienia działowego. Uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 13 lipca 2010 r. (sygn. akt III CZP 1/10) Sporem związanym z zawarciem umowy, o której mowa w art. 211 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jest także spór dotyczący treści umowy. Dopuszczalność drogi sądowej w sprawach związanych z zawarciem takiej umowy uzależniona jest od wyczerpania postępowania przed Komisją Prawa Autorskiego, określonego w art. 108 ust. 5 ustawy. Uchwała z dnia 23 września 2010 r. (sygn. akt III CZP 52/10) Umowa zlecenia obejmująca stałe prowadzenie obsługi prawnej mocodawcy, w tym reprezentowanie go przed sądem, może być podstawą pełnomocnictwa procesowego tylko wtedy, gdy przedmiot sprawy obejmuje określoną w tej umowie czynność prawną, faktyczną lub usługę. Uchwała składu całej Izby SN z dnia 8 października 2010 r. (sygn. akt III CZP 35/10) Skarbowi Państwa, który wypłacił uposażenie na podstawie art. 121 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, nie przysługuje roszczenie o zwrot tego uposażenia od sprawcy wypadku związanego z ruchem pojazdu mechanicznego, powodującego chorobę policjanta. II.2 Sąd Najwyższy Izba Karna Postanowienie z dnia 26 sierpnia 2010 r. (sygn. akt I KZP 12/10) W skład korzyści majątkowej w rozumieniu art k.k., podlegającej przepadkowi, wchodzą również wszelkie wydatki poczynione przez sprawcę na uzyskanie przedmiotu pochodzącego z przestępstwa. Uchwała składu 7 sędziów z 30 września 2010 r. (sygn. akt I KZP 10/10) Rodzic małoletniego nie może, działając w charakterze przedstawiciela ustawowego, wykonywać praw tego małoletniego jako pokrzywdzonego w postępowaniu karnym, w tym także w postępowaniu z oskarżenia prywatnego, jeżeli oskarżonym jest drugi z rodziców. II.3 Sąd Najwyższy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Uchwała z dnia 18 sierpnia 2010 r.(sygn. akt II PZP 7/10) Wniosek o doręczenie wyroku sądu pierwszej instancji z uzasadnieniem, wniesiony w terminie określonym w art zdanie pierwsze k.p.c., z reguły stanowi równocześnie żądanie sporządzenia tego uzasadnienia. Uchwała z dnia 1 września 2010 r.(sygn. akt II UZP 6/10) Wypłacone w latach premie z funduszu premiowego w Państwowych Gospodarstwach Rolnych podlegają, ze względu na obowiązek opłacania składki na cele emerytalne na podstawie ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o funduszu emerytalnym, uwzględnieniu w podstawie wymiaru emerytury i renty (art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). III. Naczelny Sąd Administracyjny Uchwała z dnia 28 czerwca 2010 r. (sygn. akt II GPS 1/10) Przepis art ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi stanowi podstawę wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego w każdym przypadku, gdy orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, obejmuje akt normatywny, jaki stosował lub powinien zastosować sąd administracyjny lub organ administracji publicznej w danej sprawie. Wybór i opracowanie: Aneta Karwowska, studentka V roku prawa Magdalena Banasiuk, studentka V roku prawa 6 PAŹDZIERNIK - LISTOPAD 2010 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

7 Dr Jarosław Matwiejuk w Krajowej Radzie Prokuratury W dniu 10 czerwca 2010 r. dr Jarosław Matwiejuk, Prodziekan ds. studiów niestacjonarnych Wydziału Prawa UwB, został wybrany przez Sejm RP do Krajowej Rady Prokuratury. Krajowa Rada Prokuratury została powołana po raz pierwszy w historii na mocy przepisów obowiązującej od 31 marca 2010 r. nowelizacji ustawy o prokuraturze, która rozdzieliła funkcję ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego. Zastąpiła dotychczasową Radę Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym. Nowy kształt prokuratury przewiduje bowiem powołanie, wzorem Krajowej Rady Sądownictwa, nowego organu Krajowej Rady Prokuratury, którego głównym zadaniem ma być stanie na straży niezależności prokuratorów. Poza przedstawicielami Sejmu w skład Rady weszło również dwóch senatorów, przedstawiciel Prezydenta RP i Minister Sprawiedliwości. Zdecydowaną większość w Radzie mają jednak sami prokuratorzy. Poza Prokuratorem Generalnym w jej składzie znaleźli się także: prokurator reprezentujący Naczelną Prokuraturę Wojskową, prokurator reprezentujący IPN, trzech prokuratorów wybranych przez zebranie prokuratorów Prokuratury Generalnej oraz 11 prokuratorów reprezentujących poszczególne prokuratury apelacyjne. Pierwsze posiedzenie Krajowej Rady Prokuratury odbyło się 21 września 2010 r. Zgodnie z ustawą kadencja Krajowej Rady Prokuratury trwa 4 lata. Do jej kompetencji należy m.in. opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących prokuratury, wysłuchiwanie informacji prokuratora generalnego o działalności prokuratury i wyrażanie opinii w tym zakresie, a także rozpatrywanie i ocena kandydatur do pełnienia stanowisk prokuratorskich. Serdecznie gratulujemy oraz życzymy wielu sukcesów w pełnieniu tej funkcji! Drogi studencie! UWAGA! REKRUTACJA! Jeżeli jesteś zainteresowany stałą współpracą z Biuletynem i lubisz pisać na tematy związane z prawem i nie tylko, wyślij swoje CV na adres biuletyn@uwb.edu.pl, a następnie zgłoś się na rozmowę kwalifikacyjną, która odbędzie się 8 listopada o godzinie w sali 320. Serdecznie zapraszamy! BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU PAŹDZIERNIK - LISTOPAD

8 A może Paulina Brejnak, studentka V roku prawa Zawód kuratora sądowego należy chyba do najbardziej altruistycznych i trudnych, czasami niewdzięcznych, ale z drugiej strony satysfakcjonujących profesji, jakie może wykonywać absolwent wydziału prawa. Dlatego też, przed podjęciem wyboru tej ścieżki zawodowej, trzeba sobie zadać pytanie: czy jestem wystarczająco silny psychicznie i czy naprawdę chcę wykonywać taką pracę? Kompetencje prawa i obowiązki oraz ścieżkę edukacyjną kuratora reguluje ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych 1 oraz szereg rozporządzeń ministra sprawiedliwości. Kuratorów możemy podzielić na kuratorów zawodowych i społecznych; osoby wykonujące orzeczenia w sprawach karnych są kuratorami dla dorosłych, zaś w sprawach rodzinnych i nieletnich kuratorami rodzinnymi. Kuratorzy sądowi realizują określone przez prawo zadania o charakterze wychowawczoresocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym. Każdy kurator zawodowy przed przystąpieniem do wykonywania obowiązków ślubuje wykonywać swoje obowiązki zgodnie z prawem, sumiennie i rzetelnie, w postępowaniu kierować się zasadami etyki zawodowej, mając na względzie dobro Rzeczypospolitej Polskiej i osób podlegających jego pieczy, a także zachować w tajemnicy wszystkie okoliczności, o których powziął wiadomość w związku z pełnioną funkcją. Kto może zostać kuratorem sądowym? Osoba aspirująca na kuratora sądowego powinna: posiadać polskie obywatelstwo i korzystać z pełni praw cywilnych i obywatelskich; ukończyć wyższe studia magisterskie z zakresu nauk pedagogicznopsychologicznych, socjologicznych lub prawnych albo inne; być zdolna do pełnienia obowiązków kuratora zawodowego ze względu na stan zdrowia; być nieskazitelnego charakteru oraz odbyć aplikację kuratorską i zdać egzamin kuratorski. Warto zauważyć, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach minister sprawiedliwości może na wniosek prezesa sądu okręgowego zwolnić kandydata z dwóch ostatnich wymogów. Specyfika aplikacji kuratorskiej Ramowy plan przebiegu aplikacji kuratorskiej określa kurator okręgowy. Ma ona na celu: praktyczne zapoznanie aplikanta z organizacją i działalnością sądu, zakładów dla nieletnich, placówek opiekuńczo-wychowawczych i leczniczo-terapeutycznych oraz zakładów penitencjarnych; teoretyczne oraz praktyczne zaznajomienie z zadaniami kuratora sądowego; pogłębienie wiedzy z zakresu metodyki pracy kuratorskiej oraz sprawdzenie przydatności aplikanta do wykonywania zawodu kuratora. Podczas aplikacji aplikant pozostaje pod opieką patrona kuratora zawodowego, wyznaczonego przez kierownika zespołu kuratorskiego. Patron nadzoruje pracę aplikanta, ustala w porozumieniu z kierownikiem zespołu plan przebiegu aplikacji, a także opiniuje aplikanta. Co do zasady aplikacja trwa rok, jednak w pewnych uzasadnionych wypadkach, po spełnieniu dodatkowych warunków, prezes sądu okręgowego może skrócić czas aplikacji do 9 miesięcy. Okres ten może zostać również przedłużony na czas nie dłuższy niż 6 miesięcy na wniosek aplikanta, który nie przystąpił do egzaminu lub nie zdał go w pierwszym terminie. Warto zaznaczyć, że Prezes Sądu Okręgowego jest także uprawniony do wcześniejszego rozwiązania umowy z aplikantem, po zasięgnięciu opinii kuratora okręgowego, w sytuacji gdy przebieg aplikacji wskazuje na nieprzydatność aplikanta do kuratorskiej służby sądowej. Co należy do obowiązków aplikanta? Aplikant kuratorski jest obowiązany do: 1) uczestnictwa w szkoleniu: a) teoretycznym, ze szczególnym uwzględnieniem metodyki pracy kuratora sądowego, organizacji wymiaru sprawiedliwości, przepisów prawnych dotyczących działalności kuratorów sądowych oraz innych wiadomości potrzebnych do wykonywania zawodu kuratora sądowego, b) praktycznym, ze szczególnym uwzględnieniem udziału w rozprawach sądowych i w wysłuchiwaniu nieletnich przez sędziego oraz pobytu w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz leczniczorehabilitacyjnych; 2) dokonywania oceny przebiegu spraw znajdujących się w postępowaniu rozpoznawczym i wykonawczym w ramach pracy zespołu; 3) zapoznania się z rejonem pracy kuratora patrona oraz zadaniami wynikającymi z jego zakresu czynności; 4) przyswojenia zasad prowadzenia dokumentacji kuratorskiej; 5) nawiązywania kontaktów z instytucjami zajmującymi się wychowaniem, profilaktyką i resocjalizacją; 6) zapoznawania się z organizacją i formami pracy ośrodka kuratorskiego; 7) udziału w posiedzeniach zespołu i naradach organizowanych dla kuratorów sądowych; 8) wykonywania innych czynności zleconych przez przełożonych. Aplikant kuratorski za naruszenie swoich obowiązków ponosi odpowiedzialność porządkową albo dyscyplinarną na zasadach obowiązujących kuratorów zawodowych. Jak wygląda egzamin? Aplikant kuratorski składa egzamin kuratorski przed komisją egzaminacyjną, powołaną przez orezesa sądu okręgowego. Odbywa się on w terminie wyznaczonym przez przewodniczącego komisji egzaminacyjnej, w miesiącu poprzedzającym upływ okresu aplikacji. Składa się z dwóch części pisemnej i ustnej. Egzamin pisemny, który odbywa się w obecności i pod nadzorem co najmniej dwóch członków komisji egzaminacyjnej, polega na opracowaniu analizy akt sprawy oraz przygotowaniu stosownego wniosku procesowego lub innego pisma, którego przygotowanie należy do zadań kuratora sądowego. Jego pozytywny wynik warunkuje dopuszczenie do części ustnej, która odbywa się przed komisją egzaminacyjną. Ta część obejmuje sprawdzenie znajomości metodyki pracy kuratora sądowego, organizacji wymiaru sprawiedliwości, przepisów prawnych dotyczących działalności kuratorów sądowych oraz innych wiadomości potrzebnych do wykonywania zawodu kuratora sądowego. W przypadku niedostatecznego wyniku egzaminu aplikant może przystąpić jeden raz do ponownego jego składania, w ciągu 6 miesięcy od dnia egzaminu poprzedniego. Jakie uprawnienia ma kurator? Wykonując swoje obowiązki służbowe, kurator zawodowy ma prawo do: 1) odwiedzania w godzinach od 7.00 do osób objętych postępowaniem w miejscu ich zamieszkania lub pobytu, a także w zakładach zamkniętych; 2) żądania okazania przez osobę objętą postępowaniem dokumentu pozwalającego na stwierdzenie jej tożsamości; 3) żądania niezbędnych wyjaśnień i informacji od podopiecznych objętych dozorem, nadzorem lub inną formą kontroli zleconej przez sąd; 4) przeglądania akt sądowych i sporządzania z nich odpisów w związku z wykonywaniem czynności służbowych oraz dostępu do dokumentacji dotyczącej podopiecznego i innych osób objętych postępowaniem; 5) żądania od Policji oraz innych organów lub instytucji państwowych, organów samorządu terytorialnego, stowarzyszeń i organizacji społecznych w zakresie ich działania, a także od osób fizycznych pomocy w wykonywaniu czynności służbowych. Jakie są obowiązki kuratora? 1) występowanie, w uzasadnionych wypadkach, z wnioskiem o zmianę lub uchylenie orzeczonego środka; 2) przeprowadzanie na zlecenie sądu lub sędziego wywiadów środowiskowych; 3) współpraca z właściwym samorządem i organizacjami społecznymi, które statutowo zajmują się opieką, wychowaniem, resocjalizacją, leczeniem i świadczeniem pomocy społecznej w środowisku otwartym; 4) organizacja i kontrola pracy podległych kuratorów społecznych oraz innych osób, uprawnionych do wykonywania dozorów lub nadzorów; 5) sygnalizowanie sądowi przyczyn przewlekłości postępowania wykonawczego lub innych uchybień w działalności pozasądowych podmiotów wykonujących orzeczone środki. Powyższe uprawnienia i obowiązki zostały skonkrety- 8 PAŹDZIERNIK - LISTOPAD 2010 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

9 zowane w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2003 r. 2 W tym miejscu zasygnalizuję tylko pewne z nich, odsyłając jednocześnie osoby zainteresowane do rozporządzeń. Kurator rodzinny, któremu powierzono sprawowanie nadzoru zaznajamia się z aktami sprawy, kontroluje zachowanie podopiecznego w miejscu zamieszkania, nauki i pracy, udziela także pomocy w organizowaniu czasu wolnego oraz rozwiązywaniu trudności życiowych. Dokumentuje przebieg nadzoru i podejmowane na bieżąco czynności w karcie czynności nadzoru, gdzie zamieszcza także własne uwagi i zastrzeżenia. Kurator dla dorosłych uczestniczy w posiedzeniach sądu dotyczących osób skazanych na karę ograniczenia wolności, może wystąpić do sądu np. z wnioskiem o zwolnienie z reszty kary. Kurator jest także uprawniony do przeprowadzania wywiadu środowiskowego 3 w miejscu zamieszkania lub pracy oskarżonego; gromadzi wówczas niezbędne informacje od rodziny, przełożonych i innych osób. Dotyczą one m. in. zachowania, sytuacji bytowej, kontaktów ze środowiskowymi grupami patologii społecznej oraz stanu zdrowia fizycznego i psychicznego w tym uzależnienia od wszelkiego rodzaju używek. Czy stawiane są jakieś ograniczenia w związku z dodatkowym zatrudnieniem? Kurator zawodowy może podejmować dodatkowe zatrudnienie jedynie za zgodą prezesa sądu okręgowego, co więcej kuratorowi zawodowemu nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które przeszkadzałoby mu w pełnieniu swoich obowiązków, osłabiało zaufanie do jego bezstronności lub też podważało zaufanie do sądu. Kiedy następuje rozwiązanie stosunku pracy z kuratorem? Rozwiązanie stosunku pracy z kuratorem zawodowym następuje w drodze wypowiedzenia: 1) w przypadku otrzymania negatywnej oceny pracy, potwierdzonej ponowną taką oceną która nie może być dokonana wcześniej niż po upływie 4 miesięcy; 2) likwidacji sądu lub jego reorganizacji, jeżeli nie jest możliwe przeniesienie kuratora na inne stanowisko w tym samym okręgu; 3) trwałej utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku, jeżeli nie ma możliwości przeniesienia kuratora do innej pracy, odpowiedniej do jego stanu zdrowia i kwalifikacji zawodowych, albo gdy kurator odmawia przejścia do takiej pracy; 4) gdy kurator nabywa prawo do emerytury. Dodatkowo stosunek pracy zostanie rozwiązany z kuratorem w przypadku prawomocnego orzeczenia środka karnego pozbawienia praw publicznych albo zakazu wykonywania zawodu; prawomocnego ukarania karą dyscyplinarną wydalenia ze służby kuratorskiej i zawinionej utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku. 1 Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r., nr 98, poz. 1071, z późn. zm.). 2 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych (Dz. U. Nr 112, poz. 1064). 3 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 czerwca 2003 r. w sprawie regulaminu czynności w zakresie przeprowadzania wywiadu środowiskowego oraz wzoru kwestionariusza tego wywiadu (Dz. U. Nr 108, poz. 1018). Wyniki egzaminów wstępnych na aplikacje - 25 września 2010 r. na terenie całego kraju odbyły się egzaminy wstępne na aplikacje: adwokacką, radcowską, notarialną oraz komorniczą. Do egzaminów na powyższe aplikacje zgłosiło się łącznie osób, w tym: na aplikację adwokacką osoby, na aplikację radcowską osób, na aplikację notarialną osoby, na aplikację komorniczą 351 osób. Kandydaci na aplikantów rozwiązywali test jednokrotnego wyboru, liczący 150 pytań, zawierających po trzy propozycje odpowiedzi. Wynik pozytywny otrzymywali zdający, którzy odpowiedzieli poprawnie minimum na 100 pytań (w przypadku testu na aplikację adwokacką, radcowską i notarialną) lub na 90 pytań (w przypadku testu na aplikację komorniczą). Z uzyskanych telefonicznie nieoficjalnych informacji wynika, że rezultaty egzaminu na aplikację adwokacką w poszczególnych izbach są następujące: w Bielsku-Białej zdało ok. 46% kandydatów, w Częstochowie ok. 23%, w Kielcach ok. 36%, w Krakowie ok. 53%, w Lublinie ok. 29%, w Łodzi ok. 35%, w Olsztynie ok. 29%, w Opolu ok. 27%, w Płocku ok. 27%, w Poznaniu ok. 36%, w Radomiu ok. 25%, w Rzeszowie ok. 31%, w Toruniu ok. 31%, w Wałbrzychu ok. 34%, w Warszawie ok. 30%, we Wrocławiu ok. 40%. Pomimo, iż kandydaci na aplikację radcowską zdawali egzamin w oparciu o ten sam test, co kandydaci na aplikantów adwokackich, uzyskane przez nich wyniki są z reguły niższe. Przykładowo: w Kielcach zdało ok. 16%, w Krakowie ok. 36%, w Lublinie ok. 22%, w Łodzi ok. 28%, w Olsztynie ok. 16%, w Opolu ok. 12%, w Poznaniu ok. 30%, w Wałbrzychu ok. 17%, we Wrocławiu ok. 32%. Spośród kandydatów przystępujących do egzaminu na aplikację notarialną egzamin zdało ok. 22%. Natomiast egzamin wstępny na aplikację komorniczą zdało: w Warszawie ok. 67%, w Krakowie ok. 82% i w Poznaniu ok. 84% kandydatów (przy niższym o 10 punktów progu minimalnym, koniecznym do uzyskania wyniku pozytywnego). Egzamin na aplikacje samorządowe organizowany był przez Ministerstwo Sprawiedliwości po raz piąty. W poprzednich latach wyniki egzaminów kształtowały się następująco: W 2006 r. do egzaminów na aplikacje: adwokacką, radcowską i notarialną przystąpiło łącznie 7505 osób, wynik pozytywny osiągnęło 28,6%, w tym: - na aplikację adwokacką: 39,2%, - na aplikację radcowską: 26,7%, -na aplikację notarialną: 4,5%. W 2007 r. do egzaminów na aplikacje: adwokacką, radcowską i notarialną przystąpiło łącznie 9506 osób, wynik pozytywny osiągnęło 52,6%, w tym: - na aplikację adwokacką: 47,8% - na aplikację radcowską: 55% -na aplikację notarialną: 54,4%. W 2008 r. do egzaminów na aplikacje: adwokacką, radcowską, notarialną i komorniczą przystąpiło łącznie osób. Wynik pozytywny osiągnęło 13,4%, w tym: - na aplikację adwokacką: 11,7%, - na aplikację radcowską: 11,8%, -na aplikację notarialną: 25,7%, - na aplikację komorniczą: 95%. W 2009 r. do egzaminów na aplikacje adwokacką, radcowską, notarialną i komorniczą przystąpiło łącznie osoby. Wynik pozytywny osiągnęło 77,4% zdających, w tym: - na aplikację adwokacką: 78,7%, - na aplikację radcowską: 76,5%, - na aplikację notarialną: 76,1%, - na aplikację komorniczą: 96,50%. Egzaminy wstępne na aplikacje adwokacką, radcowską i notarialną od 2009 r. są organizowane według nowych zasad. Zmniejszona została liczba pytań w testach oraz obniżony został próg punktowy niezbędny do otrzymania pozytywnego wyniku egzaminu. Od 2009 r. publikowany jest również wykaz tytułów aktów prawnych, z których wybrane stanowić mogą podstawę pytań egzaminacyjnych, co stanowi dla zdających bardzo istotną wskazówkę odnośnie zakresu materiału, obowiązującego na egzaminie. Obowiązujący na egzaminie w roku bieżącym wykaz tytułów aktów prawnych na aplikacje adwokacką i radcowską obejmował 53 pozycje, a na aplikację notarialną Natomiast wykaz obowiązujący na egzaminie w 2009 r. obejmował: 42 pozycje na aplikacje adwokacką i radcowską oraz 45 pozycji na aplikację notarialną. Wstępne wyniki tegorocznych egzaminów wskazują, że w styczniu 2011 r. aplikacje rozpocznie niemal 3000 osób. Gratulujemy wszystkim tegorocznym aplikantom! źródło: ms.gov.pl BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU PAŹDZIERNIK - LISTOPAD

10 SŁOWNICZEK prawo karne Izabela Gawkowska, studentka II roku prawa armed robbery przestępstwo dokonane z bronią w ręku arson podpalenie assault groźba napaści battery napaść, pobicie bribery korupcja burglary włamanie crime przestępstwo (działanie lub zaniechanie naruszające powszechnie obowiązujące normy prawne, podlegające karze grzywny lub pozbawienia wolności) criminal law prawo karne defender obrońca domestic violence przemoc w rodzinie drug trafficking przestępstwa związane z obrotem narkotykami (wytwarzanie, posiadanie, import, eksport itp.) drunk driving jazda pod wpływem alkoholu embezzlement defraudacja extortion wymuszenie, wyłudzenie forgery fałszerstwo (głównie dokumentów) fraud oszustwo homicide zabójstwo insider dealing nielegalne transakcje zawarte na podstawie poufnych informacji joyriding nieostrożna jazda skradzionym pojazdem kidnapping porwanie larceny kradzież manslaughter nieumyślne spowodowanie śmierci money laundering pranie brudnych pieniędzy offence przestępstwo offender przestępca prosecution wniesienie oskarżenia prosecutor prokurator, prawnik wnoszący oskarżenie prostitution prostytucja rape zgwałcenie shoplifting kradzież sklepowa smuggling przemyt stalking prześladowanie, nękanie tax evasion uchylanie się od podatków theft kradzież white-collar crimes, business/corporate crimes przestępstwa gospodarcze, głównie natury ekonomicznej lub majątkowej white-slave traffic handel żywym towarem vandalism wandalizm THE CASE OF SPELUNCEAN EXPLORERS IN THE CONTEXT OF BENTHAM S AND DWORKIN S PERSPECTIVE The case of the Speluncean Explorers was written by Lon L. Fuller in This hypothetical story presents the group of five spelunkers trapped in an underground cave. Numerous experts, geologists and engineers were established to rescue them. In the course of time, they lived on the off chance that they will be saved from death. Roger Whetmore, one of the spelunkers, proposed to cast dice to determine who will be eaten in order to assuage the ravenous hunger. The proposition was accepted by the whole group. Despite Whetmore withdrew from the agreement, the rest continued the procedure. One of them cast dice against Whetmore, and finally, he was eaten. As a result, they were all indicted for the murder of the fifth member 1. It is worth to answer the question whether the outcome could be justified by a utilitarian perspective or the right to life of any one person is the strongest argument. To start with Jeremy Bentham s theory of utilitarianism, the death of the fifth member would be entirely justified. Bentham popularised his philosophy using a maxim the greatest happiness of the greatest number 2. It is particularly visible in the context of the Speluncean Explorers, where one of the members should be put to death and eaten in order to avoid death by starvation for the rest. The philosopher believed that the most significant quality in our life is the pursuit of happiness. In the case of the Speluncean Explorers it is not only to eat their fill but also to survive. On the one hand, the feeling of pleasure should be continually maximized; on the other hand, the pain should be reduced as much as possible 3. A quantitative calculation of pain and pleasure of the spelunkers, before and after the killing of the fifth member, will demonstrate the principle of the greatest happiness of the greatest number in practice. The spelunkers were subjected to terrible lure and sufferings. In fact, they were in the lowest state of prostration. As a consequence, there was no possibility to save their lives except for killing one of five men. According to the utilitarian point of view, the principle of utility was guidance and the basis for evaluation of all actions. Utility in this case was to be understood as the quality of an object or action which gave it a propensity to produce some good, satisfaction / happiness or benefit on the one hand, and to prevent or reduce pain, evil or mischief on the other. The principle of utility was, as such, an objective standard for deciding on what was good law and what was not. 4 Bentham claimed that the satisfaction of hunger and thirst govern us in all we do, in all we say, in all we think 5. This theory was grounded on the fact that the general interest of a society consists of all the greatest good of the greatest number or is the right to life of any one person always a trump? mgr Magdalena Bielonko interest of the individuals. Taking into consideration the theory of utilitarianism we can prove that the action would be entirely justified. The justification of the outcome would be completely different according to Dworkin s theory, namely, the right to life of any one person is always the strongest argument. Dworkin presents the metaphor of the right of an individual as a trump: Individual rights are political trumps held by individuals. Individuals have rights when, for some reason, a collective goal is not a sufficient justification for denying them what they wish, as individuals, to have or to do, or not a sufficient justification for imposing some loss or injury upon them 6. In the context of the Speluncean Explorers, the individual s right to live is the strongest argument. Ronald Dworkin put the idea of a trump over utility 7. From Dworkin s perspective, the collective aim to save lives is not more significant than the life of one member. According to the famous philosopher, individual rights are principles, which are required by justice or fairness or some other dimension of morality 8. Individual rights always have priority over policies designed to promote general welfare and arise from legal, social as well as political institutions of the society. Right to life, liberty, property and human dignity are the most valuable in the society. These rights not only have to be properly protected, but also they can never be overridden by general aim of the society 9. According to Dworkin, in cases that arise before the courts and the outcome is uncertain we are not allowed to leave the decision on justification to judicial discretion. In the context of the Speluncean Explorers, the life of the fifth member was of the highest importance and no one was empowered to justify the outcome. In the context of Fuller s case, the outcome would be completely different depending on the theory. Both perspectives are based on the same foundation, namely, the conflict between a collective goal and an individual right. From a utilitarian point of view, death of the fifth member would be justifiable. The collective aim was more important than the right of an individual. The principle of the greatest good of the greatest number was fully applicable. Whereas according to Dworkin s theory, the right to life is always a trump. No justification can be made on this ground. 1 See case R v Dudley and Stephens (1884), 14 QBD J. W. Harris, Legal Philosophies, 1997, p A. M. Chinhengo, Essential Jurisprudence, 2005, p Ibidem, p J. G. Riddall. Jurisprudence, 1999, p H. Davies, D. Holdcroft, Jurisprudence: Texts and Commentary, 1991, p M. D. A. Freeman, Lloyd s Introduction to Jurisprudence, 2001, p R. W. M. Dias, Jurisprudence, 1985, p A. M. Chinhengo, op.cit, p PAŹDZIERNIK - LISTOPAD 2010 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

11 Antoni Paweł Wiszowaty, student III roku prawa 14 maja 2010 roku na Wydziale Prawa UwB odbył się I Ogólnopolski Konkurs Wiedzy o Prawie Konstytucyjnym, zorganizowany pod honorowym patronatem Prezesa Trybunału Konstytucyjnego. Turniej spotkał się z dużym zainteresowaniem studentów oraz pracowników katedr i zakładów prawa konstytucyjnego z wielu krajowych wydziałów prawa. Uznanie dla tej inicjatywy wyraziły ponadto władze Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego, które już zapowiedziały wsparcie i współpracę przy organizacji kolejnej edycji konkursu. Konkurs miał na celu popularyzację prawa konstytucyjnego oraz integrację studentów z wydziałów prawa w całym kraju. Do Białegostoku przyjechało kilkudziesięciu studentów wraz z opiekunami. Najliczniejszą grupę uczestników stanowili reprezentanci Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Uniwersytetu Szczecińskiego, Uniwersytetu Warmińsko Mazurskiego oraz Uniwersytetu w Białymstoku. Konkurs składał się z dwóch etapów pisemnego (test obejmujący pytania jednokrotnego i wielokrotnego wyboru oraz pytania otwarte) oraz ustnego. Do drugiego etapu zakwalifikowało się dziesięć osób z najlepszymi wynikami z części pisemnej. W tej fazie, oprócz wysokiego poziomu wiedzy z zakresu prawa konstytucyjnego, należało wykazać się umiejętnością szybkiego formułowania odpowiedzi. Liczyła się także ogólna wartość wystąpienia, jakość prezentacji. Wypowiedzi oceniała komisja, której współprzewodniczyli prof. Anna Łabno z Uniwersytetu Śląskiego i prof. Grzegorz Kryszeń z Uniwersytetu w Białymstoku. Poprosiliśmy opiekunów Towarzystwa Przyjaciół Prawa Konstytucyjnego (TPPK), działającego przy Wydziale Prawa UwB, o podzielenie się informacjami dotyczącymi genezy tej inicjatywy. Jak doszło do zorganizowania tego konkursu? dr Lech Jamróz: Nasi studenci często uczestniczą w różnych przedsięwzięciach organizowanych przez inne ośrodki akademickie i osiągają sukcesy w konkursach. Podczas jednego z zebrań naszego TPPK prezes Tomasz Szypulski aktualnie student IV roku prawa wpadł na śmiały pomysł, aby podjąć się organizacji konkursu ogólnopolskiego. Jako opiekunowie byliśmy początkowo zaskoczeni tą inicjatywą. Ale wiedzieliśmy też, że nikt wcześniej nie przeprowadził podobnego konkursu na taką skalę. Czy trudno było zorganizować konkurs? dr Andrzej Jackiewicz: Studenci rozpoczęli organizację już w październiku 2009 roku i musieli zmierzyć się z pozyskaniem sponsorów, patronów honorowych i medialnych, zapewnieniem uczestnikom konkursu zakwaterowania czy innymi sprawami organizacyjnymi. Byli na tyle aktywni, że chcieli zorganizować tę imprezę. W trakcie prac spotkali się z wieloma trudnościami. Zdarzyło się, że sponsor obiecał wsparcie, potem się wycofywał. Była także sytuacja, że inny sponsor obiecał wyższe wsparcie, następnie zmienił zdanie i obniżył je. Studenci musieli wiele się nagimnastykować aby zamknąć budżet całego przedsięwzięcia. Ostatecznie dali radę i konkurs odbył się, choć były trudne chwile. Czy ten konkurs był inicjatywą jednorazową, czy planowane są kolejne edycje? dr Lech Jamróz: Konkurs spotkał się ze sporym zainteresowaniem, otrzymaliśmy wiele pozytywnych sygnałów. Okazał się także dla nas, organizatorów, cennym doświadczeniem. Bez wątpienia także pozytywnie wpłynął na rozpoznawalność Wydziału w kraju. To wszystko sprawia, że planujemy kontynuację w kolejnych latach. Jak ocenia Pan poziom wiedzy uczestników? dr Andrzej Jackiewicz: Największą wiedzą i umiejętnościami musieli wykazać się uczestnicy podczas drugiego etapu części ustnej. Oni mieli najtrudniej. Oprócz wiedzy merytorycznej, oceniane były także ich umiejętności prezentacji czy też logicznego formułowania wypowiedzi, które także były brane pod uwagę podczas końcowego werdyktu. Te wypowiedzi były publiczne udzielano ich w auli co dodatkowo mogło wywoływać trudności, powodować stres. Wszystkim uczestnikom chciałbym jeszcze raz pogratulować uczestnictwa i zaangażowania. Jestem zadowolony z przebiegu konkursu. Czym, oprócz organizacji ogólnopolskiego konkursu, zajmuje się TPPK? dr Andrzej Jackiewicz: TPPK organizuje spotkania z wybitnymi prawnikami z osobami, z którymi nie jest łatwo spotkać się na co dzień, a które mają praktykę w zakresie stosowania prawa. Przynajmniej raz w roku jeździmy do Sejmu, Trybunału Konstytucyjnego czy Sądu Najwyższego. Mamy możliwość bezpośredniego zapoznawania się z zasadami organizacji i funkcjonowania tych organów i instytucji państwa. To wszystko służy oczywiście poszerzeniu wiedzy w obszarze prawa konstytucyjnego. Prócz tego, corocznie organizowany jest wydziałowy konkurs na esej z prawa konstytucyjnego. Jeśli ktoś byłby zainteresowany uczestnictwem w spotkaniach TPPK, to co powinien zrobić? dr Lech Jamróz: Ogłoszenia dotyczące TPPK wywieszane są, między innymi, w gablocie przy pokoju 218. Każdy student Wydziału Prawa UwB jest mile widziany. Proszę traktować to jako zaproszenie skierowane do wszystkich studentów studiujących na kierunkach administracja, europeistyka i prawo tak w systemie stacjonarnym, jak i niestacjonarnym. Dziękuję za rozmowę. Lista laureatów I Ogólnopolskiego Konkursu Wiedzy o Prawie Konstytucyjnym, przeprowadzonego na Wydziale Prawa UwB dnia 14 maja 2010 r. 1. Michał Rączkiewicz 2. Anna Hlebicka-Józefowicz 3. Piotr Ługowski 4. Małgorzata Gościniak-Koc 5. Wojciech Kownacki 6. Łukasz Tymolewski 7. Alina Buwaj 8. Izabela Rembelińska 9. Marta Maciejuk 10. Tomasz Grabala Laureatem wydziałowego konkursu z prawa konstytucyjnego na UwB w 2010 roku został Mateusz Ogłodziński aktualnie student III roku prawa studiów stacjonarnych.

12 Ewelina Kulik, studentka III roku prawa czy możliwy lub p Parytetowy problem spędza sen z powiek niejednemu politykowi w parlamencie, zniecierpliwionemu potokiem atakujących go zewsząd pytań, dotyczących tej kwestii, ale i wielu obywatelkom Polski tym zdeterminowanym, walczącym działaczkom, jak i tym urażonym, dla których kwestia dyskryminacji kobiet jest wymysłem feministek. Rozmaite spory i kontrowersje, jakie budzi pomysł ustawy o parytecie, zdają się nie mieć końca, a im więcej rozważań i argumentów, jakie padają od przeciwników i gorących orędowników tego rozwiązania, tym większa konsternacja wśród obywateli. Polemika wokół projektu ustawy o parytecie z jednej strony zapoczątkowała ogólnopolską dyskusję na temat równouprawnienia kobiet, a z drugiej wokół konstytucyjnej podstawy obowiązywania przepisów takiego aktu prawnego. Te dwa punkty odniesienia o charakterze społecznym i czysto teoretycznym składają się na całą płaszczyznę tegoż sporu. Dlatego też kluczową kwestią, niezbędną dla ugruntowania opinii w temacie, jest znalezienie odpowiedzi na dwa pytania: czy parytety można w ogóle wprowadzić do polskiego porządku prawnego oraz czy są one nam rzeczywiście potrzebne?. Idea zwiększania liczby kobiet w organach państwowych realizowana jest przez różne metody, w zależności od systemu wyborczego. Wprowadzenie parytetu możliwe jest jedynie w systemie proporcjonalnym, w którym mamy do czynienia z okręgami wielomandatowymi, z których wybieranych jest kilku parlamentarzystów. Obok tzw. kwoty, systemu suwakowego i podwójnej nominacji, jedynie parytet gwarantuje teoretyczną równość kobiet i mężczyzn, umieszczanych na danej liście wyborczej, co zresztą znajduje uzasadnienie w pochodzeniu tego słowa (łac. paritas to po prostu równość). W związku z tym w obywatelskim projekcie ustawy znajdujemy propozycję zmiany przepisów ustaw dotyczących ordynacji wyborczej jedynie do Sejmu, do rad gmin, których liczba mieszkańców jest większa niż , do rad powiatów, sejmików województw i Parlamentu Europejskiego, w myśl których liczba kobiet na liście wyborczej nie może być mniejsza od liczby mężczyzn. Zapis ten jednoznacznie określa więc, że w przypadku nieparzystej liczby kandydatów, większość mają stanowić kobiety. W razie niedochowania tych warunków, sankcją ma być niezarejestrowanie listy wyborczej. I, tak naprawdę, ten lakoniczny projekt sprowadza się właśnie do tych trzech wymienionych wyżej kwestii. Dużo obszerniejsze jest natomiast uzasadnienie, które odwołuje się do aspektu konstytucyjności ustawy w tym zakresie przeciwnicy pomysłu mają liczne wątpliwości. Podstawą do dyskusji pod tym kątem jest artykuł 33 Konstytucji. Polska ustawa zasadnicza nie pozostawia wątpliwości, że kobieta i mężczyzna maja równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym, w szczególności równe prawo ( ) do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń. Co do zasady przepisy Konstytucji są ogólne i wymagają ustawowych konkretyzacji. Stąd też argument, że ustawa o parytetach jest rozwinięciem norm zawartych w artykule 33, dookreśla je, a co więcej jest niezbędnym środkiem do ich realizacji, do uwiarygodnienia jednej z najważniejszych zasad konstytucyjnych tj. zasady równości. Fakt, że jest ona formalnie uwzględniona w Konstytucji, a w rzeczywistości nie do końca znajduje odzwierciedlenie. Bezlitośnie wskazują na to liczby w Sejmie obecnej kadencji mamy około 20% kobiet, a Senacie zaledwie 8%. Stąd też próba urzeczywistnienia tejże zasady przy pomocy ustawy, której autorzy powołują się również na pojęcie akcji afirmatywnej, mającej na celu wyrównywanie szans w tym wypadku szans kobiet w dostępie do władzy. Co więcej, prawną podstawę tego stanowiska wzmacnia fakt, że Polska jest stroną Konwencji w sprawie wszelkich form dyskryminacji kobiet, która w artykule 5 stanowi, że Państwa Strony podejmą wszelkie stosowne kroki w celu: a) zmiany społecznych i kulturowych wzorców zachowania mężczyzn i kobiet w celu osiągnięcia likwidacji przesądów i zwyczajów lub innych praktyk, opierających się na przekonaniu o niższości lub wyższości jednej płci albo na stereotypach roli mężczyzny i kobiety. Wszystkie te argumenty niewątpliwie brzmią racjonalnie i są prawnie uzasadnione. Ja jednak mam pewne wątpliwości, także prawne, których podstawą są również przepisy Konstytucji. Przede wszystkim, w moim przekonaniu, dyskryminujący wobec mężczyzn jest zapis dotyczący liczby kobiet na listach wyborczych, która nie może być mniejsza od liczby mężczyzn. W sytuacji bowiem nierównej liczby kandydatów na danej liście, poszkodowanym będzie zawsze mężczyzna. Niezależnie od swoich kwalifikacji, a jedynie przez wzgląd na płeć, będzie musiał ustąpić miejsca kobiecie, co jest sprzeczne z art. 32 ust. 2 Konstytucji, zakazującym dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny w związku z art. 33, przede wszystkim ze względu na płeć. Ponadto, sankcją przewidzianą za niezastosowanie zasady nie mniejszej ilości kobiet na liście wyborczej jest odmowa jej rejestracji. W kwestii tej zgadzam się z A. Szmytem, że to dalece zbyt restrykcyjny zapis, uniemożliwiający danej partii działanie na arenie polityki i startowanie w wyborach, co stanowi naruszenie art. 11 Konstytucji. Nie można zapomnieć też o artykule 31 ust. 3 Konstytucji, który dopuszcza wprowadzanie regulacji ustawowych, ograniczających korzystanie z praw i wolności konstytucyjnych, gdy ma to swoje istotne uzasadnienie. Jednakże ten sam przepis wskazuje wyraźnie, że ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. A niezarejestrowanie partii w sytuacji przewidzianej ustawą parytetową jest zdecydowanym naruszeniem wolności działania partii politycznych, bo uniemożliwia im realizację fundamentalnej, decydującej o ich bycie, funkcji wyborczej. Myślę, że mimo wszystko polski porządek prawny daje swoistą furtkę ustawodawcy na uregulowanie kwestii parytetów tak, aby była zgodna z Konstytucją. W moim przekonaniu jednak jak zaznaczyłam wcześniej projekt, który trafił do Sejmu, nie do końca spełnia te kryteria. Ostatecznie jednak, wszelkie spory prawne dotyczące tego problemu rozwiązać może tylko Trybunał Konstytucyjny. I myślę, że w końcu będzie miał okazję wydać orzeczenie w tej sprawie, odnoszące się czy to do projektu lub uchwalonej już ustawy w formie, która jest nam znana dziś, czy może zmienionej, a nawet ulepszonej. Z problemem niskiej aktywności kobiet w sferze polityki musiało zmierzyć się wiele europejskich krajów. W efekcie, idea parytetów przeniknęła do porządków prawnych takich państw, jak Belgia, 12 PAŹDZIERNIK - LISTOPAD 2010 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

13 otrzebny? Francja, Hiszpania, Portugalia i Słowenia, choć w przypadku Francji był to proces dość burzliwy i budzący wątpliwości tamtejszego Trybunału Konstytucyjnego. Co znamienne, parytety okazały się rzeczywiście skuteczne i spowodowały pewien wzrost liczby kobiet w parlamentach. Zaznaczyć jednak należy, że nie wszystkie kraje wprowadziły parytet na zasadzie równego podziału liczby kandydatów na listach wyborczych (połowa mężczyzn i połowa kobiet), jak proponują autorzy polskiego projektu ustawy o parytetach. Przykładem jest chociażby Belgia, gdzie wymogiem jest, aby liczba kandydatów jednej płci nie przekraczała 2/3 i taka proporcja, bardziej liberalna, wystarczyła, aby ustawa osiągnęła zamierzony cel. Ale absolutnie godnymi naśladowania państwami są kraje skandynawskie Szwecja, Norwegia i Dania gdzie idea parytetów niejako naturalnie zrodziła się dzięki wysokiej kulturze prawnej; w państwach tych partie polityczne same, wewnętrznie ustaliły takie zasady i konsekwentnie je realizują. W Finlandii z kolei niepotrzebne okazały się nawet takie środki, aby odsetek kobiet uczestniczących w życiu politycznym był nieporównywalnie większy od innych krajów europejskich. Zestawienia tego nie przytaczam bez powodów. Uważam bowiem, że świetnie demaskuje ono rzeczywisty problem niskiego zaangażowania kobiet w życie publiczne czy polityczne, który tkwi przede wszystkim w uwarunkowaniach społecznych. To kanwa społeczna tego problemu jest najistotniejsza, szczególnie w przypadku obyczajowości społeczeństwa polskiego, które jest wciąż głęboko zakorzenione w tradycji i przywiązaniu do stereotypowego podziału ról społecznych. Kobieta wciąż funkcjonuje, choć w kwestii tej pewien regres na pewno następuje, jako Matka Polka, której głównym, podstawowym zadaniem jest prowadzenie domu oraz wychowywanie dzieci. A mężczyzna musi zarabiać na ten dom, utrzymywać rodzinę, bo w przeciwnym razie, ze społecznego punktu widzenia, nie zrealizuje się jako typowy przedstawiciel płci męskiej. Jednocześnie warto przy tym zaznaczyć, że za tak zasadniczym, dychotomicznym podziałem ról opowiadają się nie tylko mężczyźni, ale i same kobiety. W kontekście polityki należy zauważyć, że wiele z nich w żadnym wypadku nie wyraża zainteresowania tą dziedziną, uznając ją za nudną, mało interesującą, w której nie chcą brać udziału. Czy w tej sytuacji parytet pomoże? Z góry narzucona regulacja prawna nie jest w stanie zmienić patrzenia na świat, na politykę. Dopóki kobieta nie będzie chciała działać, nie będzie miała pomysłu na funkcjonowanie państwa i realnie nie zacznie wcielać swoich idei w życie, nie zważając na stereotypy i przekonania, dopóty przepisy o parytecie mogą okazać się kompletnie nieefektywne. Osiągnięcie stawianych przez Kongres Kobiet celów możliwe jest przede wszystkim dzięki zmianie sposobu patrzenia na kobiety w polityce i na politykę przez kobiety. Nie ulega wątpliwości, że trochę racji mają też feministyczne środowiska, które zarzucają męskiej części polityków traktowanie po macoszemu roli kobiet w reprezentowanej przez nich dziedzinie życia, co zresztą odzwierciedla postawa partii, szczególnie prawicowych, wobec projektu wspominanej tu wielokrotnie ustawy. Wydają się być mało zainteresowani problemem, którego chcą się jak najszybciej pozbyć i czasem można odnieść wrażenie, że jest im obojętne, jak się ta sprawa zakończy. Dyskusje o parytetach sprowadzają do lekceważącego stwierdzenia, że po ich wprowadzeniu parlament na pewno stałby się piękniejszy. Nie oznacza to jednak, że ci sami politycy kobiety dyskryminują. Uważam za dalece przesadzone szarżowanie pojęciem dyskryminacji płci żeńskiej, którego to regularnie nadużywają feministki. W swoich postulatach kreują bowiem wizerunek kobiety, która zmuszana jest przez mężczyzn do pozostawania w domu, uniemożliwiania im rozwoju. A są też takie kobiety, które po prostu nie mają potrzeby realizowania się w polityce. Faktycznie wolą widzieć siebie w roli kobiet pracujących w domu lub na rzecz domu i tego zabronić im też nie można, na co zwracają uwagę w liście otwartym, wystosowanym na łamach prasy, przeciwniczki parytetów. Wydaje mi się, że właśnie tak radykalne stanowiska feministek, które opierają się przede wszystkim na uskarżaniu się na brak męskiej akceptacji i atakowaniu mężczyzn, nierzadko poprzez obrażanie ich, odstraszają środowiska kobiece, które nie chcą być kojarzone z prowadzonymi w taki sposób dyskusjami i sporami. Najlepszym tego dowodem jest żenująco niski wynik Partii Kobiet w wyborach parlamentarnych w 2007 r. Niewątpliwie zgodzić się należy, że umiarkowane zainteresowanie płci żeńskiej polityką wiąże się z ogromem ról społecznych, jakie jej przedstawicielki mają do wypełnienia. Pogodzenie wszystkiego ze sobą często jest trudne i zawsze następuje z uszczerbkiem albo dla życia rodzinnego, albo dla kariery takiej kobiety. Czy jednak wprowadzenie parytetu problem ten rozwiąże? Zdecydowanie nie. Podstawowy dylemat z parytetem wiąże się z tym, że jest pojmowany jako cel sam w sobie, a nie jako środek do osiągnięcia celu. Choć w uzasadnieniu projektu ustawy o parytetach autorzy zwracają uwagę na fakt, że nie gwarantuje ona zwiększenia liczby wybranych do parlamentu kobiet, to cała otoczka, jaką tworzy się wokół tego tematu, sugeruje co innego. Kongres Kobiet wydaje się być tak mocno skupiony na tym, aby parytety zostały wprowadzone w takiej, a nie innej formie, że gubi całkowicie istotę problemu i cel, jaki powinien zostać osiągnięty. Zwolennicy obecnego projektu ustawy powinni się otworzyć na dyskusję i starać się o konsensus, a nade wszystko zachęcać kobiety do udziału w życiu politycznym, przekonując je do dobrowolnej aktywności społecznej. Obawiam się, że obecny projekt ustawy może, bez uwzględnienia niezbędności gruntownych zmian obyczajowych, po prostu okazać się kompletnym fiaskiem. Czy więc należy zrezygnować z parytetu? Tutaj z kolei moja odpowiedź nie jest tak radykalna. O ile jestem przeciwna wprowadzaniu nie mniejszej ilości kobiet niż mężczyzn na listy wyborcze, o tyle zdaję sobie sprawę, że same postulaty i próby zmian obyczajowości mogą być niewystarczające. W myśl jednak mojego założenia, że parytet ma być środkiem do osiągnięcia celu, uważam za najefektywniejszą metodę system kwotowy. Wprowadzenie regulacji określającej minimalny próg, np. 30% kobiet na listach wyborczych, przede wszystkim nie jest regulacją tak dalece ingerującą w wolność partii. Wydaje się też być dobrym rozwiązaniem próbnym, tymczasowym, które ma szansę zaowocować w przyszłości. Od zawsze byłam zdecydowaną przeciwniczką parytetów. Patrząc jednak na realia polskiego społeczeństwa, obawiam się, że nie uciekniemy od regulacji prawnych, aby zwiększyć reprezentację kobiet w organach władzy. Ale chciałabym, aby z jednej strony były one mniej radykalne, a z drugiej aby pociągnęły za sobą istotne zmiany. Żeby nawyk wprowadzania kobiet na listy wyborcze w ilości porównywanej do mężczyzn był wynikiem wewnętrznego przekonania partii, stał się pewną normą zwyczajową, niekojarzącą się z ekstremizmem i pustymi, z góry narzuconymi liczbami. Chciałabym, aby polska polityka i polskie społeczeństwo uznały za naturalne, że dla kobiet miejsce w polityce zawsze było, jest i będzie. A nade wszystko życzę sobie, aby kobiety potrafiły dojść do władzy i sprawnie wykorzystać ją do ulepszenia funkcjonowania państwa bez potrzeby powoływania się na przepisy prawa. BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU PAŹDZIERNIK - LISTOPAD

14 Karolina Zapolska, studentka V roku prawa i I roku europeistyki II stopnia Najwyższa Izba Kontroli jest instytucją, która wśród organów administracji publicznej może pochwalić się jedną z najdłuższych tradycji. W ubiegłym roku obchodziła jubileusz 90-lecia swojego istnienia. Powołana na mocy dekretu wydanego przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego z dnia 7 lutego 1919 r., w swym założeniu od początku miała stać na straży finansów publicznych. W Konstytucji marcowej i w ustawie o kontroli państwowej z 3 czerwca 1921 r. zostało potwierdzone usytuowanie NIK jako niezawisłego organu państwowego, współpracującego z parlamentem. W takiej formie funkcjonowała do wybuchu II wojny światowej. W okresie powojennym NIK została powołana w 1949 r. jako organ niezależny od rządu, natomiast w latach zastąpiło ją Ministerstwo Kontroli Państwowej. Obecnie NIK działa na podstawie art Konstytucji z 1997 r. oraz przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli. Już pierwszy artykuł ustawy z 1994 r. stwierdza, że Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej, działającym na zasadach kolegialności i podległym Sejmowi RP. Jest to stwierdzenie tożsame z art. 202 Konstytucji RP. Autonomię NIK chroni immunitet Prezesa Najwyższej Izby Kontroli (art. 206 Konstytucji) oraz całkowita niezależność od innych instytucji (poza Sejmem). Najwyższa Izba Kontroli jest zorganizowana w departamenty i delegatury. Podział na departamenty oddaje zakres spraw podlegających kontroli, w związku z czym w Izbie funkcjonuje m.in. departament Administracji Publicznej czy też Budżetu i Finansów. Delegatury odzwierciedlają podział terytorialny kraju w wyniku tego Izba ma 16 delegatur, co jest związane z liczbą województw. Głównym zadaniem Najwyższej Izby Kontroli jest prowadzenie kontroli na zlecenie Sejmu lub jego organów (np. Marszałka Sejmu), na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Prezesa Rady Ministrów oraz z własnej inicjatywy. Kontrole mogą być zarówno planowe, jak i doraźne. Izba sprawdza, czy kontrolowane jednostki wykonują swoje zadania w sposób najbardziej efektywny i oszczędny. Na mocy obowiązującego prawa Izba została wyposażona w najszerszy zakres kompetencji kontrolnych. Przejawem tego jest zobligowanie funkcjonujących w administracji rządowej i samorządzie terytorialnym organów kontroli, rewizji i inspekcji do współdziałania z Najwyższą Izbą Kontroli. Współpraca ta ma opierać się przede wszystkim na udostępnianiu Izbie wyników przeprowadzonych przez wspomniane podmioty kontroli, prowadzenia określonych czynności kontrolnych wspólnie pod kierownictwem NIK, jak też przeprowadzania kontroli na zlecenie Izby (art. 12 ustawy o NIK) 1. Szczególnym przedmiotem działalności Najwyższej Izby Kontroli jest badanie rzetelności wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz opinia w sprawie udzielenia absolutorium Radzie Ministrów. Dodatkowo NIK kontroluje realizację ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej tych jednostek. Działalność NIK opiera się na zasadach: przejrzystości intencji, rzetelności informacji, apolityczności kontrolerów oraz kolegialności w podejmowaniu kluczowych decyzji 2. Kontrola zaś, w zależności od podmiotu, którego dotyczy, przeprowadzana jest na podstawie kryteriów legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. W przeprowadzanych kontrolach Izba zwraca uwagę nie tylko na aspekty finansowe, ale i na stronę merytoryczną kontrolowanej działalności. Elementem bardzo ważnym, a jednocześnie odróżniającym NIK od innych podmiotów kontrolnych, jest krąg podmiotów podlegających kontroli Izby, a także jej zakres 3. Wśród podmiotów podlegających kontroli NIK zarówno Konstytucja, jak i wspomniana ustawa, wymieniają badanie działalności organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych, organów samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych państwowych (samorządowych) jednostek organizacyjnych (art. 203 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz art. 2 ust. 1 i 2 ustawy). Jednocześnie w kolejnych punktach Najwyższej Izbie Kontroli zostaje przypisana możliwość kontroli jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców) w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa (art. 203 ust. 3 Konstytucji oraz art. 2 ust. 3 ustawy). Poza tym w art. 4 ustawy w stosunku do wymienionych w nim podmiotów znajduje zastosowanie zawężony zakres przedmiotowy kontroli, obejmujący wykonanie budżetu, a także gospodarkę finansową i majątkową. Ten zamknięty katalog instytucji obejmuje Kancelarię Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarię Sejmu, Kancelarię Senatu, Trybunał Konstytucyjny, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytut Pamięci Narodowej Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowe Biuro Wyborcze, Sąd Najwyższy, Naczelny Sąd Administracyjny a także Państwową Inspekcję Pracy. Dodatkowo NIK na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ma prawo zbadać działalność Kancelarii Prezydenta RP, zaś na wniosek Senatu Kancelarii Senatu. Kontrolę w obu tych przypadkach może również wnioskować Sejm 4. Konstytucja RP i ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli stanowią o tym, że Izba podlega Sejmowi. Za działalność NIK przed Sejmem odpowiada Prezes NIK, wybierany przez Sejm za zgodą Senatu na sześcioletnią kadencję. Zależność Izby od Sejmu przejawia się także w obowiązku przedstawiania przez NIK informacji o wynikach kontroli, analizy wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, a także corocznego sprawozdania ze swojej działalności. Dodatkowo Izba prezentuje wspomnianą już opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów. Oprócz tego NIK jest zobowiązany poinformować Sejm o wynikających z kontroli zarzutach, dotyczących działalności członków Rady Ministrów, kierowników urzędów centralnych, prezesa NBP i osób kierujących instytucjami wskazanymi przez ustawę 5. Istotnym uprawnieniem Prezesa jest zawarta w art. 11 ustawy o NIK możliwość wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z konstytucją, albo innego aktu normatywnego z konstytucją lub ustawą. Coraz istotniejsza staje się działalność NIK na arenie międzynarodowej. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że w 2008 r. Prezes NIK został przewodniczącym Europejskiej Organizacji Najwyższych Organów Kontroli (EUROSAI). W związku z członkowstwem Polski w UE Izba współpracuje m.in. z Europejskim Trybunałem Obrachunkowym (ETO) czy też Urzędem ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF). Podsumowując, NIK w Polsce piastuje funkcję strażnika publicznych zasobów. Sama Izba definiuje swą misję jako dbałość o gospodarność i skuteczność w służbie publicznej dla Polski 6. W jej kompetencjach leży dbanie o zgodne z prawem, gospodarne, celowe wykorzystanie i rzetelne rozliczanie państwowych środków. Jej rola w polskim systemie była i wciąż jest niesłychanie istotna o czym świadczy choćby fakt, że w 2009 roku kontrolerzy NIK ujawnili nieprawidłowości na blisko 15,8 mld zł. Kwota ta dobitnie pokreśla potrzebę funkcjonowania skutecznego aparatu kontroli. 1 M. Niezgódka-Medkova, Komentarz do ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli, Warszawa 2000, s Cyt. za 3 R. Hauser, Znaczenie instytucji kontrolnych dla praworządnego funkcjonowania państwa, w: Kontrola Państwowa 2010, nr 1, s Ogólne standardy działalności Najwyższej Izby Kontroli: s Art. 7 ust. 1 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r., nr 231, poz. 1701, z późn. zm.). 6 A. Jaxa-Dębicka, Sprawne państwo, Warszawa 2008, s Por PAŹDZIERNIK - LISTOPAD 2010 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

15 Dopuszczalność rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę z zastrzeżeniem warunku zawieszającego Paulina Korycińska, studentka V roku prawa Przełomowym orzeczeniem dotykającym kwestii stosowania, przy ocenie skutków czynności prawnych z zakresu prawa pracy, przepisów Kodeksu cywilnego 1 o warunku (art. 89 i nast. k.c.) był wyrok, w którym Sąd Najwyższy nie wykluczył dopuszczalności rozwiązania stosunku pracy za porozumieniem stron z zastrzeżeniem warunku zawieszającego 2. W uzasadnieniu Sąd Najwyższy podkreślił, że wobec braku regulacji powyższego zagadnienia w przepisach prawa pracy oraz niesprzeczności art. 89 k.c. z zasadami prawa pracy, stosowanie przepisów o warunku dla oceny stanu faktycznego rozpatrywanej sprawy było konieczne. Przedstawiciele doktryny, powołując się na powyższe rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego, wskazują na dopuszczalność zawarcia porozumienia rozwiązującego umowę o pracę pod warunkiem zawieszającym 3. Podobnego rozstrzygnięcia nie doczekało się natomiast zagadnienie dotyczące rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę z zastrzeżeniem warunku zawieszającego. W doktrynie kwestia ta została poruszona przez M. Skąpskiego 4. Celem niniejszego artykułu jest rozważenie, czy zastrzeżenie warunku zawieszającego w oświadczeniu woli pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę jest dopuszczalne na gruncie polskiego porządku prawnego, jak również zarysowanie wybranych problemów wiążących się z oceną tego zagadnienia. Pośród przepisów prawa pracy na próżno jest poszukiwać regulacji, która wprost przesądziłaby o dopuszczalności bądź niedopuszczalności złożenia przez pracodawcę oświadczenia woli o rozwiązaniu stosunku pracy pod warunkiem zawieszającym. Przepisy prawa pracy sensu largo nie odnoszą się bowiem do tej kwestii. A zatem ocena powyższego zagadnienia winna zostać dokonana w oparciu o przepisy k.c., o ile ich odpowiednie zastosowanie będzie dopuszczalne na gruncie prawa pracy (art. 300 k.p.). Przepis art. 300 k.p. uzależnia posiłkowe zastosowanie przepisów k.c. do stosunków pracy od łącznego spełnienia następujących warunków: określona kwestia nie została uregulowana w prawie pracy, a przepisy k.c. nie pozostają w sprzeczności z zasadami prawa pracy. Dopiero w takiej sytuacji przepisy k.c. winny być zastosowane odpowiednio 5. Sąd Najwyższy w przywołanym powyżej wyroku z dnia 20 czerwca 2001 r. 6 uznał, że art. 89 k.c. jest niesprzeczny z zasadami prawa pracy. M. Skąpski z kolei w glosie do tego wyroku wskazuje, iż ocena powyższej kwestii nie jest tak jednoznaczna. Zaznacza bowiem, że posiłkowanie się przepisami k.c. o warunku powinno zostać poprzedzone rozważeniem, czy przepisy k.c. w tym zakresie nie pozostają w sprzeczności z zasadą ochrony trwałości stosunku pracy 7. Zasada ochrony trwałości stosunku pracy nie została przez ustawodawcę wprost wyrażona w przepisach prawa pracy. Jednakże, mimo tego, analiza szeregu przepisów prawa pracy pozwala na postawienie tezy, że zapewnienie stabilności stosunku pracy jest wartością samą w sobie, którą ustawodawca pragnie chronić m.in. poprzez przepisy traktujące o okresach wypowiedzenia oraz o szczególnej ochronie stosunku pracy przed jego rozwiązaniem. W mojej ocenie przepisy k.c. o warunku nie pozostają w sprzeczności z zasadami prawa pracy, a wobec braku regulacji w prawie pracy ocena dopuszczalności warunkowego rozwiązania umowy o pracę winna zostać dokonana poprzez odpowiednie zastosowanie przepisów k.c. Zgodnie z art. 89 k.c. warunek jest zdarzeniem przyszłym i niepewnym, a jako accidentalia negotii może być włączony do każdej czynności prawnej, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie albo wynikających z właściwości zobowiązania 8. W związku z tym, że przepisy ustawy nie odnoszą się do kwestii dopuszczalności rozwiązania umowy o pracę pod warunkiem zawieszającym, pierwszy rodzaj wyłączeń nie będzie w tej sytuacji miał zastosowania. Natomiast ocena, czy warunkowe rozwiązanie umowy o pracę nie pozostaje w sprzeczności z właściwością czynności prawnej, nie jest już tak jednoznaczna. Przede wszystkim podkreślić należy, że oświadczenie woli o rozwiązaniu stosunku pracy zarówno za wypowiedzeniem, jak i bez wypowiedzenia (art pkt 2 i 3 k.p.), są jednostronnymi czynnościami prawnymi. A zatem powstanie skutku prawnego w związku z ich złożeniem, nie jest zależne od wyrażenia zgody przez adresata tego oświadczenia 9. Co prawda ze względu na redakcję przepisu art. 89 k.c. podkreśla się, że warunek może być zastrzeżony w każdej czynności prawnej 10, a zatem również i w czynności jednostronnej. Z drugiej jednak strony M. Pazdan zaznacza, iż uzależenie powstania lub ustania skutków prawnych czynności prawnej jednostronnie kształtującej sytuację prawną innego podmiotu uznawane jest za niedopuszczalne 11. Ponadto wskazać należy, że pracodawca uprawniony jest do jednostronnego rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę na dwa sposoby za wypowiedzeniem oraz bez wypowiedzenia. Analizując, czy zastrzeżenie warunku zawieszającego w oświadczeniu woli pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem, nie sprzeciwia się właściwości tej czynności prawnej, należy przede wszystkim wskazać na funkcję, jaką pełni okres wypowiedzenia. Jak wskazuje L. Florek, [o]kres wypowiedzenia został ustanowiony w interesie obu stron stosunku pracy 12. W czasie okresu wypowiedzenia obie strony stosunku pracy mogą bowiem przygotować się na zmianę sytuacji. Pracownik ma możliwość znalezienia innego zatrudnienia lub przekwalifikowania się, a pracodawca otrzymuje czas niezbędny na nawiązanie stosunku pracy z nowym pracownikiem, który przejmie obowiązki poprzednika. Pracodawca w okresie wypowiedzenia może również dokonać odpowiednich zmian organizacyjnych w zakładzie pracy 13. Z powyższych względów w interesie obu stron stosunku pracy leży, aby złożenie oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem stworzyło nowy stan prawny w sposób stabilny i pewny w szczególności, aby data rozwiązania umowy o pracę była znana już w momencie otrzymania oświadczenia woli przez pracownika. Natomiast zastrzeżenie warunku zawieszającego w oświadczeniu woli o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia należy z całą stanowczością uznać za niedopuszczalne. Przede wszystkim w tym zakresie wskazać należy, że rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia jest szczególnym trybem, którego podstawowym celem jest jak najszybsze zakończenie stosunku pracy. Dlatego też uzależnienie powstania skutku prawnego w postaci rozwiązania umowy o pracę od ziszczenia się zdarzenia przyszłego i niepewnego jest sprzeczne z właściwością oświadczenia woli o rozwiązaniu stosunku pracy bez wypowiedzenia i jako takie jest nie do przyjęcia. Podsumowanie Ustawodawca w przepisach prawa pracy nie dopuścił wprost możliwości złożenia przez pracodawcę oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę z zastrzeżeniem warunku zawieszającego. Z drugiej jednak strony, w prawie pracy taki sposób działania nie został również wyłączony. Powyższa analiza wskazuje jednak, że pomimo braku przepisów prawa pracy, które wprost przesądziłyby tę kwestię, należałoby skłonić się ku niedopuszczalności warunkowego rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę. Za takim rozstrzygnięciem przemawiają bowiem nie tylko wskazane w treści artykułu argumenty, ale i również, a może przede wszystkim, szczególny charakter stosunku pracy, w którym ze względu na słabszą pozycję, pracownik powinien być chroniony. 1 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., nr 16, poz. 93, z późn. zm.). 2 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2001 r., sygn. akt I PKN 474/00, wraz z glosą M. Skąpskiego, Orzecznictwo Sądów Polskich 2003, nr 10, poz Zob. m.in. M. Pazdan, w: Kodeks cywilny. Komentarz do artykułów Tom I, red. K. Pietrzykowski Warszawa 2008, s. 446; W. Patulski, Kodeks pracy. Komentarz dla praktyków, red. A. Patulski, Warszawa 2005, s Zob. M. Skąpski, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2001 r., sygn. akt I PKN 474/00, Orzecznictwo Sądów Polskich 2003, nr 10, poz Zob. W. Patulski, op. cit., s Wyrok Sądu Najwyższego, op. cit. 7 Zob. M. Skąpski, op. cit. 8 S. Rudnicki, w: S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 2007, s Zob. A. Patulski, w: Kodeks pracy. Komentarz dla praktyków, op. cit., s M. Pazdan, op. cit., s Ibidem. 12 L. Florek, w: Kodeks pracy. Komentarz, red. L. Florek, Warszawa 2009, s Ibidem. BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU PAŹDZIERNIK - LISTOPAD

16 Remont, w świetle prawa, to wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych, polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a nie stanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się możliwość stosowania innych wyrobów budowlanych, niż użyto w stanie pierwotnym 1. Pojęcie to rozumiane jest częstokroć także jako przeprowadzanie, w istniejącym obiekcie budowlanym, robót budowlanych polegających na przywróceniu do wymaganej sprawności technicznej i użytkowej elementów budowlanych, przez ich naprawę, nie będącą jednakże bieżącą konserwacją. W zakres jego wchodzi również wymiana elementów nie nadających się już do naprawy. Remont, jak każda instytucja prawa administracyjnego, zakłada sam w sobie pewien określony cel. Zdaniem Władysława Korzeniewskiego definicja prawna remontu nie wymienia podstawowego celu każdego remontu, jakim jest naprawa zużytych lub zniszczonych elementów, w szczególności ujawnionych w trakcie dokonywania okresowych kontroli stanu technicznego obiektu budowlanego. Proponowane rozumienie pojęcia remontu usuwa te nieścisłości i eksponuje główny cel remontu, jakim jest naprawa (bieżąca i główna) zużytych elementów 2. Uważam jednak, że nie można zgodzić się z tym poglądem w całości. Moim zdaniem poszukiwania głównego (określanego przez W. Korzeniewskiego jako podstawowy ) celu remontu powinniśmy właśnie zacząć od ustawy Prawo budowlane, która jest niewątpliwie podłożem prawnym dla istnienia całego procesu budowlanego. Art. 3 pkt 8 ustawy, definiując to pojęcie, określa na czym powinny polegać prace remontowe. Przepis jednoznacznie mówi nam, że prace remontowe powinny dążyć do odtworzenia stanu pierwotnego istniejącego już obiektu budowlanego. Mają one służyć zatem przede wszystkim przywróceniu pierwotnego technicznego i użytkowego stanu budynku, utraconego w wyniku ciągłego procesu użytkowania obiektu budowlanego. Uważam, że podstawowy zamiar remontu, określony przez W. Korzeniewskiego jako naprawa zużytych lub zniszczonych elementów obiektu budowlanego, daje się łatwo wywieść z art. 3 pkt 8 ustawy na gruncie chociażby tzw. wnioskowania dedukcyjnego. Ten oto proces myślowy polega na tym, iż na podstawie danych zdań, będących punktem wyjścia naszego rozumowania, poszukujemy dla danego zdania jego następstwa lub racji 3. I tak też jest w tym przypadku, skutkiem czego jest, że z celu remontu wskazanego w ustawie, polegającego na odtworzeniu stanu pierwotnego obiektu budowlanego, wyprowadzamy inne cele, w tym wskazaną przez W. Korzeniowskiego naprawę zużytych lub zniszczonych elementów obiektu. Osiągnięcie powyższego, ustawowego celu głównego pociąga jednak za sobą skutki znacznie dalej idące niż mogłoby się nam wydawać, i jakże istotne dla społeczeństwa. Dlatego też uważam, że wręcz koniecznym i nieodzownym jest tutaj dokonanie rozgraniczenia a jego cele mgr Katarzyna Wioletta Dubowska, doktorantka IV roku prawa pomiędzy tzw. celami bezpośrednimi (bądź celem bezpośrednim czy głównym), wskazanymi wprost w określonych normach prawnych oraz celami pośrednimi remontu, zakładanymi dla poprawy jakości, wydajności, efektywności obiektu budowlanego czy chociażby poprawy, zwiększenia poczucia bezpieczeństwa człowieka. I tak też wśród skutków pośrednich remontu, znajdzie się chociażby przykładowo poprawa stanu sanitarnego danego obiektu, a to z kolei pociąga za sobą poprawę funkcjonalności i używalności danego obiektu budowlanego. Taką uboczną konsekwencją jest również upiększenie zewnętrzne bądź wewnętrzne budynku czy nawet zapewnienie w ogóle możliwości dalszej racji bytu obiektu. Wiemy, że celem bezpośrednim remontu jest odtworzenie stanu pierwotnego istniejącego już obiektu budowlanego. Nie bez znaczenia jest również ograniczenie zagrożenia dla użytkowników obiektu, skutkujące z kolei w społeczeństwie znacznym pogłębieniem poczucia bezpieczeństwa o zdrowie, a nawet życie obywateli, czy chociażby zwiększeniem komfortu zarówno fizycznego, jak i psychicznego człowieka. Cel ten niestety, mimo swojej niezwykle istotnej rangi znaczeniowej, należy zaliczyć również do skutków pośrednich remontu. Pośród celów pośrednich remontów, wskazałam już wcześniej na poprawę wydajności i efektywności obiektu budowlanego, która rodzi skutki znacznie dalej idące niż mogłoby się nam wydawać, chociażby w postaci obniżki kosztów własnych użytkowania i utrzymania obiektu w przyszłości, a tym samym do powstania znacznych oszczędności, czy istotnej poprawy warunków i bezpieczeństwa o życie człowieka 4. Można by rzec, że w ten oto sposób tworzy się nam pewien, swoistego rodzaju łańcuch przyczynowo-skutkowy celów remontu. Istota remontu, wskazana w art. 3 pkt 8 ustawy, ukazana jest przez pryzmat osiągnięcia jego celu głównego, czyli odtworzenia stanu pierwotnego danego obiektu budowlanego. Z kolei cel główny staje się zarodkiem dla celów pośrednich, a te ostatnie dzielą się następnie, na tzw. bliższe (poprawa wydajności, czy zagwarantowanie bezpieczeństwa i zdrowia człowieka) i dalsze (jak np. zmniejszenie kosztów własnych, pozyskiwanie oszczędności). Niewątpliwym jest, że cele pośrednie remontu umykają nam gdzieś w przestrzeni. Nie zastanawiamy się nad nimi, i nie bierzemy ich istoty pod uwagę, podejmując się prac remontowych. I jest to niestety błąd w naszym sposobie myślenia, gdyż mimo tego, iż są to cele, które dają się wyprowadzić z głównego, najbardziej pożądanego efektu remontu, nie oznacza to, że osiągnięcie ich jest pozbawione jakiegokolwiek znaczenia dla nas jako użytkowników obiektu budowlanego, bądź ich waga jest nieistotna, czy mniej ważna. Uważam, że cele pośrednie remontu swoją rangą znaczeniową bez wątpienia odpowiadają głównemu celowi remontu, który wywodzimy z art. 3 pkt 8 ustawy. Dążą one w szczególności do zapewnienia i utrzymania ładu przestrzennego, zagwarantowania porządku publicznego, bezpieczeństwa zdrowia i życia ludzi, ochrony mienia lub środowiska, porządku prawnego w budownictwie czy chociażby ochrony praw lub wolności innych osób, które zastrzeżone zostały przede wszystkim w Konstytucji. Jak zauważamy, cele pośrednie remontu podyktowane są przede wszystkim interesem prywatnym obywatela, dokonującego zgłoszenia robót budowlanych. Oczywiście są one jednocześnie w pewnym sensie wyrazem realizacji interesu ogólnego społeczeństwa. Uważam jednak, że wyższość w tym zakresie przysługuje niewątpliwie interesowi prywatnemu, który staje się tutaj pobudką do zainicjowania jakichkolwiek działań. Oznacza to, że interes ogólny społeczeństwa schodzi na dalszy plan, a niezwykle często jest po prostu zapomniany. Tutaj nasuwa się natychmiast pytanie, co tak właściwie jest powodem takiego stanu rzeczy i dlaczego mamy niedobór środków służących efektywnej ochronie interesu prywatnego? Odpowiedź nie jest tak oczywista jakby się mogło wydawać, bo być może przyczyna leży w braku skutecznych rozwiązań prawnych, będący skutkiem tzw. luk istniejących w prawie, a może jest to po prostu wynikiem niewiedzy o pełni możliwości kompetencyjnych przysługujących konkretnym organom, sprawującym nadzór w tym zakresie. Oczywistym jest fakt istnienia różnorodnej rangi znaczeniowej poszczególnych, zamierzonych do osiągnięcia skutków remontu. Jednak należy pamiętać, że nie tylko cel bezpośredni, ale także i cele pośrednie remontu dążą do realizacji jednego, głównego zadania, jakim jest usunięcie negatywnych fizycznych, a także ekonomicznych skutków użytkowania obiektu budowlanego, powstałych chociażby w wyniku upływu czasu 5. Osiągnięcie powyższych efektów przekłada się natomiast na istotę remontu. Reasumując, zauważamy, że istnienie celów, zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich w tym zakresie, warunkuje byt instytucji remontu w prawie budowlanym, i gwarantuje jej tym samym możliwość dalszej egzystencji na długie lata. 1 Art. 3 pkt 8 ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane (Dz. U. z 1994 r., nr 89, poz. 414 z późn. zm). 2 W. Korzeniewski, Remont i przebudowa proste roboty, skomplikowane przepisy, Inżynier Budownictwa z 24 marca 2006 r., s Zob. J. Łukaszewicz, O nauce, w: Poradnik dla samouków, Warszawa Na podobny podział celów wskazał, ale w stosunku do odnowy obiektów technicznych, Socha Marian w pracy Procesy odnowy obiektów technicznych: cele i zasady zarządzania, Warszawa 1979, s. 35 i nast. Autor dokonuje wyróżnienia 3 rodzajów celów odnowy technicznej, wymieniając cele: nadrzędne, pośrednie i bezpośrednie. 5 Podobny pogląd reprezentuje M. Socha w przypadku celów odnowy obiektów technicznych; op. cit., s. 59 i nast. 16 PAŹDZIERNIK - LISTOPAD 2010 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

17 (według ustawy o elektronicznych instrumentach płatniczych) Szymon Stasiński, student V roku prawa Karta płatnicza stała się, podobnie jak telefon komórkowy, jednym z atrybutów człowieka XXI wieku. Przestała być przedmiotem luksusowym, dostępnym dla wybranych. Karta płatnicza zadomowiła się na stałe w portfelach milionów Kowalskich. Mimo tego, żaden z nas nie może powiedzieć o sobie, że jest jej właścicielem. Owszem, włada kartą jak właściciel, pozostaje jednak jej posiadaczem. W rzeczywistości właścicielem karty jest przez cały ten czas jej wydawca, czyli najczęściej bank. W rezultacie powyższego właścicielowi przykładowo przysługuje roszczenie o zwrot karty po wygaśnięciu umowy, natomiast posiadacza obciąża niebezpieczeństwo uszkodzenia lub utraty karty. Wspomniane wyżej strony (posiadacza i wydawcę) łączy stosunek prawny umowa o kartę płatniczą. O przedmiotowej umowie traktuje rozdział trzeci ustawy o EIP 1, a z art. 14 ustawy wynika, że strony przez zawarcie umowy zaciągają następujące zobowiązania: - wydawca zobowiązuje się wobec posiadacza do rozliczania operacji dokonanych przy użyciu karty płatniczej, - posiadacz zobowiązuje się do zapłaty kwoty transakcji, którą rozliczy na niego wydawca oraz do zapłaty mu opłat, prowizji i innych zobowiązań (umowa powinna określać ich rodzaj, wysokość i warunki zmian). Fundamentalne znaczenie dla posługiwania się kartą płatniczą mają wzajemne prawa i obowiązki stron umowy. Ustawa wyznacza pewne minimum, o charakterze bezwzględnie lub względnie wiążącym. Oznacza to, że postanowienia zawartej umowy mogą być tylko bardziej korzystne dla posiadacza karty, gdyż w przeciwnym razie w ogóle nie wiążą stron. Z tematem kart nierozłącznie związane jest pytanie o bezpieczeństwo ich używania. Uważam jednak, że na wydziale prawa powinno się raczej pytać o konsekwencje naruszenia bezpieczeństwa. Co się stanie, gdy wydarzy się najgorsze, tj. gdy z rachunku bankowego Kowalskiego zaczną znikać pieniądze? Stanowi to niewątpliwie dla posiadacza karty powód do zmartwień, ponieważ, jak wskazano wyżej, zobowiązał się on do zapłaty kwoty transakcji dokonanej przy użyciu karty płatniczej, która została mu wydana. W przepisach ogólnych ustawy o EIP posiadacz znajdzie art. 5, który daje nadzieję, że jednak nie wszystko stracone, a w myśl którego posiadacza nie obciążają operacje dokonane przy użyciu elektronicznego instrumentu płatniczego, których zlecenia nie potwierdził (z zastrzeżeniem art. 28 ust. 1 i 6 oraz art. 32 ust. 2 ). Nasz Kowalski będzie zapewne przekonany, że zlecenia nie potwierdził. Trzeba zadać jednak pytanie, czy potwierdził jakiekolwiek inne zlecenie? Czym jest i jak się dokonuje owego potwierdzenia? Prezentowany przepis, podobnie jak cała ustawa o EIP, został poddany krytyce przez doktrynę 2. Nie dowiemy się bowiem z niego jak wyglądać powinna procedura potwierdzenia. Nie ma również obowiązku zamieszczenia postanowień dotyczących procedury potwierdzenia w treści umowy o kartę płatniczą 3. K. Korus uważa, że sformułowanie użyte w tekście tego artykułu jest wynikiem błędnego transponowania przepisu wspólnotowego. Po przeanalizowaniu genezy tego przepisu autor doszedł do wniosku, że przez potwierdzenie należy rozumieć zgodę posiadacza na dokonanie transakcji 4. Innymi słowy, jeżeli transakcji kartą dokonano bez wiedzy i woli posiadacza, taka transakcja go nie obciąża. Na tym problem jednak się nie kończy, ponieważ art. 5 zawiera sformułowanie z zastrzeżeniem, którego oczywiście pominąć nie można. Wskazane odwołanie przenosi nas do art. 28 w rozdziale 3, który odnosi się stricte do kart płatniczych. Ustępy art. 28 są wyjątkami od reguły wyrażonej w cytowanym wyżej art. 5 należy więc przeanalizować sytuacje, których dotyczą. Pierwsza sytuacja to taka, w której posiadacz udostępnia innej osobie kartę płatniczą lub ujawnia kod identyfikacyjny (PIN). Tym samym nasz Kowalski narusza art. 16 pkt 4 ustawy, który zabrania mu takiego zachowania. W takiej sytuacji ponosi on pełną odpowiedzialność za dokonaną transakcję. Należy przyjąć, że taka operacja de facto miała miejsce za wiedzą i wolą posiadacza karty. Następnie ustawodawca podjął kwestię wypadków, gdy posiadacz wbrew swej woli, pod wpływem bezprawnej groźby, został zmuszony do wydania osobie trzeciej karty płatniczej lub ujawnienia kodu identyfikacyjnego 5. W takim przypadku stykamy się z ograniczoną odpowiedzialnością. Górną granicą tego ograniczenia jest równowartość 150. Umowa może ustalić ją na niższym poziomie lub w ogóle wyłączyć wiązałoby się to również z wyłączeniem odpowiedzialności za taką operację. Podkreślić trzeba, że ograniczona do równowartości 150 odpowiedzialność posiadacza za wspomniane operacje nie jest uzależniona od jego winy (w takim bowiem wypadku ograniczenie to zostaje wyłączone zgodnie ze zd. 2 w art. 28 ust. 2) ani związku przyczynowego między jego zachowaniem się a powstałą szkodą, ma więc charakter gwarancyjny 6. Jednakże, aby niejako skorzystać z tego kwotowego ograniczenia, do dokonania operacji nie może dojść z winy posiadacza karty. W szczególności należy przez to rozumieć, że posiadacz poniesie pełną odpowiedzialność, gdy: - nie zachowuje należytej staranności przy przechowywaniu karty i kodu, - przechowuje kartę razem z kodem PIN, - udostępni kartę lub kod osobie nieuprawnionej, - nie zgłosi wydawcy utraty karty 7, - nie zgłosi wydawcy niezgodności w udostępnionym mu zestawieniu operacji 8. Zawsze należy pamiętać o tym, że utratę karty należy zgłosić jej wydawcy 9, bez tego odpowiedzialność nie będzie mogła być ograniczona. Dość często dochodzi do odwrócenia biegu wydarzeń, to znaczy najpierw zgłaszane jest zaginięcie karty, a następnie posiadacz lub osoba z nim współdziałająca dokonuje operacji niby-utraconą kartą. Rzecz idzie oczywiście o wyłudzenie pieniędzy od wydawcy kart, jednak ustawodawca dostrzegł taką pokusę i zgodnie z art. 28 ust. 4 posiadacza obciążają operacje dokonane po zgłoszeniu, jeżeli doszło do nich z jego winy umyślnej. Ciekawie przedstawia się przypadek płacenia kartą w środowisku wirtualnym. W Internecie posiadacz nie może fizycznie użyć karty, nie może też wprowadzić PIN-u. Przy takich transakcjach wykorzystywany jest numer weryfikacyjny CVV oraz data ważności karty. Takie operacje zgodnie z ust. 6 art. 28 obciążają posiadacza. Jednakże, jak wskazuje J. Pisuliński przepis ten nie zwalnia wydawcy od przeprowadzenia identyfikacji osoby zlecającej przeprowadzenie operacji, nie wyłącza on również możliwości żądania przez posiadacza unieważnienia zapłaty kartą płatniczą w sytuacji, gdy nie zlecał on przeprowadzenia takiej operacji na podstawie art. 14 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny 10. Karta płatnicza jest wynalazkiem z założenia ułatwiającym życie. Z założenia łatwiej jest ukraść żywą gotówkę z portfela niż wydobyć ją z karty. Musimy być jednak świadomi, że bezpieczeństwo naszych pieniędzy zależy także i od nas. Warto orientować się, w jaki sposób kształtuje się odpowiedzialność za operacje dokonywane naszymi kartami, aby nie wpadać w panikę, gdy zawiodą reguły bezpieczeństwa. 1 Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz. U r., nr 169, poz z późn. zm. ) 2 Zob. K. Korus, Charakter prawny potwierdzenia operacji dokonanej za pomocą elektronicznego instrumentu płatniczego, Prawo Bankowe 2003, nr 12, s. 47 i nast. 3 Zob. J. Pisuliński, Kilka uwag o ustawie o elektronicznych instrumentach płatniczych, Prawo Bankowe 2003, nr 1, s Zob. K. Korus, op. cit., s J. Pisuliński, Odpowiedzialność posiadacza karty płatniczej za operacje dokonane przez osobę nieuprawnioną, w: Odpowiedzialność cywilna: księga pamiątkowa ku czci Profesora Adama Szpunara. Kraków 2004, s Ibidem, s Art. 16 ust. 1 pkt 1-4 ustawy o EIP. 8 Art. 27 ust. 1 ustawy o EIP. 9 Art. 22 ustawy o EIP. 10 Jerzy Pisuliński, Odpowiedzialność stron umowy o elektroniczny instrument płatniczy, Prawo Bankowe 2004, nr 3, s. 43. BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU PAŹDZIERNIK - LISTOPAD

18 europejskiego W dniach od 2 do 12 lipca 2010 r. na Wydziale Prawa UwB odbywały się zajęcia w ramach I edycji Letniej Szkoły Prawa Europejskiego. O Unii Europejskiej i obowiązujących na jej terenie regulacjach uczyło się w Białymstoku 10 studentów Wydziału Prawa Uniwersytetu Państwowego w Sankt Petersburgu. Kurs objął łącznie 60 godz. zajęć w języku rosyjskim oraz angielskim. Studenci z St. Petersburga zapoznali się z podstawowymi zagadnieniami sektorowymi prawa europejskiego. Wśród tematów zajęć znalazło się m.in. prawo konstytucyjne państw członkowskich UE, elementy prawa rodzinnego, zagadnienia dotyczące ochrony praw człowieka, a także budżetu i polityki finansowej Unii, czy zarządzania unijnymi funduszami. - Dzięki dobrze dobranym lekturom i profesorom, którzy zawsze byli gotowi wytłumaczyć każde skomplikowane zagadnienie, otrzymałam unikalną szansę bliższego zapoznania się z systemem prawnym UE i to w szerokim zakresie. Kurs zapewnił nam podstawy, niezbędne dla studiowania prawa Unii Europejskiej w przyszłości mówi Maria Jurjewna Striekałowa, jedna z uczestniczek letniej szkoły. O tym, że taka wiedza będzie im w przyszłości bardzo potrzebna, rosyjscy studenci są przekonani. Należy do nich Karina Władimirowna Zykowa: - Znajomość regulacji obowiązujących w Unii Europejskiej jest niezbędna dla każdego rosyjskiego studenta mówi. - Między naszym krajem a UE z każdym rokiem coraz silniej rozwija się współpraca, a to warunkuje zapotrzebowanie na specjalistów w zakresie unijnego prawa. Uczestnicy Letniej Szkoły Prawa Europejskiego docenili i tematykę, i formułę kursu. Natomiast wykładowcy - chwalą rosyjskich studentów. - Byli bardzo zainteresowani prawnymi aspektami współpracy w ramach Unii Europejskiej. Żywo reagowali na zajęciach, zadawali wiele pytań, dyskutowali. Grupa była na naprawdę wysokim poziomie ambitna i dociekliwa, z pewnością ukierunkowana na osiągnięcie zawodowego sukcesu wspomina dr Anna Doliwa Klepacka. Podobnego zdania jest dr Andrzej Jackiewicz. Goście z zagranicy na zajęciach byli bardzo aktywni i bynajmniej nie poprzestawali na notowaniu: - Studenci byli bardzo zainteresowani aspektami porównawczymi ustrojów państw UE i Federacji Rosyjskiej. Pytali o celowość konkretnych rozwiązań ustrojowych, omawianych na zajęciach, przez co zamieniły się one w konwersatorium. Wywiązała się również ciekawa dyskusja na temat rozumienia pojęcia wolnych wyborów, które jak się okazało jest postrzegane na płaszczyźnie przymusu wyborczego, a nie zasady pluralizmu politycznego. Kurs został zorganizowany na podstawie dwustronnej umowy, zawartej pomiędzy Wydziałem Prawa UwB i Wydziałem Prawa Uniwersytetu Państwowego w St. Petersburgu. - Letnia Szkoła Prawa Europejskiego jest nową formą współpracy z Wydziałem Prawa Państwowego Uniwersytetu w St. Petersburgu mówi dr hab. Mieczysława Zdanowicz, prodziekan Wydziału Prawa UwB ds. nauki. - Zamierzeniem naszym było stworzenie płaszczyzny dla wymiany studentów. To przedsięwzięcie pozwoliło studentom z Rosji poznać zasady funkcjonowania prawa europejskiego, a w przyszłości umożliwi naszym studentom zapoznanie się z tematyką prawa rosyjskiego. Efekty pierwszej studenckiej letniej szkoły pokazują, że współpraca zapowiada się bardzo owocnie, a pomysł na wakacyjną edukację się sprawdził - ocenia dr Anna Doliwa Klepacka, współorganizator przedsięwzięcia: - Zważywszy na naturalny rozwój współpracy gospodarczej na linii Unia Europejska Rosja, nasz pilotażowy projekt wzbudzi być może w części z nich głębsze zainteresowanie prawem unijnym, co z pewnością będzie atutem na rynku pracy. Z drugiej strony - co równie istotne bezpośrednie kontakty studenckie są nieocenionym sposobem obalania wzajemnych negatywnych stereotypów i uprzedzeń wśród najbliższych sąsiadów. Rosyjscy studenci bowiem podczas pobytu w Polsce nie tylko się uczyli. Letnia Szkoła Prawa Europejskiego była także okazją do poznania podlaskiej kultury i przyrody, a także integracji z polskimi kolegami studentami Wydziału Prawa UwB. Byli między innymi na wspólnych wycieczkach w Supraślu i Białowieży. Uczestniczka letniej szkoły, Anna Wiktorowna Drabanicz, podsumowuje: - Pragnę podziękować koordynatorom i organizatorom za ten program, ich uwagę i przyjazne nastawienie oraz gościnność. Dziękuję bardzo! Mam nadzieję, że współpraca pomiędzy naszymi wydziałami będzie kontynuowana i nowi studenci będą mieli możliwość poznania Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku. Umowa o współpracy przewiduje, że rosyjscy studenci w Polsce będą poznawać prawo Unii Europejskiej, natomiast polscy będą wyjeżdżać do St. Petersburga, by tam uczyć się prawa rosyjskiego. Zajęcia będą odbywały się przemiennie, w kolejnych latach. Latem 2011 r. to białostoccy studenci pojadą do Rosji. 18 PAŹDZIERNIK - LISTOPAD 2010 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU

19 amerykańskiego W dniach od 5 do 23 lipca 2010 r. na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku odbywały się zajęcia w ramach pierwszej edycji Letniej Szkoły Prawa Amerykańskiego. Podczas wykładów studenci otrzymali solidną dawkę wiedzy o systemie prawa amerykańskiego. Mieli też niepowtarzalną możliwość osłuchania się z prawniczym językiem angielskim, bo właśnie po angielsku prowadzone były wszystkie zajęcia. Jak mówi dr Izabela Kraśnicka koordynator projektu zainteresowanie udziałem w kursie było tak duże, że organizatorzy zwiększyli dwukrotnie planowaną liczbę uczestników. - Przewidywaliśmy, że w kursie weźmie udział 40 osób. Zgłosiło się jednak ponad 100 chętnych nie tylko z Białegostoku, ale także z Warszawy i Gdańska - dlatego ostatecznie grupa szkoleniowa liczyła blisko 80 słuchaczy. Wszyscy wykładowcy zgodzili się na taką zmianę, a same zajęcia przenieśliśmy do auli Wydziału Prawa UwB. Organizacja Szkoły była możliwa dzięki umowie, jaką Wydział Prawa UwB podpisał z Wydziałem Prawa Michigan State University w Stanach Zjednoczonych. Każdy uczestnik otrzymał specjalny dyplom (certyfikat) wydany przez amerykańską uczelnię oraz dyplom Wydziału Prawa UwB potwierdzający udział w Szkole i zaliczenie przedmiotów oferowanych w ramach programu. - Perspektywa uzyskania certyfikatu amerykańskiej uczelni była dla większości uczestników bardzo motywująca: jestem przekonana, że ten dokument docenią nasi przyszli pracodawcy - mówi Żenia Szczegłowa, tegoroczna absolwentka Wydziału Prawa i uczestniczka kursu. Kolejna uczestniczka, Emilia Jurgielewicz dodaje: - Zajęcia w ramach Letniej Szkoły Prawa Amerykańskiego dały nam przede wszystkim możliwość podszkolenia prawniczego języka angielskiego, zarówno w mowie jak i piśmie. Merytoryczna zawartość szkolenia i ich forma również zostały przez słuchaczy szkoły ocenione wysoko. - Jestem pod wrażeniem kwalifikacji naszych wykładowców, ale także ich świetnego podejścia do studentów. To nie były tylko wykłady. Pracowaliśmy w grupach, analizowaliśmy konkretne sprawy sądowe, dyskutowaliśmy o ich rozstrzygnięciach, wymienialiśmy poglądy. Ciekawa była też forma zaliczenia niektórych egzaminów: grupowo analizowaliśmy casusy i próbowaliśmy przewidywać rozstrzygnięcia - z uwzględnieniem już istniejącego orzecznictwa w podobnych przypadkach wspomina Żenia. - Myślę, iż zdobyta podczas tego kursu unikatowa wiedza, związana z różnymi gałęziami prawa amerykańskiego, jest czymś bardzo cennym. Daje pogląd na to, jak funkcjonuje prawo w zupełnie innym systemie niż nasz, polski ocenia Emilia. - Dla osób chcących poszerzać horyzonty kurs był doskonałą okazją do zdobycia podstawowej wiedzy związanej z amerykańskim systemem prawnym. Wykładowcy starali się zaprezentować zarówno zagadnienia teoretyczne, jak i praktyczne, przez co omawiane instytucje stawały się jaśniejsze i bardziej zrozumiałe. Chociaż mój rok akademicki trwał dłużej, absolutnie nie żałuję tych trzech letnich tygodni. Wykładowcami Letniej Szkoły byli przede wszystkim profesorowie z Michigan, w tym Prodziekan Wydziału Prawa Michigan State University prof. Michael Lawrence, z którym omówione zostały także kolejne wspólne projekty edukacyjne oraz prof. Kevin Saunders doskonale znany w Stanach Zjednoczonych specjalista od 1. poprawki do Amerykańskiej Konstytucji w kontekście ochrony dzieci przed grami komputerowymi i grami video zawierającymi elementy przemocy. Letnia Szkoła Prawa Amerykańskiego trwała trzy tygodnie. W programie zajęć znalazło się 6 przedmiotów (każdy po 15 godz. wykładowych) dotyczących prawa amerykańskiego (m.in. konstytucyjnego, gospodarczego czy prawa pracy) oraz systemu wymiaru sprawiedliwości w USA. Udział w Letniej Szkole Prawa Amerykańskiego był odpłatny. Dla studentów Wydziału Prawa UwB opłata wynosiła 300 zł, dla pozostałych osób 400 zł. - Pieniądze z opłat od uczestników w całości przeznaczone były na pokrycie kosztów podróży i pobytu w Polsce amerykańskich wykładowców. Uczestnicy szkolenia traktowali Szkołę jak doskonałą inwestycję: znajomość nie tylko polskiego, ale także innych systemów prawnych coraz częściej bardzo przydaje się prawnikom. Rozwija się gospodarcza współpraca międzynarodowa, Polacy podejmują pracę w USA i coraz częściej tam podróżują. Znajomość amerykańskiego prawa może być dla polskich prawników kluczem do zawodowego sukcesu. Nie do przecenienia jest też kontakt z prawniczym językiem angielskim, udział w dyskusjach czy analiza orzeczeń Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych wyjaśnia dr Izabela Kraśnicka. To pierwsza, ale prawdopodobnie nie ostatnia Letnia Szkoła Prawa Amerykańskiego w Białymstoku. Wydział Prawa UwB już teraz myśli o organizacji kolejnych edycji kursu w następnych latach. BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU PAŹDZIERNIK - LISTOPAD

20 zakład energetyczny mgr Joanna Leszczyńska, doktorantka I roku prawa Stan faktyczny: Na działce Klienta stoją słupy przesyłowe należące do Zakładu Energetycznego (dalej: ZE). Klient chce uzyskać od ZE odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntów, na których znajdują się słupy. ZE często w takich sprawach powołuje się na fakt zasiedzenia gruntów. W związku z tym, że do zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o przedawnieniu roszczeń (art. 175 k.c.), bieg 30-letniego terminu zasiedzenia nie rozpoczyna się a rozpoczęty ulega zawieszeniu, gdy uprawniony nie może z powodu siły wyższej dochodzić swoich roszczeń przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 grudnia 2001 r., sygn. IV CKN 195/01 uznał, że równoznaczna z siłą wyższą jest także sprzeczna z prawem powszechna praktyka organów administracji uniemożliwiająca realizację przez uprawnionego przysługujących mu roszczeń. Do momentu zmiany ustroju w 1989 r. nie było możliwości dochodzenia swych praw w tym względzie. Panujący wówczas ustrój uznać należy za siłę wyższą, a co za tym idzie okres potrzebny do zasiedzenia rozpoczyna bieg dopiero od 1989 r. Skarb Państwa mógłby zatem zasiedzieć grunt dopiero w 2019 r. Ponadto państwo wykonywało tzw. władztwo państwowe, a to nie jest równoznaczne z posiadaniem samoistnym i nie uprawnia do zasiedzenia. Pytania do Poradni: 1. W jaki sposób można się dowiedzieć, w którym roku słup (linia) zostały zbudowane? Jaki ma to ewentualnie wpływ na rozstrzygnięcie sprawy? 2. W jaki sposób można się dowiedzieć, czy poprzedni właściciel gruntu wyraził zgodę na budowę? 3. Jak wyliczyć należności za bezumowne korzystanie z gruntu za okres ostatnich dziesięciu lat? 4. W jaki sposób można dochodzić od ZE odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntu? Czy konieczne jest wytoczenie powództwa? 5. Jakie są koszty wytoczenia powództwa przeciwko ZE o odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu? 6. Czy do wytoczenia powództwa konieczne jest sporządzenie wyrysu geodezyjnego gruntów, na których znajdują się słupy? Czy potrzebne są jakieś inne dokumenty? Teza: 1. W celu ustalenia konkretnej daty budowy urządzeń przesyłowych na działce Klienta, należy zwrócić się z pisemną prośbą do ZE. Data budowy tych urządzeń co do zasady nie ma wpływu na sytuację Klienta. 2. Klient, chcąc uzyskać informację dotyczącą kwestii wyrażenia zgody przez poprzedniego właściciela na budowę urządzeń, musi porozumieć się z poprzednim właścicielem, bądź wystąpić z odpowiednią prośbą do ZE. 3. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntu ustala się, biorąc pod uwagę stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy w określonych warunkach i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia. 4. Klient może zawrzeć ugodę z ZE, bądź też wystąpić na drogę sądową. 5. Opłata w tym wypadku jest opłatą stosunkową i wynosi 5% wartości przedmiotu sporu. 6. W przypadku wytoczenia powództwa należy dołączyć wszystkie dokumenty, które potwierdzają fakty i twierdzenia strony zawarte w pozwie. Uwagi do stanowiska Klienta przedstawionego w stanie faktycznym: W polskim prawie przyjmuje się obiektywne ujęcie siły wyższej, zgodnie z którym jest ona zdarzeniem zewnętrznym, którego nie da się przewidzieć, ani też nawet w razie przewidzenia nie da się zapobiec jego skutkom. Klient ma rację twierdząc, że Sąd Najwyższy (dalej: SN) w swoich orzeczeniach stał na stanowisku, że pod pojęciem siły wyższej należy także rozumieć istniejące w czasach PRL przeszkody w dochodzeniu swoich praw. Jednakże nie można tej tezy przyjmować bezkrytycznie i bez odniesienia do stanu faktycznego konkretnej sprawy. Siła wyższa jako przesłanka zawieszenia biegu przedawnienia występowała m.in. w związku ze zbrodniami stalinowskimi (por. uchwała SN z 11 października 1996 r., III CZP 76/96; wyrok SN z 11 lutego 1997 r., II CKN 78/96), jak też w przypadku władania nieruchomością przez Skarb Państwa, gdy władanie to zostało uzyskane w ramach sprawowania władztwa publicznego, o ile właściciel nie mógł skutecznie dochodzić wydania nieruchomości (por. uchwała SN z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/07, która szczegółowo omawia kwestie związane z dopuszczalnością zasiedzenia przez Skarb Państwa i inne podmioty publiczne ziem, które zostały objęte we władanie w ramach władztwa publicznego). Przeciwna wykładnia prowadziłaby do tego, że każdy podmiot prawa mógłby współcześnie podważać wszystkie wyroki dotyczące zasiedzenia, jak też różnego typu innych spraw, które zgodnie z obowiązującym ówcześnie prawem PRL, jak i w okresie późniejszym, uległy przedawnieniu. Koncepcja taka jest nie do przyjęcia. Nie oznacza to oczywiście, że w przypadku Klienta nie zachodziły przesłanki istnienia siły wyższej, należy mieć jednak na uwadze kwestię udowodnienia tegoż stanu, a przede wszystkim czy Klient rzeczywiście nie mógł dochodzić swoich praw w okresie PRL. W wyroku z dnia 9 listopada 2001 r. (I CKN 690/99, Lex nr 52350) SN stwierdził, że samo zaniechanie dochodzenia roszczenia na drodze sądowej ze względu na negatywną postawę przedstawicieli państwa wobec takich roszczeń nie może być uznane za siłę wyższą. Nie można też bezkrytycznie przyjąć tezy Klienta, zgodnie z którą jeśli dany podmiot w imieniu państwa wykonywał władztwo państwowe, to nie mamy wówczas do czynienia z posiadaniem samoistnym. Każdorazowo bowiem, o czym wspomniano wyżej, należy mieć na uwadze okoliczności konkretnej sprawy. Sąd Najwyższy w tezie wyroku z dnia 9 stycznia 2009 r. I CSK 270/08 uznał, że uzyskanie władania w ramach sprawowanego władztwa publicznego nie wyklucza posiadania samoistnego. W powołanym przez Klienta wyroku SN z dnia 13 grudnia 2001 r., IV CKN 195/01, SN już w samej tezie 20 PAŹDZIERNIK - LISTOPAD 2010 BIULETYN WYDZIAŁU PRAWA UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU