Systemy wspierania innowacji i transferu technologii w krajach Unii Europejskiej i w Polsce. Poradnik przedsiœbiorcy
|
|
- Irena Makowska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Systemy wspierania innowacji i transferu technologii w krajach Unii Europejskiej i w Polsce Poradnik przedsiœbiorcy Warszawa
2 Autorzy prof. zw. dr hab. Alicja Sosnowska prof. dr hab. Krystyna Poznaæska dr Stanis aw obejko mgr Jakub Brdulak mgr Krystyna Chinowska Redakcja i korekta Wanda Burdecka Copyright by Polska Agencja Rozwoju PrzedsiŒbiorczoci, 2003 Projekt ok adki Jakub Osiæski, Jacek Pacholec Projekt serii Tadeusz Korobkow ISBN Wydanie I Nak ad 1000 egzemplarzy Druk i oprawa Instytut Technologii Eksploatacji Radom, ul. K. Pu askiego 6/10, tel. centr , fax instytut@itee.radom.pl 2
3 SPIS TRECI WPROWADZENIE Innowacyjno a konkurencyjno przedsiœbiorstw PojŒcie konkurencyjnoci przedsiœbiorstw Czynniki wzrostu konkurencyjnoci przedsiœbiorstw Miejsce innowacyjnoci wr d czynnik w kszta tuj cych konkurencyjno przedsiœbiorstw Czynniki kszta tuj ce innowacyjno ma ych i rednich przedsiœbiorstw w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej Czynniki makrootoczenia wp ywaj ce na innowacje w przedsiœbiorstwie Czynniki mikrootoczenia wp ywaj ce na innowacje w przedsiœbiorstwie Por wnanie warunk w dzia ania ma ych i rednich przedsiœbiorstw w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej Innowacyjno polskich przedsiœbiorstw w wietle wynik w badaæ i danych statystycznych Stan nauki i techniki w Polsce w roku Dzia alno innowacyjna przedsiœbiorstw w przemyle w roku Programy i organizacje wspieraj ce innowacyjno przedsiœbiorstw Transfer wiedzy i technologii do przedsiœbiorstw Pojecie transferu wiedzy i technologii Wp yw transferu technologii na konkurencyjno ma ych i rednich 2.3. Transfer technologii z JBR do przedsiœbiorstw w Polsce Systemy wspierania innowacji w Polsce i krajach UE Instytucje rz dowe Organizacje regionalne Klastery (grona, kicie) technologii Organizacje otoczenia biznesowego Orodki szkoleniowo-doradcze Specjalne strefy ekonomiczne Kierunki doskonalenia systemu wspierania innowacji i transferu technologii w Polsce... 3
4 5. Strategie innowacji dla MSP Istota strategii innowacji Strategie firm innowacyjnych Czysto patentowa Finansowanie projekt w innowacyjnych w przedsiœbiorstwach polskich i w wybranych krajach Unii Europejskiej Podzia r de finansowania projekt w innowacyjnych Kapita y w asne przedsiœbiorstwa Kredyty bankowe Kapita wysokiego ryzyka Dotacje rz dowe Programy Unii Europejskiej wspieraj ce innowacyjno MSP Poszukiwanie r de finansowania innowacji w kraju i za granic wskaz wki dla przedsiœbiorstw r d a pozyskiwania finansowania innowacji Fundusz Mikro Inicjatywa Mikro SME Finance Facility Fundusze po yczkowe Fundusze porœczeæ kredytowych Fundusze Venture Capital Kanadyjsko-Polska Fundacja PrzedsiŒbiorczoci Wsparcie finansowe inwestycji innowacyjnych Wsparcie doradcze wysoko rozwiniœtych... SPIS TABEL... ANEKS... Parki technologiczne rozw j idei, przyk ady istniej cych park w Instrumenty / orodki wspierania transferu technologicznego w krajach Strategie wybranych firm innowacyjnych Strategia firmy Vigo-System Strategia firmy Solaris Laser Strategia firmy Ascor... Lista Centr w Transferu Technologii i Informacji S OWNIK TERMIN W dotycz cych innowacji i transferu technologii SPIS ILUSTRACJI... BIBLIOGRAFIA... 4
5 Wprowadzenie Reformy systemowe lat dziewiœ dziesi tych zasta y polsk gospodarkœ w stanie niskiej konkurencyjnoci i ma o korzystnego usytuowania w miœdzynarodowym podziale pracy. W tej sytuacji podniesienie i utrzymanie na odpowiednio wysokim poziomie proces w innowacyjnych nale y traktowa jako istotny warunek poprawy pozycji polskiej gospodarki oraz jej region w w wiecie, a zw aszcza w zintegrowanej Europie. Por wnanie danych o innowacyjnoci polskich firm na tle firm unijnych wypada niekorzystnie dla Polski. RozpiŒto w stopniu aktywnoci podmiot w zale nie od wielkoci jest w Polsce bardzo wyrana. Innowacyjno ma ych firm w stosunku do innowacyjnoci firm rednich kszta tuje siœ jak 1:6, a w por wnaniu z du ymi jak 1:15. W krajach UE ma e firmy s tak e mniej innowacyjne ni firmy wiœksze, jednak stosunek innowacyjnoci firm ma ych i du ych kszta tuje siœ jak 1:2, co oznacza, i rozpiœto aktywnoci podmiot w ma ych i du ych jest znacznie mniejsza ni w Polsce. Por wnanie innowacyjnoci ma ych firm w Polsce i w krajach UE wypada zatem zdecydowanie na niekorzy firm polskich. Podniesienie innowacyjnoci ma ych i rednich firm w Polsce do poziomu spotykanego w krajach UE mo e by jednym z najwa niejszych czynnik w wzrostu innowacyjnoci i konkurencyjnoci polskiej gospodarki. Na poziom innowacyjnoci maj wp yw r ne czynniki. Mo na wr d nich wyr ni takie, na kt re trudno jest oddzia ywa z zewn trz, jak i takie, na kt re mo na wp ywa za pomoc dzia- aæ prowadzonych w skali regionalnej, krajowej i miœdzynarodowej. Poszczeg lne regiony, paæstwa oraz ugrupowania prowadz politykœ wspierania innowacyjnoci i konkurencyjnoci swoich gospodarek, kieruj c dzia ania w szczeg lnoci do grupy ma ych i rednich przedsiœbiorstw. W Polsce programy krajowe i dzia ania lokalne tego typu maj stosunkowo kr tk historiœ, szczeg lnie jeli por wnamy do- wiadczenia naszego kraju do dowiadczeæ kraj w przoduj cych gospodarczo. To sprawia, e ma e firmy czœsto zdane s na w asne zasoby i pomys owo w podejmowaniu innowacji i w konkurencyjnoci na rynku. Odczuwaj brak wsp pracy z innymi firmami w zakresie prowadzenia wsp lnych prac badawczych i rozwojowych, kooperacji, dostœpu do sieci dystrybucji i marketingu itp. S abe s wiœzi z instytucjami B+R i porednictwa technicznego oraz z instytucjami finansowymi, zw aszcza z instytucjami rynku kapita u ryzyka. Polityka innowacyjna paæstwa sprawia, e nie jest ono partnerem dla ma ych firm w dziedzinie inno- 5
6 wacji istniej ce powi zania nie zapewniaj im skutecznego wsparcia w tworzeniu i w stosowaniu nowych rozwi zaæ. Do istotnych zadaæ polityki innowacyjnej w Polsce pocz tku XXI wieku nale y wspomaganie instytucji wspierania innowacji i transferu technologii. Instytucje te stanowi podmioty wyspecjalizowane w dzia aniach na rzecz rozwoju przedsiœbiorczoci, transferu i komercjalizacji nowych technologii oraz poprawy konkurencyjnoci gospodarki. W Polsce sfera ta jest w pocz tkowym stadium swojego rozwoju. W 2001 roku dzia a o w Polsce 266 wyodrœbnionych instytucji prowadz cych dzia alno w zakresie szkoleæ i doradztwa, pomocy finansowej, transferu technologii i oferty lokalnej dla MSP. Nie mo na ich por wnywa z sieci analogicznych instytucji w krajach UE, w kt rych jest ona rozwijana od ponad 20 lat. Inkubatory, centra transferu technologii, parki technologiczne i tzw. klastery technologii zorientowane s g wnie na promowanie przedsiœbiorczoci i tworzenie nowych miejsc pracy, a nie na generowanie projekt w innowacji produktowych i technologicznych. Barierami innowacyjnoci firm s ograniczone rodki finansowe oraz brak dowiadczenia i kontakt w. Wydaje siœ, e dalszy rozw j tych instytucji wymaga bœdzie bardziej aktywnego zaanga owania paæstwa oraz w adz samorz dowych. Istotne znaczenie ma tutaj zapewnienie r de finansowania, w czenie siœ przemys u i jednostek sfery B+R do wsp pracy z tymi instytucjami. Celem opracowania jest przedstawienie system w wspierania innowacji i transferu technologii w Polsce w wietle dowiadczeæ kraj w Unii Europejskiej dla upowszechnienia wiedzy na ten temat wr d przedsiœbiorc w. Cel ten zosta osi gniœty przez przeprowadzenie studi w nad rozwojem sfery wspierania innowacji i transferu technologii w Polsce i w wybranych krajach wysoko rozwiniœtych. CzŒ koæcowa (rozdz. 67) mo e pe ni formœ poradnika dla przedsiœbiorc w w zakresie poszukiwania instytucji wspieraj cych projekty innowacyjne oraz stanowi inspiracjœ dla tw rc w polityki innowacyjnej w Polsce. 6
7 1. Innowacyjno a konkurencyjno przedsiœbiorstw 1 Wyjanienie pojœ powi zanych z konkurencyjnoci przedsiœbiorstwa. Prezentacja czynnik w kszta tuj cych konkurencyjno ze szczeg lnym uwzglœdnieniem innowacyjnoci. Por wnanie warunk w dzia ania ma ych i rednich przedsiœbiorstw w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej. Ocena innowacyjnoci polskich przedsiœbiorstw, stanu nauki i techniki oraz dzia alnoci innowacyjnej przedsiœbiorstw w wietle danych statystycznych i badaæ. Polityka innowacyjna Paæstwa PojŒcie konkurencyjnoci przedsiœbiorstw W gospodarce rynkowej konkurencja, najszerzej ujmuj c oznaczaj ca rywalizacjœ, wsp zawodnictwo, jest traktowana jako proces, kt ry poprzez dzia alno r nych podmiot w walcz cych o zdobycie swojego miejsca na rynku prowadzi do eliminacji s abszych i budowania przewagi silniejszych, a do zdobywania przez najsilniejszych bezwzglœdnej przewagi rynkowej. W erze wsp - czesnej konkurencja uznawana jest za najwa niejszy mechanizm, kt ry przez promowanie najkorzystniejszych z punktu widzenia kryteri w gospodarczych rozwi zaæ, prowadzi do rozwoju, wyzwalaj c kreatywno rywalizuj cych podmiot w rynkowych. W erze gospodarki globalnej konkurencjœ odnosi siœ do r nych kategorii rynku pocz wszy od minirynk w lokalnych, poprzez rynki regionalne wewn trz danego kraju, rynki w skali tzw. wielkich region w (europejski, p nocnoamerykaæski, azjatycki) a do rywalizacji na rynku wiatowym. Podstawowymi podmiotami rywalizuj cymi w procesie konkurencji s przedsiœbiorstwa. Konkurencja Konkurencyjno przedsiœbiorstw jest pojœciem u ywanym zar wno w kontekcie ich wsp zawodnictwa w skali globalnej dla zdobycia okrelonego udzia u w rynku wiatowym, jak i w kontekcie mikro uzyskiwania okrelonych rezultat w w zestawieniu z innymi podmiotami gospodarczymi dzia aj cymi na lokalnym rynku. Konkurencyjno przedsiœbiorstwa sta- Konkurencyjno przedsiœbiorstw 1 Okrelenia przedsiœbiorstwo i firma s tu stosowane zamiennie. 7
8 Zdolno konkurencyjna Przewaga konkurencyjna nowi podstawowy cel wyznaczaj cy strategiœ rozwoju firmy, a wiœc musi by przedmiotem troski kierownictwa ka dej firmy niezale nie od przedmiotu i obszaru jej dzia alnoci. Podstaw okrelenia konkurencyjnoci przedsiœbiorstwa jest analiza konkurencji, kt ra pozwala na okrelenie pozycji danej firmy w relacji do innych podmiot w dzia aj cych na rynku 2. Na podstawie literatury mo na przyj, e konkurencyjno przedsiœbiorstw jest wynikiem proces w konkurencji zachodz cych na rynku, kt re prowadz do uzyskania przez przedsiœbiorstwo przewagi w stosunku do innych podmiot w rynkowych 3. Z pojœciem konkurencji przedsiœbiorstw wi siœ okrelenia: zdolno konkurencyjna, czyli potencjalna mo liwo konkurowania oraz przewaga konkurencyjna, a wiœc wy sze zdolnoci konkurencyjne firmy w stosunku do innych podmiot w rynkowych 4. Przewaga konkurencyjna ma swoje r d o w ni szej cenie produkt w firmy ni cena oferowana przez konkurent w lub lepszych cechach u ytkowych i jakoci produkt w w stosunku do odpowiednik w oferowanych przez konkurencjœ 5. Firma, kt ra zmierza do osi gniœcia wysokiej konkurencyjnoci, musi d y do zbudowania trwa ej przewagi konkurencyjnej. Jak to okrelaj G. Hamel i C.K. Prahalad: zdobycie przewagi konkurencyjnej oznacza kreowanie przyw dztwa Rozwijaj c tœ myl wymienieni autorzy stworzyli koncepcjœ budowania wysokiej konkurencyjnoci firmy przez efektywniejsz koncentracjœ zasob w wok kluczowych cel w strategicznych, przez efektywniejsz akumulacjœ zasob w, przez ochronœ zasob w zawsze, kiedy to jest mo liwe oraz przez szybkie odzyskiwanie zasob w za spraw minimalizacji czasu pomiœdzy poniesieniem wydatk w i uzyskaniem wp yw w 7. Zdaniem G. Hamela i C.K. Prahalada trwa przewagœ konkurencyjn firma mo e uzyska jedynie wtedy, je eli w dziedzinie, w kt rej dzia a, zdobœdzie kluczowe (g wne, rdzenne) kompetencje 8. 2 M.E. Porter: Strategia konkurencji. Metody analizy sektor w i konkurent w, PWE, Warszawa 1992, M.E. Porter: Porter o konkurencji, PWE, Warszawa Grupa Lizboæska: Granice konkurencji, Poltext, Warszawa 1996, s. 14 i dalsze. 4 Z. Piercionek: Strategie rozwoju firmy, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1996, s. 143 i dalsze. 5 Tam e, s G. Hamel, C.K. Prahalad: Przewaga konkurencyjna jutra, Business Press, Warszawa 1999, s. 14 i dalsze. 7 Tam e, s Tam e, s. 163 i dalsze. 8
9 Kluczowe kompetencje to zestaw wiedzy i umiejœtnoci w okre- lonych dziedzinach techniki i technologii, kt re poziomem nowoczesnoci wyr niaj firmœ w stosunku do konkurent w pozwalaj c jej tworzy w spos b ci g y nowe technologie i produkty skutecznie konkuruj ce na globalnym rynku. Treci pojœcia konkurencyjnoci firmy nie mo na oddzieli od przedsiœbiorcy, kt ry jest si napœdow uruchamiaj c zasoby dla uzyskania przewagi konkurencyjnej. Jak to formu uje S. Sudo PrzedsiŒbiorca to kluczowa posta w przedsiœbiorstwie, jest on g w- nym czynnikiem sprawczym i motorem postœpu ekonomicznego 9. Aczkolwiek we wsp czesnym wielkim przedsiœbiorstwie czasem trudno okreli, kto pe ni zasadnicz rolœ w podejmowaniu strategicznych decyzji warunkuj cych konkurencyjno firmy, to na pewno zdolnoci, wiedza, kwalifikacje i dowiadczenie kierownictwa nale do najbardziej istotnych jej sk adnik w. Szczeg lnie wa ne jest to w przypadku przedsiœbiorstw ma ych i rednich, gdzie najczœciej w aciciel i mened er w jednej osobie powinien by prawdziwym przedsiœbiorc. W gospodarce globalnej najostrzejsza walka konkurencyjna toczy siœ pomiœdzy wielkimi miœdzynarodowymi korporacjami, kt re staraj siœ uzyska przewagœ na wiatowym rynku dostarczaj c naæ produkty i us ugi o powszechnym zastosowaniu, wytwarzane w wielkich ilociach i powszechnie dostœpne. S to tzw. produkty i us ugi globalne. Na zdolno konkurencyjn wielkich korporacji sk adaj siœ ich kluczowe kompetencje w wielu dziedzinach, bazuj ce na nagromadzonym zasobie wiedzy i kapitale intelektualnym zatrudnionych pracownik w oraz kapita i mo liwoci produkcyjne zwi zane z wielkoci firmy. Pozwalaj one na sta ekspansjœ firmy na nowe rynki i rozszerzanie oferty produktowej i technologicznej. Przewaga wielkich korporacji w warunkach globalizacji prowadzi do zwiœkszenia roli konkurencji zewnœtrznej w stosunku do konkurencji wewn trzkrajowej, a stopniowe otwieranie poszczeg lnych gospodarek eliminuje te przedsiœbiorstwa, kt re nie s w stanie dostosowa siœ do warunk w konkurencji miœdzynarodowej. Stanowi to ogromne zagro enie dla przedsiœbiorstw w krajach ekonomicznie s abszych, nie powi zanych z gospodark wiatow 10. Konkurencja pomiœdzy korporacjami tocz ca siœ zar wno w skali wiatowej, jak i na poszczeg lnych rynkach narodowych mimo Kluczowe kompetencje Walka konkurencyjna 9 S. Sudo : PrzedsiŒbiorstwo. Podstawy nauki o przedsiœbiorstwie. Teoria i praktyka zarz dzania. Toruæ 1999, s W. Szymaæski: Globalizacja. Wyzwania i zagro enia, Difin, Warszawa 2001, s
10 jej ogromnego zakresu i si y nie zamyka mo liwoci rozwoju przedsiœbiorstw mniejszych, o charakterze narodowym b d lokalnym, nastawionych b d na obs ugœ rynku lokalnego w obszarach nie bœd cych domen dzia ania korporacji lub te dzia aj cych na rynku globalnym w tzw. niszach rynkowych czy produktowych nie zajœtych przez wielkie korporacje. Ma e i rednie firmy s w stanie kooperowa z wielkimi, dostarczaj c uzupe - niaj cych produkt w b d us ug. Mog te z powodzeniem wychodzi ze swoimi produktami na rynek wiatowy, uzupe niaj c ofertœ wielkich przedsiœbiorstw Czynniki wzrostu konkurencyjnoci przedsiœbiorstw Wzrost konkurencyjnoci Wzrost konkurencyjnoci jest zasadniczym celem podejmowanych przez przedsiœbiorstwa strategii dzia aæ. Wynikiem tych dzia aæ jest uzyskane miejsce na rynku, kt re okrela pozycjœ firmy w stosunku do konkurent w. Konkurencja jest procesem dynamicznym i wobec tego pozycja firmy ulega ci g ym wahaniom. D eniem firmy jest sta e poprawianie udzia u w rynku do zdobycia pozycji lidera w cznie. Na tej drodze firma napotyka dzia ania konkurent w, a jej pozycja konkurencyjna jest wypadkow dzia aæ r nego rodzaju si wewnœtrznych i zewnœtrznych wyznaczaj cych jej miejsce na rynku w danym momencie, a tak- e prowadz cych do poprawy tego miejsca w przysz oci. Czynniki kszta tuj ce konkurencyjno Czynniki kszta tuj ce konkurencyjno W literaturze mo na znale wiele rozwa aæ dotycz cych czynnik w kszta tuj cych konkurencyjno firmy. Do najbardziej znanych nale rozwa ania M. Portera, przedstawiaj ce g wne si y dzia aj ce na firmœ wewn trz sektora oraz w jego otoczeniu, kt - re musz by przedmiotem analizy w czasie wyznaczania strategii 11. Rozwijaj c swoje podejcie M. Porter zaj siœ warunkami konkurencyjnoci firm w skali miœdzynarodowej. Kiedy rodowisko krajowe umo liwia i wspomaga mo liwie szybkie nagromadzenie wyspecjalizowanych zasob w i umiejœtnoci niekiedy po prostu w wyniku ogromnych wysi k w i wiœkszego zaanga- owania firmy uzyskuj przewagœ konkurencyjn. Kiedy rodowisko zapewnia bie ce informacje i wgl d w potrzebne produkty i procesy, firmy uzyskuj przewagœ konkurencyjn, kiedy wresz- 11 M.E. Porter: Strategia konkurencji. Metody analizy sektor w i konkurent w, PWE, Warszawa
11 cie rodowisko krajowe wywiera naciski na firmy, eby inwestowa y i wprowadza y innowacje, to te uzyskuj przewagœ konkurencyjn, jak i z czasem zwiœkszaj tœ przewagœ 12. Zdaniem M. Portera istniej cztery og lne cechy narodowe, kt - re indywidualnie i jako system sk adaj siœ na romb przewagi narodowej, na boisko gry, kt re ka dy kraj tworzy i udostœpnia swojemu przemys owi 13. Najog lniej cechy te, to: warunki czynnik w produkcji, warunki popytu, sektory pokrewne i wspomagaj ce, strategia, struktura i rywalizacja firm. Uk ad tych czynnik w zwany rombem Portera wyznacza pozycjœ konkurencyjn firm danego kraju i powoduje, e osi gaj one korzystne wyniki w konkurencji w skali globalnej. Romb przewagi narodowej Rysunek Wyznaczniki narodowej przewagi konkurencyjnej Strategia, struktura i rywalizacja firm Warunki czynników produkcji Warunki popytu Sektory pokrewne i wspomagaj ce r d o: M. Porter: Porter o konkurencji. PWE, Warszawa 2001, s 207. Wymienione cechy, a w aciwie grupy cech, mog zosta uszczeg owione prowadz c do zr nicowanej klasyfikacji czynnik w, kt re staraj siœ obj wszystkie si y kszta tuj ce konkurencyjno przedsiœbiorstw. Jednym z przyk ad w opisu konkurencyjnoci przedsiœbiorstw poprzez uwzglœdnienie bardzo wielu czynnik w, od kt rych ona zale y, jest klasyfikacja M.J. Stankiewicza 14. Autor proponuje traktowanie konkurencyjnoci przedsiœbiorstw jako agregatu z o onego z czterech element w: Elementy konkurencyjnoci 12 M.E. Porter: Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001, s Tam e, s M.J. Stankiewicz: Istota i sposoby oceny konkurencyjnoci przedsiœbiorstwa, maszynopis
12 Syntetyczny wyznacznik konkurencyjnoci potencja u konkurencyjnoci, przewag konkurencyjnych, instrument w konkurowania, pozycji konkurencyjnej. MiŒdzy tymi elementami zachodz relacje przyczynowo-skutkowe 15. Przyjmuj c za o enie o z o onym charakterze konkurencyjnoci przedsiœbiorstw M.J. Stankiewicz proponuje wielokryterialn ocenœ konkurencyjnoci w oparciu o system wskanik w obrazuj cy wymienione wy ej jej elementy 16. Mo na zgodzi siœ z autorem, e w zasadzie wszystkie wymienione przez niego elementy sk adaj siœ na pojœcie konkurencyjnoci, a proponowane kryteria i wskaniki maj znaczenie dla jej pe nego obrazu, jednak r nokierunkowo dzia ania, a tak e trudnoci praktycznego badania tak wielu wskanik w w przedsiœbiorstwie sk aniaj do poszukiwania bardziej syntetycznych wyznacznik w konkurencyjnoci przedsiœbiorstw. W warunkach wsp czesnych syntetyczny wyznacznik konkurencyjnoci przedsiœbiorstw to innowacyjno rozumiana jako zdolno do generowania i wprowadzania na rynek globalny nowych rozwi zaæ technicznych, organizacyjnych, a tak e spo ecznych. P. Drucker 1.3. Miejsce innowacyjnoci wr d czynnik w kszta tuj cych konkurencyjno przedsiœbiorstw Tendencja do wyznaczania innowacyjnoci kluczowej roli w kszta - towaniu konkurencyjnoci przedsiœbiorstw ulega wzmocnieniu w miarœ up ywu czasu. Znacz c rolœ w takim ujœciu problemu odegra y prace P. Druckera, kt ry uzasadni teoretycznie, jak i wskazuj c praktyczne przyk ady, znaczenie wdra ania innowacji dla uzyskiwania sukcesu firmy na rynku. Potrzebne nam jest spo eczeæstwo przedsiœbiorcze, w kt rym innowacja i przedsiœbiorczo jest czym normalnym, sta ym i ci g ym. Podobnie jak kierownictwo sta- o siœ specyficznym integruj cym organem wszystkich wsp czesnych instytucji w naszym spo eczeæstwie organizacji, tak innowacja i przedsiœbiorczo musz sta siœ integraln czynnoci utrzymuj c przy yciu nowe organizacje, gospodarkœ i spo eczeæstwo 17. Wskazania P. Druckera pokrywaj siœ z dzia aniem wsp czesnych przedsiœbiorstw, a w szczeg lnoci firm dzia aj cych na globalnym rynku, kt re jak to okrela M. Porter: Osi gaj przewagœ konkurencyjn przez dzia ania innowacyjne. D do innowacji w jej naj- 15 Tam e, s Jw., s. 184 i dalsze. 17 P. Drucker: Innowacja i przedsiœbiorczo. Praktyka i zasady, PWE, Warszawa 1992, s
13 szerszym rozumieniu, zar wno w znaczeniu nowej techniki, jak i nowych sposob w postœpowania. Dostrzegaj now podstawœ konkurowania albo ulepszaj istniej ce ju zasoby konkurowania 18. Wybranie innowacyjnoci jako wiod cego czynnika oddzia uj - cego na konkurencyjno przedsiœbiorstw wynika co najmniej z kilku zasadniczych powod w 19. Po pierwsze innowacyjno ju w samej nazwie zawiera element nowoci i zmiany, ma charakter dynamiczny i rozwojowy. Po drugie innowacyjno jest czynnikiem powi zanym z pozosta ymi czynnikami oddzia uj cymi na wzrost konkurencyjnoci zar wno na wejciu, jak i wyjciu, a wiœc oddzia uje na og ln efektywno dzia aæ firmy. Po trzecie oddzia ywanie innowacji na pozosta e czynniki w kontekcie wzrostu konkurencji ma na og charakter synergicznie pozytywny. Po czwarte mo na udowodni silne oddzia ywanie innowacji na kreowanie popytu rynkowego, kt ry z kolei jest niezwykle wa nym czynnikiem kszta towania konkurencyjnoci. Zdecydowanie najbardziej istotnym argumentem na rzecz kluczowej roli innowacyjnoci we wzrocie konkurencyjnoci firmy jest mo liwo zdobycia pierwszeæstwa w kreowaniu nowych produkt w i us ug zaspokajaj cych nowe potrzeby lub poprawiaj cych efektywno zaspokajania dotychczasowych potrzeb odbiorc w. Jak uzasadnili G. Hamel i C.K. Prahalad wsp czenie konkurencyjno firmy oznacza wypracowanie i wykorzystanie kluczowych kompetencji dla zdobycia d ugookresowej przewagi nad konkurentami. Analiza ich rozwa aæ prowadzi do jednoznacznego wniosku, e podstaw procesu budowania kluczowych kompetencji firmy jest innowacyjno wyra aj ca siœ w rozwijaniu okrelonych dziedzin badaæ, gromadzeniu projekt w dla uzyskania mistrzostwa w produkcji i sprzeda y produkt w, kt re daj firmie pozycjœ lidera rynkowego w d ugim okresie 20. Rozwa ania Hamela i Prahalada odnosz siœ przede wszystkim do budowania przewagi konkurencyjnej wielkich korporacji, natomiast H. Simon prowadzi badania ma ych i rednich przedsiœbiorstw niemieckich, kt re zdoby y pozycjœ lidera wzglœdnie drugie lub trzecie miejsce na rynku globalnym dziœki sprzeda y wyspecjalizowanych produkt w. H. Simon okrela ich mianem nieznanych lub tajemniczych mistrz w 21. Jak to wskazu- Cechy innowacyjnoci Kluczowe kompetencje 18 M. Porter: Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001, s A. Sosnowska: PojŒcie konkurencyjnoci przedsiœbiorstw, w: r d a przewagi konkurencyjnej przedsiœbiorstw, Materia y i Prace IFGN, SGH, Warszawa 2002, s G. Hamel, C.K. Prahalad, op.cit. s. 149 i dalsze. 21 H. Simon: Tajemniczy mistrzowie. Studia przypadk w, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
14 Formy innowacyjnoci firmy Globalizacja a innowacyjno j badania H. Simona Innowacyjno jest centraln kategori w przypadku nieznanych mistrz w. Niemal wszyscy osi gnœli przyw dztwo na rynku dziœki temu, e w kt rym momencie stali siœ pionierami w jakim istotnym aspekcie technologii czy praktyki dzia ania na swoim rynku. Rzeczywicie, znaczna liczba rynk w nie istnia- a zanim nie zosta y stworzone przez innowator w. Tego typu firmy czerpi korzyci z otoczenia, jeli tylko sprzyja ono innowacjom. Wielu nieznanych mistrz w przoduje pod wzglœdem liczby patent w czy uzyskiwanych dochod w z nowych produkt w 22. Formy innowacyjnoci firmy mog by r norodne. Do najbardziej rozpowszechnionych klasyfikacji wprowadzanych innowacji nale y tradycyjny podzia na innowacje produktowe i innowacje w dziedzinie technologii. Wsp czeni autorzy dodaj do nich innowacje w systemach zarz dzania, innowacje w dziedzinie ochrony rodowiska, innowacje spo eczne. Wszystkie wymienione rodzaje innowacji wywieraj okrelony wp yw na szeroko pojœt konkurencyjno firmy, ale najwiœkszy udzia maj innowacje produktowe i technologiczne. Wynika to z ich bezporedniego oddzia ywania na zaspokojenie potrzeb odbiorc w oraz kszta towanie koszt w, a co na tym idzie, zyskowno firmy. Pozosta e wymienione rodzaje innowacji oddzia uj na wyniki dzia alnoci porednio wp ywaj c na wysoko koszt w nowych produkt w i technologii. PrzyjŒcie innowacyjnoci za najwa niejszy wyznacznik konkurencyjnoci przedsiœbiorstwa powoduje wzrost znaczenia strategii innowacji w podstawowej strategii firmy. Znalaz o to wyraz w propozycjach r nych koncepcji zarz dzania nowym produktem w korporacjach, a tak e w szczeg owych analizach sukces w nowych produkt w i technologii zar wno w wielkich korporacjach, jak i w mniejszych przedsiœbiorstwach. Innowacje stwarzaj podstawy wysokiej konkurencyjnoci firmy w wyniku realizacji nastœpuj cych cel w: rozszerzenie oferty rynkowej, osi gniœcie zadowolenia klienta, wzrost jakoci oferty produkt w i us ug, zapewnienie wysokiej produktywnoci, realizacja zadaæ strategicznych firmy, utrzymanie personelu o najwy szych kwalifikacjach. S to cele, kt re sprzyjaj wypracowaniu przewagi konkurencyjnej i uzyskaniu miana firmy kierowanej przez rynek. PostŒpuj cy proces globalizacji ma wielokierunkowy wp yw na procesy innowacyjne zachodz ce w przedsiœbiorstwach. Wynika to z potrzeby dostosowania siœ firm do wymagaæ globalnego rynku, a wiœc tworzenia innowacji, kt re mog znale popyt jako 22 Tam e, s
15 tzw. produkty globalne. Jednoczenie dziœki istnieniu globalnych sieci komputerowych nast pi o przyspieszenie w dziedzinie informacji dotycz cych badaæ naukowych oraz budowania strategii marketingowych dla innowacji. RozwinŒ a siœ tzw. e-gospodarka, opieraj ca siœ na wykorzystaniu sieci i nowych technologii informacyjnych i logistycznych. W warunkach rozwijaj cej siœ konkurencji globalnej wytworzy a siœ szczeg lna forma przedsiœbiorstw, kt re mo na okreli mianem firm innowacyjnych. Jest to ta grupa przedsiœbiorstw, kt re s nastawione na permanentne generowanie innowacji, a ich struktura i organizacja podporz dkowana jest temu celowi 23. Firmy innowacyjne 1.4. Czynniki kszta tuj ce innowacyjno ma ych i rednich przedsiœbiorstw w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej P.F. Drucker w swoich rozwa aniach o innowacyjnoci uto samia innowacje z przedsiœbiorczoci i przyznaje im wiod c rolœ w rozwoju firmy podaj c wiele dowod w, jak udana innowacja sta a siœ r d em sukcesu firmy 24. Jednoczenie wiadomo, e nietrafione, le przygotowane do wdro enia innowacje mog okaza siœ niepowodzeniem i nawet przyczyni siœ do upadku firmy. Zatem, aby skutecznie podnosi innowacyjno przedsiœbiorstwa i osi gn nawet jego konkurencyjno, nale y rozpozna uwarunkowania i mechanizmy, kt re wi siœ z tym procesem, a nastœpnie pracowa nad tworzeniem i wdra aniem innowacji i umiejœtnie tym procesem zarz dza. Uwarunkowania innowacyjnoci przedsiœbiorstwa s r norodne. Najog lniej mo na je podzieli na czynniki nale ce do otoczenia firmy, a wiœc niezale ne b d s abo od niej zale ne i czynniki wewnœtrzne poddaj ce siœ procesowi zarz dzania firm, tworz ce jej wewnœtrzne zasoby (rysunek 1.4.1). Uwarunkowania innowacyjnoci Czynniki makrootoczenia wp ywaj ce na innowacje w przedsiœbiorstwie Do czynnik w zewnœtrznych kszta tuj cych innowacyjno ma- ych i rednich przedsiœbiorstw nale y zaliczy przede wszystkim: tendencje rozwoju technologicznego w skali globalnej i mo liwoci adaptacji nowoczesnych technologii w kraju, postœp w integracji regionalnej (europejskiej), ZewnŒtrzne czynniki kszta tuj ce innowacyjno 23 A. Sosnowska, S. obejko, A. K opotek: Zarz dzanie firm innowacyjn, Difin, Warszawa P.F. Drucker: Innowacje i przedsiœbiorczo, Praktyka i zasady, PWE, Warszawa
16 Spo eczeæstwo przedsiœbiorcze og lny poziom rozwoju gospodarczego danego kraju, stopieæ otwartoci gospodarki i mo liwoci inwestycyjne, uwarunkowania systemu spo eczno-gospodarczego i prawnego, zasady i praktykœ prowadzonej polityki gospodarczej, w tym w szczeg lnoci polityki innowacyjnej, sytuacjœ na rynku produkt w przemys owych, konsumpcyjnych i us ug. ListŒ czynnik w stanowi cych zewnœtrzne, tzw. makrootoczenie firmy mo na rozwija i analizowa zale nie od potrzeb (rysunek 1.4.1). Ich oddzia ywanie charakteryzuje siœ du zmiennoci i zr nicowaniem i nale y je rozpozna buduj c strategiœ rozwoju firmy 25. Nie rozwijaj c szerzej tej problematyki trzeba zauwa y, e miœdzy wymienionymi wy ej znajduj siœ zar wno uwarunkowania oddzia uj ce w spos b pozytywny na wzrost innowacyjnoci, jak i czynniki hamuj ce ten wzrost. Wr d ekonomist w panuje przekonanie, e innowacjom sprzyja wysoka dynamika wzrostu gospodarczego po- czona z inwestycjami, otwarto gospodarki stwarzaj ca mo liwoci zewnœtrznej ekspansji rynkowej, a tak e wysoki stopieæ rozwoju spo ecznego obejmuj cy zaawansowanie szkolnictwa redniego i wy szego oraz dynamikœ sfery badaæ i rozwoju. Czynniki te mog stwarza potrzeby do stworzenia spo eczeæstwa, kt re P.F. Drucker nazywa spo eczeæstwem przedsiœbiorczym 26. Spo eczeæstwo przedsiœbiorcze jest wykszta cone, otwarte na zmiany, dobrze zorganizowane i ukierunkowane na poprawœ gospodarki. W spo eczeæstwie przedsiœbiorczym odpowiedzialno za w asn pozycjœ i karierœ zawodow przyjmuj poszczeg lni ludzie, kt rzy od m odoci powinni uczy siœ przedsiœbiorczoci. Kszta towaniu spo eczeæstwa przedsiœbiorczego sprzyjaj dobre wyniki i konkretna polityka ekonomiczna paæstwa sk aniaj ca aktywne jednostki do rozwijania dzia alnoci gospodarczej na w asny rachunek. Natomiast nie przyczynia siœ do wzrostu innowacyjnoci przedsiœbiorstw sytuacja przeciwna niekorzystna, kryzysowa sytuacja w gospodarce globalnej, z e wyniki ekonomiczne gospodarki krajowej, b Œdna polityka gospodarcza paæstwa, a co za tym idzie z e samopoczucie spo eczeæstwa nastawionego na przetrwanie. Warto jednak zaznaczy, e jednostki szczeg lnie przedsiœbiorcze potrafi nawet w trudnych antymotywacyjnych warunkach uruchomi swoj inicjatywœ i prowadzi w asn dzia alno gospodarcz. Przyk ad w dostarczaj prywatne polskie firmy rzemielnicze, kt re przetrwa y okres gospodarki socjalistycznej w anie dziœki wprowadzaniu wielu innowacji. 25 A. Pomykalski: Zarz dzanie innowacjami, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2001, s P.F. Drucker, tam e s. 270 i dalsze. 16
17 Rysunek Czynniki otoczenia makro i mikro wp ywaj ce na innowacje w przedsiœbiorstwie r d o: A. Pomykalski: Zarz dzanie innowacjami, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2001, s
18 Czynniki mikrootoczenia wp ywaj ce na innowacje w przedsiœbiorstwie WewnŒtrzne czynniki kszta tuj ce innowacyjno Czynniki zewnœtrzne tworz ce otoczenie firmy wywieraj ogromny wp yw na kszta towanie innowacyjnych postaw poszczeg lnych przedsiœbiorc w, jednak szczeg lnie w przypadkach ma ych i rednich firm najwa niejsze s czynniki wewnœtrzne, zale ne od cech osobowych w aciciela i bezporedniego kierownictwa firmy, od umiejœtnoci wykorzystania tw rczych zdolnoci personelu oraz prawid owego zarz dzania zasobami materialnymi i infrastruktur firmy przy wykorzystaniu sprzyjaj cego otoczenia. Opieraj c siœ na literaturze tematu i prowadzonych badaniach mo na wyr ni nastœpuj ce grupy czynnik w wewnœtrznych pobudzaj cych innowacyjno ma ego i redniego przedsiœbiorstwa. 1. Czynniki wynikaj ce z osobowoci przedsiœbiorcy: kreatywno, otwarto na innowacje, chœ wyr nienia siœ, zdolnoci organizacyjne, 2. Czynniki wi ce siœ z dowiadczeniem przedsiœbiorcy: wykszta cenie w danej dziedzinie, znajomo jœzyk w obcych, nabyte umiejœtnoci zawodowe, przebieg pracy zawodowej, dowiadczenia w kierowaniu firm, umiejœtno organizowania pracy z ludmi, motywacja materialna, potrzeba sukcesu ekonomicznego. 3. Czynniki zwi zane z personelem firmy: ambitna, wykszta cona kadra, poczucie wsp lnoty interes w, uto samianie siœ z firm, pozytywna ocena osoby przedsiœbiorcy, w aciwa organizacja, motywuj ca do dzia alnoci innowacyjnej, og lne warunki pracy i p acy. 4. Czynniki zwi zane z bezporednim otoczeniem rynkowym: oczekiwania innowacji ze strony klient w, wsp praca z klientami, innowacyjno konkurencji, brak ograniczeæ w dostœpie do rynku, sytuacja na rynku pracy. 5. Czynniki wynikaj ce z lokalizacji firmy: ograniczenia ze strony ochrony rodowiska, konieczno wsp dzia ania z w adzami samorz dowymi, mo liwo kontaktu ze szko wy sz, b d plac wkami sfery B+R, ukszta towanie infrastruktury. 18
19 6. Przesz e i bie ce wyniki dzia alnoci firmy: warto i dynamika sprzeda y, wynik finansowy, p ynno finansowa, warto eksportu, zobowi zania na rzecz dostawc w. 7. Uwarunkowania prawne i finansowe dotycz ce firmy: prawo o rejestracji dzia alnoci gospodarczej, prawo podatkowe, warunki zaci gania i sp aty kredyt w, uprawnienia klient w, prawna ochrona w asnoci intelektualnej. W wymienionych grupach wewnœtrznych uwarunkowaæ innowacyjnoci firmy umieszczono zar wno czynniki osobowe dotycz - ce w aciciela i personelu, jak i czynniki instytucjonalne wynikaj - ce z bezporedniego otoczenia, w jakim przychodzi firmie dzia a. Zestaw ten mo na okreli jako uniwersalny, oddzia uj cy na ma e i rednie przedsiœbiorstwa niezale nie, czy funkcjonuj w Polsce, czy w dowolnym kraju wiata. Zale nie jednak od lokalizacji firmy si a i znaczenie oddzia ywania poszczeg lnych czynnik w mog by odmienne, inne te mog by skutki tego oddzia ywania dla wynik w dzia alnoci firmy Por wnanie warunk w dzia ania ma ych i rednich przedsiœbiorstw w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej Por wnanie czynnik w zewnœtrznych Do najwa niejszych uwarunkowaæ innowacyjnoci ma ych i rednich przedsiœbiorstw mo na zaliczy odmienno og lnej sytuacji gospodarczej kraju. Paæstwa Unii Europejskiej, przyk adowo: Niemcy, FrancjŒ, kraje skandynawskie cechuje znacznie wy szy poziom rozwoju gospodarczego ze wszystkimi tego konsekwencjami, kt rych wyliczenie zajœ oby zbyt du o miejsca, a s og lnie znane. Dla wzrostu innowacyjnoci jest istotny wysoki poziom rodk w, kt re mog by przeznaczane na innowacje z przychod w bud etowych i zasob w przedsiœbiorstw, dobre zorganizowanie rynku wewnœtrznego i korzystne warunki stwarzane eksporterom krajowym. Stwarza to w krajach Unii Europejskiej pozytywny og l- ny klimat dla innowacji, do kt rego do cza siœ ukszta towana w d ugim okresie infrastruktura szkolnictwa wy szego i sfery B+R oraz rozbudowana sie instytucji wspieraj cych innowacje w przedsiœbiorstwach zar wno na szczeblu centralnym, jak i regionalnym 27. Wzrost innowacyjnoci a czynniki zewnœtrzne 27 Szerzej na ten temat w dalszych czœciach opracowania. 19
20 Osobowo przedsiœbiorcy Por wnanie czynnik w wewnœtrznych W por wnaniach czynnik w wewnœtrznych kszta tuj cych innowacyjno polskich przedsiœbiorstw i przedsiœbiorstw w krajach Unii Europejskiej przyjmuje siœ nastœpuj ce podstawowe za o enia. Po pierwsze wymienione uprzednio wewnœtrzne uwarunkowania innowacyjnoci maj charakter uniwersalny i mog by odnoszone do wszystkich przedsiœbiorstw dzia aj cych w gospodarce rynkowej. Po drugie mimo uniwersalnego charakteru si a oddzia ywania i wystœpuj ce wsp zale noci pomiœdzy grupami czynnik w i czynnikami w danej grupie mog siœ r ni i te r nice odnosz siœ zar wno do czynnik w oddzia uj cych w poszczeg lnych firmach (np. zale nie od ich wielkoci), jak i r nic pomiœdzy krajami. Po trzecie nie jest w tej chwili mo liwa, bez pog Œbionych badaæ przekrojowych, kompleksowa, odpowiedzialna ocena podobieæstw i r nic oddzia ywania czynnik w kszta tuj cych innowacyjno przedsiœbiorstw pomiœdzy Polsk i krajami Unii Europejskiej. Mo na jedynie wskaza na wystœpuj ce, widoczne odmiennoci opieraj c siœ na literaturze og lnej znajomoci tematu oraz ocenach przedsiœbiorc w wymienianych w badaniach ankietowych, odnosz cych siœ do stosunkowo niewielkiej pr by przedsiœbiorstw 28. Jak wynika z por wnaæ przeprowadzonych przy przyjœciu wymienionych wy ej za o eæ, polskie przedsiœbiorstwa znajduj siœ w trudniejszej sytuacji ni ich odpowiedniki za granic, nie tylko w wyniku ukszta towania otoczenia zewnœtrznego, ale tak e dziœki niekorzystnym uwarunkowaniom zale nym od firmy. Osobowo przedsiœbiorcy Por wnania rozpoczynamy od osoby przedsiœbiorcy-innowatora. Trudno precyzyjnie odpowiedzie, jaki procent w acicieli czy kierownik w firm posiada wymienione uprzednio cechy osobowe kreuj ce przedsiœbiorczo. W potocznych opiniach wyg aszane s pogl dy, e Polacy posiadaj takie cechy w stopniu wy - szym ni inne narodowoci europejskie, co wynika z trudnej historii Polski. W opiniach tych nie uwzglœdnia siœ jednak, e wr d takich cech jak kreatywno, pomys owo, czy chœ wyr nienia sprzyjaj cych przedsiœbiorczoci, brakuje nam takich jak wytrwa o, zdolnoci organizacyjne czy sumienno w wyko- 28 Np. W. Winiewski: Innowacyjno polskich przedsiœbiorstw przemys owych. Problemy dostosowania do polityki innowacyjnej Unii Europejskiej, Orgmasz, Warszawa Ankiety PARP, Raport o stanie sektora ma ych i rednich przedsiœbiorstw w Polsce w latach , PARP, Warszawa
Dotacje dla przedsiębiorczych w 2013 roku.
Dotacje dla przedsiębiorczych w 2013 roku. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości w roku 2013, realizuje działania na rzecz wsparcia i rozwoju przedsiębiorstw. Obowiązkiem spoczywającym na PARP jest
Bardziej szczegółowoSergiusz Sawin Innovatika
Podsumowanie cyklu infoseminariów regionalnych: Siedlce, 16 lutego 2011 Płock, 18 lutego 2011 Ostrołęka, 21 lutego 2011 Ciechanów, 23 lutego 2011 Radom, 25 lutego 2011 Sergiusz Sawin Innovatika Projekt
Bardziej szczegółowoDlaczego transfer technologii jest potrzebny MŚP?
Dlaczego transfer technologii jest potrzebny MŚP? Kamil Bromski Kierownik, Dolnośląski Ośrodek Transferu Wiedzy i Technologii Specjalista ds. transferu technologii, Agencja Rozwoju Innowacji S.A. Dolnośląski
Bardziej szczegółowoEfektywna strategia sprzedaży
Efektywna strategia sprzedaży F irmy wciąż poszukują metod budowania przewagi rynkowej. Jednym z kluczowych obszarów takiej przewagi jest efektywne zarządzanie siłami sprzedaży. Jak pokazują wyniki badania
Bardziej szczegółowoDZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA PRZEDSIĘBIORSTW
DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA PRZEDSIĘBIORSTW Opole, 29.01.2016 r. Danuta Michoń Opolski Ośrodek Badań Regionalnych Badania z zakresu innowacji ujęte w PBSSP Podstawowe pojęcia Działalność innowacyjna przedsiębiorstw
Bardziej szczegółowoKontrakt Terytorialny
Kontrakt Terytorialny Monika Piotrowska Departament Koordynacji i WdraŜania Programów Regionalnych Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Warszawa, 26 pażdziernika 2012 r. HISTORIA Kontrakty wojewódzkie 2001
Bardziej szczegółowoJak wdrażanie innowacji w przedsiębiorstwach wpływa na ich bieżącą działalność oraz pozycję rynkową? - przykład FAKRO -
Jak wdrażanie innowacji w przedsiębiorstwach wpływa na ich bieżącą działalność oraz pozycję rynkową? - przykład FAKRO - Firma FAKRO FAKRO jest prywatna firmą rodzinną powstałą w 1991 r. Właścicielem oraz
Bardziej szczegółowoLokalne kryteria wyboru operacji polegającej na rozwoju działalności gospodarczej
polegającej na rozwoju działalności gospodarczej Lp. 1. 2. 3. 4. Nazwa kryterium Liczba miejsc pracy utworzonych w ramach operacji i planowanych do utrzymania przez okres nie krótszy niż 3 lata w przeliczeniu
Bardziej szczegółowoRaport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców. Opole, 23 kwietnia 2015
Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców Opole, 23 kwietnia 2015 Piąty raport Banku Pekao SA o sytuacji mikro i małych firm innowacje tematem specjalnym 6 910 wywiadów
Bardziej szczegółowoFiszka oferty usług proinnowacyjnych
Fiszka oferty usług proinnowacyjnych I. Akredytowany wykonawca 1. Nazwa wykonawcy EDORADCA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ SPÓŁKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA 2. Forma prawna prowadzonej działalności SPÓŁKA
Bardziej szczegółowoZMIANY W KRYTERIACH WYBORU FINANSOWANYCH OPERACJI PO IG
ZMIANY W KRYTERIACH WYBORU FINANSOWANYCH OPERACJI PO IG LP Działanie Poprzednie brzmienie Aktualne brzmienie 1. 1.4-4.1 Projekt obejmuje badania przemysłowe i/lub prace rozwojowe oraz zakłada wdroŝenie
Bardziej szczegółowoZarządzanie Produkcją II
Zarządzanie Produkcją II Dr Janusz Sasak Poziomy zarządzania produkcją Strategiczny Taktyczny Operatywny Uwarunkowania decyzyjne w ZP Poziom strategiczny - wybór strategii - wybór systemu produkcyjnego
Bardziej szczegółowoZaproszenie Usługa realizowana w ramach Projektu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości Zarządzanie kompetencjami w MSP
Zaproszenie Usługa realizowana w ramach Projektu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości Zarządzanie kompetencjami w MSP Szanowni Państwo, Mam przyjemność zaprosić Państwa firmę do udziału w Usłudze
Bardziej szczegółowoMoŜliwości wykorzystania funduszy europejskich w latach 2007-2013
Warszawa, 30 czerwca 2008 r. MoŜliwości wykorzystania funduszy europejskich w latach 2007-2013 Zygmunt Krasiński Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE Instytut Podstawowych Problemów Techniki
Bardziej szczegółowoREGULAMIN BIURA KARIER EUROPEJSKIEJ WYŻSZEJ SZKOŁY PRAWA I ADMINISTRACJI
REGULAMIN BIURA KARIER EUROPEJSKIEJ WYŻSZEJ SZKOŁY PRAWA I ADMINISTRACJI I. POSTANOWIENIA OGÓLNE 1 1. Biuro Karier Europejskiej Wyższej Szkoły Prawa i Administracji w Warszawie, zwane dalej BK EWSPA to
Bardziej szczegółowoWarszawa, 24.05.2012 r.
Relacje administracji rz dowej z otoczeniem na przyk adzie dwóch projektów realizowanych przez Departament S by Cywilnej KPRM Warszawa, 24.05.2012 r. Zakres projektów realizowanych przez DSC KPRM W latach
Bardziej szczegółowoInnowacje (pytania do przedsiębiorstw)
Innowacje (pytania do przedsiębiorstw) Zwracamy się z uprzejmą prośbą o wypełnienie niniejszej ankiety dotyczącej Pani/a opinii na temat prawdopodobieństwa wystąpienia przedstawionych zjawisk w perspektywie
Bardziej szczegółowoBADANIE RYNKU. Prof. dr hab. Andrzej Pomykalski. Katedra Innowacji i Marketingu
BADANIE RYNKU Prof. dr hab. Andrzej Pomykalski Katedra Innowacji i Marketingu LUDZIE MUSZĄ KUPOWAĆ. ale mogą wybierać Fazy procesu zarządzania marketingowego zawierają: Badanie rynku Analiza rynku docelowego
Bardziej szczegółowoSektor MSP w Polsce Joanna Drozdek Warszawa, 9 listopada 2004 r.
Podkomitet Monitoruj cy ds. Ma ych i rednich Przedsi biorstw Sektor MSP w Polsce Joanna Drozdek jdrozdek@prywatni.pl Warszawa, 9 listopada 2004 r. Przedsi biorstwa MSP to ponad 99,8% polskich przedsi biorstw
Bardziej szczegółowoMIKROPRZEDSI BIORSTWA Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego w WOJEWÓDZTWIE WI TOKRZYSKIM
PROCES WDRA ANIA DZIA ANIA 3.4 MIKROPRZEDSI BIORSTWA Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego w WOJEWÓDZTWIE WI TOKRZYSKIM Oddzia Rozwoju Przedsi biorczo ci i Inwestycji 1 INFORMACJE PODSTAWOWE
Bardziej szczegółowoWsparcie sektora nauki i innowacyjnych przedsiębiorstw w latach 2014-2020 - załoŝenia krajowego programu operacyjnego Marcin Łata Dyrektor Departamentu Zarządzania Programami Konkurencyjności i Innowacyjności
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1
USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1 (wybrane artykuły regulujące przepisy o cenach transferowych) Dział IIa Porozumienia w sprawach ustalenia cen transakcyjnych
Bardziej szczegółowoPraca badawcza. Zasady metodologiczne ankietowego badania mobilności komunikacyjnej ludności
Praca badawcza Zasady metodologiczne ankietowego badania mobilności komunikacyjnej ludności Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013
Bardziej szczegółowoEuropejski Fundusz Społeczny w Województwie Pomorskim w latach 2007-2013
Europejski Fundusz Społeczny w Województwie Pomorskim w latach 2007-2013 Obszary wsparcia EFS: -Rynek pracy -Integracja społeczna -Przedsiębiorczość -Edukacja -Obszary wiejskie Struktura PO Kapitał Ludzki
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. Informacje ogólne. 2. Ogólna charakterystyka przedmiotu. 3. Bilans punktów ECTS
KARTA PRZEDMIOTU 1. Informacje ogólne Nazwa przedmiotu i kod: Kierunek studiów: Specjalność: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Forma studiów: Obszar kształcenia: Koordynator przedmiotu: Prowadzący
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE FINANSOWE
SPRAWOZDANIE FINANSOWE Za okres: od 01 stycznia 2013r. do 31 grudnia 2013r. Nazwa podmiotu: Stowarzyszenie Przyjaciół Lubomierza Siedziba: 59-623 Lubomierz, Plac Wolności 1 Nazwa i numer w rejestrze: Krajowy
Bardziej szczegółowoWsparcie przedsiębiorczości z funduszy strukturalnych w latach 2007 2013
Wsparcie przedsiębiorczości z funduszy strukturalnych w latach 2007 2013 Agnieszka Jankowska Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 1 Wsparcie dla przedsiębiorców w programach operacyjnych, 2007-2013 Program
Bardziej szczegółowoKielce, dnia 8 czerwca 2016 r. Poz. 1798 UCHWAŁA NR XXVIII/167/16 RADY MIEJSKIEJ W KUNOWIE. z dnia 31 maja 2016 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO Kielce, dnia 8 czerwca 2016 r. Poz. 1798 UCHWAŁA NR XXVIII/167/16 RADY MIEJSKIEJ W KUNOWIE z dnia 31 maja 2016 r. w sprawie zatwierdzenia Lokalnego Programu
Bardziej szczegółowoZMIENIAMY ŁÓDZKIE Z FUNDUSZAMI www EUROPEJSKIMI. www.rpo.lodzkie.pl
ZMIENIAMY ŁÓDZKIE Z FUNDUSZAMI www EUROPEJSKIMI www.rpo.lodzkie.pl DOTACJE z RPO WŁ SZANSĄ NA ROZWÓJ DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM ZASTANAWIASZ SIĘ SKĄD CZERPAĆ FUNDUSZE NA WPROWADZENIE
Bardziej szczegółowoRaport kwartalny z działalności emitenta
CSY S.A. Ul. Grunwaldzka 13 14-200 Iława Tel.: 89 648 21 31 Fax: 89 648 23 32 Email: csy@csy.ilawa.pl I kwartał 2013 Raport kwartalny z działalności emitenta Iława, 14 maja 2013 SPIS TREŚCI: I. Wybrane
Bardziej szczegółowoI. Charakterystyka przedsiębiorstwa
I. Charakterystyka przedsiębiorstwa Firma odzieżowa jest spółką cywilną zajmującą się produkcją odzieży i prowadzeniem handlu hurtowego w całym kraju. Jej siedziba znajduje się w Chorzowie, a punkty sprzedaży
Bardziej szczegółowoWNIOSEK o sfinansowanie kosztów studiów podyplomowych
Powiatowy Urząd Pracy w Wodzisławiu Śl. Wodzisław Śl., dnia... Znak sprawy.... WNIOSEK o sfinansowanie kosztów studiów podyplomowych Na podstawie art. 42a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia
Bardziej szczegółowoWprowadzenie do zarządzania procesami biznesowymi czym są procesy biznesowe: Part 1
Wprowadzenie do zarządzania procesami biznesowymi czym są procesy biznesowe: Part 1 Listopad 2012 Organizacja funkcjonalna Dotychczas na organizację patrzono z perspektywy realizowanych funkcji. Zarząd
Bardziej szczegółowoCel strategiczny 2. Rozwój systemu innowacji i nowoczesnej infrastruktury innowacyjnej w regionie KARTA ZADAŃ NR 6. Cel operacyjny 2.
strategiczny 2 Rozwój systemu innowacji i nowoczesnej infrastruktury innowacyjnej w regionie KARTA ZADAŃ NR 6 2.1 Rozwój społeczeństwa informacyjnego w regionie. szkolenia kadry e instytucji, budowa regionalnych
Bardziej szczegółowoPLANUJEMY FUNDUSZE EUROPEJSKIE
PLANUJEMY FUNDUSZE EUROPEJSKIE Druga połowa 2013 r. to czas intensywnej pracy instytucji zaangażowanych w przygotowanie systemu wdrażania funduszy europejskich w latach 2014 2020. Podczas wakacji opracowano
Bardziej szczegółowoNasz kochany drogi BIK Nasz kochany drogi BIK
https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/bankowosc/biuro-informacji-kredytowej-bik-koszty-za r Biznes Pulpit Debata Biuro Informacji Kredytowej jest jedyną w swoim rodzaju instytucją na polskim rynku
Bardziej szczegółowoWielkopolski Ośrodek Ekonomii Społecznej - oferta wsparcia i współpracy
Strona1 Wielkopolski Ośrodek Ekonomii Społecznej - oferta wsparcia i współpracy Wielkopolski Ośrodek Ekonomii Społecznej (WOES) to Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej Wysokiej Jakości akredytowany przez
Bardziej szczegółowoZarządzanie projektami. wykład 1 dr inż. Agata Klaus-Rosińska
Zarządzanie projektami wykład 1 dr inż. Agata Klaus-Rosińska 1 DEFINICJA PROJEKTU Zbiór działań podejmowanych dla zrealizowania określonego celu i uzyskania konkretnego, wymiernego rezultatu produkt projektu
Bardziej szczegółowoFormularz konsultacyjny projektu Regionalnego Programu Strategicznego w zakresie rozwoju gospodarczego
Formularz konsultacyjny projektu Regionalnego Programu Strategicznego w zakresie rozwoju gospodarczego CZĘŚĆ I - DANE OSOBOWE (*wypełnienie obowiązkowe) imię i nazwisko*: tel. / faks: e-mail*: wyrażam
Bardziej szczegółowoREGULAMIN. Konkursu na najlepsze prace magisterskie z zakresu przedsiębiorczości, innowacji i rozwoju regionalnego.
Załącznik Nr 1 do Uchwały Zarządu nr 2/2013 z dnia 5 kwietnia 2013 r. REGULAMIN Konkursu na najlepsze prace magisterskie z zakresu przedsiębiorczości, innowacji i rozwoju regionalnego. 1 Celem ogłoszonego
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZTWO DOLNO L SKIE
WOJEWÓDZTWO DOLNO L SKIE Zacznik INFORMACJA ZARZ DU WOJEWÓDZTWA DOLNO L SKIEGO O PRZEBIEGU WYKONANIA BUD ETU WOJEWÓDZTWA DOLNO L SKIEGO ZA I PÓ ROCZE 200 r. r. str. 1. 4 16 2.1. 39 2.2. 40 2.3. Dotacje
Bardziej szczegółowoSieć Punktów Informacyjnych w Województwie Kujawsko- Pomorskim
Sieć Punktów Informacyjnych w Województwie Kujawsko- Pomorskim 1 Sieć Punktów Informacyjnych o Funduszach Europejskich w Województwie Kujawsko- Pomorskim 18 grudnia 2008 r. podpisanie Porozumienia z Ministerstwem
Bardziej szczegółowoOpole, dnia 9 grudnia 2015 r. Poz. 2916 UCHWAŁA NR XII/99/2015 RADY MIEJSKIEJ W PRÓSZKOWIE. z dnia 26 listopada 2015 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO Opole, dnia 9 grudnia 2015 r. Poz. 2916 UCHWAŁA NR XII/99/2015 RADY MIEJSKIEJ W PRÓSZKOWIE z dnia 26 listopada 2015 r. w sprawie ustalenia trybu udzielania i rozliczania
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY. Wyniki finansowe banków w I kwartale 2014 r. 1
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Studiów Makroekonomicznych i Finansów Warszawa, 18 czerwca 2014 r. Informacja sygnalna Wyniki finansowe banków w I kwartale 2014 r. 1 W końcu marca 2014 r. działalność
Bardziej szczegółowoCENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII AKADEMII GÓRNICZO - HUTNICZEJ im. S. STASZICA w KRAKOWIE (CTT AGH) Regulamin
CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII AKADEMII GÓRNICZO - HUTNICZEJ im. S. STASZICA w KRAKOWIE (CTT AGH) Regulamin 1 Celem powołania Centrum Transferu Technologii AGH, zwanego dalej CTT AGH, jest stworzenie mechanizmów
Bardziej szczegółowoDZENIE RADY MINISTRÓW
Dz. U. 2007 Nr 210, poz. 1522 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 31 października 2007 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na uzyskanie certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych Na
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 17 grudnia 2015 r. Poz. 11431 UCHWAŁA NR IX/55/15 RADY GMINY CIECHANÓW. z dnia 20 listopada 2015 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Warszawa, dnia 17 grudnia 2015 r. Poz. 11431 UCHWAŁA NR IX/55/15 RADY GMINY CIECHANÓW z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie trybu udzielania i rozliczania dotacji
Bardziej szczegółowoRegulamin Konkursu Start up Award 9. Forum Inwestycyjne 20-21 czerwca 2016 r. Tarnów. Organizatorzy Konkursu
Regulamin Konkursu Start up Award 9. Forum Inwestycyjne 20-21 czerwca 2016 r. Tarnów 1 Organizatorzy Konkursu 1. Organizatorem Konkursu Start up Award (Konkurs) jest Fundacja Instytut Studiów Wschodnich
Bardziej szczegółowoDelegacje otrzymują w załączeniu dokument DEC 13/2016.
Rada Unii Europejskiej Bruksela, 30 czerwca 2016 r. (OR. en) 10775/16 FIN 415 PISMO PRZEWODNIE Od: Data otrzymania: 30 czerwca 2016 r. Do: Dotyczy: Kristalina GEORGIEVA, wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej
Bardziej szczegółowoPark Naukowo-Technologiczny Uniwersytetu Zielonogórskiego. Mgr Katarzyna Skrzypek
Park Naukowo-Technologiczny Uniwersytetu Zielonogórskiego Mgr Katarzyna Skrzypek Lubuski Park Przemysłowo - Technologiczny Lubuski Park Przemysłowo Technologiczny ( LPPT ), którego pomysłodawcami są władze
Bardziej szczegółowoPOMORSKA RADA OŚWIATOWA A BUDOWA REGIONALNEGO SYSTEMU WSPARCIA SZKÓŁ
POMORSKA RADA OŚWIATOWA A BUDOWA REGIONALNEGO SYSTEMU WSPARCIA SZKÓŁ Adam Krawiec Dyrektor Departamentu Edukacji i Sportu Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego MISJĄ SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA JEST REALIZACJA
Bardziej szczegółowoRZECZPOSPOLITA POLSKA. Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu. wszystkie
RZECZPOSPOLITA POLSKA Warszawa, dnia 11 lutego 2011 r. MINISTER FINANSÓW ST4-4820/109/2011 Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu wszystkie Zgodnie z art. 33 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 listopada
Bardziej szczegółowo- 70% wg starych zasad i 30% wg nowych zasad dla osób, które. - 55% wg starych zasad i 45% wg nowych zasad dla osób, które
Oddział Powiatowy ZNP w Gostyninie Uprawnienia emerytalne nauczycieli po 1 stycznia 2013r. W związku napływającymi pytaniami od nauczycieli do Oddziału Powiatowego ZNP w Gostyninie w sprawie uprawnień
Bardziej szczegółowoDla roku 2011. 1 Wskaźniki liczone w stosunku do planu po zmianach według stanu na 31.10.2010r.
Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej (WPF) miasta Łodzi na lata 2011-2031 ujętej w załączniku Nr 1 do uchwały Nr VI/51/11 Rady Miejskiej w Łodzi w sprawie uchwalenia Wieloletniej Prognozy Finansowej
Bardziej szczegółowoProjekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego ZAPYTANIE OFERTOWE
Legnica, dnia 22.05.2015r. ZAPYTANIE OFERTOWE na przeprowadzenie audytu zewnętrznego projektu wraz z opracowaniem raportu końcowego audytu w ramach projektu, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej
Bardziej szczegółowoTarnowskie Góry, 29 sierpnia 2013 PREZENTACJA WYNIKÓW ZA I PÓŁROCZE 2013 GRUPY KAPITAŁOWEJ PRAGMA INKASO S.A.
PREZENTACJA WYNIKÓW ZA I PÓŁROCZE 2013 GRUPY KAPITAŁOWEJ PRAGMA INKASO S.A. Struktura Grupy na dzień 30.06.2013 Podmioty Grupy PRAGMA INKASO S.A. lider rynku windykacji wierzytelnościami B2B o wysokich
Bardziej szczegółowoWrocław, 20 października 2015 r.
1 Wrocław, 20 października 2015 r. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój Działanie 1.1.1 Badania przemysłowe i prace rozwojowe realizowane przez przedsiębiorstwa (Szybka Ścieżka) MŚP i duże Informacje
Bardziej szczegółowoObjaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej(WPF) Gminy Dmosin na lata 2016 2027 ujętej w załączniku Nr 1
Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr XV/83/15 Rady Gminy Dmosin z dnia 30 grudnia 2015 r. Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej(WPF) Gminy Dmosin na lata 2016 2027 ujętej w załączniku Nr 1 I. Objaśnienia
Bardziej szczegółowofranczyzowym w Polsce
Raport o rynku franczyzowym w Polsce II edycja - 2008 Wstęp Akademia Rozwoju Systemów Sieciowych zakończyła kolejną edycję badania rynku systemów sieciowych (sieci franczyzowe, agencyjne, partnerskie i
Bardziej szczegółowoTabela Nr 1 Dochody budżetu Gminy Stanisławów na 2017 r.
Tabela Nr 1 Dochody budżetu Gminy Stanisławów na 2017 r. w złotych Dział Rozdział Nazwa Plan ogółem 1 2 3 bieżące 010 Rolnictwo i łowiectwo 483 30 4 01010 Infrastruktura wodociągowa i sanitacyjna wsi 480
Bardziej szczegółowoZAPYTANIE OFERTOWE z dnia 03.12.2015r
ZAPYTANIE OFERTOWE z dnia 03.12.2015r 1. ZAMAWIAJĄCY HYDROPRESS Wojciech Górzny ul. Rawska 19B, 82-300 Elbląg 2. PRZEDMIOT ZAMÓWIENIA Przedmiotem Zamówienia jest przeprowadzenie usługi indywidualnego audytu
Bardziej szczegółowoWaldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu
1 P/08/139 LWR 41022-1/2008 Pan Wrocław, dnia 5 5 września 2008r. Waldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z
Bardziej szczegółowoOferta Usługa szkoleniowo doradcza z zakresu zarządzania przez kompetencje w MSP
Usługa szkoleniowo doradcza z zakresu zarządzania przez Szanowni Państwo, Mamy przyjemność zaprosić Państwa firmę do udziału w usłudze szkoleniowodoradczej z zakresu zarządzania kompetencjami w MSP, realizowanej
Bardziej szczegółowoObjaśnienia wartości, przyjętych do Projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Golina na lata 2012-2015
Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr XIX/75/2011 Rady Miejskiej w Golinie z dnia 29 grudnia 2011 r. Objaśnienia wartości, przyjętych do Projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Golina na lata 2012-2015
Bardziej szczegółowoKonferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM Działanie 9.5 PO KL Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich Kielce, 6 września 2013 PRZEDMIOT KONKURSU Projekty określone dla
Bardziej szczegółowoZałącznik Nr 2 do Uchwały Nr 161/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 20 grudnia 2012
Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr 161/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 20 grudnia 2012 Objaśnienia przyjętych wartości do Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy i Miasta Jastrowie na lata 2013-2028 1.
Bardziej szczegółowoNormy szansą dla małych przedsiębiorstw. Skutki biznesowe wdrożenia norm z zakresu bezpieczeństwa w małych firmach studium przypadków
IV Ogólnopolska Konferencja Normalizacja w Szkole Temat wiodący Normy wyrównują szanse Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego Łódź, ul. Kopcińskiego 29 Normy szansą dla małych
Bardziej szczegółowoObjaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2017
Załącznik Nr 2 do uchwały Nr V/33/11 Rady Gminy Wilczyn z dnia 21 lutego 2011 r. w sprawie uchwalenia Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2017 Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wyjaśnienia dotyczące definicji MŚP i związanych z nią dylematów
1 Autor: Aneta Para Szczegółowe wyjaśnienia dotyczące definicji MŚP i związanych z nią dylematów Jak powiedział Günter Verheugen Członek Komisji Europejskiej, Komisarz ds. przedsiębiorstw i przemysłu Mikroprzedsiębiorstwa
Bardziej szczegółowoŚroda z Funduszami dla przedsiębiorstw na rozwój
Środa z Funduszami dla przedsiębiorstw na rozwój Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2 Działanie 1.1 Projekty B+R przedsiębiorstw Poddziałanie 1.1.1. Badania przemysłowe i prace rozwojowe realizowane
Bardziej szczegółowoŚrodki unijne dla branży transportowej. Bezpłatny kurs EFS
Środki unijne dla branży transportowej. Bezpłatny kurs EFS Celem głównym projektu jest podniesienie kwalifikacji z zakresu wdrażania rozwiązań proekologicznych u pracowników przedsiębiorstw branży TSL.
Bardziej szczegółowoUchwała nr 1/2013 Rady Rodziców Szkoły Podstawowej nr 59 w Poznaniu z dnia 30 września 2013 roku w sprawie Regulaminu Rady Rodziców
Uchwała nr 1/2013 Rady Rodziców Szkoły Podstawowej nr 59 w Poznaniu z dnia 30 września 2013 roku w sprawie Regulaminu Rady Rodziców 1. Na podstawie art.53 ust.4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie
Bardziej szczegółowoZakład Produkcji Spożywczej JAMAR Szczepaniak sp.j Albertów 69, 42-165 Lipie
Zakład Produkcji Spożywczej JAMAR Szczepaniak sp.j Albertów 69, 42-165 Lipie Albertów 25.01.2016r Podstawowym celem praktyki zawodowej odbywanej w Firmie JAMAR sp. jawna jest nabycie umiejętności praktycznych,
Bardziej szczegółowoPK1.8201.1.2016 Panie i Panowie Dyrektorzy Izb Skarbowych Dyrektorzy Urzędów Kontroli Skarbowej wszyscy
Warszawa, dnia 03 marca 2016 r. RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER FINANSÓW PK1.8201.1.2016 Panie i Panowie Dyrektorzy Izb Skarbowych Dyrektorzy Urzędów Kontroli Skarbowej wszyscy Działając na podstawie art.
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR 424.2016 PREZYDENTA MIASTA ZIELONA GÓRA. z dnia 21 kwietnia 2016 r.
ZARZĄDZENIE NR 424.2016 PREZYDENTA MIASTA ZIELONA GÓRA z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie planu dofinansowania form doskonalenia zawodowego nauczycieli zatrudnionych w jednostkach oświatowych prowadzonych
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY STASZÓW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POśYTKU PUBLICZNEGO NA ROK 2009
Załącznik Nr 1 do uchwały Nr XLIII/356/08 Rady Miejskiej w Staszowie z dnia 23. 12.2008r sprawie przyjęcia Programu współpracy Gminy Staszów z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność
Bardziej szczegółowoSTATUT POLSKIEGO STOWARZYSZENIA DYREKTORÓW SZPITALI W KRAKOWIE. Rozdział I
STATUT POLSKIEGO STOWARZYSZENIA DYREKTORÓW SZPITALI W KRAKOWIE Rozdział I Postanowienia Ogólne. 1. Stowarzyszenie nosi nazwę Polskie Stowarzyszenie Dyrektorów Szpitali w Krakowie w dalszej części określone
Bardziej szczegółowoWojewództwo Lubuskie, 2016 r.
Województwo Lubuskie, 2016 r. Kursy kwalifikacyjne, szkolenia doskonalące dla nauczycieli w zakresie tematyki związanej z nauczanym zawodem. Studia podyplomowe itp. Np. uczelnie wyższe w przypadku szkoleń
Bardziej szczegółowoREGULAMIN RADY RODZICÓW PRZY ZESPOLE SZKÓŁ W W PIETROWICACH WIELKICH
REGULAMIN RADY RODZICÓW PRZY ZESPOLE SZKÓŁ W ROZDZIAŁ I POSTANOWIENIA OGÓLNE 1 Rada Rodziców Zespołu Szkół w Pietrowicach Wielkich, zwana dalej Radą, działa na podstawie artykułów 53 i 54 Ustawy o systemie
Bardziej szczegółowoDotacje unijne dla młodych przedsiębiorców
Dotacje unijne dla młodych przedsiębiorców Autor: R.P. / IPO.pl 18.07.2008. Portal finansowy IPO.pl Przeciętnemu Polakowi dotacje unijne kojarzą się z wielkimi inwestycjami infrastrukturalnymi oraz dopłatami
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.wup.pl/index.php?
1 z 6 2013-10-03 14:58 Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.wup.pl/index.php?id=221 Szczecin: Usługa zorganizowania szkolenia specjalistycznego
Bardziej szczegółowoDANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja IV
DANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja IV Stopa procentowa Wszelkie prawa zastrze one. Kopiowanie i rozpowszechnianie ca ci lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek
Bardziej szczegółowoZałącznik. do Zarządzenia Nr 8/09 Burmistrza Miasta i GminyBłonie z dnia. 24.02.2009 r. Ogłoszenie
Załącznik do Zarządzenia Nr 8/09 Burmistrza Miasta i GminyBłonie z dnia. 24.02.2009 r. Ogłoszenie o II otwartym konkursie ofert na realizację w 2009 roku zadań publicznych Gminy Błonie w zakresie upowszechniania
Bardziej szczegółowoStrategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania).
Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania). W momencie gdy jesteś studentem lub świeżym absolwentem to znajdujesz się w dobrym momencie, aby rozpocząć planowanie swojej ścieżki
Bardziej szczegółowoUwaga - Bezpłatne usługi innowacyjne dla firm
Uwaga - Bezpłatne usługi innowacyjne dla firm Izba Przemysłowo-Handlowa w Krakowie serdecznie zaprasza do skorzystania z bezpłatnych usług innowacyjnych, których celem jest usprawnienie funkcjonowania
Bardziej szczegółowoPriorytetu VIII i IX
Możliwo liwości wsparcia w ramach Priorytetu VIII i IX Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Urząd d Marszałkowski w Łodzi Departament ds. PO Kapitał Ludzki Instytucja Pośrednicz redniczącaca Łęczyca, 2.04.2012
Bardziej szczegółowoMetody wyceny zasobów, źródła informacji o kosztach jednostkowych
Metody wyceny zasobów, źródła informacji o kosztach jednostkowych by Antoni Jeżowski, 2013 W celu kalkulacji kosztów realizacji zadania (poszczególnych działań i czynności) konieczne jest przeprowadzenie
Bardziej szczegółowoRudniki, dnia 10.02.2016 r. Zamawiający: PPHU Drewnostyl Zenon Błaszak Rudniki 5 64-330 Opalenica NIP 788-000-22-12 ZAPYTANIE OFERTOWE
Zamawiający: Rudniki, dnia 10.02.2016 r. PPHU Drewnostyl Zenon Błaszak Rudniki 5 64-330 Opalenica NIP 788-000-22-12 ZAPYTANIE OFERTOWE W związku z planowaną realizacją projektu pn. Rozwój działalności
Bardziej szczegółowoFB.6.ZT.0932-25/2010 Szczecin, dnia lipca 2010 r. Wystąpienie pokontrolne
WOJEWODA ZACHODNIOPOMORSKI FB.6.ZT.0932-25/2010 Szczecin, dnia lipca 2010 r. Pan Jan Owsiak Burmistrz Świdwina Wystąpienie pokontrolne Na podstawie art. 36 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie
Bardziej szczegółowoROZWÓJ W WARUNKACH KRYZYSU
Seminarium zarządzania finansami jednostek samorządu terytorialnego ROZWÓJ W WARUNKACH KRYZYSU F u n d a c j a R o z w o j u D e m o k r a c j i L o k a l n e j Szanowni Państwo, wiele jednostek samorządu
Bardziej szczegółowoPOIG.01.01.01-30-022/08
Foresight w drzewnictwie scenariusze rozwoju badań naukowych w Polsce do 2020 roku POIG.01.01.01-30-022/08 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu
Bardziej szczegółowoBIZNES PLAN PRZEDSIĘWZIĘCIA (obowiązuje od dnia 28.11.2011 r.)
BIZNES PLAN PRZEDSIĘWZIĘCIA (obowiązuje od dnia 28.11.2011 r.) I. INFORMACJE OGÓLNE Pełna nazwa Wnioskodawcy/Imię i nazwisko II. OPIS DZIAŁALNOŚCI I PRZEDSIĘWZIĘCIA 1. KRÓTKI OPIS PROWADZONEJ DZIAŁALNOŚCI
Bardziej szczegółowoPaństwa członkowskie - Zamówienie publiczne na usługi - Ogłoszenie o zamówieniu - Procedura otwarta. PL-Warszawa: Usługi hotelarskie 2011/S 117-193543
1/5 Niniejsze ogłoszenie w witrynie TED: http://ted.europa.eu/udl?uri=ted:notice:193543-2011:text:pl:html PL-Warszawa: Usługi hotelarskie 2011/S 117-193543 OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU Usługi SEKCJA I: INSTYTUCJA
Bardziej szczegółowoEureka Filary marki. Innowacyjność. Dostarczona. Dopasowanie Otwartość. wartość/efekt. Partnerstwo
1 Innowacyjność Dopasowanie Otwartość Partnerstwo Dostarczona wartość/efekt Współtworzymy sukcesy naszych Klientów w oparciu o trafną diagnozę organizacji, otoczenia biznesowego, wnikliwą analizę szans
Bardziej szczegółowoOSZACOWANIE WARTOŚCI ZAMÓWIENIA z dnia... 2004 roku Dz. U. z dnia 12 marca 2004 r. Nr 40 poz.356
OSZACOWANIE WARTOŚCI ZAMÓWIENIA z dnia... 2004 roku Dz. U. z dnia 12 marca 2004 r. Nr 40 poz.356 w celu wszczęcia postępowania i zawarcia umowy opłacanej ze środków publicznych 1. Przedmiot zamówienia:
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo społeczne
Bezpieczeństwo społeczne Potrzeby współczesnego społeczeństwa w zakresie bezpieczeństwa Potrzeba - odczuwany brak czegoś i chęć jego zaspokojenia. W literaturze znana jest hierarchia potrzeb według Maslowa
Bardziej szczegółowoSzczegółowy Opis Przedmiotu Zamówienia
Załącznik nr 4 do SIWZ BZP.243.1.2012.KP Szczegółowy Opis Przedmiotu Zamówienia Usługa polegająca na przygotowaniu i przeprowadzeniu badania ewaluacyjnego projektu pn. Rozwój potencjału i oferty edukacyjnej
Bardziej szczegółowoZASADY WYPEŁNIANIA ANKIETY 2. ZATRUDNIENIE NA CZĘŚĆ ETATU LUB PRZEZ CZĘŚĆ OKRESU OCENY
ZASADY WYPEŁNIANIA ANKIETY 1. ZMIANA GRUPY PRACOWNIKÓW LUB AWANS W przypadku zatrudnienia w danej grupie pracowników (naukowo-dydaktyczni, dydaktyczni, naukowi) przez okres poniżej 1 roku nie dokonuje
Bardziej szczegółowoAlexander Lubański Partner, Black Pearls
Szanowni Państwo, Black Pearls to fundusz inwestycyjny wspierający rozwój polskich innowacji. Kluczowy zespół funduszu stanowią polscy oraz zagraniczni eksperci o interdyscyplinarnych kompetencjach. Black
Bardziej szczegółowoPolska-Warszawa: Usługi skanowania 2016/S 090-161398
1 / 7 Niniejsze ogłoszenie w witrynie TED: http://ted.europa.eu/udl?uri=ted:notice:161398-2016:text:pl:html Polska-Warszawa: Usługi skanowania 2016/S 090-161398 Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy
Bardziej szczegółowo