KOMISJA DS. PARAFII I DEKANATÓW (projekt dokumentu)

Transkrypt

1 KOMISJA DS. PARAFII I DEKANATÓW (projekt dokumentu) CZĘŚĆ PASTORALNA I. Aktualna sytuacja w Archidiecezji Poznańskiej Archidiecezja Poznańska Na Kościół trzeba patrzeć w podwójnym wymiarze: uniwersalnym i partykularnym. Ten ostatni wyraża się i aktualizuje we wspólnocie diecezjalnej, podzielonej duszpastersko na mniejsze wspólnoty, wśród których - ze względu na szczególną ważność - wyróżnia się parafia (por. FC 70). Ponieważ biskup w swoim Kościele nie może osobiście zawsze i wszędzie przewodniczyć całej owczarni, dlatego powinien koniecznie utworzyć grupy wiernych. Najważniejsze z nich to parafie, lokalnie zorganizowane pod przewodnictwem duszpasterza zastępującego biskupa. One bowiem w pewien sposób przedstawiają widzialny Kościół ustanowiony na całej ziemi (KL 42). Kościół w Archidiecezji Poznańskiej realizuje swoją misję na terenie przemysłoworolniczym. Władzę pasterską w Archidiecezji sprawuje Arcybiskup Metropolita wspierany przez trzech biskupów pomocniczych. Sprawnej organizacji życia Kościoła w Archidiecezji Poznańskiej służą instytucje centralne, które podlegają władzy Arcybiskupa. Archidiecezja Poznańska składa się z 398 parafii, kierowanych przez księży proboszczów, skupionych w 42 dekanatach, w których pracę koordynują księża dziekani. Ze względu na liczbę wiernych zamieszkujących poszczególne parafie, ich podział przedstawia się następująco: do 500 wiernych 16 parafii, do 1000 wiernych 39 parafii, do 1500 wiernych 78 parafii, do 2000 wiernych 38 parafii, do 3000 wiernych 70 parafii, do 5000 wiernych 57 parafii, do wiernych 68 parafii, ponad wiernych 32 parafie. Duszpasterzem każdej parafii jest kapłan. Archidiecezja posiada 366 proboszczów diecezjalnych, 16 proboszczów zakonnych, 16 parafii oddanych jest innemu proboszczowi w zarząd. Wszystkie parafie są prawidłowo erygowane i należą do poszczególnych dekanatów. Dekanat Archidiecezja Poznańska podzielona jest na 42 dekanaty kierowane przez księży dziekanów mianowanych na określony czas przez Arcybiskupa. Dziekani zaliczani są do najbliższych współpracowników biskupa diecezjalnego. Urząd dziekański posiada charakter administracyjny i duszpasterski. Dziekan w powierzonym mu okręgu jest odpowiedzialny za działalność duszpasterską i administracyjną podejmowaną przez kapłanów i świeckich. Zadania te spełnia według wskazań i dyrektyw biskupa diecezjalnego. Parafia W Archidiecezji Poznańskiej istnieje 398 wspólnot parafialnych, w których opiekę duszpasterską sprawują proboszczowie, których wspierają wikariusze. Wiele wspólnot korzysta z posługi nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej. W nauczaniu religii w szkole oraz katechezie parafialnej duszpasterzy wspierają katecheci - osoby konsekrowane i wierni świeccy. W każdej parafii Archidiecezji Poznańskiej powołane zostały Parafialne Rady Duszpasterskie i Parafialne 1

2 Rady Ekonomiczne, które swoim doświadczeniem doradzają proboszczowi w kierowaniu parafią. Większość parafii posiada zespoły Caritas, które zajmują się działalnością charytatywną. Obecność i praca ruchów, stowarzyszeń oraz grup duszpasterskich świadczą o żywotności wspólnot. W niektórych parafiach zauważa się jednak brak właściwej komunikacji między członkami parafii oraz między nimi a proboszczem. Czasem pojawia się autokratyzm w kierowaniu parafią. Niekiedy tylko część parafian identyfikuje się z nią, uważając ją rzeczywiście za swoją. Zdarza się, że wierni nie mają świadomości, iż parafia jest wspólnotą, dlatego utożsamia ją tylko z instytucją religijną. Parafie wielkomiejskie są często anonimowe, nie mają naturalnej podstawy do ułatwiania ludziom zwracania się jednych ku drugim, co jest warunkiem budowania komunii. Parafie najsłabiej realizują się jako wspólnota właśnie w tym wymiarze miłości braterskiej. II. Nauczanie Kościoła Diecezja Diecezja urzeczywistnia Kościół powszechny, ponieważ na jej czele stoi biskup, który złączony z Biskupem Rzymu jest znakiem jedności i szafarzem wartości nadprzyrodzonych w Kościele diecezjalnym. Siła diecezji tkwi w jedności z Kościołem powszechnym i dlatego odrębność Kościołów diecezjalnych nie może stać na przeszkodzie jedności Kościoła. Diecezja jest reprezentacją Kościoła powszechnego, konkretnym jego uobecnieniem (por. DB 11, 22) i jako część przedstawia całość. W diecezji realizowana jest misja powierzona przez Chrystusa Kościołowi. W niej głoszona jest Dobra Nowina i dokonuje się dzieło uświęcania człowieka. W diecezji cały Kościół jest reprezentowany i realizowany we wszystkich jego istotnych funkcjach. Stanowi ona najbardziej intensywną obecność Kościoła i najwyższe jego urzeczywistnienie. W niej Kościół żyje w pełni, co we wspólnotach kierowanych przez prezbitera (np. parafia, dekanat) jest niemożliwe. Soborowa wizja Kościoła jako wspólnoty Ludu Bożego i sakramentu zbawienia prowadziła konsekwentnie do wypracowania teologii Kościoła partykularnego. Według nauczania soborowego Kościół katolicki istnieje w Kościołach partykularnych i z nich się składa (KK 23) oraz w nich działa (DB 11). W każdym z nich urzeczywistnia się Kościół Chrystusowy. Misterium Chrystusa aktualizuje się tam w sposób pełny. Jednakże Kościół powszechny jest czymś więcej niż sumą wszystkich Kościołów partykularnych, chociaż żyje tym samym misterium Chrystusa, którym one żyją. Dekanat Zadania Kościoła we współczesnym świecie są zbyt wielkie, by sama parafia mogła im sprostać. Toteż Kodeks Prawa Kanonicznego przewiduje różne formy współpracy między parafiami położonymi na tym samym obszarze (por. CHL 26). W celu odnowy parafii i dla zapewnienia większej skuteczności ich oddziaływania popiera się rozwój różnych form współpracy - także zinstytucjonalizowanych - pomiędzy parafiami tego samego obszaru (por. CHL 26). W wykonywaniu tej pieczy proboszczowie razem ze swymi pomocnikami dopełniają obowiązku nauczania, uświęcania i kierowania, by wierni i wspólnoty parafialne naprawdę czuli się członkami, zarówno diecezji, jak i całego Kościoła (por. DB 30). O ile przed Soborem akcentowano przede wszystkim funkcje administracyjne dziekana, który czuwał nad realizacją powierzonych parafiom zadań oraz kontrolował pracę proboszczów, o tyle posoborowa koncepcja czyni z dziekana osobę, która głównie kieruje wspólną działalnością duszpasterską kilku współpracujących ze sobą parafii. Dziekan pozostaje nadal bliskim 2

3 współpracownikiem biskupa, pośrednikiem między władzą duchowną a proboszczami i innymi kapłanami pracującymi w dekanacie. W eklezjologii posoborowej wzrasta znaczenie dekanatu i dziekana, którego zadaniem jest popieranie i koordynowanie wspólnej działalności duszpasterskiej. Powinien on inicjować i rozwijać dobre pomysły, metody pracy, formy i inicjatywy duszpasterskie. Parafia Parafia została powołana do życia w określonych warunkach historycznych i podlega dziejowym przemianom. Jest miejscem, gdzie pod kierownictwem prezbitera i w ścisłym związku z biskupem realizuje się wspólnota wierzących w Chrystusa przez przepowiadanie słowa Bożego, życie wiarą w miłości braterskiej, a szczególnie przez sprawowanie Eucharystii i inne czynności liturgiczne. Parafia jest wspólnotą eucharystyczną, czyli wspólnotą zdolną do sprawowania Eucharystii, będącej żywym źródłem jej wzrostu i sakramentalnym węzłem doskonałej komunii z całym Kościołem. Ta zdolność wynika z tego, że parafia jest wspólnotą wiary oraz wspólnotą organiczną, czyli taką, która składa się z wyświęconych kapłanów i z innych chrześcijan, i w której proboszcz, reprezentujący biskupa diecezji, jest hierarchicznym ogniwem łączącym parafię z całym Kościołem partykularnym (CHL 26). Pośród różnych form działalności parafii żadna nie ma tak żywotnego znaczenia i tak silnego wpływu formacyjnego na wspólnotę, jak niedzielna celebracja dnia Pańskiego połączona z Eucharystią. Parafia przedstawia widzialny Kościół (por. KL 42) i gromadzi różnych ludzi, wszczepiając ich w Kościół powszechny (por. DA 10). Lud Boży wiążą w parafii w jedność wielorakie więzy poprzez zespolenie poszczególnych członków z Chrystusem oraz obecność i działanie Ducha Świętego, będącego zasadą jedności chrześcijan (por. KK 7). Parafia jest wspólnotą Słowa Bożego i Stołu Pańskiego realizującą na co dzień miłość Pana w służbie ludzi (por. KK 26, DK 5-6, DB 30, DM 15). Wszystkie te wymiary życia parafialnego wzajemnie się przenikają. Parafia jest ze swej natury miejscem, gdzie normalnie skupia się życie i kult wiernych. Tam mogą oni przedstawiać i realizować inicjatywy, które wiara i chrześcijańskie miłosierdzie wzbudzają we wspólnocie wierzących. Parafia jest miejscem, gdzie objawia się wspólnota różnych grup i ruchów, które znajdują w niej wsparcie duchowe i bazę materialną. Chociaż wspólnota kościelna zawsze posiada wymiar powszechny, to jednak swój najbardziej bezpośredni i widzialny wyraz znajduje w życiu parafii. Parafia jest niejako ostatecznym umiejscowieniem Kościoła, a poniekąd samym Kościołem zamieszkującym pośród swych synów i córek (CHL 26). Należy odkryć, poprzez wiarę, prawdziwe oblicze parafii, czyli samą tajemnicę Kościoła, który w niej istnieje i działa. Ona bowiem, choć czasem bywa uboga w ludzi i środki, niekiedy rozproszona na rozległych obszarach, albo zagubiona w ludnych, pełnych chaosu dzielnicach wielkich metropolii, nigdy nie jest po prostu strukturą, terytorium, budynkiem, ale raczej rodziną Bożą jako braci ożywionych duchem jedności, domem rodzinnym, braterskim i gościnnym, wspólnotą wiernych (CHL 26). III. Zadania stojące przed Archidiecezją Poznańską Archidiecezja Poznańska domem i szkołą komunii U progu nowego tysiąclecia Jan Paweł II wzywał do konsekwentnego czynienia Kościoła domem i szkołą komunii (por. NMI 43a). Tylko diecezja wyrażająca się w strukturach komunii i uczestnictwa, które są ożywiane miłością, może ostać się wobec pokusy podziału i zepsucia. Kościół ma być przestrzenią miłości, w której jako oblubienica żyje w Chrystusie i jako matka wydaje na świat nowe dzieci Boże. Tutaj człowiek nawiązuje relację z Bożą mądrością, przyjmuje ją tak, że staje się ona wspólnie przeżywaną w wierze, nadziei i miłości Ewangelią. Ciągłe 3

4 budowanie komunii z Bogiem, zakorzenianie się w Jego Tajemnicę, jest gwarantem autentycznego budowania wspólnoty między ludźmi. W Kościele jako szkole komunii człowiek żyje modlitwą osobistą i wspólnotową, doświadcza mocy Ducha Świętego w relacjach wiary, nadziei i miłości, w solidarności, która z ubogich czyni punkt odniesienia dla własnego życia. Tutaj ocenia się własne doświadczenie, osobiste i wspólnotowe, czyni się z pojednania styl życia, praktykuje się upomnienie braterskie i pomaga w rozwoju przymiotów: osób, grup i instytucji. Diecezja ma być ogniskiem, gdzie rodzina Boża, zgromadzona wokół Chrystusa uczestniczy aktywnie w Jego życiu i misji, jest solidarna i poprzez dialog poszukuje dobra wspólnego, razem podejmuje decyzje i uczy się współodpowiedzialności. Kościół jako przestrzeń wzrostu powinien umożliwiać każdemu rozwijanie ofiarowanych mu talentów, ma również stawać się miejscem otwartym dla innych, gościnnym, gdzie wszyscy czują się jak we własnym domu. Oznacza to, że życie Kościoła staje się szkołą, w której każdy ukazuje i ofiaruje na służbę to, co w nim najlepsze, każdy uczy się żyć we wzajemnych relacjach, tak międzyosobowych, społecznych, jak i strukturalnych w Duchu Świętym. Parafia i dekanat domem i szkołą komunii Przemiany społeczno-polityczne w Polsce dokonujące się po 1989 r. ukazują nowe wyzwania i zadania. Parafia musi pod ich wpływem przejść odpowiednią ewolucję. Od kształtu parafii, od jej roli i rozwoju w dużej mierze zależeć będzie udział Kościoła w urzeczywistnianiu ideałów życia wg Ewangelii. Wciąż otwarte pytanie dotyczy zgodności parafii i duszpasterstwa realizowanego w jej ramach z soborowym modelem parafii i wyzwaniami obecnego okresu. Podstawową potrzebą wspólnot kościelnych, od parafialnej począwszy jest jedność. Parafia gromadzi ludzi z różnych grup społecznych, różnorodnych zawodów, różnego wieku, wykształcenia. Ma realizować jedność w wierze, nadziei i miłości, by przezwyciężać podziały między ludźmi. Szczególną rolę spełnia tu wspólnota ołtarza, gdyż Eucharystia jest źródłem i narzędziem jedności (por. KK 26). Jedność nie oznacza jednolitości, która zniszczyłaby różnice osobowe. Jest jednością wielu różnych osób, powołań i charyzmatów, które scala dla dobra wspólnego i rozwoju Ciała Chrystusowego. Prezbiterzy winni pamiętać, że kierowanie wspólnotą ma dokonywać się przy możliwie jak największym udziale jej członków. Realizuje się wtedy w Kościele różnorodne posługi i charyzmaty. Kierowanie wspólnotą wykonuje się jako służbę, biorąc przy tym pod uwagę zasady rozwoju wspólnoty: chodzi nie tylko o udział członków wspólnoty w planowaniu i decyzjach, ale i o to, by tempo przemian odpowiadało poziomowi świadomości wspólnoty, by prezbiterzy byli przede wszystkim inspiratorami działania i by je koordynowali. Współpracy kapłanów z wiernymi świeckimi służą przede wszystkim gremia doradcze Parafialne Rady Duszpasterskie i Parafialne Rady Ekonomiczne erygowane we wszystkich wspólnotach Archidiecezji. Świeccy winni nabierać coraz głębszego przekonania o tym, jak bardzo istotne jest apostolskie zaangażowanie na terenie własnej parafii. W aktualnych warunkach mogą i powinni oni czynić bardzo wiele dla rozwoju autentycznej, kościelnej jedności we własnych parafiach oraz dla rozbudzania misyjnego zapału w stosunku do niewierzących, jak i tych, którzy zachowując wiarę porzucają lub zaniedbują praktykę chrześcijańskiego życia (por. CHL 27). Komunikacja we wspólnocie winna być intensywniejsza, umożliwiać ją mają i realizować różnorodne spotkania poza niedzielną Mszą św. Czyniąc parafię i dekanat szkołą komunii należy zadbać o tworzenie niewielkich podstawowych wspólnot kościelnych, zwanych także wspólnotami żywymi, w których wierni mogą przekazywać sobie nawzajem Słowo Boże oraz służyć innym i praktykować miłość. Wspólnoty te są prawdziwym wyrazem kościelnej komunii i ośrodkami ewangelizacji, działającymi w łączności ze swoimi pasterzami (por. CHL 26). 4

5 Parafia powinna przy czynnym udziale świeckich pozostawać wierna swojemu pierwotnemu powołaniu i misji bycia w świecie miejscem zjednoczenia wiernych, a zarazem znakiem i narzędziem powołania wszystkich ludzi do życia w komunii; jednym słowem powinna stać się domem otwartym dla wszystkich i gotowym służyć każdemu czy też, jak mawiał papież Jan XXIII, źródłem tryskającym w pośrodku osady, do którego wszyscy mieszkańcy przychodzą ugasić pragnienie (por. CHL 27). Pastoralne znaczenie dekanatu Dekanat nie zastąpi nigdy parafii, jako miejsca podstawowego doświadczenia Boga i Kościoła dla większości wiernych. Należy bronić tożsamości parafii i jej znaczenia w procesie przekazu wiary. Warto jednak przemyśleć, jakie nowe formy współpracy wspólnot parafialnych tworzących dekanat są dzisiaj potrzebne. Wzajemna pomoc w posłudze sakramentu pojednania i pokuty w Adwencie, Wielkim Poście czy przed odpustem parafialnym, pomoc w prowadzeniu parafialnych i szkolnych rekolekcji, głoszeniu kazań pasyjnych to podstawowe formy dekanalnej współpracy duszpasterskiej. Często w ramach dekanatu organizuje się katechezę dla narzeczonych, poradnie dla narzeczonych. W niektórych dekanatach łączą się małe parafie w przeżywaniu sakramentu bierzmowania. Niektóre działania duszpasterskie powinny mieć charakter ogólnodekanalny. Zaliczyć do nich można spotkania młodzieży, dzieci komunijnych (np. wspólna pielgrzymka do okolicznego sanktuarium), zespołów Caritas, grup Żywego Różańca, Parafialnych Rad Duszpasterskich i Parafialnych Rad Ekonomicznych, Służby Liturgicznej oraz różnego rodzaju aktywność pielgrzymkowa i sportowo-rekreacyjna. Ważnym wydaje się wspólne podjęcie pewnych działań duszpasterskich, które trudno zrealizować w jednej parafii. Do takich należą np. dekanalne poradnie rodzinne czy chrześcijańskie punkty pomocy psychologicznej. Podobnie wygląda sytuacja duszpasterstw specjalistycznych, takie jak: porzuconych małżonków, związków niesakramentalnych, małżeństw bezdzietnych, grup anonimowych alkoholików, wieczorów skupienia dla narzeczonych, itp. Trudna sytuacja rodzin zmusza wręcz do poszukiwania nowych, dobrze zorganizowanych form pomocy. Fakt, że dana poradnia czy duszpasterstwo nie jest w miejscu zamieszkania konkretnej osoby, staje się często bardzo ważne dla ludzi korzystających z tej pomocy. To tylko niektóre przestrzenie duszpasterskiego oddziaływania. Istotne wydaje się podejmowanie w dekanatach żywej dyskusji w celu poszukiwania tych zadań, które są w konkretnym środowisku najważniejsze i możliwe do zrealizowania. Potrzeba odnowy parafii Odnowa parafii nie dokona się bez odnowy osób, które ją tworzą. Kościół w Archidiecezji Poznańskiej podejmuje działania zmierzające do permanentnej formacji wszystkich tworzących wspólnotę Ludu Bożego. Formacja stała prezbiterów Odpowiedzialność za kształt wspólnoty parafialnej ponoszą w pierwszej kolejności kapłani, a w szczególności proboszczowie. To oni są w parafiach przewodnikami na drodze wiary, głosicielami Dobrej Nowiny i szafarzami sakramentów. Od ich świadectwa, zaangażowania i stylu posługiwania wiele zależy. Kościół Poznański zawsze troszczył się o permanentną formację swoich kapłanów. Wypracowany niedawno nowy model tej formacji stara się jeszcze bardziej odpowiadać na potrzeby poszczególnych grup prezbiterów, umożliwiając im refleksję nad swoim życiem i posługą duszpasterską. 5

6 Katecheza parafialna dzieci i młodzieży Po piętnastu latach katechezy w szkołach, Kościół Poznański podejmuje wysiłek odnowienia i wzmocnienia posługi katechetycznej w parafii. Szczególną troską otacza się zarówno dzieci jak i młodzież na drodze przygotowania do przyjęcia sakramentów. Wiele wysiłku wkłada się w tworzenie małych grup katechetycznych, kierowanych przez animatorów. Wytrwała i długofalowa katecheza parafialna, prowadzona przez zespół katechetyczno-duszpasterski, tworzony przez duchownych i świeckich, może być wielką szansą odnowy parafii. Osoby zaangażowane w to dzieło odkrywają, że są, podobnie jak proboszcz, współodpowiedzialni za przekaz wiary. Katecheza dorosłych Kościół w Archidiecezji Poznańskiej przygotowuje projekt katechezy dorosłych, która dawałaby adresatom szansę stałej formacji chrześcijańskiej. Katecheza dorosłych służyć ma odnowieniu parafialnej wspólnoty wiary, nauczania kościelnego, podniesieniu znaczenie katechumenatu parafialnego, głoszeniu całego depozytu prawd wiary i norm religijno-moralnych, odpowiedniemu przepowiadaniu otwartemu na wszystkich parafian, poprzez spotkania formacyjne oraz wykorzystanie dostępnych środków informacji. Powołaniem parafii, której łatwiej nawiązać kontakt z poszczególnymi osobami i grupami osób, jest wychowywanie swoich członków w słuchaniu Słowa, w liturgicznym i osobistym dialogu z Bogiem, w braterskiej miłości, i przybliżenie im w sposób bardziej bezpośredni i konkretny znaczenia kościelnej komunii i misyjnej odpowiedzialności (por. CHL 61). Otwarcie się na modele odnowy parafii Proboszczowie jako osoby odpowiedzialne za kształt wspólnoty parafialnej winni być roztropnie otwarci na wypracowane przez różne ruchy modele odnowy parafii. Nierzadko duchowość ruchu, z którym związany jest duszpasterz, staje się ofertą dla całej parafii. Potrzeba tu dużo roztropności i umiejętności wsłuchania się głos Boży oraz głosy parafian. Wskazana wydaje się konsultacja pewnych pomysłów duszpasterskich z członkami Parafialnej Rady Duszpasterskiej. To gremium służyć ma głosem doradczym proboszczowi. II Ogólnopolski Synod Plenarny zachęca do korzystania z doświadczeń wypracowanych przez Ruch dla Lepszego Świata i opracowanych w projekcie Nowy Obraz Parafii. Archidiecezjalny Program Duszpasterski Archidiecezja wypracowuje corocznie Program Duszpasterski, który oparty na czterech podstawowych pojęciach: człowiek wspólnota kultura wiara, staje się długoletnią propozycją systematycznej i planowanej pracy duszpasterskiej. Podstawowym miejscem realizacji Programu są wspólnoty parafialne, gdzie prezbiterzy wraz z członkami Parafialnych Rad Duszpasterskich starają się przełożyć ogólnodiecezjalne propozycje na sytuację konkretnej wspólnoty parafialnej. Program staje się propozycją dla wszystkich podmiotów tworzących wspólnotę Kościoła w Archidiecezji Poznańskiej, jest też inspiracją do działań wspólnych w ramach np. dekanatu, czy całej Archidiecezji. 6

7 CZĘŚĆ PRAWNA Dekanaty i dziekani 1. Dekanat jest jednostką administracyjną diecezji, powstałą z pewnej liczby parafii razem złączonych. Na czele dekanatu stoi dziekan. Ustanowienie i zmiany granic dekanatu należą do Arcybiskupa Poznańskiego. Celem tworzenia dekanatów jest wzajemna pomoc w duszpasterzowaniu, zgodnie z lokalnymi zapotrzebowaniami oraz zapewnienie większej skuteczności pracy duszpasterskiej. Współpraca wewnątrz dekanatów w archidiecezji Poznańskiej jest stałym elementem organizacji duszpasterstwa diecezjalnego. Wytworzyły się już pewne tradycje i przyzwyczajenie, które wpisane zostały do kalendarza poszczególnych parafii i dekanatów. 2. Dziekani są zaliczani do najbliższych współpracowników biskupa diecezjalnego. Księża dziekani zbierają się na wspólnych spotkaniach zwanych Kongregacjami Księży Dziekanów. Terminy kongregacji wyznacza Arcybiskup Poznański. 3. Urząd dziekański posiada nie tylko charakter czysto administracyjny, ale także duszpasterski. Dziekani są kapłanami, którzy wykonują posługę duszpasterską o charakterze ponad parafialnym. Obecna sytuacja domaga się bowiem nowych form duszpasterzowania, których nie można ograniczyć tylko do jednej parafii. Jawi tu się wielka rola i znaczenie dekanatu. Chodzi bowiem o to, aby duszpasterstwo diecezji nie cierpiało na brak jedności i zyskiwało na skuteczności. 4. Dziekana mianuje i odwołuje Arcybiskup Poznański. Dziekan jest mianowany na określony czas, ustalony przez prawo partykularne. Siedziba dekanatu nie musi być koniecznie złączona na sposób stały z określoną parafią. 5. Dziekan powinien mieszkać w obrębie dekanatu. 6. Zadaniem dekanatu jest zespolenie duchowieństwa, poprzez spotkania dekanalne, wzajemną współpracę, odpowiedzialność za duszpasterstwo w dekanacie. Dziekan w posłudze dziekańskiej spełnia nadzór duszpasteski nad życiem dekanatu. W takim ujęciu punkt ciężkości zostaje przesunięty z tradycyjnego pojęcia nadzoru kanonicznego na dynamikę duszpasterską. Dziekan, w powierzonym mu dekanacie, ma być motorem całej działalności pasterskiej, a także szczególnych zadań duszpasterskich, podejmowanych przez pracujących w dekanacie kapłanów i świeckich. Zadania te dziekan spełnia według wskazań i dyrektyw Arcybiskupa Poznańskiego. 7. Na dziekanie ciąży nie tylko obowiązek czuwania, ale przede wszystkim obowiązek apostolskiej troskliwości, aby rozwijała się w ramach dekanatu działalność duszpasterska. Dziekan ma właściwie popierać i kierować działalnością duszpasterską w dekanacie. Ma także czynić wszystko, by spotęgować życie religijne kapłańskiej wspólnoty dekanalnej. 8. Do obowiązków, a zarazem uprawnień dziekana, należy rola kierownicza w organizowaniu pracy duszpasterskiej w dekanacie. To zadanie musi mieć zasadniczy wpływ na wypełnienie wszystkich pozostałych obowiązków dziekańskich. Dziekan musi umieć i chcieć kierować pracą w ramach całego dekanatu, a więc prowadzić duszpasterstwo ponad parafialne. Ma on być inicjatorem, propagatorem i kierownikiem zespolonej akcji duszpasterskiej swego dekanatu. 9. Dziekan zwołuje i przewodniczy, spotkaniom kapłanów dekanatu, zwanym konferencjami dekanalnymi. Jedno ze spotkań ma charakter uroczysty i nosi nazwę Kongregacji Dekanalnej. Protokoły z zebrań dekanalnych przechowuje się w archiwum dziekańskim, a kopie przesyła do Kurii Metropolitalnej. 10. Do obowiązków dziekana należy także wprowadzanie w urząd nowego proboszcza w dekanacie (uroczysta introdukcja kościelna nowego proboszcza), o ile nie uczyni tego osobiście Arcybiskup Poznański, jak również żegnanie proboszcza dekanatu przechodzącego na emeryturę. Winien on także informować arcybiskupa o jubileuszach, chorobie lub śmierci 7

8 kapłanów dekanatu, towarzyszyć biskupowi w czasie wizytacji kanonicznej parafii dekanatu według życzenia biskupa wizytującego. Ponadto powinien przekazywać duchowieństwu dekanalnemu polecenia i pisma urzędowe władzy diecezjalnej, także, zgodnie z przyjętym zwyczajem, corocznie rozdzielać poszczególnym parafiom oleje święte. 11. Na dziekanie ciąży także obowiązek niesienia pomocy ciężko choremu kapłanowi, czuwanie, aby nie był on pozbawiony duchowej pociechy i koniecznych środków materialnych, a w wypadku śmierci stosownego pogrzebu. 12. Pomocą dziekanowi służą także wicedziekan, notariusz i ojciec duchowny dekanatu. Wicedziekan zastępuje dziekana w wypadku jego nieobecności lub niemożności spełniania przez niego obowiązków dziekańskich. W razie śmierci dziekana wicedziekan powiadamia o tym fakcie Arcybiskupa Poznańskiego, zabezpiecza majątek kościelny parafii dziekańskiej oraz wprowadza w urząd nowego proboszcza parafii dziekańskiej. 13. Dziekana wspierają referenci dekanalni, ustanowieni dla różnych zakresów i dzieł duszpasterskiego posługiwania. Referentem jest kapłan należący do duchowieństwa dekanalnego, którego trosce zostało powierzone konkretne ponad parafialne dzieło duszpasterskie w dekanacie. W każdym dekanacie należy wybrać referentów: duszpasterstwa rodzin, katechetycznego, liturgicznego, charytatywnego, misyjnego, duszpasterstwa trzeźwości i duszpasterstwa młodzieży. O dokonanym wyborze należy powiadomić Kurię Metropolitalną. 14. Dziekana mianuje, a wicedziekana zatwierdza Arcybiskup Poznański, na okres pięciu lat. Po nominacji dziekan i wicedziekan składają wobec Arcybiskupa Poznańskiego lub jego delegata, wymaganą przysięgę, a na najbliższej konferencji dekanalnej powiadamiają o swej nominacji księży dekanatu. Utrata urzędu dziekana i wicedziekana, następuje wskutek upływu kadencji, zwolnienia dokonanego dla słusznej przyczyny przez Arcybiskupa Poznańskiego, rezygnacji przyjętej przez Arcybiskupa Poznańskiego albo przejścia do pracy w innym dekanacie. Parafie i proboszczowie 15. Cała diecezja jest podzielona, zgodnie z wymogami prawa, na odrębne części zwane parafiami, które są okręgami z własnym ludem, kościołem i duszpasterzem. Każda parafia winna zawsze zachować tak administracyjną, jak i duchową więź z biskupem diecezjalnym. Powinna przeto być podporządkowana jurysdykcyjnie biskupowi diecezjalnemu, a należący do parafii wierni i wspólnoty, które ją tworzą, powinni mieć świadomość przynależności nie tylko do wspólnoty parafialnej, ale i wspólnoty diecezjalnej. Wyrazem tej świadomości, jak i odpowiedzialności pasterskiej, winna być wielkoduszna troska o duchowe i materialne dobro całej diecezji. Uzasadnieniem dla erygowania lub zniesienia parafii, jest zbawienie dusz (por. DB nr 32). 16. Parafie eryguje lub znosi, na mocy swej władzy, Arcybiskup Poznański, po wysłuchaniu opinii Rady Kapłańskiej. 17. Parafia jest więc określoną wspólnotą wiernych, utworzoną na sposób stały w Kościele partykularnym, nad którą pasterską pieczę, pod władzą biskupa diecezjalnego, powierza się proboszczowi jako jej własnemu pasterzowi. 18. Proboszcz jest własnym pasterzem zleconej sobie parafii, któremu została powierzona pasterska troska o powierzoną mu wspólnotę, pod władzą biskupa diecezjalnego. Powołany jest do uczestnictwa w posłudze Chrystusa, ażeby dla tejże wspólnoty wykonywał zadania nauczania, uświęcania i kierowania - jeśli to możliwe - przy współpracy także innych 8

9 kapłanów i diakonów oraz niosących pomoc wiernych świeckich, zgodnie z przepisami prawa (kan. 519 KPK). 19. Proboszcz winien cieszyć się stałością i dlatego winien być mianowany na czas nieokreślony. Na własną prośbę może otrzymać przeniesienie na inną parafię. Może być także usunięty w trybie przewidzianym przez prawo. Po osiągnięciu 65 roku życia, gdy niedomaga na zdrowiu, a po 70 roku życia także wtedy, gdy czuje się zdrowy, może za zgodą Arcybiskupa przejść na emeryturę. Po ukończeniu 75 roku życia winien każdy proboszcz złożyć, na ręce Arcybiskupa, rezygnację ze swej funkcji. 20. Proboszcz podejmuje duszpasterską troskę w parafii i obowiązany jest pasterzować, od momentu przejęcia parafii. Obowiązki proboszczowskie i zobowiązania, wymienione są w Kodeksie Prawa Kanonicznego. 21. Charakter i skuteczność duszpasterskiego posługiwania wymagają od proboszcza przestrzegania obowiązku rezydencji (por. kan KPK). Wolno mu każdego roku opuścić parafię z racji wakacji najdłużej na okres miesiąca, czy to w sposób ciągły, czy z przerwami, nie licząc czasu osobistych rekolekcji (por. kan KPK). Za każdym razem, gdy opuszcza parafę na ponad tydzień, jest zobowiązany powiadomić o tym Kurię Metropolitalną. Poważne naruszanie obowiązku rezydencji może spowodować, po udzieleniu właściwego napomnienia, pozbawienie urzędu proboszczowskiego (por. kan KPK). 22. Od momentu objęcia parafii proboszcz jest zobowiązany we wszystkie niedziele i święta nakazane do odprawiania Mszy św. za powierzonych sobie wiernych (por. kan. 534 KPK). Jeżeli z poważnej racji, np. z powodu choroby, nie może spełnić tego obowiązku, winien to uczynić w innym dniu osobiście bądź tego samego dnia za pośrednictwem innego kapłana. Odprawienie Mszy św. za parafian nie podlega przedawnieniu i nie upoważnia do przyjmowania stypendium mszalnego. 23. Proboszcz jest odpowiedzialny za sumienne prowadzenie i przechowywanie ksiąg parafialnych (por. kan KPK). Każda parafia winna posiadać następujące księgi: ochrzczonych, bierzmowanych, zawartych małżeństw, zmarłych, przystępujących do pierwszej Komunii św., chorych. Poza tym księgę protokołów przedślubnych, głoszonych zapowiedzi, intencji mszalnych, ogłoszeń parafialnych, odprawiających obcych kapłanów, protokołów parafialnej rady duszpasterskiej i ekonomicznej, wizytacji biskupich i dziekańskich oraz kronikę parafialną, kartotekę parafialną, księgę inwentarzową, księgę rachunkową, a także dziennik korespondencyjny. W księdze ochrzczonych należy odnotowywać przyjęcie bierzmowania, zawarcie sakramentalnego związku małżeńskiego, przyjęcie święceń diakonatu i prezbiteratu, wieczystą profesję złożoną w instytucie zakonnym, zmianę obrządku, wystąpienie z Kościoła oraz dokonaną adopcję. 24. Do momentu kanonicznego objęcia parafii proboszcz nie może ważnie asystować przy zawieraniu małżeństwa sakramentalnego, chyba, że otrzyma konieczną do tego delegację. 25. Z kanonicznym objęciem urzędu proboszczowskiego wiąże się podjęcie odpowiedzialności za mienie kościelne. W ciągu miesiąca, od dnia powierzenia proboszczowskich obowiązków, powinno odbyć się przekazanie, czyli tradycja majątku kościelnego, dokonana pod przewodnictwem przedstawiciela Kurii Metropolitalnej. Biorą w niej udział: proboszcz ustępujący, proboszcz przejmujący, dziekan, notariusz, przedstawiciel Parafialnej Rady Ekonomicznej oraz przedstawiciel Kurii Metropolitalnej. Podstawą tradycji jest parafialna księga inwentarzowa. Z tradycji spisuje się protokół. Odpis protokołu, podpisany przez uczestniczących, dziekan przesyła do Kurii Metropolitalnej w ciągu 10 dni. 9

10 26. Po kanonicznym objęciu pierwszej parafii proboszcz, w ciągu miesiąca, powinien sporządzić testament i złożyć go w Kurii Metropolitalnej. 27. Każda parafia winna posiadać własne archiwum parafialne. 28. Należy zadbać, by w każdej parafii było odrębne pomieszczenie przeznaczone na biuro parafialne wraz z poczekalnią lub osobnym pokojem umożliwiającym przeprowadzenie rozmów wymagających dyskrecji.. Umeblowanie biura parafialnego stanowi własność parafii. W każdym biurze parafialnym powinny znajdować się: krzyż, portrety Ojca Świętego i Arcybiskupa Poznańskiego, Pismo św., Kodeks Prawa Kanonicznego, dokumenty Soboru Watykańskiego II, Katechizm Kościoła Katolickiego, uchwały Ogólnopolskiego Synodu Plenarnego i Synodu Diecezjalnego, roczniki Miesięcznika Kościelnego Archidiecezji Poznańskiej. 29. Biuro parafialne jest ważnym ośrodkiem oddziaływania duszpasterskiego. Godziny otwarcia biura należy dostosować do miejscowych warunków życia parafian. 30. W gablotach parafialnych należy umieścić historię parafii i kościoła parafialnego, plan nabożeństw parafialnych, godziny spowiedzi św. oraz najważniejsze informacje dotyczące parafii, dekanatu i diecezji. 31. Zaświadczenia i dokumenty prawne muszą być podpisane przez proboszcza lub jego zastępcę i opatrzone pieczęcią. 32. Każda parafia winna posiadać pieczęć okrągłą i podłużną. Pieczęć podłużna powinna posiadać następującą treść: Rzymskokatolicki kościół parafialny pw.... w... Przy miejscowości należy umieścić kod pocztowy. 33. Każda parafia winna posiadać także pomieszczenia pomocnicze, umożliwiające odbywanie spotkań duszpasterskich, a także służące działalności grup, ruchów, wspólnot i stowarzyszeń religijnych, znajdujących się na terenie parafii. 34. Proboszcz powinien uznawać i popierać własny udział wiernych świeckich w misji Kościoła, udzielając również poparcia ich stowarzyszeniom o celach religijnych. Winien także współpracować z własnym biskupem i diecezjalnym prezbiterium, zabiegając także oto, by wierni troszcząc się o parafialną wspólnotę, czuli się członkami zarówno diecezji, jak i Kościoła powszechnego oraz uczestniczyli w rozwijaniu lub podtrzymywaniu tej wspólnoty (por. kan KPK). 35. W załatwianiu czynności prawnych proboszcz występuje w imieniu parafii, zgodnie z przepisami prawa. 36. Proboszcza mianuje i odwołuje Arcybiskup Poznański. W parafiach powierzonych zakonowi lub zgromadzeniu zakonnemu, nominacja lub odwołanie poprzedza odpowiednia umowa między arcybiskupem a zgromadzeniem. 37. O urząd proboszcza może starać się kapłan, który ukończył wymagany etap formacji permanentnej i złożył egzamin proboszczowski oraz odznacza się należytą postawą kapłańską, gorliwością duszpasterską i umiejętnościami kierowniczymi. Kapłani z tytułem licencjata lub doktora, zwolnieni są z egzaminu z przedmiotu, z którego posiadają tytuł licencjata lub doktora. 38. W każdej parafii należy ustanowić radę duszpasterską oraz powołać radę do spraw ekonomicznych, zgodnie z wymogami prawa partykularnego. 39. Jeśli właściwe wypełnianie posługi pasterskiej w parafii domaga się pomocy drugiego kapłana, przydziela się proboszczowi jeśli to możliwe - jednego lub kilku wikariuszy parafialnych, 1

11 którzy jako współpracownicy proboszcza i uczestnicy jego pasterskiej troski, gorliwie, pod jego władzą, wykonują dzieło pasterskiej posługi. 40. W razie śmierci proboszcza kierowanie parafią przejmuje tymczasowo najstarszy nominacją wikariusz, a gdy parafia nie ma wikariusza wówczas dziekan; w wypadku zaś śmierci dziekana wicedziekan. 41. Osoba przejmująca tymczasowe kierowanie parafią zobowiązana jest zabezpieczyć fundusz intencji mszalnych, kasę parafialną, własność parafialną oraz osobistą własność zmarłego kapłana. Jeśli nie został wyznaczony wykonawca testamentu wówczas jest nim dziekan, a w wypadku śmierci dziekana - wicedziekan. Do czasu uprawomocnienia testamentu spadkobiercom ani krewnym, nie wolno usuwać jakichkolwiek ruchomości z mieszkania zmarłego i rozporządzać jego mieniem. 42. Proboszcz winien być pochowany na cmentarzu w parafii, w której pełnił swą posługę do momentu przejścia na emeryturę, chyba, że w testamencie wyraził inne życzenie. 43. Jeśli stan zdrowia na to mu pozwala, emerytowany kapłan, za zgodą arcybiskupa, może pomagać na stałe, jako rezydent, w wybranej przez siebie, lub wskazanej przez Kurię parafii, której proboszcz widzi możliwość i potrzebuje takiej pomocy. 44. W ramach struktur dekanatu i parafii wymieniani są jeszcze rektorzy kościołów i kapelani. Rektorem kościoła jest kapłan, któremu arcybiskup powierzył troskę o określony kościół nie będący kościołem parafialnym. Oprócz troszczenia się o sprawowanie funkcji liturgicznych, o staranne administrowanie dobrami, o sprzęt liturgiczny, o odrestaurowywanie budynków kościelnych, rektor kościoła winien dbać o to, by wierni uczestniczący w kulcie sprawowanym w kościele rektorskim, nie zatracili więzi ze swymi kościołami parafialnymi. W kościołach rektorskich nie mogą być sprawowane czynności parafialne, bez zgody, a w razie potrzeby także delegacji miejscowego proboszcza. 45. Kapelanem jest kapłan, któremu Arcybiskup Poznański powierza przynajmniej częściową troskę duszpasterską o jakąś wspólnotę lub specjalny zespół wiernych. Rektorzy kościołów i kapelani są zobowiązani podawać wiernym do wiadomości komunikaty diecezjalne oraz ważniejsze ogłoszenia przekazane przez miejscową parafię, a także, na równi z innymi księżmi diecezjalnymi, uczestniczyć w życiu Archidiecezji Poznańskiej i dekanatu oraz utrzymywać należny kontakt z miejscowym proboszczem. 1

12 Wykaz skrótów CHL Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Christifideles laici, Pallottinum. Poznań DA DB Sobór Watykański II, Dekret o apostolstwie świeckich, Apostolicam actuositatem. W: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Poznań Sobór Watykański II, Dekret o Pasterskich Zadaniach Biskupów w Kościele, Christus Dominus, W: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Poznań DK DM Sobór Watykański II, Dekret o posłudze i życiu kapłanów, Presbyterorum ordinis W: Sobór Watykański II. Konstytucje, Dekrety, Deklaracje, Poznań Sobór Watykański II, Dekret o działalności misyjnej Kościoła, Ad gentes divinitus. W: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Poznań FC Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Familiaris consortio, Wrocław 1995 KK Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele, Lumen gentium, W: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Poznań KL Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej, Sacrosanctum Concilium W: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Poznań KPK Kodeks Prawa Kanonicznego, Pallottinum NMI Jan Paweł II, List apostolski Novo millennio ineunte, Pallottinum. Poznań