TURYSTYKA JAKO NARZĘDZIE WYCHOWAWCZE W SZCZEPIE, DRUŻYNIE, ZASTĘPIE

Transkrypt

1 ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO HUFIEC GDAŃSK WRZESZCZ OLIWA IM. OBROŃCÓW GDAŃSKIEGO WYBRZEŻA PHM. ROBERT SARPALIUS TURYSTYKA JAKO NARZĘDZIE WYCHOWAWCZE W SZCZEPIE, DRUŻYNIE, ZASTĘPIE Praca napisana w ramach próby instruktorskiej na stopień harcmistrza otwartej przez Chorągwianą KSI G D A Ń S K

2 2 SPIS TREŚCI W S T Ę P... 3 ROZDZIAŁ I... TURYSTYKA A CELE DZIAŁANIA ZHP Statut Związku Harcerstwa Polskiego Metoda wędrownicza Zdobywanie miana drużyny specjalnościowej... 7 ROZDZIAŁ II... WYKORZYSTANIE TURYSTYKI W PRACY Z DRUŻYNĄ I ZASTĘPEM10 1. Stopnie i sprawności turystyczne Znak służby turystyce Przykład gawędy o tematyce turystycznej ROZDZIAŁ III... PROGRAM TURYSTYCZNY DLA SZCZEPU Program turystyczny dla zuchów Program turystyczny dla harcerzy młodszych Program turystyczny dla harcerzy starszych i wędrowników Program turystyczny dla kadry BIBLIOGRAFIA ZAŁĄCZNIK NR ZAŁĄCZNIK NR ZAŁACZNIK NR ZAŁĄCZNIK NR

3 3 W S T Ę P Jednym z narzędzi wychowawczych w pracy z zuchami i harcerzami o różnym poziomie wiekowym jest uprawianie turystyki kwalifikowanej i krajoznawstwa. Turystyka kwalifikowana, nazywana także we współczesnej literaturze przedmiotu turystyką aktywną, jest najwyższą formą specjalizacji turystycznej. Uprawianie jej wymaga specjalnego przygotowania psychofizycznego, zahartowania na trudy, umiejętności zachowania się w środowisku naturalnym i w obiektach turystycznych, a w niektórych przypadkach potwierdzonej przez właściwe organizacje umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym, głównie lokomocyjnym (rowerem, żaglówką, nartami, sprzętem do nurkowania itp.). Celem działalności turysty kwalifikowanego jest wypoczynek, rekreacja, doskonalenie zdrowia, wydolności i sprawności fizycznej oraz wszechstronne poznanie kraju. Turystyka aktywna najbardziej zbliża człowieka do przyrody i tym samym najskuteczniej regeneruje jego siły psychofizyczne. To najdoskonalsza forma świadomie i celowo uprawianej turystyki. Turystą kwalifikowanym jest wiec w świetle wymienionej definicji osoba trwale zainteresowana turystyką, uprawiająca ze znawstwem i zamiłowaniem wybraną dyscyplinę, przestrzegająca społecznych norm zachowania się na szlaku i w obiektach turystycznych, doskonaląca swoją sprawność i wydolność fizyczną oraz łącząca turystyczną aktywność fizyczną z wszechstronnym poznaniem własnego regionu, kraju. Taką sylwetkę turysty proponuje PTTK 1. Jak widać na podstawie zacytowanej powyżej definicji turystyki kwalifikowanej, jest ona zgodna z głównymi celami działania Związku Harcerstwa Polskiego zawartymi w Statucie ZHP. 1 T. Łobożewicz, Turystyka kwalifikowana, Warszawa 1983, s. 8-9.

4 4 Na przestrzeni lat rozwinęło się wiele rodzajów turystyki aktywnej. Począwszy od tradycyjnych, takich jak: piesza nizinna i górska oraz narciarska, rozwinęła się również turystyka kolarska, kajakowa, motorowa, żeglarska, jeździecka, a także takie ekstremalne dyscypliny jak turystyka podwodna i wysokogórska (jaskiniowa i taternictwo). Nie można tu także zapomnieć o specjalnej formie turystyki pieszej, jaką są imprezy na orientacje, wykorzystywane w nauce terenoznawstwa. Cechą wspólną wszystkich dyscyplin turystyki kwalifikowanej (poza wysokogórską) jest możliwość zdobywania odznak turystycznych. Turysta w każdym wieku, począwszy od zucha, poprzez harcerza, a skończywszy na wędrowniku i instruktorze, może zdobywać odznaki turystyczne. Możliwość i chęć ich zdobywania motywuje do osiągania i utrzymywania możliwie najwyższej dla wieku i stanu zdrowia sprawności i wydolności fizycznej oraz odporności na zmiany warunków pogodowych i wszelkie niewygody. Uprawianie turystyki łączy się także z koniecznością opanowania umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym (namiotem, kuchenką turystyczną, plecakiem, sprzętem noclegowym) oraz opanowania różnych technik biwakowania i obozowania. Uprawianie niektórych form turystyki wymaga zdobycia specjalnych uprawnień formalnych: karty rowerowej, karty pływackiej, uprawnień żeglarskich, prawa jazdy 2. Zdobycie ww. umiejętności i uprawnień można, a nawet trzeba połączyć z wymaganiami prób na sprawności oraz na stopnie harcerskie i instruktorskie. 2 Ibidem., s. 8.

5 5 ROZDZIAŁ I TURYSTYKA A CELE DZIAŁANIA ZHP 1. Statut Związku Harcerstwa Polskiego Analizując treść Statutu ZHP można stwierdzić, że wykorzystanie turystyki jako narzędzia wychowawczego jest zgodne z celami działania Związku. Organizując wycieczki, połączone ze zwiedzaniem miejsc o dużych walorach krajoznawczych stwarzamy zuchom i harcerzom warunki do wszechstronnego, intelektualnego, społecznego, duchowego, emocjonalnego i fizycznego rozwoju człowieka. Przede wszystkim dzięki turystyce można zrealizować cel, jakim jest upowszechnienie wiedzy o świecie przyrody. Organizując wędrówkę szlakami przebiegającymi przez nieskalane przez współczesną cywilizację rejony naszego kraju, w szczególności przez parki narodowe, kształtujemy u naszych podopiecznych potrzebę kontaktu z nieskażoną przyrodą. Turystyka jest także zgodna z metodą harcerską. Jej uprawianie odznacza się pozytywnością, wzajemnością oddziaływań i naturalnością. Na turystycznym szlaku ważne jest dostosowanie tempa marszu do możliwości najmłodszych i najsłabszych uczestników wycieczki. Starsi i silniejsi niejednokrotnie pomagają im nieść cięższy ekwipunek. Sprzyja to kształtowaniu postaw opartych na zasadach zawartych w Przyrzeczeniu i Prawie harcerskim. Wędrówka po miejscach związanych z historią Polski, zwiedzanie zabytków, miejsc w których urodzili się i prowadzili swą działalność wielcy Polacy jest działaniem oświatowo-wychowawczym. Sprzyja kształtowaniu

6 6 postawy patriotycznej, a przede wszystkim jest namacalnym uzupełnieniem wiedzy typowo książkowej, zdobytej przez dzieci i młodzież podczas nauki w szkole. Wreszcie uprawianie turystyki jest tożsame z wymienioną w Statucie ZHP działalnością w zakresie kultury fizycznej i sportu oraz promocji zdrowego trybu życia. We współczesnym, skomputeryzowanym i zniewolonym przez media, a szczególnie telewizję i Internet świecie, ważne jest pokazanie młodemu człowiekowi, że istnieją inne formy spędzania wolnego czasu niż ślęczenie przed telewizorem, czy komputerem. Zachętą do zmiany zainteresowań może być rozpoczęcie zdobywania odznak turystyczno-krajoznawczych. Sposób rozpoczęcia takiej akcji na każdym poziomie wiekowym przedstawię w III rozdziale niniejszego opracowania. 2. Metoda wędrownicza Przedstawiona we wstępie definicja turystyki kwalifikowanej, posiada wiele wspólnych cech, a właściwie jest jednym z elementów metody wędrowniczej, proponowanej przez hm. Krzysztofa Sikorę. Definiuje on wędrownictwo jako ruch młodzieży starszej (15 25 rok życia) i instruktorów w ZHP, polegający na świadomej, twórczej, braterskiej i aktywnej postawie wobec ludzi, harcerstwa oraz świata, którą wyróżnia samodzielne i zespołowe jego poznawanie poprzez wędrówkę, wybór ważnych i ciekawych zadań kierunków służby pracy oraz dostrzeganie ważnych społecznie problemów przy jednoczesnym zastosowaniu wędrowniczego zawołania dewizy: WYJDŹ W ŚWIAT ZOBACZ POMYŚL POMÓŻ czyli DZIAŁAJ!

7 7 Jednym z aspektów metody wędrowniczej jest wędrówka po naszym środowisku, regionie, kraju, Europie, świecie w kontakcie z naturą (aspekt wędrówki fizycznej związany z przemierzaniem kilometrów, poznawaniem otaczającego nas świata, przyrody, kultury, zabytków, gospodarki, folkloru itp.) Zdobywanie miana drużyny specjalnościowej Zgodnie z załącznikiem do Uchwały Głównej Kwatery ZHP Nr 128/2004 z dnia 21 października w sprawie zatwierdzenia Zasad pracy specjalności harcerskich, jedną z nich jest specjalność turystyczna. Specjalność harcerska jest sposobem realizacji programu harcerskiego, wzbogaconego o treści charakterystyczne dla danego rodzaju aktywności. Realizacja specjalności harcerskich wiąże się ze stosowaniem specyficznych form pracy i instrumentów metodycznych w postaci sprawności i odznak specjalnościowych, uprawnień państwowych i specjalistycznych itp. 4 W dalszej części niniejszego opracowania wyszczególnione są sprawności turystyczne, a cały rozdział trzeci poświęcony został realizacji programu turystycznego w oparciu o odznaki oraz uprawnienia turystyczno-krajoznawcze. Prawo do ubiegania się o miano Drużyny Specjalnościowej uzyskuje drużyna, która działa, co najmniej przez jeden rok zgodnie z Instrukcją drużyny harcerskiej, starszoharcerskiej, wędrowniczej i wielopoziomowej. Drużyna spełniająca ten warunek opracowuje na podstawie szczegółowych kryteriów wybranej specjalności program rocznej działalności i zatwierdza go we właściwej komendzie. Drużyna realizuje taki program, aby jej członkowie poprzez zdobywanie sprawności, realizację zadań zespołowych, projektów i znaków służb, 3 K. Sikora, Wędrownicze abecadło, czyli rzecz o metodzie wędrowniczej, Warszawa 1998, s

8 8 zdobywanie odznak specjalnościowych, stopni harcerskich i instruktorskich, uprawnień państwowych i specjalistycznych w zgodzie z metodą harcerską pogłębiali swoją wiedzę i doskonalili umiejętności z zakresu wybranej specjalności. Drużyna, składa w terminie do końca września każdego roku raport właściwemu komendantowi, który na podstawie oceny realizacji zadań zawartych w zatwierdzonym uprzednio programie ogłasza rozkazem decyzję w sprawie przyznania drużynie miana Harcerskiej (Starszoharcerskiej, Wędrowniczej, Wielopoziomowej) Drużyny (Kręgu) Specjalnościowej bieżącego roku harcerskiego w specjalności zdobywanej przez drużynę. Właściwy komendant może zwrócić się z prośbą o opinię na temat pracy drużyny do chorągwianego referatu (inspektoratu) specjalnościowego lub też Wydziału Specjalności. Miano Drużyny Specjalnościowej nadawane jest na okres jednego roku harcerskiego. Harcerska drużyna specjalnościowa dba o wymianę doświadczeń z innymi drużynami, uczestnicząc w zlotach, turniejach, harcach i grach oraz w pracach referatów i inspektoratów swojej specjalności. Drużynowym powinien być instruktor ZHP lub członek ZHP z otwartą próbą na stopień przewodnika, posiadający wiedzę i umiejętności z danej specjalności, udokumentowane ukończeniem kursu specjalistycznego lub uprawnieniem państwowym. W przypadku, kiedy drużynowy nie posiada takich kwalifikacji, w drużynie powinien być specjalista danej specjalności - szef wyszkolenia specjalnościowego. Szczególnym obowiązkiem drużynowego jest czuwanie nad bezpieczeństwem uczestników podczas realizowanych zadań, przez zapewnienie uczestnikom wykwalifikowanej kadry dysponującej właściwymi uprawnieniami instruktorskimi, sprzętu spełniającego warunki bezpieczeństwa wymaganymi przez przepisy państwowe oraz ubezpieczenia uczestników zajęć w zakresie następstw nieszczęśliwych wypadków oraz kadry w zakresie odpowiedzialności cywilnej (stosownie do stopnia ryzyka). Drużyna w porozumieniu z właściwą

9 9 komendą współpracuje z organizacjami i instytucjami pomocnymi w realizacji wybranej specjalności. 5 5 Ibidem.

10 10 ROZDZIAŁ II WYKORZYSTANIE TURYSTYKI W PRACY Z DRUŻYNĄ I ZASTĘPEM 1. Stopnie i sprawności turystyczne Wykorzystanie turystyki jako narzędzia wychowawczego można, a nawet należy powiązać się ze zdobywaniem stopni i sprawności harcerskich. W systemie stopni harcerskich ZHP możemy znaleźć wymagania, których spełnienie może równolegle wiązać się z zaliczaniem wymagań na odznaki turystyczne i krajoznawcze, np.: 6 - potrafi poruszać się po swojej miejscowości (młodzik ochotniczka), - poszukuje informacji o swojej miejscowości i gminie (wywiadowca tropicielka), - zainteresował (-a) się ochroną przyrody, wie gdzie znajdują się w Polsce parki narodowe, rozpoznaje rośliny i zwierzęta chronione (wywiadowca tropicielka), - poszerza swoja wiedzę o regionie, w którym żyje, zna jego najważniejsze atuty i problemy (ćwik samarytanka), - przeprowadził (-a) zwiad ekologiczny, znalazł (-a) sobie pole służby na rzecz środowiska (ćwik samarytanka), - pogłębia wiedzę o Polsce (HO), - przeszedł (-ła) próbę szlaku (HO), 6 Stopnie i sprawności harcerskie ZHP, Dziupla, Gdańsk 2001, s

11 11 - przeprowadził (-a) zwiad ekologiczny lub społeczny, podjął (-ła) zadania na rzecz środowiska naturalnego i społeczności lokalnej (HO), - poszukuje w życiu ludzi, miejsc i wydarzeń, dzięki którym poznaje nowe wartości (HR), - jest aktywny (-a) społecznie. Bierze udział w działaniach na rzecz środowiska naturalnego i społeczności lokalnej. Inicjuje je i organizuje (HR). Sprawności harcerskie, w których zadania oparte są na tematyce turystycznej można podzielić na dwa zestawy. Do zestawu podstawowego należą: Łazik Tramp Wędrowiec. Zestaw rozszerzony zawiera sprawności zróżnicowane według uprawianej dyscypliny turystycznej, np.: - Włóczęga Nizinny Wyga sprawność mistrzowska albo uprawnienia Młodzieżowego Organizatora Turystyki PTTK lub Organizatora Turystyki PTTK, - Włóczęga Górski Wyga Górski Wspinacz Wspinacz Doskonały sprawność mistrzowska albo karta wspinacza lub karta taternika, - Kajakarka / Kajakarz Kajakarka Turystka / Kajakarz Turysta, - Turystka Rowerowa / Turysta Rowerowy Kolarz Kolarz Turysta, - Narciarka Klasyczna / Narciarz Klasyczny Narciarka Biegowa / Narciarz Biegowy Narciarka Turystka / Narciarz Turysta Znak służby turystyce Oprócz zdobywania stopni i sprawności harcerskich, formą pracy z wędrownikami są znaki służb, które przygotowują do świadomego podjęcia stałej służby i uczą pracy w zespole. Przez zdobywanie znaków służb 7 Zob. Załącznik Nr 1, Wykaz sprawności turystycznych.

12 12 wędrownik poznaje dziedziny, w których ma możliwość pełnić służbę na rzecz organizacji i społeczeństwa 8. Jednym z nich jest znak służby turystyce, którego założenia przedstawiam poniżej. ZNAK SŁUŻBY TURYSTYCE Harcerskie życie jest nieustanną wędrówką. Nasze wędrowanie to nie tylko pokonywanie przestrzeni. To przede wszystkim OTWARCIE NA ŚWIAT: ciekawość i umiejętność szukania przygody. Chęć dotarcia tam, gdzie znajdziemy coś interesującego i wartego poznania czegoś, co pogłębi naszą wiedzę i wzbogaci nas wewnętrznie. To odkrywanie nieznanych dotąd miejsc i spotkania nowych ludzi. Wyruszajcie więc na szlak z otwartymi oczyma, a to, co zobaczycie, wzbogaci ścieżkę waszego własnego rozwoju. Aby móc w pełni korzystać z poznania nowych krajów, społeczeństw, i kultur, należy harcerską wędrówkę zacząć od swojego otoczenia miejsca, w którym żyjemy. Od odkrycia wszystkich jego walorów historii i tradycji, kultury i dorobku przeszłych pokoleń, przyrody i piękna krajobrazu, spotkania ludzi tam żyjących, poznania ich spraw i problemów. Wędrówka jest okazją do wykazania się harcerskimi umiejętnościami znajomością zasad obowiązujących na szlaku, samodzielnością, sprawnością organizacyjną, wiedzą zaczerpniętą ze wszystkich technik harcerskich. Wędrówka łączy, umacnia harcerskie bractwo, jednoczy nas wobec zadania dotarcia do wspólnego celu. Wędrówka to także odpoczynek. Niewiele rzeczy daje tyle odprężenia, co kontakt z przyrodą. Dlatego musimy dbać, by ciągle mieć gdzie wędrować. Jest to więc także służba tym, którzy przyjdą po nas, tak, by i oni mogli wyruszać na swój szlak, by mieli szansę zobaczyć i poznać nowe rzeczy. 8 Znaki służb. Zasady zdobywania i programy, Warszawa 2003, s. 3.

13 13 Taka jest idea tej służby przez turystykę i krajoznawstwo otworzyć się na świat, wędrować, poznawać i odkrywać to, co przynosi szlak i przecierać nowe ścieżki dla innych. Zachęcać do takiego właśnie sposobu spędzania czasu, pomóc zrozumieć innym, co daje wędrówka 9. Poniżej przedstawiam przykład zadań, jakie wykonali w 2001 roku harcerze z prowadzonego przeze mnie ówczesnego Kręgu Starszoharcerskiego Świt, zdobywając znak służby turystyce: - zorganizuje harcerzom młodszym ze Szczepu Rodło cykl wycieczek mających na celu zdobycie Odznaki Turystyczno-Krajoznawczej Miłośnik Gdańska (odznakę musi zdobyć przynajmniej pięciu harcerzy młodszych); - zorganizuje zuchom cykl wycieczek mających na celu zdobycie odznaki Siedmiomilowe Buty I stopnia srebrne buty (w wycieczkach punktowanych musi wziąć udział łącznie 10 różnych zuchów); - przyczyni się do popularyzacji wędrownictwa poprzez uwzględnienie w planie pracy drużyny, do której należy, działań związanych z turystyką i zrealizuje je; - zorganizuje imprezę o charakterze turystycznym o zasięgu hufcowym; - każdy z członków zespołu zdobędzie w okresie próby dowolną odznakę krajoznawczą PTTK oraz wykona normę przewidzianą do zdobycia popularnej Odznaki Turystyki Pieszej (60 punktów podczas nizinnych wycieczek pieszych, w tym za zwiedzanie miejscowości punktowanych maksimum 15 punktów); - przynajmniej dwóch członków zespołu zdobędzie dowolne uprawnienia PTTK (Młodzieżowy Organizator Turystyki, Młodzieżowy Przodownik Turystyki Pieszej lub inne), a pozostali wezmą udział w zajęciach prowadzonych przez PTTK. 9 Ibidem, s

14 14 3. Przykład gawędy o tematyce turystycznej Chcę Wam dzisiaj opowiedzieć o dwóch ludziach, z których przynajmniej jeden powinien być dla Was przykładem. W 2004 roku znany podróżnik rodem z Gdańska Marek Kamiński, zdobył dwa bieguny: Północny i Południowy. Nie było by w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że w obu wyprawach towarzyszył mu 15-letni chłopiec Janek Mela z Malborka. Najbardziej niesamowite jest to, że to nie jest zwykły chłopiec. Janka Melę w jego krótkim życiu spotkało wiele nieszczęść. Najpierw na oczach Janka utonął w jeziorze jego brat. Później spłonął rodzinny dom Melów, a wkrótce po tym Janek stracił nogę i rękę na wskutek rażenia piorunem, który uderzył w transformator, gdzie schronił się przed burzą. Chłopiec po tym wypadku spędził wiele miesięcy w szpitalu. Właśnie wtedy rodzice Janka wypożyczyli od Marka Kamińskiego filmy podróżnicze; chcieli w ten sposób oderwać myśli syna od tragicznych wypadków i pomóc mu przetrwać wielogodzinne zabiegi. Taki był początek historii wypraw tych dwóch dzielnych ludzi. Pierwsza wyprawa na Biegun Północny w kwietniu 2004 roku była w historii polarnictwa czymś zupełnie nowym. Wcześniej żaden niepełnosprawny nastolatek nie stanął na szczycie Ziemi. Janek miał szczęście spotkać kogoś takiego jak Marek Kamiński, który wziął za rękę chłopca i pokazał, że można stawiać pierwsze kroki zarówno na lodzie, jak i w świadomości. Wyprawę poprzedził długi okres przygotowań, który obaj podróżnicy scharakteryzowali dwoma słowami: cierpliwość i praca. Efektem było zdobycie Bieguna Północnego jednego z najzimniejszych miejsc na Ziemi, samego środka Oceanu Arktycznego. Lodowa pustynia, gdzie wiosną temperatura spada poniżej -30 C. Przez 6 miesięcy trwa tutaj dzień polarny i słońce prawie nie zachodzi, przez kolejne 6 miesięcy zapada noc polarna, podczas której słońca prawie nie ma. Śnieżyce i zawieje. Lód osiąga grubość

15 metrów. Szczeliny w lodzie pięć, dziesięć metrów szerokości i dwieście, trzysta metrów głębokości. Zasypane zbitym śniegiem tworzącym nad rozpadliną rodzaj mostu. Na ogół ich nie widać, są znakomicie zamaskowane przez naturę. Pomysł drugiej wyprawy powstał latem, podczas konferencji prasowej po ich powrocie z Bieguna Północnego. Pomyślałem wtedy o drugim Biegunie, ale zaraz przyszła refleksja, że to może być dla Jaśka zbyt duże obciążenie. Ostatecznie postanowiliśmy jednak spróbować sił i postawić kropkę nad i powiedział Kamiński. W grudniu 2004 roku obaj podróżnicy w ramach projektu Razem na biegun. Antarktyda zdobyli Biegun Południowy Ziemi. Janek Mela po raz kolejny zapisał się w historii wypraw polarnych zdobywając, jako najmłodszy człowiek na świecie, dwa Bieguny w jednym roku! Trzeba dodać, że na Biegun Północny nie dotarł nigdy wcześniej przed Jankiem Melą żaden niepełnosprawny. To czego dokonał Janek Mela jest dowodem, że można zrealizować nawet najbardziej niesamowite marzenia. Każdy z Was może stawiać przed sobą różne cele do realizacji. Nie muszą to od razu być tak ambitne przedsięwzięcia jak zdobycie Bieguna, ale można zacząć od zdobycia najwyższego szczytu Pomorza, czyli Wieżycy, a później podnosić poprzeczkę. Od bycia turystą do bycia podróżnikiem jest już bardzo blisko. Życzę Wam tego wszystkim z całego serca! Czuwaj! Do przygotowania treści gawędy wykorzystano recenzję książki Marka Kamińskiego Razem na biegun autorstwa Katarzyny Kubisiowej pt. Łuski z oka, zamieszczonej na stronie internetowej

16 16 ROZDZIAŁ III PROGRAM TURYSTYCZNY DLA SZCZEPU 1. Program turystyczny dla zuchów W celu zachęcenia najmłodszych do uprawiania wędrówek pieszych i poznawania kraju, a przede wszystkim okolicy miejsca zamieszkania, ustanowiona została odznaka "Siedmiomilowe Buty", zwaną dalej odznaką 11. Odznakę mogą zdobywać dzieci w wieku poniżej ośmiu lat. Odznaka jest ustanowiona w dwóch stopniach, które należy zdobywać kolejno i tylko jeden stopień w roku kalendarzowym: - I stopień (Srebrne Buty) - za przejście 30 km, z tym że dzienna wędrówka nie może przekraczać 8 km, - II stopień (Złote Buty) - dla posiadaczy odznaki I stopnia za przejście 50 km, z tym że dzienna wędrówka nie może przekraczać 12 km. Podstawowym wymogiem zdobywania tej odznaki jest zakup dla każdego zucha Książeczki wycieczek pieszych, dostępnej we wszystkich oddziałach PTTK. Aby zdobywać punkty na tą odznakę, można zarówno organizować w tym celu wycieczki, jak też pamiętać o wpisaniu odpowiedniej ilości punktów za przejścia piesze do miejsc obozowania (kolonie zuchowe) i biwakowania. Przy sprzyjających warunkach atmosferycznych można przeprowadzić zbiórkę gromady zuchowej w terenie i połączyć ją z kilkukilometrowym spacerem po okolicy, który należy wpisać do książeczki. Bardzo ważne jest także rozpropagowanie informacji o zdobywaniu odznaki wśród rodziców i 11 Wykorzystano regulaminy odznak turystycznych i krajoznawczych zawarte na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego

17 17 nauczycieli zuchów, ponieważ punkty można zaliczać także podczas wycieczek rodzinnych i szkolnych. Odznakę Siedmiomilowe Buty można zdobywać równolegle z innymi odznakami turystycznymi i krajoznawczymi dla najmłodszych, o których mowa w dalszej części opracowania. Rozpoczynając jesienią zdobywanie pierwszego stopnia odznaki trzeba zaplanować 5 6 wycieczek, począwszy od krótkich (do 5 km), skończywszy wiosną na dłuższych (do 8 km). Gdy większość zuchów zaliczy przewidziane regulaminem 30 km, książeczki należy złożyć do weryfikacji w najbliższym oddziale PTTK, a następnie trzeba zakupić odznaki (najlepiej gdy zrobi to drużynowy gromady, za zebrane wcześniej pieniądze). Wręczenie odznak powinno odbyć się w sposób uroczysty, najlepiej na jednej z kolejnych wycieczek, albo na zbiórce w obecności rodziców. W kolejnym roku realizacji programu turystycznego zuchy zdobywają II stopień odznaki. Wycieczki mogą być trochę dłuższe. Wskazane jest wspólne ich organizowanie z harcerzami młodszymi, a nawet starszymi uczestnikami szczepu. Zuch który zdobędzie już oba stopnie odznaki Siedmiomilowe Buty i ukończył 8 lat, może przystąpić do zdobywania Odznaki Turystyki Pieszej w stopniu popularnym. Podczas wycieczek pieszych zaliczanych na ww. odznaki istnieje możliwość zdobywania odznak krajoznawczych. Dla najmłodszych mieszkańców naszego regionu przewidziano możliwość zdobywania trzech odznak: - Odznaka Turysta Przyrodnik - Odznaka Krajoznawcza Ziemi Gdańskiej, - Krajoznawcza Odznaka Morska. W celu ich zdobycia niezbędne jest założenie dla każdego zucha trzech odrębnych książeczek (zeszyty do słówek), w których należy gromadzić potwierdzenia zwiedzenia określonych regulaminem miejsc i obiektów.

18 18 Potwierdzeniem może być zarówno pieczątka uzyskana w zwiedzanym obiekcie, jak i wpis obecnego na wycieczce opiekuna (np. drużynowy lub przyboczny gromady) + pieczątka drużyny (szczepu). Zgodnie z regulaminem Odznaki Turysta - Przyrodnik osoby, które ukończyły przynajmniej 7 rok życia mogą otrzymać odznakę małą popularną, brązową, srebrną i złotą. W związku z tym, że na terenie województwa swego zamieszkania można zdobywać tylko odznakę popularną i brązową, ich zdobycie powinno być celem trzyletniej pracy z zuchami Podstawą do uzyskania odznaki w stopniu popularnym jest zdobycie 20 punktów w czasie nie dłuższym niż trzy lata. Podstawą do uzyskania odznaki w stopniu brązowym jest zdobycie 50 punktów w czasie nie dłuższym niż trzy lata. Punkty otrzymuje się za udział w wycieczkach przyrodniczych, zwiedzanie parków narodowych i krajobrazowych, pomników i rezerwatów przyrody oraz innych wyszczególnionych w regulaminie miejsc i obiektów związanych z przyrodą i ochroną środowiska. Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Gdańskiej (OKZG) przewiduje możliwość zdobycia jej stopnia popularnego (koloru zielonego) wyłącznie przez dzieci w wieku 7 12 lat, a aby tego dokonać należy tylko zwiedzić: a) obowiązkowo: - Gdańsk zabytkowy zespół staro gdański, - Gdynia Okręt Muzeum Błyskawica, b) do wyboru: - Rozewie Muzeum Latarnictwa albo Wieżyca rezerwat Szczyt Wieżyca, - Gdańsk-Oliwa ZOO (Dolina Radości) albo Gdynia rezerwat Kępa Redłowska. Praktycznie rzecz biorąc do zdobycia odznaki wystarczą trzy wycieczki, z których dwie można połączyć ze zdobywaniem Siedmiomilowych butów (zwiedzanie Błyskawicy i przejście piesze brzegiem morza do Redłowa oraz

19 19 krótka wycieczka w okolicach Wieżycy lub Rozewia), a trzecia to po prostu spacer po Starym i Głównym Mieście Gdańska. Na poziomie zucha można również zdobyć brązowy stopień Krajoznawczej Odznaki Morskiej. Wystarczy zwiedzić 12 miejscowości i obiektów związanych z morzem (także tych zwiedzanych równolegle w ramach zdobywania OKZG), zawartych w jednej z czterech grup tematycznych: - gospodarka morska i żegluga, - historyczne związki Polski z morzem, - przyroda i krajobraz morski, - wypoczynek i rekreacja oraz odbyć rejs statkiem pasażerskim, statkiem wycieczkowym (białej floty), jachtem, okrętem itp. W trzecim roku pracy z zuchami można zaplanować rozpoczęcie zdobywania Turystycznej Odznaki Żółtego Szlaku Wzgórzami Trójmiasta, planując wycieczki na kolejnych odcinkach tego szlaku, przebiegającego pomiędzy Gdańskiem i Gdynią, a liczącego około 48 km. Realizacja programu turystycznego dla zuchów powinna wiązać się ze zdobywaniem przez nie sprawności zuchowych: 12 - związanych z wędrówką (Człowiek Zimy, Łazik, Podróżnik), - związanych ze zwiedzaniem regionu (Etnograf, Mój Region, Wszędobylski, Przewodnik Po...), - związanych z przyrodą (Ekoludek, Leśnik, Obrońca Czystej Wody, Ornitolog, Przyjaciel Zwierząt, Przyrodnik), - związanych z morzem (Marynarz, Wodnik Szuwarek) oraz kolejnych gwiazdek zuchowych, w programie których można znaleźć następujące elementy: - brał udział w wycieczce lub innej formie turystycznej (zuch ochoczy), 12 Zob. Sprawności zuchowe, Harcerskie Biuro Wydawnicze Horyzonty, Warszawa 1997, cz. 1 i 2.

20 20 - zdobył najważniejsze wiadomości związane z historią swojej miejscowości (zuch sprawny), zdobył odznakę Siedmiomilowe Buty lub uczestniczył w harcerskiej formie wypoczynku (zuch gospodarny). 2. Program turystyczny dla harcerzy młodszych Plan pracy drużyny harcerskiej obejmuje okres od września do sezonu letniego. Podobnie należy zaplanować realizację programu turystycznego. W przypadku drużyny młodszoharcerskiej w pierwszym roku zakładamy zdobycie Odznaki Turystyki Pieszej (OTP) w stopniu popularnym i rozpoczęcie zbierania punktów na odznakę małą brązową. Do realizacji pierwszego z zaplanowanych celów wystarczy 4 5 wycieczek, podczas których należy pokonać 60 km lub 45 km i zdobyć 15 punktów za zwiedzanie miast wyszczególnionych w regulaminie OTP. Równolegle możemy zdobywać punkty na następujące odznaki krajoznawcze: - Odznaka Turysta Przyrodnik, - Odznaka Krajoznawcza Ziemi Gdańskiej, - Krajoznawcza Odznaka Morska, - Regionalna Odznaka Krajoznawcza, - Odznaka Turystyczno-Krajoznawcza Miłośnik Gdańska, - Regionalna Odznaka Krajoznawcza Miłośnik Gdyni. Na pierwszy rzut oka wydaje się to przerastać nasze możliwości, ale po przeanalizowaniu regulaminów ww. odznak i wykorzystaniu ich przy planowaniu wycieczek, stwierdzamy, że nie jest to aż tak skomplikowane. Podobnie jak w przypadku zuchów musimy zaopatrzyć harcerzy w Książeczkę wycieczek pieszych oraz 4 5 zeszytów do słówek i specjalną

21 21 kartę do zdobywania odznaki Miłośnik Gdańska, którą otrzymamy w Oddziale Gdańskim PTTK przy ul. Długiej 45. W zależności od miejsca działalności drużyny proponuję ukierunkować się na zdobywanie odznak Miłośnik Gdańska i Miłośnik Gdyni w kolejności. Wymagania na stopień popularny ( zielony ) Odznaki Krajoznawczej Ziemi Gdańskiej (OKZG) przedstawiłem w rozdziale poświęconym zuchom, a aby zdobyć OKZG w stopniu brązowym ( niebieskim ) należy zwiedzić: a) obowiązkowo: - Gdańsk-Oliwa Kuźnia n. Potokiem Oliwskim, - Gdańsk-Oliwa Pałac Opatów (Dział Etnograficzny), - Będomin Muzeum Hymnu Narodowego, - wycieczka piesza przez rezerwat Jar Raduni, b) do wyboru: - Gdańsk Ratusz Głównego Miasta albo zespół fortyfikacji miejskich, - Gdynia-Oksywie albo Hel, - Kartuzy albo Gniew. Jak widać jest to kwestia 5 wycieczek, np.: - z Oliwy na Morenę ze zwiedzaniem Pałacu Opatów i zabytkowej kuźni wodnej (12 km), - z Kościerzyny do Będomina ze zwiedzaniem Muzeum Hymnu Narodowego (11 km), - z Babiego Dołu do Żukowa przez Jar Raduni (10 km), - wycieczka statkiem na Hel (zwiedzanie) i przejście piesze z Jastarni do Kuźnicy (8 km) powrót pociągiem, - z Chmielna do Kartuz ze zwiedzaniem Muzeum Kaszubskiego i kościoła poklasztornego (12,5 km) lub z Morzeszczyna do Gniewu ze zwiedzaniem zamku krzyżackiego (10 km) oraz jednego spaceru po Starym i Głównym Mieście Gdańska.

22 22 Podczas dwóch z ww. wycieczek zaliczymy również większość wymagań na odznakę Miłośnik Gdańska : a) Park Oliwski i zabytkowa kuźnia wodna podczas wycieczki z Oliwy na Morenę, b) Muzeum Narodowe, Muzeum Historii Miasta Gdańska oraz 10 dowolnie wybranych zabytków architektury podczas spaceru po Gdańsku, w tym obowiązkowo: - Ratusz Starego Miasta, - Brama Wyżynna, - Kościół NMP, - Klasztor o.o. Franciszkanów. Pozostanie nam odbycie wycieczki pieszej lub rowerowej na trasie: Jelitkowo Brzeźno Park Nowy Port Twierdza Wisłoujście Westerplatte. W trakcie wszystkich ww. wycieczek musimy pamiętać o zbieraniu potwierdzeń na Odznakę Turysta Przyrodnik (np. zwiedzanie Rezerwatu Przyrody Jar Raduni, zwiedzanie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego podczas wycieczki z Oliwy na Morenę oraz licznie napotkanych na trasach pomników przyrody), a także na Krajoznawczą Odznakę Morską (wycieczka statkiem białej floty zatrzymać bilety, zwiedzanie Helu czy też Twierdzy Wisłoujście). Aby jednak wykorzystać zwiedzane obiekty w 100% można zaliczyć je do jeszcze jednej odznaki Regionalnej Odznaki Krajoznawczej, której brązowy stopień zdobywamy zwiedzając, w miejscu zamieszkania i w promieniu do 40 km od miejsca zamieszkania, 20 obiektów, w tym co najmniej: - 4 zabytki architektury, - 1 muzeum lub izbę regionalną, - 2 miejsca pamięci narodowej, - 1 rezerwat przyrody, - 1 park zabytkowy.

23 23 Początkowo zapamiętanie i rozróżnienie wymagań na poszczególne odznaki może nastręczać trudności. Dlatego warto, zwiedzając dany obiekt, poprosić o kilka dodatkowych pieczątek na osobnej kartce, a później przypasować je do odpowiedniej książeczki kroniki i wkleić, dokonując jednocześnie opisu zwiedzanego obiektu. Nie można jednak gromadzić kartek z pieczątkami w nieskończoność, ponieważ stracimy rachubę i zniechęcimy się do całego przedsięwzięcia. Po roku pracy z drużyną (zastępem) przy wykorzystaniu programu turystycznego, gdy wszyscy harcerze osiągną 11 rok życia, można przystąpić do zdobywania bardzo prostej w swych wymaganiach Młodzieżowej Odznaki Krajoznawczej (MOK). Można dokonać tego podczas akcji letniej, nawet na obozie stałym, na którym musimy przeprowadzić jednak kilka wycieczek. Warunkiem zdobycia MOK jest spędzenie 6 dni na wycieczkach jednolub kilkudniowych. Określone regulaminem zasady, obligują do zwiedzenia po jednym obiekcie zabytkowym, współczesnym, muzeum lub parku narodowego (ew. rezerwatu przyrody) oraz przyniesienie jednego trofeum turystycznego w postaci widokówki, zdjęcia itp. Potwierdzenia zwiedzenia ww. obiektów dokonujemy albo w specjalnej książeczce (do nabycia w każdym oddziale PTTK) albo na przygotowanej samodzielnie karcie kronice, wykonanej przez zdobywającego lub drużynowego (zastępowego). Odznakę może przyznać sam drużynowy, albo można zweryfikować ją, a następnie kupić w oddziale PTTK. W kolejnych latach pracy z drużyną młodszoharcerską zdobywamy dalsze stopnie OTP i odznak krajoznawczych, a podczas akcji letniej możemy zorganizować obóz wędrowny w interesującym nas terenie, np. poza regionem zamieszkania, co wymagane jest przy zdobywaniu wyższych stopni odznak turystycznych i ogólnopolskich odznak krajoznawczych (Odznaka Turysta Przyrodnik, Odznaka Krajoznawcza Polski). Tanią bazę noclegową, przy organizowaniu obozów wędrownych, zapewnia nam Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych (PTSM). Na

24 24 dzień dzisiejszy nocleg w szkolnym schronisku młodzieżowym kosztuje członka PTSM około 8 12 złotych. PTSM proponuje także, specjalnie przygotowane pod względem atrakcji krajoznawczych, trasy typowe. Podczas noclegów w schroniskach możemy zdobywać odznakę Przyjaciel Schronisk Młodzieżowych. Ciekawym pomysłem jest także założenie przy danym środowisku (szczepie, drużynie, kręgu) szkolnego koła PTSM. Daje to możliwość dofinansowania obozu z funduszu PTSM, pierwszeństwo przy rezerwacji tras typowych i możliwość opłacania ulgowej składki (aktualnie 3,- złote) przez opiekuna koła. Więcej informacji na ten temat można uzyskać w Zarządzie Okręgu PTSM w Gdańsku przy ul. Wałowej Program turystyczny dla harcerzy starszych i wędrowników Praca z drużyną starszoharcerską lub kręgiem wędrowniczym daje największe możliwości realizacji programu turystycznego. Harcerze starsi i wędrownicy zdobywają odznaki turystyczne i krajoznawcze wyższych stopni, co wymaga wędrówek poza regionem zamieszkania. Ponadto zdobywanie Odznaki Turystyki Pieszej w stopniach: dużym srebrnym i dużym złotym, wiąże się z konieczności pokonania jednorazowo szlaku o określonej minimalnej długości (odpowiednio 150 i 200 km). Daje to możliwość zaplanowania letnich wypraw na wiele lat. Dla urozmaicenia możemy wprowadzić inne formy turystyki aktywnej (oczywiście w miarę możliwości można tego dokonać na poziomie harcerzy młodszych, a nawet zuchów) i zdobywać takie odznaki jak: - Górska Odznaka Turystyczna, - Turystyczna Odznaka Kajakowa, - Kolarska Odznaka Turystyczna,

25 25 jak również planować rajdy, biwaki, zimowiska i obozy pod kątem zaliczenia wymagań na liczne regionalne odznaki krajoznawcze, takie jak: Turysta Dolnego Śląska, Krośnieńska Odznaka Krajoznawcza, Warszawska Odznaka Krajoznawcza, Przyjaciel Wielkopolski, Miłośnik Ziemi Elbląskiej i wiele, wiele innych, których regulaminy można uzyskać w oddziałach PTTK, a część na wspomnianej wcześnie stronie internetowej towarzystwa. Wreszcie w indywidualnych przypadkach, gdy istnieją ku temu możliwości sprzętowe, a zwłaszcza finansowe, można uprawiać turystykę jeździecką, żeglarską, narciarską, motorową, wysokogórską, a nawet podwodną; zdobywać Odznakę Fotografii Krajoznawczej, Plakietkę Zbiorów Krajoznawczych. Możliwości uprawiania turystyki i krajoznawstwa nie zabraknie nam do późnej starości, a gdy osiągniemy wiek emerytalny czeka na nas do zdobycia odznaka Turysta Senior. Wystarczy tylko chcieć. 4. Program turystyczny dla kadry Aby realizować program turystyczny nikt z kadry szczepu (drużyny) nie musi posiadać uprawnień turystycznych. Aby prowadzić wycieczkę, czy obóz harcerski wystarczy spełniać wewnętrzne wymagania ZHP (dotyczące wieku, posiadanego stopnia instruktorskiego, przebytych szkoleń, zdobytych uprawnień i patentów). Każdy instruktor harcerski i funkcyjny od drużynowego wzwyż może potwierdzać swym podpisem (najlepiej z pieczątką) przebytą trasę i zwiedzane obiekty. Jednak zdobywanie uprawnień turystycznych przodownickich, przewodnickich, instruktorskich czy organizatorskich, to przecież bardzo dobry sposób samodoskonalenia, który można wykorzystać w ramach otwartej próby na stopień harcerski, a zwłaszcza instruktorski.

26 26 Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze otwiera takie możliwości zarówno dla osób pełnoletnich, jak i dla tzw. kadry młodzieżowej. Uprawnienia turystyczne, które można zdobyć najwcześniej, bo już w wieku 15 lat, to Młodzieżowy Organizator Turystyki PTTK (MOT PTTK) 13. Jest on członkiem kadry programowej PTTK, a swoim działaniem wspomaga opiekuna Szkolnego Klubu Krajoznawczo-Turystycznego PTTK (w naszym przypadku szczepu drużyny harcerskiej) i wszelkie poczynania w szczepie (drużynie) w zakresie urządzania wycieczek i imprez o charakterze krajoznawczym. Propaguje wśród kolegów kulturę turystyczną i krajoznawstwo oraz dba o odpowiedni poziom organizowanych w środowisku imprez turystycznych 14. Z kolei ukończywszy 16 lat i nie przekraczając 18 roku życia można zdobyć uprawnienia Młodzieżowego Przodownika Turystyki Pieszej PTTK 15, który jest inicjatorem rozwoju krajoznawstwa i turystyki pieszej w swoim środowisku oraz łącznikiem tego środowiska z Oddziałową Komisję Turystyki Pieszej (OKTP). Młodzieżowym Przodownikiem Turystyki Pieszej PTTK może zostać kandydat, który: 16 - jest członkiem PTTK, - ukończył 16 lat i nie przekroczył 18 lat życia, - prowadzi działalność turystyczną w (...) lub ZHP, - zdobył małą Odznakę Turystyki Pieszej w stopniu srebrnym, - ukończył kurs Młodzieżowego Przodownika Turystyki Pieszej. Zarówno kurs na Młodzieżowego Organizatora Turystyki PTTK, jak i na Młodzieżowego Przodownika Turystyki Pieszej PTTK można przeprowadzić w ramach obozu wędrownego. Dla przykładu do niniejszej pracy załączono program takiego kursu zorganizowanego przez Szczep RODŁO w Gdańsku 13 Zob. Załącznik Nr 2, Regulamin działania Młodzieżowego Organizatora Turystyki PTTK. 14 A. Drygajło, Wędrowny kurs Młodzieżowych Organizatorów Turystyki PTTK. 15 Zob. Załącznik Nr 3, Regulamin Młodzieżowego Przodownika Turystyki Pieszej PTTK. 16 Regulaminy odznak turystyki pieszej, Młodzieżowego Przodownika Turystyki Pieszej, Przodownika Turystyki Pieszej, Warszawa 2000, s. 27.

27 27 Morenie 17. Oba ww. uprawnienia wskazane są do zdobycia przez tzw. kadrę młodzieżową, a więc zastępowych i przybocznych. Wiążą się one z uprawnieniami m. in. do: - potwierdzania przebycia tras i spełnienia wymagań potrzebnych do uzyskania Młodzieżowej Odznaki Krajoznawczej PTTK, - potwierdzania uczestnictwa w wycieczkach, w których sam bierze udział, - sprawdzania poprawności wpisów w książeczkach wycieczek pieszych oraz wstępnej weryfikacji punktów na Siedmiomilowe Buty, OTP popularną oraz małą OTP w stopniu brązowym. Instruktorzy harcerscy, którzy ukończyli 18 lat i spełniają wymagania określone regulaminem mogą zdobywać uprawnienia: - Organizatora Turystyki PTTK, - Przodownika Turystyki Pieszej PTTK, - Opiekuna Przyrody PTTK, a ukończywszy 21 lat kolejne: - Instruktora Krajoznawstwa PTTK, - Instruktora Ochrony Przyrody PTTK. Wszystkie ww. uprawnienia zdobywa się na kursach, a następnie egzaminach organizowanych przez Polskie Towarzystwo Turystyczno- Krajoznawcze. Regulaminy, terminy i zasady organizacji kursów i egzaminów można uzyskać się w najbliższym oddziale PTTK. 17 Zob. Załącznik Nr 4, Program kursu Młodzieżowego Przodownika Turystyki Pieszej PTTK.

28 28 BIBLIOGRAFIA 1. Drygajło Andrzej: Wędrowny kurs Młodzieżowych Organizatorów Turystyki PTTK, Warszawa Gajewski Jerzy W.: Vademecum turysty górskiego, Warszawa Kraków Informator turystyczny województwa gdańskiego, Gdańsk Latek Stanisław: Vademecum turysty żeglarza, Warszawa Łęcki Włodzimierz (red.): Kanon krajoznawczy Polski, Warszawa Łobożewicz Tadeusz: Turystyka kwalifikowana, Warszawa Pomorski kalendarz imprez i informator turystyczny, Gdańsk Regulaminy odznak turystyki pieszej, Młodzieżowego Przodownika Turystyki Pieszej, Przodownika Turystyki Pieszej, Warszawa Sikora Krzysztof: Wędrownicze abecadło czyli rzecz o metodzie wędrowniczej, Warszawa Sosnowski Stefan: Vademecum młodego turysty, Warszawa Sosnowski Stefan: Vademecum turysty pieszego, Warszawa Sprawności zuchowe, cz. 1: Podstawowy zestaw sprawności zdobywanych zespołowo, cz. 2: Podstawowy zestaw sprawności zdobywanych indywidualnie. Gwiazdki zuchowe, Warszawa Stopnie i sprawności harcerskie ZHP, Gdańsk Szepke Ryszard: Vademecum turysty motorowego, Warszawa Znaki służb. Zasady zdobywania i programy, Warszawa 2003.

29 29 ZAŁĄCZNIK NR 1 WYKAZ SPRAWNOŚCI TURYSTYCZNYCH 18 ZESTAW PODSTAWOWY ŁAZIK * 1. Skompletował/a ekwipunek turystyczny. 2. Uczestniczył/a w kilku wycieczkach, ubierając się stosownie do warunków terenowych i pogodowych, zabezpieczając się przed przegrzaniem i przemoczeniem oraz otarciem stóp. 3. Poprawnie spakował/a plecak, zabierając tylko rzeczy przydatne na tej wyprawie. 4. Poznał/a zasady poruszania się po drogach. 5. Uczestnicząc w wycieczkach i rajdach, zawsze zachował/a pogodę ducha, mimo trudów wędrowania. TRAMP ** 1. Odbył/a co najmniej 5 samodzielnych wypraw w promieniu kilku kilometrów od miejsca zamieszkania. 2. Poznał/a zasady bezpiecznego marszu (tempo, odpoczynek, obciążenie, przepisy ruchu drogowego). 3. Nocował/a w lesie bez namiotu oraz w nieznanej miejscowości, korzystając np. ze schroniska PTSM. 4. Zorganizował/a biwak zastępu (drużyny), rozbijając go, a następnie likwidując bez pozostawienia śladów. WĘDROWIEC *** 1. Przedstawił/a na zbiórce drużyny najpiękniejsze regiony turystyczne w Polsce. 2. Zorganizował/a dla drużyny wycieczki o różnej tematyce, m.in. krajoznawcze, przyrodnicze, historyczne. 3. W czasie obozów wędrownych zainteresował/a się historią poznawanych miejsc i ludzi tam żyjących. 4. Zorganizował/a rajd według opracowanego przez siebie programu i nieznanej dla uczestników trasy. ZESTAW ROZSZERZONY WŁÓCZĘGA NIZINNY ** 18

30 30 1. Spędziła/ił 10 dni na wycieczkach przemierzając pieszo szlaki nizinne. 2. Potrafi wskazać na mapie trasy trzech ostatnich wędrówek przebytych z drużyną. 3. Zapoznała/ał się z publikacjami dotyczącymi atrakcji turystycznych swojego regionu (np. przewodniki, strony internetowe). Najciekawsze przedstawiła/ił na zbiórce zastępu. 4. Uczestniczyła/ył w dwóch kilkudniowych wycieczkach pieszych w terenie nizinnym. WYGA *** 1. Poprowadziła/ił dwie wędrówki grupy po zaplanowanym przez siebie szlaku przez minimum 3 dni, pod opieką pełnoletniego opiekuna. 2. Zdobyła/ył odznakę OTP w stopniu srebrnym. 3. W charakterze wyczynu odbyła/ył w terenie nizinnym wielogodzinną, nieprzerwaną wędrówkę. 4. Ukończyła/ył kurs pierwszej pomocy. Sprawność mistrzowska lub odznaka/uprawnienie: Uprawnienia Młodzieżowego Organizatora Turystyki PTTK lub Organizatora Turystyki PTTK. WŁÓCZĘGA GÓRSKI ** 1. Zdobyła/ył 5 szczytów wybranego pasma górskiego. 2. Spędziła/ił 10 dni na całodniowych wycieczkach górskich. 3. Potrafi prawidłowo wypełnić książeczkę GOT. 4. Zapoznała/ał się z publikacjami dotyczącymi atrakcji turystycznych swojego regionu (np. przewodniki, strony internetowe). Zachęcił harcerki/harcerzy z drużyny do zwiedzenia proponowanych atrakcji. WYGA GÓRSKI *** 1. Zdobyła/ył 3 szczyty wybranych 2 pasm górskich. 2. Ukończyła/ył kurs pierwszej pomocy. Stosuje zasady racjonalnego uprawiania turystyki górskiej, umie obliczyć czas marszu, zna niebezpieczeństwa gór. 3. Ma ekwipunek turystyczny, niezbędny do wędrówki po górach i umie go konserwować. 4. Wykonała/ał kronikę jednej lub więcej kilkudniowych wędrówek w wybranym paśmie górskim, uzupełniła/ił ją o dane z fachowej literatury i przedstawiła/ił ją na forum drużyny. 5. Była/ył na dwóch obozach wędrownych w górach. WSPINACZ ** 1. Zna zasady bezpiecznego wspinania się i asekuracji. 2. Zna fachową terminologię wspinaczkową (nazewnictwo sprzętu, komendy, slang wspinaczkowy).

31 31 3. Poznała/ał biografię wybitnego alpinisty i przedstawiła/ił jej/jego sylwetkę na zbiórce zastępu. 4. Regularnie uczestniczy w zajęciach na ściance wspinaczkowej. 5. Pod opieką instruktora pogłębia swoje umiejętności pokonując coraz trudniejsze trasy. WSPINACZ DOSKONAŁY *** 1. Skompletowała/ał podstawowy sprzęt wspinaczkowy (uprząż, przyrząd asekuracyjny, karabinek, buty wspinaczkowe, karabinek, ewentualnie lina). 2. Przeczytała/ał wybraną pozycję dotyczącą wspinaczki skałkowej. 3. Przeprowadziła/ił zbiórkę dla zastępu lub drużyny przybliżającą techniki wspinaczki oraz asekuracji. 4. Systematycznie podnosi swoją sprawność fizyczną uprawiając wybraną dyscyplinę sportu. Regularnie trenuje na ściance wspinaczkowej. 5. Pod opieką doświadczonego instruktora wspinaczki pokonała/ał trasę skalną o trudności minimum VI. Sprawność mistrzowska lub odznaka/uprawnienie: karta wspinacza, karta taternika. GEOLOG *** 1. Na podstawie swoich obserwacji i zdobytej wiedzy w podróżach i wycieczkach scharakteryzowała/ał podstawowe typy krajobrazu Polski: wysokogórski, górski, wyżynny, nadmorski, pojezierza i nizinny. 2. Odwiedziła/ił teren wydmowy (nadmorski lub sandrowy), oglądając meandry rzeczne i pradolinę rzeki. 3. Zwiedziła/ił jaskinię, wie, jakie procesy ją kształtowały i potrafi nazwać podstawowe formy naciekowe. 4. Rozróżniła/ił kilka rodzajów skał, prezentując harcerzom swoje zbiory kamieni. 5. Przygotowała/ał prezentację dla zastępu/drużyny z wybranego zagadnienia geologicznego. WIOŚLARKA/WIOŚLARZ * 1. Scharakteryzowała/ał zasady bezpieczeństwa na wodzie i komendy żeglarskie oraz zasady pokonywania przeszkód wodnych. 2. Wykonała/ał następujące czynności: przygotowanie kajaka, kanadyjki lub łodzi wiosłowej do rejsu, rozlokowanie niezbędnego ładunku, wodowanie, wsiadanie i wysiadanie. 3. Wiosłowała/ał na kajaku. 4. Wiosłowała/ał jednym i dwoma wiosłami w dulkach. 5. Umie wiosłować na śrubkę i na pych. KAJAKARKA/KAJAKARZ **

32 32 1. Zdobyła/ył kartę pływacką. 2. Płynęła/płynął 200 m kajakiem utrzymując kurs. 3. Uczestniczyła/ył w całodniowej wycieczce kajakowej, przygotowując wcześniej kajak i wyposażenie do wyprawy. 4. Poznała/ał przepisy bezpieczeństwa na wodzie, sposoby zachowania się w przypadku przewrócenia kajaka i udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanym (tzn. postępowanie z tonącym, udar słoneczny i cieplny, oparzenia, wychłodzenie organizmu) 5. Konserwowała/ał kajak przed i po sezonie, wykonując przy tym drobne naprawy. KAJAKARKA TURYSTKA/KAJAKARZ TURYSTA *** 1. Przebyła/ył co najmniej trzy szlaki kajakowe, stosując się do śródlądowego prawa drogi. 2. Zna zasady i ocenił stan wody, nurt, mieliznę i głębię. Umiejętnie zastosowała/ał je w praktyce. 3. Zorganizowała/ał wycieczkę wodną, przygotowując: apteczkę, ekwipunek i wyposażenie kajaka lub łodzi, planując zaprowiantowanie stosownie do warunków zaopatrzenia na trasie. 4. Potrafi zachować się w przypadku przewrócenia kajaka. W razie potrzeby udzielić pierwszej pomocy. 5. Wiosłowała/ał w kajaku, szalupie lub łodzi, wiosłowała/ał na jedno i dwa wiosła, na pych i na śrubę. TURYSTKA ROWEROWA/TURYSTA ROWEROWY * 1. Zna zasady bezpiecznego poruszania się pojazdu jednośladowego po drodze. 2. Potrafi rozróżnić części roweru, konserwować je i wykonać drobne naprawy. 3. Wzięła/wziął udział w rajdach rowerowych zdobywając, co najmniej 30 punktów na KOT. 4. Poznała/ał szlaki i ścieżki rowerowe w pobliżu miejsca swojego zamieszkania, spisała/ał je w dzienniczku turysty rowerowego do własnego użytku. 5. Przygotowała/ał rower i ekwipunek do wyprawy ( światła, koła, apteczka, mapa) KOLARZ ** 1. Zdobyła/ył kartę rowerową lub motorowerową, umie czytać mapę i posługiwać się busolą. 2. Zdobyła/ył małą brązową odznakę KOT. 3. Zorganizowała/ał zbiórkę dla zastępu lub drużyny popularyzującą turystykę rowerową, przedstawiając na niej sprzęt rowerowy i pamiątki ze swoich wypraw. 4. Opracowała/ał plan i przeprowadziła/ił ciekawą wycieczkę z biwakowaniem, uwzględniając różnice wzniesień i nawierzchni oraz przygotowanie turystyczne uczestników wyprawy rowerowej.

33 33 KOLARZ TURYSTA *** 1. Zdobyła/ył małą srebrną KOT. Wzięła/wziął udział w rowerowym obozie wędrownym. 2. Przedstawiła/ił dziennik swoich wypraw lub inne materiały (fotografie, szkice, rysunki, itp.) dotyczące historii, osobliwości przyrodniczych i geologicznych zwiedzanych miejscowości. 3. Zorganizowała/ał rajd rowerowy dla drużyny. 4. Poznała/ał zasady konserwacji sprzętu rowerowego i propaguje tę wiedzę w swojej drużynie. NARCIARKA KLASYCZNA/NARCIARZ KLASYCZNY* 1. Poznała/ał dwa kroki biegowe na nartach. 2. Wykonała/ał zjazd pod bramkami z kijów, zmieniając kierunek jazdy przestępowaniem i hamując pługiem. 3. Rozróżniła/ił trzy gatunki śniegu i umie przygotować narty do różnych warunków śniegowych. 4. Wymieni olimpijskie dyscypliny narciarskie. 5. Uczestniczyła/ył w wycieczkach narciarskich, przebywając jednorazowo co najmniej 5 km, a w sumie minimum 30 km. NARCIARKA BIEGOWA/NARCIARZ BIEGOWY ** 1. Uczestniczyła/ył w co najmniej pięciu wycieczkach narciarskich, podczas których przebyła/ył jednorazowo minimum 10 km. 2. Opracowała/ał ciekawą trasę wycieczki narciarskiej na podstawie mapy topograficznej, zaplanowała/ał ekwipunek indywidualny i zbiorowy na trasę. 3. Potrafi udzielić pierwszej pomocy w wypadku narciarskim. 4. Zna zasady bezpiecznego poruszania się na nartach w terenie. NARCIARKA TURYSTKA/NARCIARZ TURYSTA *** 1. Zjeżdżała/ał w skos i na wprost stoku, zmieniając kierunek jazdy przestępowaniem. 2. Zjeżdżała/ał pługiem, wykonując łuki z pługu, cristianię do stoku i od stoku oraz w tył zwrot na stoku. 3. Scharakteryzował kombinację klasyczną i alpejską. 4. Zaplanował wycieczkę narciarską, biorąc pod uwagę możliwości uczestników. Podczas wycieczek przebył w sumie 75 km. 5. Ukończył kurs pierwszej pomocy, przestrzega zasad poruszania się w terenie górskim w czasie zimy. Zna rejony działania GOPR i TOPR oraz ich telefony alarmowe, wie, jak wezwać pomoc w inny sposób (Międzynarodowy Kod Górski, race, flary).

34 34 ZAŁĄCZNIK NR 2 REGULAMIN DZIAŁANIA MŁODZIEŻOWEGO ORGANIZATORA TURYSTYKI PTTK 1 1. Młodzieżowy organizator turystyki PTTK jest członkiem kadry programowej Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. 2. Młodzieżowy organizator turystyki PTTK spełnia rolę organizatorską i wychowawczą w stosunku do młodzieży zrzeszonej w Towarzystwie, a także młodzieży nie zrzeszonej. Swoim przykładem i postawą propaguje kulturę turystyczną i krajoznawstwo oraz dba o jak najwyższe walory wychowawcze i rekreacyjne turystyki. Młodzieżowy organizator turystyki PTTK stara się zawsze, według swojej najlepszej woli, reprezentować program Towarzystwa. 3. Młodzieżowy organizator turystyki PTTK przyjmuje na siebie obowiązki świadomie i dobrowolnie oraz spełnia je możliwie jak najlepiej. 4. Kadra młodzieżowych organizatorów turystyki PTTK odpowiada przepisom określonym w Karcie praw i obowiązków członków PTTK oraz w niniejszym regulaminie. Kadra PTTK korzysta z wyróżnień i przywilejów określonych w Systemie wyróżnień członków i kadry PTTK Kandydat na młodzieżowego organizatora turystyki PTTK powinien: - mieć ukończone 15 lat, - należeć do PTTK, - mieć autorytet w kolektywie i uzyskać rekomendację zarządu klubu PTTK, przez rok działać aktywnie w klubie PTTK, - posiadać przynajmniej jedna odznakę turystyki kwalifikowanej PTTK, minimum w stopniu brązowym, - posiadać wiedzę i umiejętności turystyczno-krajoznawcze zdobyte w trakcie działalności w SKKT PTTK, co najmniej na poziomie podstawowego szkolenia PTTK. 2. Uprawnienia młodzieżowego organizatora turystyki PTTK nabywa kandydat po ukończeniu z wynikiem pozytywnym kursu dla młodzieżowych organizatorów turystyki. 3 Młodzieżowy organizator turystyki PTTK ma prawo: 1. Organizowania pod opieką nauczyciela lub wychowawcy pozaszkolnej placówki oświatowo-wychowawczej popularnych wycieczek dla młodzieży. 2. Potwierdzania przebycia tras i spełnienia wymagań potrzebnych do uzyskania Młodzieżowej Odznaki Krajoznawczej PTTK. 3. Pierwszeństwa w przyjęciu na kursy szkoleniowe organizowane przez PTTK: przodowników turystyki kwalifikowanej, instruktorów, przewodników turystycznych, ma prawo działania w innym środowisku. 4. Noszenia odznaki i posługiwania się legitymacją młodzieżowego organizatora turystyki PTTK. 5. Korzystania z przywilejów przysługujących kadrze PTTK, szczególnie w zakresie wyróżnień m. in. odznaką PTTK Zasłużony w pracy PTTK wśród młodzieży oraz w zakresie zniżek w opłatach za noclegi w obiektach turystycznych, w wypożyczalniach sprzętu turystycznego PTTK. 6. Pełnienia funkcji asystenckich na wycieczkach szkolnych.