Odpowiedni materiał filatelistyczny

Transkrypt

1 Podręcznik tematyka (2) Ryszard Prange Odpowiedni materiał filatelistyczny Omówiona została już zawartość pierwszej strony eksponatu wystawowego w klasie tematycznej (tytuł i plan). Pozostałe strony eksponatu wypełniają walory filatelistyczne, stanowiące ilustracyjną część tytułowej opowieści, tworzące z zamieszczonym obok tekstem rozwinięcie tematu. Regulaminy FIP definiują, jakie walory tworzą tzw. odpowiedni materiał filatelistyczny. Odpowiedni materiał to taki, który dla celów przekazywania przesyłek pocztowych został lub miał być wydany przez agencje pocztowe lub upoważnione władze, a także powstał w procesie przygotowania jego definitywnego druku. Są nim znaki pocztowe służące do opłaty przesyłek oraz obsługi ich przesyłania przez pocztę. Bardziej precyzyjne definicje znaleźć można w Regulaminie Ogólnym Oceny Eksponatów Konkursowych (GREV) i Regulaminie Specjalnym Oceny Eksponatów Tematycznych (SREV). Walory (dokumenty) związane z innymi obszarami usług poza przewozem poczty, które mogą świadczyć administracje pocztowe, nie leżą w sferze zainteresowań filatelistów. Nie wszystko co pocztowe ma naturę filatelistyczną. W eksponacie tematycznym należy wykorzystywać jak największą różnorodność rodzajów walorów filatelistycznych. Najbardziej klasyczny walor filatelistyczny to znaczek pocztowy. Do eksponatu tematycznego mogą być użyte znaczki czyste lub kasowane. Choć z filatelistycznego punktu widzenia większą wartość mają znaczki stemplowane, lepiej jest w eksponacie tematycznym pokazywać znaczki czyste ze względu na widoczność tematycznych detali. Wskazane jest zdecydowanie się na stosowanie tego samego rodzaju znaczków w całym eksponacie, natomiast wykorzystanie na jednej karcie wystawowej znaczków czystych obok kasowanych jest zakazane (wyjątkiem może być istnienie znaczka jedynie w postaci kasowanej lub obiektywna trudność w zdobyciu znaczka czystego). Znaczek lub blok może być włączony do eksponatu ze względu na związany z tematem rysunek, jego fragment lub motyw, na treść napisów, znaki wodne, nadruk, dziurkowania (perfins) czy cel wydania, ale także materiał, z którego został wyprodukowany (folia, jedwab itp.). Ryc.1. Znaczek haftowany na suknie 1

2 Na znaczku stemplowanym element związku z tematem musi być czytelny, nie przesłonięty stemplem. W przypadku znaczka z nadrukiem tematycznym, ważny i do wykorzystania w eksponacie jest nadruk, tematyczne wykorzystanie samego znaczka jest korzystniejsze na walorze bez nadruku. Ryc. 2. Znaczek z nadrukiem do użycia w eksponacie poświęconym np. huraganom - dla koszykówki nie polecany. Ryc. 3. Ze względu na nadruk znaczek nadaje się do eksponatu z koszykówki Wspomniany element związku z tematem może znajdować się też na marginesie bloku, arkusika, arkusza sprzedażnego lub na przywieszce znaczka. Ryc. 4. Tekst reklamowy tematyczny na przywieszce znaczka 2

3 Pokazywanie bloku znaczków ma sens, gdy zawiera on dodatkowe informacje tematyczne, lub gdy blok jest znacznie rzadszy niż odpowiedni pojedynczy znaczek. Warto zwrócić uwagę na możliwość użycia różnych rodzajów znaczków: znaczki cięte i ząbkowane, znaczki beznominałowe, samoprzylepne, z automatu, znaczki dopłaty, gazetowe itd. Można znaleźć znaczek na znaczku i element tematyczny na odwrocie znaczka, można temat pokazać na okładkach lub przekładce zeszycika znaczkowego (tylko wtedy, gdy wewnątrz jest komplet znaczków, ponadto obowiązuje pokazanie znaczków). Ryc. 5 Wraz z okładką zeszycika muszą być pokazane znaczki (nawet, jeśli nie są związane z tematem) Wszystko to uatrakcyjni eksponat i równocześnie, przy dobrym opisie, udokumentuje wiedzę filatelistyczną wystawcy. Znaczki fiskalne mogą być użyte w eksponacie tylko wtedy, gdy jest to ważne dla rozwinięcia tematycznego i gdy niemożliwe jest użycie w tym celu innych znaków pocztowych. Do podstawowych walorów wystawowych należą stemple. Ze względu na treść tematyczną, masowo wykorzystuje się w eksponatach stemple okolicznościowe (w tym stemple FDC), frankatury mechaniczne, wirniki propagandowe. Jeżeli znaczek tematyczny nie jest dokładnie zgodny z treścią kasującego go stempla, lepiej pokazać stempel na znaczku obiegowym, nie rzucającym się w oczy, o neutralnej treści. Obok stempli okolicznościowych, służących do kasowania znaczków, wyróżnia się stemple P.P. (port paye opłata uiszczona), często o tym samym wzorze jak zwykłe okolicznościowe oraz stemple dodatkowe (kaszety), obydwa nie pełniące funkcji kasowników. 3

4 Ryc. 6. Przykład wirnika okolicznościowego P.P. Dla uprawnionego użycia w eksponacie ważne jest, by kaszeta była oficjalnie stosowana przez pocztę (uwaga na liczne stemple o charakterze prywatnym). Cennym walorem w eksponacie może być amerykański stempel figurowy (fancy cancel). Tematyczne odniesienia można znaleźć również na stemplach cenzury czy dokumentujących przywileje, co do opłaty przesyłek. Dla urozmaicenia eksponatu warto pokazać stemple tematyczne nie tylko na listach czy całostkach, ale także np. na przekazie pocztowym, przekazie paczkowym, dowodzie nadania listu poleconego, opasce gazetowej, międzynarodowym kuponie na odpowiedź itp. Ryc. 7. Przykłady stempli okolicznościowych użycie na dowodzie nadania i kuponie na odpowiedź 4

5 Ryc. 8. Frankatura mechaniczna (2x) na przekazie paczkowym Należy zwrócić uwagę na ostrożne wykorzystanie zawartej na stemplu informacji dotyczącej miejscowości i daty. Bez dodatkowej informacji tematycznej na stemplu nie powinno się za jego pomocą dokumentować miejsca i czasu zdarzeń. Stemple z nazwą miejscowości, wywodzącej się od nazwy ujętej tematycznie w opowiadaniu, mogą być w eksponacie użyte. Mogą to być między innymi miejscowniki, stemple przedznaczkowe itd. Nie należy przesadzać z liczbą takich walorów w eksponacie, ponieważ nie są one cenione przez sędziów. Kolejnymi ważnymi walorami tematycznymi są całostki druki pocztowe z nadrukowanym znakiem opłaty. Całostką jest między innymi karta pocztowa, koperta, sekretnik, opaska gazetowa czy aerogram. Elementem tematycznym może być nadrukowany znaczek (patrz uwagi przy omawianiu znaczków), ilustracja i napisy (tylko oryginalne pocztowe, w odróżnieniu od dodruków prywatnych) lub ilustracja czy zdjęcie na stronie nie adresowej całostki. Ryc. 9. Tematyczny znaczek i ilustracja na całostce karcie pocztowej 5

6 Ryc. 10. Rysunek na znaczku oraz po lewej stronie koperty upoważnia do wykorzystania aerogramu w eksponacie poświęconym lotnictwu Przy okazji warto wspomnieć o tzw. kartach beznominałowych. Trwa dyskusja, czy są to walory filatelistyczne, czy można je przedstawić w eksponacie tematycznym. Swoje zdanie na ten temat przedstawiłem w Filateliście (nr 6 z 2006 r.) Traktuję je, jako rodzaj papeterii. Nie warto zaśmiecać eksponatu tego rodzaju wydawnictwami, a zupełnym nieporozumieniem jest pokazanie w eksponacie czystego egzemplarza, nawet bez znaczka i ostemplowania. Z formalnego punktu widzenia są to druki pocztowe i jako takie ewentualnie można by je prezentować w klasie historii poczty. Należy jednak pamiętać, iż regulaminy określają druki pocztowe, jako materiał o drugorzędnej wartości filatelistycznej. Za dobry materiał filatelistyczny uważa się wzory (specimeny) znaczków, całostek i frankatur. Ryc. 11. Wzór znaczka niemieckie określenie to Muster, innojęzyczne to specimen, saggio, muestra, prova, prueba, obrazec 6

7 Wykorzystać w eksponacie tematycznym można nalepkę lub stempel polecenia z okolicznościowym napisem lub ilustracją, a także inne pocztowe nalepki, z elementami tematycznymi, informujące o statusie przesyłki, jak np. nalepki dla przesyłek wartościowych czy mówiące o ich zawartości. Ryc. 12. Nalepka polecenia z tematycznym napisem i rysunkiem Kolejną grupą walorów, które wystawca może uwzględnić przy budowie eksponatu tematycznego, jest materiał powstały w procesie projektowania i druku znaczków. Ważnym okazem w eksponacie może być projekt (szkic, esej), na podstawie którego wydano znaczek. Wystawienie niezrealizowanego projektu znaczka będzie budzić bardzo duże zastrzeżenia. Cennym uzupełnieniem eksponatu są na pewno próby, odbitki wykonywane w różnych stadiach przygotowania znaczków do druku i jego realizacji. Istnieje wiele rodzajów prób autorskich (z podpisami rytownika, projektanta), prób luksusowych, prób barwy, prób akceptowych. Jest to materiał słabo znany polskim filatelistom i bardzo rzadko wykorzystywany w ich eksponatach tematycznych. Zainteresowanym polecam artykuł współautorstwa prof. Ludwika Malendowicza w Historyczno-Badawczym Biuletynie Filatelistycznym nr 3/4 z 2002 roku oraz stronę internetową dotyczące prób Francji i strefy francuskojęzycznej. Ryc. 12. Próba autorska projektanta z podpisem grawera 7

8 Formą pamiątkowych odbitek próbnych są różne rodzaje bloków ministerialnych (dla przykładu na stronie internetowej można zapoznać się z takimi wydaniami poczty belgijskiej). W procesie druku, nadruku i perforowania powstają usterki (przesunięcia i odwrócenia, braki elementów rysunku i napisów, braki barw, abklacze negatywowe odbitki na odwrocie znaczka). Takie walory, zwłaszcza z błędami znaczącymi, trudniejszymi do zdobycia oraz makulatura nadają się do umieszczenia w eksponacie, pod warunkiem właściwego ich opisania. Powyższe uwagi w zakresie projektów, prób i błędów dotyczą także całostek. Ryc. 13. Przykład abklacza Szczególnym rodzajem waloru filatelistycznego jest karta maksimum. Poprawnie skomponowana (ważna jest jedność tematyczna ilustracji, znaczka i stempla) może być umieszczona w eksponacie, choć bardziej ambitnemu wystawcy polecić wypada poszukiwanie wartościowszego materiału. Ryc. 14. Poprawnie skonstruowana karta maksimum jedność trzech elementów. 8

9 Bardziej doświadczeni filateliści mogą znaleźć tematyczne odniesienia na każdym rodzaju waloru tematycznego: na opaskach gazetowych, w poczcie wojskowej na aerografach oraz V-mailach, na formularzach telegramów, itp. i potrafią je poprawnie wykorzystać w eksponacie tematycznym. Ryc. 12. V-mail - amerykańska korespondencja z okresu II wojny światowej pomiędzy domem a oddziałami wojskowymi na odległych frontach innych kontynentów 9

10 Ryc. 13. Telegram ilustrowany - motoryzacja Wymienione rodzaje walorów, które mogą, a nawet powinny, znaleźć się w eksponatach tematycznych nie wyczerpują wszystkich możliwości. Każdy walor, który z punktu widzenia filatelistyki jest odpowiednim, a można przy jego pomocy zilustrować opowieść zasygnalizowaną w tytule i dalej w planie, może być użyty w eksponacie. Rzadsze walory oraz takie, co do których znane są i katalogowane fałszerstwa powinny posiadać gwarancje eksperta. Informacje o istniejącym materiale filatelistycznym można znaleźć studiując katalogi, zapoznając się z biuletynami polskich i zagranicznych klubów zainteresowań, nawiązując kontakt z ich członkami, oglądając eksponaty wystawowe. Pozyskać walory do zbioru i eksponatu można na spotkaniach wymiennych, drogą kupna i wymiany korespondencyjnej, a przede wszystkim za pośrednictwem licznych aukcji internetowych. 10