INSTYTUT BADAWCZY LE NICTWA ANALIZY I RAPORTY Nr 11 RODKI OCHRONY RO LIN ZALECANE DO STOSOWANIA W LE NICTWIE W ROKU 2009

Transkrypt

1 INSTYTUT BADAWCZY LE NICTWA ANALIZY I RAPORTY Nr 11 RODKI OCHRONY RO LIN ZALECANE DO STOSOWANIA W LE NICTWIE W ROKU 2009 Pod redakcj Barbary G owackiej Opracowano na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Pa stwowych, której przys uguje wy czne prawo wprowadzania do obrotu i rozpowszechniania S kocin Stary, grudzie 2008

2 Autorzy opracowania: Barbara G owacka: rozdz. 1,2, 3, 4, 5 Andrzej Kolk, Wojciech Janiszewski: rozdz. 6 Barbara Duda: rozdz. 7 Marek Pude ko: rozdz. 8, 9, Jan ukaszewicz, Szymon Krajewski: rozdz. 10. ISBN Copyright by Instytut Badawczy Le nictwa, S kocin Stary, 2008 Instytut Badawczy Le nictwa S kocin Stary, ul. Braci Le nej 3, Raszyn, Nak ad egz.

3 Spis tre ci 1. Wst p Wybrane uregulowania prawne zawarte w Ustawie z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie ro lin Zwroty ostrzegawcze, piktogramy Formy u ytkowe oraz rodki ochrony ro lin, które mo na stosowa na terenie uzdrowisk i otulin parków narodowych Ochrona przed szkodami powodowanymi przez owady Szkodniki korzeni Szeliniak sosnowiec i inne ryjkowce Szkodniki li cio erne Szkodniki wtórne Mszyce Sygnalizacja pojawu motyli i chrz szczy, ograniczanie liczebno ci korników i ryjkowców Ochrona szkó ek i drzew przed patogenami grzybowymi Ochrona przed szkodami powodowanymi przez ssaki owne Ochrona przed szkodami powodowanymi przez gryzonie Zwalczanie chwastów... 59

4

5 1. WST P 1). W opracowaniu przedstawiono wykaz rodków ochrony ro lin zarejestrowanych przez Ministra RiRW dla le nictwa: które (wg stanu na dzie 21 listopada 2008 r.) posiadaj wa ne zezwolenie na dopuszczenie do obrotu i stosowania oraz s wymienione w rejestrze MRiRW, dla których up yn termin wa no ci zezwolenia, ale zgodnie z art. 46, ust. 3 Ustawy o ochronie ro lin, mog by stosowane do czasu up ywu terminu wa no ci podanego w etykiecie, jednak nie d u ej ni przez 18 miesi cy. Pe ne teksty etykiet-instrukcji rodków ochrony ro lin oraz wymaga zwi zanych z ich stosowaniem s dost pne na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, adres strony: informacje bran owe produkcja ro linna ochrona ro lin rejestr rodków ochrony ro lin lub etykiety-instrukcje stosowania. 2). W grudniu 2008 r. powinien zosta zako czony przegl d stosowanych dotychczas w krajach UE substancji aktywnych pestycydów, polegaj cy na ocenie stwarzanych przez nie zagro e dla ludzi, zwierz t i rodowiska. W wyniku przegl du liczba rodków ochrony ro lin dopuszczonych do obrotu i stosowania znacznie si zmniejszy a. Substancje aktywne, które zosta y pozytywnie ocenione, s wpisywane do Za cznika 1 Dyrektywy 91/414 i mog by stosowane w ochronie ro lin na terenie krajów UE, inne, które nie spe niaj wymaga, zosta y wpisane na list negatywn i zosta y wycofywane ze stosowania. Taki los spotka m.in. zarejestrowane do zwalczania szkodników korzeni insektycydy diazynon, karbofuran i karbosulfan, co do których zapad a decyzja, e mog by stosowane w krajach Unii, a wi c i w Polsce, jedynie do grudnia 2008 r. Wysokie koszty (ponad milion EUR) unijnego przegl du substancji aktywnych spowodowa y, e w niektórych przypadkach producenci nie podj li si ich obrony, co spowodowa o wycofywanie z rynku substancji stosowanych na niewielkich powierzchniach, lub pochodzenia naturalnego (wyci g z czosnku, ekstrakt z grapefruita) stosowanych w rolnictwie ekologicznym. 3). W Polsce dodatkow przyczyn drastycznego zmniejszenia liczby rodków ochrony ro lin stosowanych w le nictwie s ograniczenia wynikaj ce ze wskaza FSC instytucji certyfikuj cej gospodark le n w Lasach Pa stwowych. W Instrukcji stosowania rodków ochrony ro lin w lasach certyfikowanych z dnia 1 czerwca 2007 wi kszo zarejestrowanych dla le nictwa pestycydów zosta a uznana za wysoce niebezpieczne. 5

6 4). Wyj tkowo trudna staje si sytuacja w zakresie fungicydów stosowanych w szkó kach le nych. Ze wzgl du na niewielk powierzchni szkó ek, producenci nowych fungicydów nie s zainteresowani ponoszeniem kosztów rejestracji preparatów dla le nictwa. Ponadto w 2006 r., na podstawie decyzji Komisji Wspólnot Europejskich, wszystkie rodki zawieraj ce w sk adzie karbendazym zosta y wykluczone ze stosowania w le nictwie. 5). Równie w zakresie herbicydów w 2008 r. liczba dost pnych rodków chwastobójczych uleg a dalszej redukcji. Min y terminy wa no ci zezwolenia rodków: Roundup 360 SL (termin wa no ci zezwolenia min , a w obrocie preparat mo e by do ), CASORON 6,75 GR (termin wa no ci zezwolenia min , w obrocie dozwolony do ), MOGETON 25 WP (termin wa no ci zezwolenia min , w obrocie - do ) oraz Avans 330 SL (termin wa no ci zezwolenia min , w obrocie mo e by do ). Dzia alno Komisji UE i koncernów produkuj cych rodki ochrony ro lin doprowadzi y do wycofania wi kszo ci herbicydów z le nictwa. W nast pnych latach jednymi substancjami czynnymi herbicydów dopuszczonymi w Polsce do stosowania w le nictwie pozostan glifosat i propachizatop. Cykl bada i rejestracji nowych herbicydów dla le nictwa wynosi kilka lat. Obecnie prowadzone s badania rejestracyjne nowych rodków opartych na glifosacie, natomiast nie nale y si spodziewa w najbli szych latach rejestracji dla le nictwa herbicydów opartych na innych substancjach aktywnych. 6). W krajach Unii Europejskiej kwestie stosowania pestycydów s obecnie regulowane przez dwa akty prawne: Dyrektywa 91/414/EWG dotyczy procedur zwi zanych z wprowadzaniem rodków ochrony ro lin do obrotu. Okre la ona warunki oceny zagro enia zwi zanego z ka d substancj czynn, a tak e produktów zawieraj cych dan substancj przed wydaniem zezwolenia na ich stosowanie. Rozporz dzenie (WE) nr 396/2005 okre la najwy sze dopuszczalne poziomy pozosta o ci (NDP) substancji czynnych w produktach ro linnych i zwierz cych w celu zmniejszenia zagro enia dla konsumentów. Istotn wad obowi zuj cego obecnie (2008 r.) prawodawstwa unijnego jest brak ram prawnych reguluj cych procesy zwi zane z praktycznym stosowaniem pestycydów. Pomimo zmniejszenia liczby substancji czynnych obecnych na rynku, w ci gu ostatnich 10 lat nie nast pi o zmniejszenie rzeczywistego zu ycia i stosowania pestycydów na obszarze UE. Jednocze nie odsetek próbek ywno ci i pasz, w których pozosta o ci pestycydów przekroczy y 6

7 najwy sze poziomy dozwolone prawem, nie zmniejsza si, lecz utrzymuje na poziomie oko o 5 %, a pewne pestycydy powszechnie wyst puj w rodowisku wodnym w st eniach znacznie przekraczaj cych dozwolone limity. W roku 2002 Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej, przyjmuj c szósty wspólnotowy program dzia a (6.EAP) na rzecz rodowiska naturalnego, uzna y konieczno znacz cego zmniejszenia zagro e wynikaj cych ze stosowania rodków ochrony ro lin i uzupe nienie istniej cych regulacji prawnych oraz wdro enie ich w ycie. W celu rozwi zania problemów wynikaj cych ze stosowania rodków ochrony ro lin w 2006 r. opracowano i poddano pod dyskusj projekty 3 nast puj cych dokumentów: Strategia tematyczna w sprawie zrównowa onego stosowania pestycydów; Projekt Rozporz dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady dotycz cego wprowadzania do obrotu rodków ochrony ro lin, Projekt Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiaj cej ramy wspólnotowego dzia ania na rzecz osi gni cia zrównowa onego stosowania pestycydów. Obecnie (listopad 2008 r.) nie zapad y jeszcze decyzje, kiedy i w jakiej ostatecznej formie dokumenty te zaczn obowi zywa. Projekt Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiaj cej ramy wspólnotowego dzia ania na rzecz osi gni cia zrównowa onego stosowania pestycydów, obejmuje 22 artyku y i 2 za czniki, spo ród nich pewne obawy budzi artyku 9, ustanawiaj cy zakaz wykonywania oprysków z powietrza, które w Polsce s podstawow form ochrony lasu przed szkodliwymi owadami. Przewiduje si wprawdzie mo liwo przyznawania odst pstw (zezwole ) przez w a ciwe organy wyznaczone w poszczególnych krajach cz onkowskich i zg oszone do Komisji, odst pstwo b dzie przyznawane jednak tylko w wyj tkowych przypadkach. 7). Zgodnie z ustaw z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie ro lin (Dz. U. Nr 11, poz. 94 z 2004 r.), produkty przeznaczone wy cznie do sygnalizowania pojawu organizmów szkodliwych nie s obj te definicj rodków ochrony ro lin i nie wymagaj uzyskania zezwolenia ministra do spraw rolnictwa na dopuszczenie ich do obrotu. W zwi zku z tym feromony zalecane w le nictwie w 2007 r., które wykorzystywane b d do sygnalizowania i monitoringu owadów, jak np. dyspensery feromonowe Panodor, Tortrodor, Trypodor mog by stosowane w le nictwie bez wa nego zezwolenia Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 8) Adiuwanty s to substancje lub mieszaniny substancji dodawane do zbiorników opryskiwaczy w celu zmodyfikowania w a ciwo ci biologicznych 7

8 sk adnika biologicznie czynnego lub zmiany cech fizyko-chemicznych cieczy u ytkowej. Wg definicji zawartych w Ustawie o ochronie ro lin z dnia 18 grudnia 2003 r., zinterpretowanych przez Departament Hodowli i Ochrony Ro lin MRiRW, adiuwanty nie s rodkami ochrony ro lin i nie wymagaj zezwolenia na dopuszczenie ich do obrotu. Jednak czne stosowanie ich z pestycydami jest mo liwe jedynie pod warunkiem wpisania ich do etykiety-instrukcji stosowania danego preparatu. 2. WYBRANE UREGULOWANIA PRAWNE ZAWARTE W USTAWIE Z DNIA 18 GRUDNIA 2003 R. O OCHRONIE RO LIN 1). Obowi zuj ca obecnie w Polsce Ustawa o ochronie ro lin reguluje nast puj ce sprawy: ochrona ro lin przed organizmami szkodliwymi, zw aszcza kwarantannowymi, w tym nadzór fitosanitarny nad mi dzynarodowym obrotem ro linami i produktami ro linnymi oraz kontrola zdrowotno ci ro lin, dopuszczanie rodków ochrony ro lin do obrotu oraz substancji aktywnych do stosowania w rodkach ochrony ro lin, zapobieganie zagro eniom dla zdrowia cz owieka, zwierz t oraz dla rodowiska, które mog powsta w wyniku obrotu i stosowania rodków ochrony ro lin, organizacja Pa stwowej Inspekcji Ochrony Ro lin. 2). Pozwolenie na dopuszczenie rodka ochrony ro lin do obrotu wydaje Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, je eli rodek: zawiera substancj aktywn dopuszczon przez Komisj Europejsk do stosowania w rodkach ochrony ro lin, jest skuteczny w zwalczaniu organizmu szkodliwego, nie wykazuje niepo danego dzia ania na ro liny lub produkty ro linne, nie wykazuje zagro enia dla zdrowia cz owieka, zwierz t lub rodowiska, a w szczególno ci wód powierzchniowych, podskórnych i wody przeznaczonej do picia, nie wykazuje niepo danego dzia ania na organizmy, które nie s zwalczane. 3). Na ro linach uprawianych w strefach ochronnych uj wody oraz na terenie uzdrowisk i otulin parków narodowych mo na stosowa wy cznie rodki ochrony ro lin, których stosowanie w tych strefach i na tych terenach nie jest zabronione. 4). Zabiegi przy u yciu rodków ochrony ro lin w produkcji rolnej i le nictwie mog by wykonywane przez osoby, które uko czy y szkolenie 8

9 w zakresie stosowania rodków ochrony ro lin i posiadaj aktualne za wiadczenie o uko czeniu tego szkolenia. Szkolenia, o których mowa, mog by prowadzone przez jednostki organizacyjne upowa nione przez wojewódzkiego inspektora ochrony ro lin i nasiennictwa, w a ciwego ze wzgl du na siedzib tych jednostek. Za wiadczenia o uko czeniu szkole zachowuj wa no przez okres 5 lat od dnia uko czenia szkolenia. 5). Posiadacze gruntów, na których s prowadzone zabiegi ochrony ro lin, s zobowi zani do prowadzenia ewidencji zabiegów, zawieraj cej: nazwy ro lin, powierzchnie, na których s wykonywane zabiegi ochrony ro lin oraz terminy ich wykonywania; nazwy zastosowanych rodków ochrony ro lin i ich dawki; przyczyny zastosowania rodków ochrony ro lin. Ewidencja powinna by przechowywana co najmniej przez okres 2 lat od dnia wykonania zabiegu ochrony ro lin. 6). rodki ochrony ro lin stosuje si sprz tem sprawnym technicznie, który u yty zgodnie z przeznaczeniem zapewnia skuteczne zwalczanie organizmów szkodliwych i nie spowoduje zagro enia zdrowia cz owieka, zwierz t lub rodowiska. Opryskiwacze ci gnikowe i samobie ne polowe lub sadownicze, zwane dalej opryskiwaczami, mog by wprowadzane do obrotu, je eli ich sprawno techniczna zosta a potwierdzona badaniami przeprowadzonymi przez jednostki organizacyjne upowa nione przez wojewódzkiego inspektora. Przepis ten stosuje si równie do opryskiwaczy b d cych w eksploatacji. Badania sprawno ci technicznej opryskiwaczy powinny by przeprowadzane w odst pach czasu nie d u szych ni 3 lata. 7). rodki ochrony ro lin na terenie otwartym stosuje si : sprz tem naziemnym, je eli: a) pr dko wiatru nie przekracza 3 m/s, b) miejsce stosowania rodka ochrony ro lin jest oddalone o co najmniej 5 m od kraw dzi jezdni dróg publicznych, z wy czeniem dróg publicznych zaliczanych do kategorii dróg gminnych, i co najmniej 20 m od budynków mieszkalnych i zabudowa inwentarskich, pasiek, plantacji ro lin zielarskich, ogrodów dzia kowych, rezerwatów przyrody, parków narodowych, stanowisk ro lin obj tych ochron gatunkow, wód powierzchniowych oraz od granicy wewn trznego terenu ochrony strefy po redniej uj wody; sprz tem agrolotniczym, je eli: a) jest on wyposa ony w specjalne urz dzenia do stosowania rodków ochrony ro lin oraz gdy do rodka ochrony ro lin zostanie dodana substancja obci aj ca (adiuwant), 9

10 b) wilgotno wzgl dna powietrza jest nie mniejsza ni 60 % i pr dko wiatru nie przekracza 3 m/s, c) powierzchnia upraw, na której stosuje si rodek ochrony ro lin, wynosi co najmniej 5 ha i w przypadku kierunku wiatru wiej cego w stron obiektów, o których mowa w ustawie, w pkt 1 lit. b, jest oddalona od tych obiektów o co najmniej 500 m. 3. ZWROTY OSTRZEGAWCZE, PIKTOGRAMY W wyniku dostosowywania prawa polskiego do regulacji prawnych UE sukcesywnie zmieniana by a tre etykiet instrukcji stosowania rodków ochrony ro lin. Niektóre rodki ochrony ro lin zaopatrzone s w etykiety, w których toksyczno dla ludzi, pszczó i organizmów wodnych jest okre lona w dotychczasowy sposób (, szkodliwy, toksyczny itp.) natomiast cz etykiet, po nowelizacji, zawiera bardziej szczegó ow informacj o zagro eniach zwi zanych z ich stosowaniem (zwroty standardowe, piktogramy). 10

11 Tabela 1. Wybrane standardowe zwroty (stosowane w rodkach ochrony ro lin zalecanych dla le nictwa) wskazuj ce rodzaj zagro enia R22 R34 R36 R37 R38 R40 R41 R43 R46 R50 R52 R61 R63 R65 R66 R67 Zwroty R dzia a szkodliwie po po kni ciu powoduje oparzenia dzia a dra ni co na oczy dzia a dra ni co na drogi oddechowe dzia a dra ni co na skór mo liwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia ryzyko powa nego uszkodzenia oczu mo e powodowa uczulenie w kontakcie ze skór mo e powodowa dziedziczne wady genetyczne dzia a bardzo toksycznie na organizmy wodne dzia a szkodliwie na organizmy wodne mo e oddzia ywa szkodliwie na nienarodzony p ód mo liwe ryzyko szkodliwego oddzia ywania na nienarodzony p ód dzia a szkodliwie, mo e powodowa uszkodzenie p uc w przypadku po kni cia powtarzaj ce si nara enie mo e powodowa wysuszenie lub p kanie skóry pary mog wywo ywa uczucie senno ci i zawroty g owy Zwroty R czone R20/22 dzia a szkodliwie przez drogi oddechowe i po po kni ciu R21/22 dzia a szkodliwie w kontakcie ze skór i po po kni ciu R23/25 dzia a toksycznie przez drogi oddechowe i po po kni ciu R36/38 dzia a dra ni co na oczy i skór R36/37/38 dzia a dra ni co na oczy, drogi oddechowe i skór R37/38 dzia a dra ni co przez drogi oddechowe i skór R48/22 dzia a szkodliwie po po kni ciu; powa ne zagro enie zdrowia w nast pstwie d ugotrwa ego nara enia R48/20/22 dzia a szkodliwie przez drogi oddechowe po po kni ciu; powa ne zagro enie zdrowia w nast pstwie d ugotrwa ego zagro enia R50/53 dzia a bardzo toksycznie na organizmy wodne, mo e powodowa d ugo utrzymuj ce si niekorzystne zmiany w rodowisku wodnym R51/53 dzia a toksycznie na organizmy wodne, mo e powodowa d ugo utrzymuj ce si niekorzystne zmiany w rodowisku wodnym R52/53 dzia a szkodliwie na organizmy wodne, mo e powodowa d ugo utrzymuj ce si niekorzystne zmiany w rodowisku wodnym 11

12 MI DZYNARODOWE UMOWNE ZNAKI OSTRZEGAWCZE (piktogramy) Obja nienia: 1. Koncentrat w formie p ynnej 2. Koncentrat w formie sta ej do rozcie czenia 3. rodek gotowy do u ycia 4. Nosi odpowiednie r kawice ochronne 5. Nosi ochron twarzy 6. My r ce pod bie c wod 7. Nosi fartuch ochronny 8. Nosi obuwie ochronne/nogawki spodni wyk ada na obuwie 9. Nosi mask ochronn 10. Nosi izoluj cy aparat oddechowy 11. Nosi kombinezon ochronny 12. rodek szkodliwy dla ryb 13. rodek szkodliwy dla zwierz t 14. Przechowywa pod zamkni ciem, chroni przed dzie mi 12

13 1 2 MI DZYNARODOWE SYMBOLE I OBJA NIENIA DLA RODKÓW OCHRONY RO LIN Obja nienia: E WYBUCHOWY rodek, który wybucha w wyniku uderzenia, tarcia, kontaktu z ogniem lub innymi ród ami zap onu. O UTLENIACZ rodek o w a ciwo ciach palnych, nawet bez kontaktu z innym materia em palnym. Powoduje zapalenie si lub zwi ksza zagro enie zapaleniem si w kontakcie z materia em palnym. 3 F WYSOCE ATWOPALNY rodek w stanie sta ym, który atwo ulega zapaleniu po krótkotrwa ym kontakcie ze ród em zap onu. 4 F+ - SKRAJNIE ATWOPALNY rodek o temperaturze zap onu ni szej ni 0 C 5 T TOKSYCZNY Toksyczny dla ludzi. 6 T+ - BARDZO TOKSYCZNY Bardzo toksyczny dla ludzi. 7 C R CY rodek powoduj cy uszkodzenia zdrowej skóry zwierz cia w obr bie jej pe nej grubo ci. 8 Xn SZKODLIWY Szkodliwy dla ludzi Xi DRA NI CY rodek powoduj cy widoczne podra nienie skóry trwaj ce co najmniej 24 godz. N NIEBEZPIECZNY DLA RODOWISKA rodek bardzo toksyczny i toksyczny dla organizmów wodnych, bardzo toksyczny i toksyczny dla pszczó, toksyczny dla flory i fauny naziemnej i organizmów glebowych oraz powoduj cy d ugotrwa e, ale nie odwracalne zmiany rodowiska. 13

14 4. Formy u ytkowe oraz rodki ochrony ro lin, które mo na stosowa na terenie uzdrowisk i otulin parków narodowych Tabela 2. Formy u ytkowe rodków ochrony ro lin stosowanych w le nictwie Kod Rodzaj formy u ytkowej Opis AE Dyspenser aerozolowy Forma u ytkowa umieszczona w pojemniku, na ogó uwalniana rozpylaczem, w formie kropli (cz stek), po uprzednim otwarciu zaworu AL Ciecz Inna ciecz do stosowania w postaci nierozcie czonej, która nie jest opisana specyficznym kodem CG Granule kapsu owane Granule z pow ok ochronn lub pow ok maj c na celu kontrolowane uwalnianie substancji czynnej CS Zawiesina kapsu Zawiesina kapsu w cieczy przeznaczona do rozcie czania wod przed zastosowaniem DS EC FS Proszek do suchego zaprawiania nasion Koncentrat do sporz dzania emulsji wodnej P ynny koncentrat do zaprawiania nasion Proszek do bezpo redniego zastosowania na nasiona P ynna jednorodna forma u ytkowa do stosowania jako emulsja po rozcie czeniu wod Trwa a zawiesina do stosowania bezpo rednio na nasiona lub po rozcie czeniu GR Granule Sta a forma u ytkowa w postaci granul o okre lonych wymiarach, gotowa do stosowania LA Lakier Forma u ytkowa tworz ca warstw pokrywaj c na bazie rozpuszczalnika OF Koncentrat zawiesinowy rozcie czony olejem Trwa a zawiesina substancji czynnej w cieczy przeznaczona do stosowania po rozcie czeniu rozpuszczalnikiem organicznym PA Pasta Substancja tworz ca warstw pokrywaj c na bazie wody PC SC Koncentrat w postaci elu lub pasty Koncentrat w postaci st onej zawiesiny Sta a lub pó p ynna forma u ytkowa do stosowania jako el lub pasta do rozcie czenia wod Trwa a zawiesina rozdrobnionych cz stek substancji aktywnej, która mo e zawiera inne rozpuszczone substancje aktywne, do stosowania po rozcie czeniu wod SL Koncentrat rozpuszczalny P ynna jednorodna forma u ytkowa do stosowania jako roztwór substancji czynnej po rozcie czeniu wod 14

15 TB Tabletki Forma u ytkowa sta a w postaci tabletek do rozpuszczania w wodzie UL WG WP Ciecz ultraniskoobj to ciowa ULV Granule do sporz dzania zawiesiny wodnej Proszek do sporz dzania zawiesiny wodnej Jednorodna ciecz gotowa do stosowania aparatur ultraniskoobj to ciow - ULV Forma u ytkowa zawiesiny wodnej sk adaj ca si z granul do stosowania po ich zdyspergowaniu w wodzie Forma u ytkowa w postaci proszku do stosowania jako zawiesina po jej zdyspergowaniu w wodzie Tabela 3. rodki ochrony ro lin, które mo na stosowa na terenie uzdrowisk i otulin parków narodowych Nazwa Rodzaj Nazwa i zawarto substancji aktywnej Mo e by stosowany do: Cervastop PA repelent polioctan winylu Dimilin 25 WP insektycyd diflubenzuron Dyspenser feromonowy Cembrodor Dyspenser feromonowy Chalcodor Dyspenser feromonowy Colodor Dyspenser feromonowy Duplodor Dyspenser feromonowy Hylodor feromon substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane feromon substancje wabi ce feromon substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane feromon substancje wabi ce feromon substancje wabi ce Ipsodor Dyspenser feromon substancje wabi ce Dyspenser feromonowy Lymodor feromon substancje wabi ce

16 Dyspenser feromonowy Panodor Dyspenser feromonowy Rhyodor Dyspenser feromonowy Tomodor Dyspenser feromonowy Tortodor Dyspenser feromonowy - Trypodor feromon substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane feromon substancje wabi ce feromon substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane feromon substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane feromon substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane Ekotech Pro 075 OF insektycyd Bacillus thuringiensis var. kurstaki Foray 04 UL insektycyd Bacillus thuringiensis var. kurstaki 4,24 % Hukinol AL repelent mieszanina alifatycznych kwasów karboksylowych Pheroprax Ampu ka feromon substancje wabi ce Pheroprax Dyspenser feromon substancje wabi ce Repentol 6 PA repelent piasek kwarcowy Stop Dzik GR repelent odstraszaj ca kompozycja smakowa Thuricide 02 UL insektycyd Bacillus thuringiensis var. kurstaki, IU/mg (co stanowi 4,24%)

17 NAZWA Producent rodka Ikar 95 EC Towarzystwo Chemiczne DANMAR - ód Nu-Film 96 EC Miller Chemical and Fertilizer Corp. - USA Superam 10 Al Towarzystwo Chemiczne DANMAR - ód Tabela 4. Adiuwanty zalecane do stosowania w le nictwie Nazwa i zawarto substancji aktywnej Okre lenie toksyczno ci dla ludzi Okre lenie toksyczno ci dla pszczó olej mineralny SAE 10/95 95 % jako pozosta e jako pozosta e di-1-p-menten 96 % dra ni cy, Xi, R38, R43 nie klasyfikowany ze wzgl du na niskie ryzyko mieszanina soli sodowej kwasu alkilobenzeno-sulfonowego i etoksylowanych alkilofenoli 10 % dra ni cy, Xi, R, 36/38 nie klasyfikowany ze wzgl du na niskie ryzyko Okre lenie toksyczno ci dla organizmów wodnych toksyczny niebezpieczny dla rodowiska, N, R50/53 niebezpieczny dla rodowiska, R52/53 17

18 Tabela 5. Insektycydy zarejestrowane do stosowania w le nictwie, wymienione w rejestrze Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, dozwolone przez FSC NAZWA Producent rodka Nazwa i zawarto substancji aktywnej Okre lenie toksyczno ci dla ludzi Okre lenie toksyczno ci dla pszczó Okre lenie toksyczno ci dla organizmów wodnych Termin wa no ci zezwolenia Termin do którego rodek mo e znajdowa si w obrocie EKOTECH PRO 075 OF Bayer CropScience S.A - Francja Bacillus thuringiensis var. kurstaki, IU/mg, co stanowi 4,24% IU)- 75 g jako pozosta e FORAY 04 UL Valent BioSciences - USA Bacillus thuringiensis var. kurstaki, IU/mg (co stanowi 4,24% IU) - 4,24% nie jest klasyfikowany zgodnie z kryteriami okre lonymi w przepisach o subst. i preparatach chemicznych nie klasyfikuje si ze wzgl du na niskie ryzyko nie jest klasyfikowany zgodnie z kryteriami okre lonymi w przepisach o subst. i preparatach chemicznych NOMOLT 150 SC BASF Agro B.V. - Holandia teflubenzuron g w 1 litrze rodka nie jest klasyfikowany zgodnie z kryteriami okre lonymi w przepisach o subst. i preparatach chemicznych nie klasyfikuje si ze wzgl du na niskie ryzyko niebezpieczny dla rodowiska, N, R50/

19 PIRIMOR 500 WG RIMON 100 EC TALSTAR 100 EC THURICIDE 02 UL Syngenta Limited - Wielka Brytania Makhteshim- Agan Industries Ltd - Izrael FMC Corporation - USA Thermo-Trilogy Corporation - USA pirymikarb 500 g nowaluron 100 g w 1 litrze rodka bifentryna 100 g w 1 litrze rodka Bacillus thuringiensis var. kurstaki, IU/mg (co stanowi 4,24% IU) - 4,24 % toksyczny, T oraz R20, R25, R36 nie klasyfikuje si ze wzgl du na niskie ryzyko niebezpieczny dla rodowiska, N, R50/ dra ni cy, Xi, R36 bardzo toksyczny niebezpieczny dla rodowiska, N, R50/ szkodliwy bardzo toksyczny bardzo toksyczny jako pozosta e

20 Tabela 6. Insektycydy zarejestrowane do stosowania w le nictwie, wymienione w rejestrze Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, niezalecane przez FSC NAZWA Producent rodka BULLDOCK Makhteshim-Agan 025 EC ** Industries Ltd - Izrael Nazwa i zawarto substancji aktywnej beta-cyflutryna 25 g w 1 litrze rodka Okre lenie toksyczno ci dla ludzi szkodliwy, dra ni cy,xn, R20/22, R38, R41 Okre lenie toksyczno ci dla pszczó bardzo toksyczny Okre lenie toksyczno ci dla organizmów wodnych niebezpieczny dla rodowiska, N, R50/53 Termin wa no ci zezwolenia Termin do którego rodek mo e znajdowa si w obrocie* CYPERKILL SUPER 25 EC** Mitchell Cotts Chemicals Ltd - Wielka Brytania cypermetryna 25 % szkodliwy bardzo toksyczny bardzo toksyczny DECIS 2,5 EC** Bayer CropScience S.A - Francja deltametryna 2,5 % szkodliwy, Xn, R20/22 R37/38, R41, R65, R66, R67 nie klasyfikuje si ze wzgl du na niskie ryzyko niebezpieczny dla rodowiska, N, R50/ DECISTAB TB Bayer CropScience S.A - Francja deltametryna 0,625 g w 1 tabletce o masie 2,5 g szkodliwy toksyczny bardzo toksyczny DIMILIN 25 WP Chemtura Corporation Inc. - USA diflubenzuron 25 % nie jest klasyfikowany zgodnie z kryteriami okre lonymi w przepisach o subst. i prep. chemicznych bardzo toksyczny w dawce powy ej 720 g/ha niebezpieczny dla rodowiska, N, R50/

21 DIMILIN 480 SC Chemtura Corporation Inc. - USA diflubenzuron 480 g w 1 litrze rodka nie jest klasyfikowany zgodnie z kryteriami okre lonymi w przepisach o subst. i prep. chemicznych bardzo toksyczny w dawce powy ej 0,375 l/ha niebezpieczny dla rodowiska, N, R50/ DURSBAN 480 EC Dow AgroSciences Polska Sp. z o. o. - Warszawa chloropiryfos 480 g w 1 litrze rodka szkodliwy, dra ni cy, Xn, R20/22, R36/37/38, R65 bardzo toksyczny niebezpieczny dla rodowiska, N, R50/ FASTAC 100 EC BASF Agro B.V. Szwajcaria alfa-cypermetryna g w 1 litrze rodka szkodliwy, dra ni cy, uczulaj cy, Xn, R20/22, R37, R43, R48/22, R65, R66 bardzo toksyczny niebezpieczny dla rodowiska, N, R50/ PATRIOT 2,5 EC SHERPA 100 EC Bayer CropScience S.A - Francja Bayer CropScience S.A - Francja deltametryna 2,5 % cypermetryna 100 g w 1 litrze rodka szkodliwy bardzo toksyczny jako pozosta e bardzo toksyczny bardzo toksyczny bardzo toksyczny ** SUMI-ALPHA 050 EC Sumitomo Chemical Company - Japonia esfenwalerat 50 g w 1 litrze rodka szkodliwy, dra ni cy, uczulaj cy, Xn, R20/22, R38, R43 bardzo toksyczny w dawce powy ej 0,6 l/ha niebezpieczny dla rodowiska, N, R50/ * Dotyczy rodków ochrony ro lin, których zezwolenia wygas y lub zosta y cofni te ** Po up ywie terminu wa no ci zezwolenia na dopuszczenie do obrotu preparat mo e by stosowany do czasu up ywu terminu jego wa no ci podanego w etykiecie, ale nie d u ej ni przez okres 18 miesi cy. 21

22 5. OCHRONA PRZED SZKODAMI POWODOWANYMI PRZEZ OWADY 5.1. SZKODNIKI KORZENI (p draki, rolnice drutowce) insektycyd Dursban 480 EC jedyny rodek zarejestrowany do zwalczania szkodników korzeni znajduje si na li cie rodków niezalecanych przez FSC Preparat DURSBAN 480 EC Zalecana dawka Przed sezonem wegetacyjnym: 2,5-5 l preparatu w l wody na 1 ha. Po rozpocz ciu sezonu wegetacyjnego: 2,5-5 l preparatu w l wody na 1 ha. Uwagi Zabiegi dezynsekcji gleby nie s skuteczne wobec starszych stadiów p draków. Nie nale y dopu ci do przedostania si rodka owadobójczego do zbiorników i cieków wodnych. Stosowanie rodka w du ej ilo ci wody, na wilgotn gleb lub przed deszczem u atwia ich kontakt ze szkodnikiem. Nie nale y wykonywa zabiegów przeciwko p drakom jesieni, w okresie ich schodzenia w g b gleby, ani wczesn wiosn, kiedy znajduj si na g boko ci poni ej 20 cm SZELINIAK SOSNOWIEC I INNE RYJKOWCE Wszystkie insektycydy z wyj tkiem preparatu Talstar 100 EC zarejestrowane do zwalczania szeliniaka sosnowca i innych ryjkowców znajduj si na li cie rodków niezalecanych przez FSC Wymienione poni ej insektycydy stosowane s w postaci emulsji wodnych do maczania nadziemnych cz ci sadzonek przed posadzeniem, do zatruwania pu apek (wa ki, p aty kory itp.) lub do opryskiwania upraw aparatur naziemn. Zu ycie cieczy u ytkowej podczas opryskiwania: l wody na 1 ha. Preparat Zalecane st enie BULLDOCK 025 EC CYPERKILL 25 EC Super 1-2% ( ml preparatu w 100 l wody) 0,2-0,5 % ( ml preparatu w 100 l wody 22

23 DECIS 2,5 EC DECISTAB TB FASTAC 100 EC 1-2% ( ml preparatu w 100 l wody) tabletek w 100 l wody 0,5-1% ( ml preparatu w 100 l wody) PATRIOT 2,5 EC 1-2% ( ml preparatu w 100 l wody) SUMI-ALPHA 050 EC 0,5-2% ( ml preparatu w 100 l wody) SHERPA 100 EC 0,5-1,25% ( ml preparatu w 100 l wody) TALSTAR 100 EC - dozwolony przez FSC 0,5% (500 ml preparatu w 100 l wody) Uwagi Podczas maczania nadziemnych cz ci sadzonek w insektycydach unika zanieczyszczenia cieczy u ytkowej gleb, która powoduje obni enie aktywno ci preparatów. Wysokie temperatury panuj ce wiosn powoduj inaktywacj pyretroidów. W przypadku wysokiej liczebno ci szkodliwych ryjkowców na uprawie zabezpieczanej przy u yciu pyretroidów nale y po kilku tygodniach zabieg powtórzy. 23

24 5.3. OWADY LI CIO ERNE BRUDNICA MNISZKA Bacillus thuringiensis Preparat Zalecana dawka EKOTECH PRO 075 OF FORAY 04 UL THURICIDE 02 UL 1,5-2 l/ha, preparat rozcie czy, dodaj c 1,5 l wody/ha 1-2 l/ha, stosowa bez rozcie czania 4 l/ha, stosowa bez rozcie czania Inhibitory syntezy chityny (Dimilin niezalecany przez FSC) W zabiegach agrolotniczych inhibitory syntezy chityny stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DIMILIN 480 SC DIMILIN 25 WP NOMOLT 150 SC RIMON 100 EC 0,05-0,1 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,25-0,3 kg/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem Pyretroidy wszystkie niezalecane przez FSC W zabiegach agrolotniczych pyretroidy stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DECIS 2,5 EC DECISTAB TB FASTAC 100 EC PATRIOT 2,5 EC SHERPA 100 EC SUMI-ALPHA 050 EC 0,25-0,32 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem tabletek/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,075-0,1 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,25-0,32 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,2-0,25 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 24

25 BARCZATKA SOSNÓWKA Bacillus thuringiensis Preparat EKOTECH PRO 075 OF Zalecana dawka 1,5-2 l/ha, preparat rozcie czy, dodaj c 1,5 l wody/ha Inhibitory syntezy chityny (Dimilin niezalecany przez FSC) W zabiegach agrolotniczych inhibitory syntezy chityny stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DIMILIN 480 SC DIMILIN 25 WP NOMOLT 150 SC RIMON 100 EC 0,075-0,1 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,25-0,3 kg/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem Pyretroidy wszystkie niezalecane przez FSC W zabiegach agrolotniczych pyretroidy stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DECIS 2,5 EC DECISTAB TB FASTAC 100 EC PATRIOT 2,5 EC SHERPA 100 EC SUMI-ALPHA 050 EC 0,15-0,25 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 6-10 tabletek/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,06-0,075 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,25 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 25

26 STRZYGONIA CHOINÓWKA Bacillus thuringiensis Preparat EKOTECH PRO 075 OF Zalecana dawka 1,5-2 l/ha, preparat rozcie czy, dodaj c 1,5 l wody/ha FORAY 04 UL THURICIDE 02 UL 1-2 l/ha, stosowa bez rozcie czania 4 l/ha, stosowa bez rozcie czania Inhibitory syntezy chityny (Dimilin niezalecany przez FSC) W zabiegach agrolotniczych inhibitory syntezy chityny stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DIMILIN 480 SC DIMILIN 25 WP NOMOLT 150 SC RIMON 100 EC 0,1-0,15 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,25-0,3 kg/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem Pyretroidy wszystkie niezalecane przez FSC W zabiegach agrolotniczych pyretroidy stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DECIS 2,5 EC DECISTAB TB FASTAC 100 EC PATRIOT 2,5 EC SHERPA 100 EC SUMI-ALPHA 050 EC 0,15-0,25 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 6-10 tabletek/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,06-0,075 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,25 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 26

27 POPROCH CETYNIAK Bacillus thuringiensis Preparat Zalecana dawka EKOTECH PRO 075 OF FORAY 04 UL THURICIDE 02 UL 1,5-2 l/ha, preparat rozcie czy, dodaj c 1,5 l wody/ha 1-2 l/ha, stosowa bez rozcie czania 4 l/ha, stosowa bez rozcie czania Inhibitory syntezy chityny (Dimilin niezalecany przez FSC) W zabiegach agrolotniczych inhibitory syntezy chityny stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DIMILIN 480 SC DIMILIN 25 WP NOMOLT 150 SC RIMON 100 EC 0,1-0,15 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,25-0,3 kg/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem Pyretroidy wszystkie niezalecane przez FSC W zabiegach agrolotniczych pyretroidy stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DECIS 2,5 EC DECISTAB TB FASTAC 100 EC PATRIOT 2,5 EC SHERPA 100 EC SUMI-ALPHA 050 EC 0,15-0,25 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 6-10 tabletek/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,06-0,075 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,25 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 27

28 5.3.5 OSNUJA GWIA DZISTA, ZASNUJE Inhibitory syntezy chityny ( Dimilin niezalecany przez FSC) W zabiegach agrolotniczych inhibitory syntezy chityny stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DIMILIN 480 SC DIMILIN 25 WP NOMOLT 150 SC RIMON 100 EC 0,1-0,15 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,25-0,3 kg/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem Pyretroidy wszystkie niezalecane przez FSC W zabiegach agrolotniczych pyretroidy stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DECIS 2,5 EC DECISTAB TB FASTAC 100 EC PATRIOT 2,5 EC SHERPA 100 EC SUMI-ALPHA 050 EC 0,25-0,32 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem tabletek/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,075-0,1 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,25-0,32 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,2-0,25 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 28

29 ZWÓJKA ZIELONECZKA, PI DZIK PRZEDZIMEK, ZIMOWEK OGO OTNIAK Preparat Zalecana dawka Bacillus thuringiensis EKOTECH PRO 075 OF FORAY 04 UL THURICIDE 02 UL 1,5-2 l/ha, preparat rozcie czy, dodaj c 1,5 l wody/ha 1-2 l/ha, stosowa bez rozcie czania 4 l/ha, stosowa bez rozcie czania Inhibitory syntezy chityny (Dimilin niezalecany przez FSC) W zabiegach agrolotniczych inhibitory syntezy chityny stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DIMILIN 480 SC DIMILIN 25 WP NOMOLT 150 SC RIMON 100 EC 0,1-0,15 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,25-0,3 kg/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem Pyretroidy wszystkie niezalecane przez FSC W zabiegach agrolotniczych pyretroidy stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC lub Dedal 90 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DECIS 2,5 EC DECISTAB TB FASTAC 100 EC PATRIOT 2,5 EC SHERPA 100 EC SUMI-ALPHA 050 EC 0,15-0,25 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 6-10 tabletek/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,06-0,075 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,25 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 29

30 ZWÓJKI SOSNOWE I SKO NIK TUZINEK Zabiegi naziemn aparatur opryskuj c nale y wykonywa w ko cowej fazie rójki motyli lub w okresie zmiany miejsc erowania larw, W a ciwy dobór terminu zabiegu jest czynnikiem decyduj cym o skuteczno ci zwalczania. Preparat Zalecana dawka Inhibitory syntezy chityny ( Dimilin niezalecany przez FSC) DIMILIN 480 SC DIMILIN 25 WP NOMOLT 150 SC RIMON 100 EC 0,15 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,3 kg/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem Pyretroidy wszystkie niezalecane przez FSC DECIS 2,5 EC DECISTAB TB FASTAC 100 EC PATRIOT 2,5 EC SHERPA 100 EC SUMI-ALPHA 050 EC 0,25-0,32 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 12 tabletek/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,32 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,25 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 30

31 POZOSTA E G SIENICE MOTYLI Preparat Zalecana dawka Bacillus thuringiensis EKOTECH PRO 075 OF FORAY 04 UL THURICIDE 02 UL 1,5-2 l/ha, preparat rozcie czy, dodaj c 1,5 l wody/ha 1-2 l/ha, stosowa bez rozcie czania 4 l/ha, stosowa bez rozcie czania Inhibitory syntezy chityny (Dimilin niezalecany przez FSC) W zabiegach agrolotniczych inhibitory syntezy chityny stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DIMILIN 480 SC DIMILIN 25 WP NOMOLT 150 SC RIMON 100 EC 0,1-0,15 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,25-0,3 kg/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem Pyretroidy wszystkie niezalecane przez FSC W zabiegach agrolotniczych pyretroidy stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecieinstrukcji stosowania. DECIS 2,5 EC DECISTAB TB FASTAC 100 EC PATRIOT 2,5 EC SHERPA 100 EC SUMI-ALPHA 050 EC 0,15-0,25 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 6-10 tabletek/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,06-0,075 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,25 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 31

32 POZOSTA E LARWY HYMENOPTERA YJ CE W OPRZ DACH Preparat Zalecana dawka Inhibitory syntezy chityny (Dimilin niezalecany przez FSC) W zabiegach agrolotniczych inhibitory syntezy chityny stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC lub Dedal 90 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DIMILIN 480 SC DIMILIN 25 WP NOMOLT 150 SC RIMON 100 EC 0,1-0,15 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,25-0,3 kg/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,15-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem Pyretroidy wszystkie niezalecane przez FSC W zabiegach agrolotniczych pyretroidy stosowa cznie z adiuwantem Ikar 95 EC z dodatkiem wody w ilo ciach podanych w etykiecie-instrukcji stosowania. DECIS 2,5 EC DECISTAB TB FASTAC 100 EC PATRIOT 2,5 EC SHERPA 100 EC SUMI-ALPHA 050 EC 0,25-0,32 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem tabletek/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,075-0,1 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,25-0,32 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,1-0,2 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem 0,2-0,25 l/ha, stosowa z wod i adiuwantem Uwagi Okres karencji dla rodków owadobójczych z grupy zwi zków benzoilomocznikowych wynosi 24 godziny. rodki B. thuringiensis s zwolnione z karencji. rodki o dzia aniu o dkowym s nietruj ce dla owadów po ytecznych, nieszkodliwe dla zwierz t domowych i zwierzyny ownej. rodki z grupy pyretroidów dzia aj najskuteczniej w temperaturze poni ej 20 C. Stosowanie pyretroidów w temperaturze powy ej 32 C jest niewskazane. Przygotowan ciecz u ytkow zu y bezpo rednio po sporz dzeniu, najpó niej w ci gu 12 godzin. 32

33 Zabiegi lotnicze wykonywa, gdy pr dko wiatru wynosi od 1 do 3 m/s, a wilgotno wzgl dna powietrza nie jest mniejsza ni 60%. Opryskiwanie nale y powtórzy, je li wyst pi intensywne opady deszczu przed up ywem 4 godzin po zabiegu rodkami kontaktowymi lub 6 godzin po zabiegu rodkami o dkowymi, albo gdy podczas kontroli skuteczno ci zabiegu liczba ywych larw na drzewie przekracza liczby krytyczne SZKODNIKI WTÓRNE ZASIEDLAJ CE DREWNO NIEKOROWANE Opryskiwanie wykonuje si naziemn aparatur opryskuj c przed rójk chrz szczy, na drewno niezasiedlone przez szkodniki, stosuj c wodn emulsj insektycydów wymienionych w tabeli w ilo ci 5 l na 1m 3 drewna. Wszystkie ni ej wymienione rodki (z wyj tkiem preparatu Talstar 100 EC) nie s zalecane przez FSC Preparat CYPERKILL SUPER 25 EC DECIS 2,5 EC DECISTAB TB DURSBAN 480 SC FASTAC 100 EC PATRIOT 2,5 EC SHERPA 100 EC SUMI-ALPHA 050 EC TALSTAR 100 EC - dozwolony przez FSC Zalecane st enie 0,04-0,32% ( ml preparatu w 100 l wody) 0,1-1% ( ml preparatu w 100 l wody) 4-40 tabletek w 100 l wody 2% (2000 ml preparatu w 100 l wody) 0,3-0,5% ( ml preparatu w 100 l wody) 0,1-1% ( ml preparatu w 100 l wody) 0,1-0,8% ( ml preparatu w 100 l wody) 0,15-1% ( ml preparatu w 100 l wody) 1% (1000 ml preparatu w 100 l wody) Uwaga Opryskiwanie przeprowadza przed rójk lub w pierwszych dniach rójki. Zabiegi wykonane na drewno zasiedlone nie s skuteczne. 33

34 5.5. MSZYCE (OCHOJNIK, SMREKUN I INNE) Zwalczanie mszyc w szkó kach gatunków li ciastych oraz na starszych wierkach i modrzewiach wykonuje si przy u yciu naziemnej aparatury opryskuj cej wodnymi emulsjami rodków owadobójczych ( l cieczy u ytkowej na ha). W przypadku du ej liczebno ci szkodników zabieg nale y powtórzy po dniach. Zaleca si PIRIMOR 500 WG w dawce 0,4 0,75 kg/ha. Zapytania i uwagi dotycz ce stosowania insektycydów prosimy kierowa na adres: prof. dr hab. Barbara G owacka lub dr hab. Iwona Skrzecz IBL, Zak ad Ochrony Lasu, Raszyn, ul. Braci Le nej, nr 3, tel. (0 prefiks 22) , ; B.Glowacka@ibles.waw.pl lub I.Skrzecz@ibles.waw.pl 6. SYGNALIZACJA POJAWU MOTYLI I NIEKTÓRYCH CHRZ SZCZY ORAZ OGRANICZANIE LICZEBNO CI POPULACJI KORNIKÓW I RYJKOWCÓW Substancje wabi ce wymienione w tabeli 7 zaleca si do sygnalizacji pojawu i ograniczania liczebno ci niektórych gatunków szkodliwych owadów le nych. W tabelach 8-9 zamieszczono informacje o terminach i miejscach wyk adania pu apek z substancjami wabi cymi. Zapytania i uwagi dotycz ce stosowania feromonów prosimy kierowa na adres: prof. dr hab. Andrzej Kolk lub Wojciech Janiszewski, IBL, Zak ad Ochrony Lasu, Raszyn, ul. Braci Le nej, nr 3, tel. (0 prefiks 22) lub W.Janiszewski@ibles.waw.pl 34

35 Tabela 7. Feromony zalecane w le nictwie Nazwa Producent rodka Nazwa i zawarto substancji aktywnej Okre lenie toksyczno ci dla ludzi (klasa) Okre lenie toksyczno ci dla pszczó (klasa) Okre lenie toksyczno ci dla organizmów wodnych Termin wa no ci zezwolenia Dyspenser feromonowy CEMBRODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane Dyspenser feromonowy - CHALCODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane Dyspenser feromonowy - COLODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane Dyspenser feromonowy - DUPLODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce Dyspenser feromonowy - HYLODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane 35

36 Dyspenser feromonowy - IPSODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce Dyspenser feromonowy - LYMODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce Dyspenser feromonowy- PANODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane Dyspenser feromonowy - RHYODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce Dyspenser feromonowy - TOMODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane Dyspenser feromonowy -TORTODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane Dyspenser feromonowy - TRYPODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane 36

37 PHEROPRAX Ampu ka PHEROPRAX Dyspenser BASF Agro B.V. - Holandia substancje wabi ce BASF Agro B.V. - Holandia substancje wabi ce

38 Tabela 8. Sygnalizacja pojawu motyli Gatunek szkodnika Preparat Typ pu apki Miejsce dyspensera w pu apce Brudnica mniszka LYMODOR IBL-1 Umocowa w uchwycie pomi dzy lejkiem a daszkiem Brudnica nieparka LYMODOR IBL-1 Umocowa w uchwycie pomi dzy lejkiem a daszkiem Strzygonia choinówka PANODOR IBL-1 Umocowa w uchwycie pomi dzy lejkiem a daszkiem Zwójka sosnóweczka RHYODOR PL-1 PL- 2 Przyklei na rodku p aszczyzny lepowej Wska nica modrzewianeczk a RHYODOR PL-1 PL-2 Przyklei na rodku p aszczyzny lepowej Miejsce wystawienia pu apek Drzewostan sosnowy i wierkowy powy ej 20 lat. Corocznie w tych samych miejscach Drzewostany li ciaste i sady Drzewostany sosnowe powy ej 15 lat Uprawy i m odniki sosnowe na palikach lub ga ziach M odsze i starsze drzewostany wierkowe Terminy wy o enia pu apek Kontrola pu apek Nie pó niej ni do 10 lipca Co 14 dni do ko ca rójki, najpó niej do 15 wrze nia Do 1-go lipca Co 14 dni do ko ca rójki II-ga dekada marca Jednorazowa kontrola po zako czeniu od owów (dla celów prognozy), co 2 dni dla ustalenia terminów zabiegów zwalczania. Do 1-go lipca Co 14 dni do ko ca rójki, co 2 dni dla ustalenia terminów zabiegów zwalczania. Po owa lipca Co 14 dni do ko ca rójki, co 2 dni dla ustalenia terminu zabiegu zwalczania. 38

39 Krobik modrzewiowiec Zwójka zieloneczka COLODOR PL-1 PL-2 TORTODOR PL-1 PL-2 Przyklei na rodku p aszczyzny lepowej Przyklei na rodku p aszczyzny lepowej M odsze i starsze drzewostany modrzewiowe lub z domieszk modrzewia Drzewostany d bowe powy ej 30 lat. Corocznie w tych samych miejscach I-sza dekada maja Co 14 dni do ko ca rójki co 3 dni dla ustalenia terminu zabiegu zwalczania. Koniec maja Co 14 dni do ko ca rójki. 39

40 Tabela 9. Sygnalizacja pojawu i ograniczanie liczebno ci korników i ryjkowców Gatunek szkodnika Preparat Typ pu apki Miejsce dyspensera w pu apce Miejsce wystawienia pu apek Terminy wy o enia pu apek Liczba pu apek Kontrola pu apek Kornik drukarz IPSODOR PHEROPRAX Kornik modrzewiowiec CEMBRODOR IBL-2 Umocowa w przeznaczonym do tego celu wyci ciu na ekranie IBL-3 Zawiesi wewn trz 2-go segmentu, nad Pu apki szczelinowe Pu apki rurowe Drzewo chwytne butelk Zawiesi wewn trz pu apki Zawiesi wewn trz pu apki Przymocowa w po owie d ugo ci d u ycy IBL-2 Umocowa w przeznaczonym do tego celu wyci ciu na ekranie IBL-3 Zawiesi wewn trz Pu apki szczelinowe Pu apki rurowe Drzewo chwytne 2-go segmentu Zawiesi wewn trz pu apki Zawiesi wewn trz pu apki Przymocowa w po owie d ugo ci d u ycy Drzewostany wierkowe oraz drzewostany z du ym udzia em wierka Drzewostany modrzewiowe oraz drzewostany z du ym udzia em modrzewia Na pierwsz generacj pu apki wyk adamy do po owy kwietnia. Na drug generacj w drugiej po owie czerwca Na pierwsz generacj pu apki wyk adamy na prze omie marca i kwietnia. Na drug generacj na prze omie lipca i sierpnia Przy zagro eniu s abym 1 pu apka na 4 ha, przy zagro eniu silnym 2 4 szt./ha Przy zagro eniu s abym 1 pu apka na 1 ha, przy zagro eniu silnym 2 5 w grupie szt./ha Co 7 14 dni w zale no ci od wielko ci od owów, opadów i temperatury Co 7 14 dni w zale no ci od wielko ci od owów, opadów i temperatury Uwagi i zalecenia Nale y przestrzega odleg o ci m od najbli szych wierków, na nizinach. W warunkach górskich powy ej 25 m od tzw. cian kornikowych Nale y przestrzega odleg o ci m od najbli szych modrzewi 40

41 Kornik zros oz bny Cetyniec wi kszy DUPLODOR TOMODOR IBL-2 Umocowa w przeznaczonym do tego celu wyci ciu na ekranie IBL-3 Zawiesi wewn trz 2-go segmentu, nad butelk Pu apki szczelinowe Pu apki rurowe Zawiesi wewn trz pu apki Zawiesi wewn trz pu apki IBL-2 Umocowa w przeznaczonym do tego celu wyci ciu na ekranie IBL-3 Zawiesi wewn trz 2-go segmentu, nad butelk Pu apki szczelinowe Drzewo chwytne Zawiesi wewn trz pu apki Przymocowa w po owie d ugo ci d u ycy Drzewostany wierkowe oraz drzewostany z du ym udzia em wierka Drzewostany sosnowe oraz drzewostany z du ym udzia em sosny Na pierwsz generacj pu apki wyk adamy do po owy kwietnia. Na drug generacj w drugiej po owie lipca Przy zagro eniu s abym 1 pu apka na 1 ha, przy zagro eniu silnym 2 3 w grupie szt./ha Koniec lutego Przy zagro eniu s abym 1 pu apka na 10 ha, przy zagro eniu silnym 1 pu apka na 2 5 ha. Co 7 14 dni w zale no ci od wielko ci od owów, opadów i temperatury Co 7 14 dni w zale no ci od wielko ci od owów, opadów i temperatury Nale y bezwzgl dnie przestrzega odleg o ci m od najbli szych wierków Nie umieszcza pu apek w bezpo rednim s siedztwie os abionych sosen 41