Efektywność i sprawność egzekucji świadczeń pieniężnych. Opracowanie wyników badania ankietowego.

Transkrypt

1 INSTYTUT WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI dr Dagmara Olczak-Dąbrowska Efektywność i sprawność egzekucji świadczeń pieniężnych. Opracowanie wyników badania ankietowego. Warszawa 2014

2

3 Spis treści Wstęp Profil respondenta Charakterystyka spraw prowadzonych przez respondentów Przyczyny przewlekłości postępowań egzekucyjnych Przyczyny niskiej skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych Podsumowanie... 29

4

5 Wstęp W 2014 roku Instytut Wymiaru Sprawiedliwości w Warszawie, na zlecenie Ministra Sprawiedliwości, prowadził badania poświęcone problemom egzekucji sądowej. Dotyczyły one statusu ustrojowego komornika sądowego, środków zaskarżenia w postępowania egzekucyjnym, przyczyn spadającej efektywności egzekucji świadczeń pieniężnych oraz opłat egzekucyjnych. Ich celem była analiza funkcjonowania systemu egzekucji sądowej w Polsce, zdiagnozowanie problemów prawnych i społecznych, które ten system generuje, oraz przedstawienie propozycji stosownych zmian legislacyjnych. Analiza tak istotnych dla środowiska komorników sądowych zagadnień nie mogła odbywać się bez uwzględnienia opinii komorników sądowych. W tym celu zostało przeprowadzono badanie ankietowe. Badania tego typu należą do powszechnie wykorzystywanych w naukach społecznych metod badawczych, są oparte na zbieraniu informacji od respondentów przy użyciu wystandaryzowanego kwestionariusza. Przeprowadzenie ankiety online Instytut Wymiaru Sprawiedliwości zlecił TNS Global Spółce z o.o. w Warszawie, która specjalizuje się w tego typu badaniach. Kwestionariusz, w oparciu o który badanie przeprowadzono, powstał w ramach prac, powołanego przez Ministra Sprawiedliwości, Międzyresortowego Zespołu do Spraw Oceny Systemu Egzekucji w Polsce. Był również przedmiotem konsultacji z przedstawicielami Krajowej Rady Komorniczej. Postawiono w nim 41 pytań, wśród których można wyróżnić pytania (od 1-12) pozwalające określić profil respondentów, a w szczególności ich wiek wykształcenie, płeć, siedzibę kancelarii i jej wielkość w znaczeniu liczby zatrudnionych asesorów, aplikantów i innego personelu. Kolejna grupa pytań (13-23) dotyczyła rodzaju spraw egzekucyjnych prowadzonych przez respondentów, a przede wszystkim wielkości rocznego wpływu, z wyróżnieniem spraw z kategorii Kms i Kmp, liczby spraw wszczętych na podstawie tytułu wykonawczego w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym, kategorii wierzycieli wszczynających postępowanie egzekucyjne i dłużników, przeciwko którym te postępowania są prowadzone. Następna grupa pytań (24-33, 38-39) odnosiła się do czynników, które w założeniu mogą przyczyniać się do wydłużenia czasu trwania postępowań egzekucyjnych, a mianowicie środków zaskarżenia wnoszonych w toku

6 egzekucji, zbiegów egzekucji sądowych prowadzonych przez różnych komorników oraz zbiegów egzekucji sądowej i administracyjnej. Ostatni blok pytań (34-37 i 40-41) dotyczył poziomu efektywności egzekucji i miał na celu ustalenie czynników, które w opinii respondentów, spowodowały w ostatnich latach lawinowy wzrost liczby spraw umorzonych z powodu bezskuteczności egzekucji. Poniżej zostaną zaprezentowane wnioski, które wynikają z rozkładów odpowiedzi na poszczególne pytania. 2

7 1. Profil respondenta W badaniu wzięły udział 193 osoby, co stanowi 14 % ogólnej liczby komorników sądowych działających w Polsce na koniec 2014 roku (1339). Najwięcej z apelacji katowickiej (18%), warszawskiej (12%) i wrocławskiej (12%). 39% ankietowanych zadeklarowało, że miasta, w których znajdują się siedziby ich kancelarii liczą od 20 tys. do 100 tys. mieszkańców, 20% osób wskazało, że liczba mieszkańców mieści się w przedziale od 100 tys. do 300 tys. mieszkańców, a 19% zadeklarowało siedziby kancelarii w miastach o liczbie ludności powyżej 500 tys. mieszkańców. Jeśli chodzi o liczbę komorników działających w rewirze, który odpowiada właściwości miejscowej sądu rejonowego, to największa grupa respondentów - licząca 37% wywodziła się z sądów rejonowych, przy których działa od 2 do 5 komorników. 43% stanowiły osoby w wieku między 30 a 40 rokiem życia, 27% między 40 a 50 rokiem życia. 82% spośród ankietowanych deklarowało wykształcenie wyższe magisterskie prawnicze. Odsetek respondentów prowadzących kancelarię najkrócej, tj. mniej niż 2 lata, wyniósł 22%. Największa grupa osób, które wzięły udział w badaniu (28%), zadeklarowała, że zawód komornika sądowego wykonuje dłużej niż 2 lata, lecz krócej niż 5 lat. 25% ankietowanych należało do osób wykonujących tę profesję dłużej niż 5 lat, ale krócej niż 10 lat. Stosunkowo duża grupa ankietowanych (20%) podała, że kancelarię komorniczą prowadzi dłużej niż 15 lat. Jeśli chodzi o liczbę zatrudnionych osób w poszczególnych kancelariach, to 38% respondentów nie zatrudnia żadnego asesora komorniczego, a 36% tylko jednego, 45% ankietowanych nie zatrudnia żadnego aplikanta komorniczego, a 36% zatrudnia jednego aplikanta. Jeśli chodzi o personel biurowy, to 63% ankietowanych zadeklarowała, że zatrudnia inne osoby niż aplikant i asesor na podstawie umów o pracę i umów cywilnoprawnych w liczbie od 2 do 10 osób. Wielkość wpływu, jaki przyjęły w 2013 roku kancelarie komorników, którzy wzięli udział w badaniu, była mniejsza niż 1000 spraw w przypadku 25% ankietowanych, a w przypadku 54% mieściła się w przedziale od 1000 do 3000 spraw. Jedynie 12 spośród wszystkich respondentów (6 %) odnotowało w 2013 roku wpływ na poziomie powyżej 10 tys. spraw. 3

8 Zestawienie przytoczonych danych pozwala na sformułowanie wniosku, że w przeprowadzonym badaniu ankietowym najliczniej była reprezentowana grupa małych i średnich kancelarii, w przypadku których roczny wpływ nie przekraczał 3 tys. spraw (79% ankietowanych). Wśród respondentów dominowały osoby z wyższym wykształceniem (82% ) w wieku od 30 do 50 lat (70%), pełniące funkcje komorników sądowych nie dłużej niż 10 lat (75%). 63 % komorników spośród ankietowanych w ciągu 2 ostatnich lat było zmuszonych z przyczyn ekonomicznych do redukcji zatrudnienia w swoich kancelariach. Rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące ograniczenia zatrudnienia przedstawia wykres 12. Wykres 43 przedstawia korelację pomiędzy wielkością kancelarii mierzoną rocznym wpływem spraw a koniecznością redukcji zatrudnienia z przyczyn ekonomicznch. Największy odsetek komorników, którzy zmuszeni byli w ciągu ostatnich dwóch lat zmniejszyć zatrudnienie, dotyczy kancelarii, których roczny wpływ mieści się w przedziale od 1000 do 3000 spraw (57%). Wykres 12. Czy w ciągu ostatnich dwóch lat był Pan/Pani zmuszony z przyczyn ekonomicznych zredukować liczbę osób zatrudnionych w kancelarii? 4

9 Wykres 43. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a przymus, z przyczyn ekonomicznych, do redukcji liczby osób zatrudnionych w kancelarii w ciągu ostatnich dwóch lat Zestawienie powyższych danych wskazuje, że kancelarie małe i średnie, funkcjonujące od kilku lat, zatrudniające po kilkanaście osób, borykają się z problemami ekonomicznymi i to właśnie mogło stanowić potencjalną przyczynę ich zainteresowania udziałem w badaniu ankietowym. Należy wyjaśnić, że z danych statystycznych Ministerstwa Sprawiedliwości MS Kom 23 za rok 2013 wynika, że kancelarie z wpływem do 2 tys. spraw rocznie stanowiły 509 spośród 1236 funkcjonujących na koniec 2013 roku, tj. 41 %, a kancelarii z wpływem od 2001 do 5000 spraw rocznie było 577 tj. 46 % ogółu. Oznacza to, że dominująca wśród respondentów grupa stanowi próbę reprezentatywną dla środowiska komorników, co pozwala na stwierdzenie, że identyfikowane przez ankietowanych problemy mają charakter powszechny i są udziałem zdecydowanej większości tego środowiska. 5

10 2. Charakterystyka spraw prowadzonych przez respondentów Wykresy przedstawiają rozkłady odpowiedzi na pytania dotyczące rodzajów spraw egzekucyjnych prowadzonych przez respondentów pod kątem liczby spraw, w których wierzyciel skorzystał z prawa wyboru komornika, charakterystyki wierzycieli, praktyki stałej współpracy wierzycieli z danym komornikiem, rodzaju tytułu wykonawczego stanowiącego podstawę egzekucji, liczby spraw rejestrowanych w repertoriach Kms i Kmp. Wykres 14 pokazuje zróżnicowanie respondentów pod względem struktury wpływu spraw z wyróżnieniem tych, w których wierzyciel skorzystał z prawa wyboru komornika i tych, w których właściwość komornika wyznaczały przepisy k.p.c. Analiza rozkładu odpowiedzi na pytania dotyczące procentowego udziału pierwszego typu spraw w ogólnym rocznym wpływie spraw do danej kancelarii prowadzi do wniosku, że nie ma dominującej grupy respondentów prowadzących sprawy z wyboru bądź tylko sprawy lokalne. 17% ankietowanych wskazało, że w 2013 roku nie prowadziło żadnej sprawy z wyboru wierzyciela, 16%, że spraw takich było mniej niż 5%, a 8%, że liczba tych spraw mieściła się w przedziale od 5 do 10% ogółu spraw. Reasumując, liczba respondentów nieprowadzących wcale spraw z wyboru lub prowadzących niewielką liczbę tych spraw wyniosła 41%. Na przeciwnym biegunie należałoby umiejscowić ankietowanych obsługujących dużą liczbę spraw z wyboru, wśród których 19% deklarowało, że spraw tych wpłynęło do ich kancelarii od 25% do 50%, 12% udział tych spraw określiło w przedziale od 50% do 75%, a 12% jako liczbę przekraczającą 75% ogółu spraw. W sumie 43% respondentów, którzy wzięli udział w badaniu, prowadzi dużą liczbę spraw z wyboru wierzyciela mieszczącą się w przedziale od 25 do ponad 75%. Taki rozkład odpowiedzi wskazuje na zróżnicowanie ankietowanych pod względem struktury wpływu, co nie pozostaje bez znaczenia dla oceny odpowiedzi na kolejne pytania ankiety dotyczące przyczyn spadającej efektywności egzekucji oraz przewlekłości postępowań egzekucyjnych. 6

11 Wykres 14. Czy liczba spraw prowadzonych w Pana/Pani kancelarii w 2013 roku, w których wierzyciel skorzystał z prawa wyboru komornika stanowiła: Wykres 17 obrazuje charakterystykę wierzycieli składających wnioski egzekucyjne w kancelariach respondentów. Zdecydowanie przeważają wśród nich instytucje finansowe (banki, fundusze sekurytyzacyjne, firmy windykacyjne i inne podmioty zajmujące się obrotem wierzytelnościami). Odsetek respondentów, którzy zadeklarowali przewagę tych podmiotów w grupie wierzycieli wyniósł 73%. Stosunkowo mała liczba ankietowanych wskazała na Skarb Państwa, państwowe osoby prawne (8%) jako wierzycieli wszczynających postępowania egzekucyjne. 7

12 Wykres 17. Czy wśród wierzycieli, na wniosek których egzekucję Pan/Pani prowadzi przeważają? Wykres nr 16 oraz korelacje przedstawione na wykresach 44 i 45 miały na celu ustalenie, czy praktyka stałej współpracy danego wierzyciela z wybranym komornikiem dotyczy kancelarii o ustabilizowanej pozycji na rynku, czy też kancelarii nowopowstałych. Rozkład odpowiedzi na pytanie nr 16 pokazuje, że wśród ankietowanych 45% zadeklarowało, że spośród wierzycieli korzystających z prawa wyboru komornika nie ma takich, którzy często kierują wnioski o wszczęcie egzekucji do ich kancelarii. Odsetek ankietowanych, którzy pozytywnie odpowiedzieli na to pytanie wyniósł 55%. Wykres nr 44 przedstawia korelację między stażem prowadzenia kancelarii a praktyką stałej współpracy danego wierzyciela z wybranym komornikiem. W grupie 55% ankietowanych, którzy odpowiedzieli pozytywnie na pytanie nr 16 przeważali komornicy ze stażem od 2 do 5 lat stanowiący 34% respondentów. 26% ankietowanych wywodziła się z grupy ze stażem prowadzenia kancelarii poniżej 2 lat, a 25% z grupy w przedziale od 5 do 10 lat. Stosunkowo małą grupę stanowili komornicy ze stażem ponad 15 lat na stanowisku komornika sądowego, tj. 12%. Taki rozkład odpowiedzi prowadzi do wniosku, że decyzja wierzyciela o ponownym wyborze tego samego komornika dotyczy przede wszystkim komorników ze stażem krótszym niż 10 lat, co może być argumentem przemawiającym za większą konkurencyjnością komorników 8

13 funkcjonujących od kilku lat, którzy starają się zbudować własną renomę na rynku. Wykres nr 44. Staż prowadzenia kancelarii a praktyka stałej współpracy niektórych wierzycieli z wybranym komornikiem Wykres 18 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące liczby spraw, w których po uprzednio umorzonej bezskutecznej egzekucji wierzyciel złożył wniosek o ponowne jej wszczęcie. 37% ankietowanych zadeklarowało, że liczba tego typu spraw w prowadzonych przez nich kancelariach wynosiła mniej niż 10% ogółu spraw. 44% wskazało, że stanowi ona od 10% do 25% ogółu spraw, 15% liczbę tych spraw sytuowało w przedziale od 25% do 50% spraw, a 5% zadeklarowało, że ponownie wszczynane egzekucje stanowią ponad 50% ogółu spraw prowadzonych w ich kancelariach. Na podstawie powyższych wyników można stwierdzić, że wielokrotne wszczynanie egzekucji umarzanych uprzednio z powodu bezskuteczności ma charakter powszechny. 9

14 Wykres 18. Czy liczba spraw, w których skierowany do Pana/Pani kancelarii wniosek o wszczęcie egzekucji był kolejnym wnioskiem wierzyciela po uprzednio umorzonej bezskutecznej egzekucji, wyniosła: Wykres 22 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie 22 z ankiety dotyczące liczby spraw egzekucyjnych, w których podstawą egzekucji był prawomocny nakaz zapłaty wydany w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Zdecydowana większość ankietowanych wskazała, że odsetek wierzytelności egzekwowanych na podstawie tego rodzaju tytułu wykonawczego stanowi znaczącą liczbę spraw, jakie prowadzone są w ich kancelariach. 12 % respondentów zadeklarowało, że stanowią one ponad 50% ogółu spraw, 30%, że liczba tych spraw mieści się w przedziale od 25% - 50% ogółu spraw, 33% wskazało na przedział od 10 do 25% spraw. Zestawienie wykresu 17 wskazującego na przewagę wśród wierzycieli respondentów instytucji finansowych i wykresu 22 obrazującego istotny udział elektronicznego nakazu zapłaty w puli tytułów wykonawczych kierowanych do egzekucji prowadzi do wniosku, że znaczący wzrost spraw egzekucyjnych związany jest z rozwojem usług w zakresie obrotu wierzytelnościami oraz ułatwieniami dla wierzycieli w dochodzeniu roszczeń w postaci elektronicznego postępowania upominawczego. Taki wniosek potwierdza także raport z badań 10

15 aktowych prowadzonych w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości w 2014 roku poświęcony przyczynom niskiej efektywności egzekucji świadczeń pieniężnych. Na znaczący odsetek spraw, w których wierzycielami są fundusze sekurytyzacyjne, wskazuje także rozkład odpowiedzi przedstawiony na wykresie 23. Wykres 23. Czy liczba spraw wszczętych w Pana/Pani kancelarii w 2013 roku przez fundusze sekurytyzacyjne oraz inne podmioty zajmujące się obrotem wierzytelnościami wynosiła: 11

16 3. Przyczyny przewlekłości postępowań egzekucyjnych Wykres 24 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące częstotliwości wnoszenia skarg na czynności komornika w prowadzonych przez respondentów postępowaniach egzekucyjnych. 69 % ankietowanych zadeklarowało, że strony korzystają z tego środka zaskarżenia w mniej niż 1% prowadzonych przez nich postępowań. Wykres 24. W ilu sprawach egzekucyjnych, które toczyły się w 2013 roku w Pana/Pani kancelarii wniesiono skargę na czynności komornika (art. 767 k.p.c.)? Rozkład odpowiedzi na pytanie 25 dotyczące stosowania środków nadzoru judykacyjnego przez sąd na podstawie art k.p.c. w postaci zarządzeń zmierzających do zapewnienia należytego wykonania egzekucji wskazuje na bardzo rzadkie, a wręcz sporadyczne korzystanie przez sąd z tego rodzaju instrumentu nadzorczego. 62 % respondentów zadeklarowało, że nie było wśród prowadzonych przez nich spraw w 2013 roku ani jednej sprawy, w której sąd wydałby tego rodzaju zarządzenia. 36 % wskazało, że miało to miejsce w mniej niż 1 % ogółu spraw. Do rzadkości należy również zawieszenie postępowania egzekucyjnego przez sąd do czasu rozpoznania skargi na czynności komornika (wykres 26). 51% 12

17 ankietowanych wskazało, że nie miało to miejsca w żadnej sprawie przez nich prowadzonej, w której wniesiono skargę, a 43% zadeklarowało, że zawieszenie postępowania egzekucyjnego dotyczyło mniej niż 10% spraw egzekucyjnych, w których wniesiono skargi. Powyższe dane wskazują na stosunkowo małą liczbę spraw egzekucyjnych, które z inicjatywy stron postępowania egzekucyjnego albo na skutek działania sądu z urzędu, objęte są nadzorem judykacyjnym. Wykres 25. W ilu sprawach egzekucyjnych, które toczyły się w 2013 roku w Pana/Pani kancelarii sąd z urzędu wydał zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania egzekucji? Wykresy 27 i 28 odnoszą się do czasu trwania postępowań sądowych zainicjowanych skargą strony na czynności komornika. Pierwszy z nich dotyczy skarg rozpoznawanych przez sąd, przy którym działa komornik, natomiast drugi przez sąd właściwy według ogólnych zasad w przypadku skorzystania przez wierzyciela z prawa wyboru komornika. Rozkłady odpowiedzi na pytania 27 i 28 prowadzą do wniosku, że szybciej skargi rozpoznawane są przez sądy, przy których działają komornicy. Odsetek ankietowanych, którzy zadeklarowali czas rozpoznania skargi poniżej miesiąca, a następnie od 2 do 4 miesięcy, jest wyższy w przypadku sądów, przy których działają komornicy niż sądów właściwości ogólnej. Jest on natomiast wyższy dla czasu rozpoznania skargi w przedziale od 4 do 6 miesięcy 13

18 i powyżej 6 miesięcy w przypadku sądu właściwego według ogólnych zasad w przypadku skorzystania przez wierzyciela z prawa wyboru komornika. Wykres 27. Ile średnio trwa rozpoznanie skargi na czynności komornika (art. 767 k.p.c.) przez sąd, przy którym Pan/Pani komornik działa? Wykres 28. Ile średnio trwa rozpoznanie skargi na czynności komornika (art. 767 k.p.c.) przez sąd, właściwy według ogólnych zasad w przypadku skorzystania przez wierzyciela z prawa wyboru komornika? 14

19 Wykres 49 pokazuje korelację między czasem trwania postępowania sądowego w przedmiocie skargi na czynności komornika a apelacją, z której wywodzili się respondenci udzielający odpowiedzi na pytanie nr 27. Najwięcej spośród tych, którzy wskazali, że postępowanie to trwa ponad 6 miesięcy wywodziło się z apelacji warszawskiej (28%). Wykres 47 pokazuje korelację miedzy najkrótszym czasem trwania postępowania sądowego (poniżej miesiąca) a apelacją, z której obszaru pochodzili respondenci. 24% ankietowanych pochodziło z apelacji katowickiej i tyle samo z apelacji lubelskiej. Wykresy 29 i 30 dotyczą wpływu na czas trwania egzekucji świadczeń pieniężnych zbiegów egzekucji sądowej i administracyjnej (art. 773 k.p.c.). Tylko 5% ankietowanych odpowiedziało, że czas trwania postępowania sądowego w przedmiocie zbiegu tych egzekucji wynosi mniej niż miesiąc. 39% zadeklarowało, że mieści się on w przedziale od 2 do 4 miesięcy, 24% w przedziale od 4 do 6 miesięcy, a 13% wskazało czas powyżej 6 miesięcy. Wykres 30. Ile średnio trwa postępowanie sądowe w przedmiocie zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej (art. 773 k.p.c.)? 15

20 Wykres 31 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące zbiegu egzekucji sądowych prowadzonych przez różnych komorników przeciwko temu samemu dłużnikowi. Z obserwacji praktyki, jak i wymiany poglądów z przedstawicielami Krajowej Rady Komorniczej podczas prac Międzyresortowego Zespołu do Spraw Oceny Systemu Egzekucji w Polsce wynika, że do przewlekłości egzekucji dochodzi na etapie przekazania akt komornikowi właściwemu po wydaniu postanowienia o przekazaniu sprawy przez komornika, który zgodnie z art k.p.c. uznał się za niewłaściwego do dalszego jej prowadzenia. 46% respondentów wskazało, że oczekuje od miesiąca do 3 miesięcy na przesłanie akt przez komornika, który stwierdził swoją niewłaściwość, rozstrzygając zbieg egzekucji sądowych, aż 38% zadeklarowało, że trwa to od 3-6 miesięcy. Sprawne i szybkie rozstrzygnięcie zbiegu egzekucji ma istotne znaczenie dla jej dalszego toku. Należy wziąć pod uwagę, że komornik, który wydał postanowienie o przekazaniu sprawy, nie podejmuje już kolejnych czynności egzekucyjnych w sprawie z uwagi na skuteczność postanowienia o przekazaniu z chwilą podpisania jego sentencji (art. 360 k.p.c. w zw. z art k.p.c.). Z kolei komornik, któremu sprawa została przekazana, nie może kontynuować egzekucji, nie dysponując aktami egzekucyjnymi, a w szczególności tytułem wykonawczym. W tej sytuacji zwlekanie z przekazaniem akt komornikowi właściwemu prowadzi do okresów nieuzasadnionej bezczynności w postępowaniu egzekucyjnym i może skutkować stwierdzeniem przewlekłości postępowania w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843). 16

21 Wykres 31. Ile średnio trwa oczekiwanie na przesłanie akt przez innego komornika w przypadku zbiegu egzekucji sądowych od daty wydania przez tego komornika postanowienia o przekazaniu sprawy? W pytaniu 33 podano 9 przykładowych czynników, które mogą przyczyniać się do wydłużenia czasu trwania postępowania egzekucyjnego. Najwięcej spośród ankietowanych (31%) jako czynnik najistotniejszy wskazało zbiegi egzekucji sądowych. 22% respondentów wymieniło trudności w ustaleniu majątku dłużnika podlegającego egzekucji, 17% zbiegi egzekucji sądowej i administracyjnej, 11% skargi na czynności komornika, a 9% ankietowanych brak stosownych wniosków ze strony wierzyciela. Wykres 53 pokazuje, jak odpowiadali ankietowani prowadzący małe, średni i duże kancelarie, a wykres 54 jak rozkładały się odpowiedzi komorników legitymujących się odpowiednim stażem w zawodzie. Wykres 38 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytania o przyczyny wydłużenia czasu trwania egzekucji z nieruchomości. Ponad połowa respondentów (55%) wskazała na przewlekłości na etapie postępowania prowadzonego przez sąd, a połowa z nich przyczyn tych upatruje w braku wniosków wierzyciela co do podjęcia kolejnych czynności w egzekucji z nieruchomości. 17

22 Wykres 33. Który z poniżej wymienionych czynników ma zdaniem Pana/Pani największy wpływ na wydłużenie czasu trwania postępowania egzekucyjnego: Wykres 53. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a czynniki, które mają największy wpływ na wydłużenie czasu trwania postępowania egzekucyjnego 18

23 Wykres 54. Staż prowadzenia kancelarii a czynniki, które mają największy wpływ na wydłużenie czasu trwania postępowania egzekucyjnego W pytaniu 39 zwrócono się do ankietowanych o wskazanie, który z wymienionych czynników w największym stopniu przyczyniłby się do skrócenia czasu trwania postępowań egzekucyjnych. Największy odsetek respondentów (42 %) wskazał wprowadzenie właściwości wyłącznej komornika w sprawach egzekucyjnych. 34% wymieniło przyspieszenie postępowań sądowych w przedmiocie skarg na czynności komornika oraz zbiegów egzekucji sądowej i administracyjnej, a 20% ograniczenie czynności komornika, które mogą być zaskarżone skargą. Analiza odpowiedzi udzielonych na pytania: 31, 33 i 39 prowadzi do wniosku, że negatywną konsekwencją przyznanego wierzycielowi w art. 8 ust. 5 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji prawa wyboru komornika są zbiegi egzekucji sądowych prowadzonych przez różnych komorników działających z wyboru wierzycieli stanowiące główny powód przewlekłości postępowań egzekucyjnych. 19

24 Wykres 39. Czy do skrócenia czasu trwania postępowań egzekucyjnych w największym stopniu przyczyniłoby się: Wykresy 56 i 58 pokazują, którzy spośród ankietowanych wprowadzenie właściwości wyłącznej komornika uznali za czynnik, jaki w największym stopniu przyczyniłby się do skrócenia czasu trwania postępowań egzekucyjnych. Wykres 58 pokazuje korelację z uwzględnieniem wieku respondentów, a wykres 56 z uwzględnieniem wielkości prowadzonych przez nich kancelarii mierzonej wielkością rocznego wpływu spraw. Należy podkreślić, że w tej ostatniej grupie największy odsetek ankietowanych (61%) opowiadający się za wprowadzeniem właściwości wyłącznej to komornicy prowadzący kancelarię przyjmujące rocznie wpływ od 1000 do 3000 spraw egzekucyjnych, a więc grupa, którą można uznać za dominującą w środowisku komorników sądowych, która osiąga najwyższe wskaźniki skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych. 20

25 Wykres 56. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a wprowadzenie właściwości wyłącznej komornika w sprawach egzekucyjnych jako czynnik mający największy wpływ na skrócenie czasu trwania postępowań egzekucyjnych Wykres 58. Wiek respondenta a wprowadzenie właściwości wyłącznej komornika w sprawach egzekucyjnych jako czynnik mający największy wpływ na skrócenie czasu trwania postępowań egzekucyjnych 21

26 4. Przyczyny niskiej skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych Wykres 37 przedstawia rozkład odpowiedzi na pytanie o skuteczność egzekucji świadczeń pieniężnych. Na pytanie o liczbę spraw zakończonych w 2013 roku wyegzekwowaniem świadczenia w całości 50% ankietowanych wskazało przedział od 10% do 25% ogółu spraw, a 41% przedział od 25% do 50% spraw. Średnia skuteczność jest wyższa niż wynikająca z danych Ministerstwa Sprawiedliwości na podstawie sprawozdań MS-Kom 23, co wynika z przewagi respondentów reprezentujących kancelarie z wpływem do 3 tys. spraw rocznie, które charakteryzują się najwyższym wskaźnikiem skuteczności egzekucji. Jedną z możliwych przyczyn bezskuteczności egzekucji jest ograniczona liczba sposobów egzekucji wskazanych przez wierzyciela, którymi komornik jest związany. Wykres 35 dotyczy liczny spraw umorzonych z tego powodu. Największy odsetek respondentów (41%) wskazał, że ta przyczyna bezskuteczności egzekucji dotyczy mniej niż 5% umorzonych spraw egzekucyjnych. Jedynie 14% zadeklarowało, że dotyczy to ponad 25% prowadzonych przez nich spraw. Wykres 55 pokazuje korelację między wielkością kancelarii (wielkość wpływu) a procentem spraw, w których przyczyną umorzenia egzekucji była jej bezskuteczność wynikająca z ograniczonej liczby sposobów egzekucji wskazanych przez wierzyciela. 22

27 Wykres 55. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a procent umorzeń z powodu bezskuteczności egzekucji, które były wynikiem braku wniosków wierzyciela w zakresie możliwych sposobów egzekucji W kolejnym pytaniu zapytano ankietowanych co najbardziej przyczyniłoby się do zwiększenie efektywności egzekucji świadczeń pieniężnych. Spośród kilku wskazanych potencjalnych czynników, które mogą wpływać na wzrost skuteczności egzekucji, największy odsetek respondentów (78%) wskazał zmniejszenie kwot wolnych od potrąceń w egzekucji z rachunku bankowego i w egzekucji z wynagrodzenia za pracę. Należy wyjaśnić, że w obecnym stanie prawnym kwoty wolne od zajęcia w celu zabezpieczenia minimum egzystencji dłużnika funkcjonują w ramach kilku sposobów egzekucji także stosowanych równolegle, tj. w egzekucji z rachunku bankowego (art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. 2012, poz ze zm., dalej jako prawo bankowe), wynagrodzenia za pracę (art k.p.), świadczeń emerytalno-rentowych (art. 140 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz. U. 2013, poz ze zm.). Według art. 54 ust. 1 prawa bankowego środki pieniężne znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od 23

28 liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego. W doktrynie wyjaśnia się, że ustanowiony w przytoczonym przepisie przywilej egzekucyjny ma zastosowanie tylko raz w ramach konkretnego zajęcia egzekucyjnego, ma zatem charakter jednorazowy, nie zaś odnawialny. Kwota pozostaje niezmienna aż do zwolnienia rachunku spod zajęcia i jest limitem nieodnawialnym. Jeżeli zajęcie trwa, a uprawniony po jego dokonaniu zadysponował kwotą wolną od egzekucji, to dokonanie następnie wpłat na ten rachunek powoduje, że cała wpłacona kwota objęta jest już skutkami zajęcia. Jeżeli jednak w chwili zajęcia na rachunku nie było środków albo stan środków był niższy od kwoty zwolnienia, dłużnik (posiadacz rachunku) ma prawo do zatrzymania bądź uzupełnienia kwoty przywileju z kolejnych wpływów na rachunek. Użyty w art. 54 ust. 1 prawa bankowego zwrot niezależnie od liczby zawartych umów" należy rozumieć jako ograniczenie kwoty wolnej od zajęcia niezależnie od tego, ile rachunków oszczędnościowych dana osoba posiada w jednym banku lub w wielu bankach. Lokowanie wkładów oszczędnościowych na wielu rachunkach oszczędnościowych (ich rozpraszanie) nie poprawia zatem sytuacji ich posiadacza w kontekście przywileju egzekucyjnego uregulowanego w tym przepisie (tak też D. Rogoń [w:] Prawo bankowe. Komentarz. pod red. F. Zolla, Zakamycze 2005, Lex/el Komentarz do art. 54). Najwięcej kontrowersji wzbudza sytuacja, w której kwota wolna od potrąceń w egzekucji z wynagrodzenia za pracę albo świadczenia emerytalno-rentowego przelana na rachunek bankowy dłużnika, zostaje zajęta w ramach egzekucji z rachunku bankowego po wykorzystaniu kwoty wolnej od zajęcia przewidzianej dla tego sposobu egzekucji. Problem ten pojawia się także w orzecznictwie sądów powszechnych w sprawach dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej komornika. Jednolicie przyjmuje się, że w takiej sytuacji działanie komornika nie jest bezprawne. Przedmiotem egzekucji z rachunku bankowego jest bowiem wierzytelność, jaka przysługuje posiadaczowi rachunku wobec banku i bez znaczenia pozostaje źródło pochodzenia wpłaconych na ten rachunek środków pieniężnych. Umowa rachunku bankowego regulowana treścią art k.c. rodzi po stronie 24

29 banku względem posiadacza rachunku obowiązek przyjmowania i przechowywania środków pieniężnych posiadacza rachunku oraz przeprowadzenia na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Bank może obracać czasowo wolnymi środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku z obowiązkiem ich zwrotu w całości lub w części, zasadniczo na każde żądanie uprawnionego posiadacza rachunku (art. 726 k.c.). Regulacja umowy rachunku bankowego wskazuje, że mamy tutaj do czynienia nie z kwestią własności środków pieniężnych lecz z prawem posiadacza do żądania zwrotu środków pieniężnych w takiej samej ilości jak zgromadzone oraz zrealizowania na jego żądanie rozliczeń bezgotówkowych. Posiadaczowi przysługuje konkretna wierzytelność do środków zgromadzonych na jego rachunku, obejmująca abstrakcyjne jednostki pieniężne. W przypadku skierowania egzekucji do rachunku bankowego nie same środki pieniężne wprost, ale ta wierzytelność posiadacza rachunku podlega zajęciu, co oznacza, że w uprawnienia posiadacza rachunku wchodzi egzekwujący wierzyciel, który na skutek zajęcia wierzytelności uzyskuje możliwość wykonywania uprawnień przysługujących posiadaczowi rachunku bankowego (art. 888 w zw. z art. 893 k.p.c.). Równocześnie wypłaty z rachunku nie mogą być dokonywane bez zgody organu egzekucyjnego do wysokości zajętej wierzytelności, podlegają przekazaniu na pokrycie należności dłużnika (art. 889 pkt 1 k.p.c.), co oznacza, że uprawnienia posiadacza rachunku podlegają w tym zakresie ograniczeniom (tak też Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 27 września 2007 r., V ACa 359/07, Biul.SAKa 2008/1/23 oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 3 października 2014 r. I ACa 409/14, niepubl.). W konsekwencji w obecnym stanie prawnym dopuszczalne jest prowadzenie egzekucji z wierzytelności posiadacza rachunku bankowego, niezależnie od zdarzenia faktycznego lub prawnego, które legło u podstaw przelewu określonych środków pieniężnych na rachunek bankowy. W tej sytuacji nawet wolna od potrąceń część zajętego świadczenia emerytalno-rentowego lub wynagrodzenia za pracę po przelaniu na rachunek bankowy dłużnika podlega egzekucji. W praktyce komornicy zwalniają spod zajęcia kwoty przelewane na rachunek bankowy dłużnika, a pochodzące z sum wolnych od potrąceń w ramach innych sposób egzekucji albo stanowiące świadczenia niepodlegające egzekucji na podstawie art. 831 k.p.c. po udokumentowaniu przez dłużnika źródła pochodzenia tych środków. Przybiera to postać postanowienia o umorzeniu egzekucji z rachunku 25

30 bankowego w zakresie konkretnego świadczenia przelewanego na ten rachunek. Nierzadko jednak takie działania komorników są przedmiotem skarg wnoszonych przez wierzycieli, w szczególności zajmujących się w skali masowej egzekwowaniem nabytych wierzytelności. Zarzucają oni naruszenie przepisów warunkujących umorzenie postępowania egzekucyjnego od wniosku wierzyciela (art. 825 pkt 1 k.p.c.). O doniosłości przedstawionego problemu dla praktyki sądowej świadczy pytanie prawne skierowane do Sądu Najwyższego, w którym Sąd Okręgowy w Radomiu przedstawił do rozstrzygnięcia problem, czy zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego dokonane przez organ egzekucyjny w trybie art k.p.c. jest skuteczne w odniesieniu do zgromadzonych na tym rachunku środków niepodlegających egzekucji z mocy art pkt 2a k.p.c. Wyjaśniając wątpliwości na tle wykładni przytoczonych przepisów, Sąd ten wskazał na różnice pomiędzy zwolnieniem spod zajęcia na podstawie art. 54 ust. 1 prawa bankowego i zwolnieniem spod egzekucji (art. 831 k.p.c.). W tym pierwszym przypadku podjęcie przez posiadacza środków z rachunku nie wyłącza następnie ich zajęcia przez komornika na zasadach egzekucji z ruchomości. Zdaniem Sądu Okręgowego w Radomiu przewidziane w art pkt 2a k.p.c. wyłączenie spod egzekucji powinno odnosić szerszy skutek niż wyłączenie spod zajęcia. Wyłączenie spod egzekucji nie zawęża wyłączeń do określonych sposobów egzekucji. Zakaz prowadzenia egzekucji (art pkt 2a i 2 k.p.c.) obejmuje też rachunek bankowy dłużnika, na który te środki zostały wpłacone. Ograniczenie to jest szersze niż uregulowanie ujęte w art. 889 i 890 k.p.c. Dotyczy ono niedopuszczalności prowadzenia egzekucji, która byłaby skierowana do jakichkolwiek składników majątku dłużnika wskazanych w art pkt 2a i 2 k.p.c. bez względu na sposób egzekucji. Na to wpływa również okoliczność, że wypłata środków należnych z tytułu dofinansowania i obrót tymi środkami są możliwe jedynie przez rachunki bankowe dłużnika. W uchwale podjętej 26 lutego 2015 roku (III CZP 104/14, Sąd Najwyższy przyjął, że zajęcie rachunku bankowego nie może obejmować środków, o których mowa w art pkt 2a k.p.c., chyba że egzekwowana wierzytelność powstała w związku z realizacją projektu, na który te środki były przeznaczone. Powyższe stanowisko ma doniosłe znaczenie dla praktyki i powinno znaleźć zastosowanie do 26

31 wszystkich świadczeń wskazanych w art. 831 k.p.c., które nie podlegają egzekucji. Należy zwrócić uwagę, że zakłada ono potrzebę dokonania przez dłużnika zajętej wierzytelności (bank) analizy źródeł pochodzenia środków wpłacanych na rachunek bankowy dłużnika tak, aby nie doszło do zajęcia świadczeń objętych wyłączeniem spod egzekucji na podstawie art. 831 k.p.c. Zasygnalizowane problemy dotyczące przywilejów egzekucyjnych w poszczególnych sposobach egzekucji, a w szczególności ich zbiegu w sytuacji równoległego stosowania kilku sposobów, w ramach których przewidziano kwoty wolne od zajęcia, jak i stanowisko komorników, którzy wzięli udział w ankiecie, uzasadniają podjęcie prac legislacyjnych mających na celu kompleksowe uregulowanie tego zagadnienia. Wykres 40. Czy do zwiększenia efektywności egzekucji sądowej najbardziej przyczyniłoby się: 27

32 Wykres 59. Liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w 2013 roku a odstąpienie od zasady związania organu egzekucyjnego wnioskiem wierzyciela w zakresie wskazanych w nim sposobów egzekucji jako czynnik najbardziej przyczyniający się do zwiększenia efektywności egzekucji sądowej 28

33 Podsumowanie 5.1. W przeprowadzonym badaniu ankietowym najliczniej była reprezentowana grupa małych i średnich kancelarii, w przypadku których roczny wpływ nie przekraczał 3 tys. spraw (79% ankietowanych). Wśród respondentów dominowały osoby z wyższym wykształceniem (82%) w wieku od 30 do 50 lat (70%), pełniące funkcje komorników sądowych nie dłużej niż 10 lat (75%). 63% komorników spośród ankietowanych w ciągu 2 ostatnich lat było zmuszonych z przyczyn ekonomicznych do redukcji zatrudnienia w swoich kancelariach. Największy odsetek komorników, którzy zmuszeni byli w ciągu ostatnich dwóch lat zmniejszyć zatrudnienie, dotyczy kancelarii, których roczny wpływ mieści się w przedziale od 1000 do spraw (57%). Zestawienie powyższych danych wskazuje, że kancelarie małe i średnie, funkcjonujące od kilku lat, zatrudniające po kilkanaście osób, borykają się z problemami ekonomicznymi i to właśnie mogło stanowić potencjalną przyczynę ich zainteresowania udziałem w badaniu ankietowym. Należy wyjaśnić, że z danych statystycznych Ministerstwa Sprawiedliwości MS-Kom 23 za rok 2013 wynika, że kancelarie z wpływem do 2 tys. spraw rocznie stanowiły 509 spośród 1236 funkcjonujących na koniec 2013 roku, tj. 41%, a kancelarii z wpływem od 2001 do 5000 spraw rocznie było 577, tj. 46% ogółu. Oznacza to, że dominująca wśród respondentów grupa stanowi próbę reprezentatywną dla środowiska komorników, co pozwala na stwierdzenie, że identyfikowane przez ankietowanych problemy mają charakter powszechny i są udziałem zdecydowanej większości tego środowiska Uzyskane na podstawie ankiety wyniki w zakresie pytań dotyczących charakteru spraw egzekucyjnych prowadzonych przez respondentów, a w szczególności rodzaju tytułu wykonawczego stanowiącego podstawę egzekucji, charakterystyki wierzycieli egzekwujących oraz dłużników pozwalają na sformułowanie następujących wniosków. Po 29

34 pierwsze, w puli wierzytelności skierowanych do egzekucji znaczącą liczbę stanowią świadczenia pieniężne egzekwowane na podstawie zaopatrzonego w klauzulę wykonalności elektronicznego nakazu zapłaty. Po drugie, dominującą grupą wierzycieli są instytucje finansowe, a w grupie dłużników przeważają osoby fizyczne, co pozwala na postawienie tezy, że znaczący wzrost spraw egzekucyjnych związany jest z rozwojem usług w zakresie obrotu wierzytelnościami oraz ułatwieniami dla wierzycieli w dochodzeniu roszczeń w postaci elektronicznego postępowania upominawczego. Taki wniosek potwierdza także raport z badań aktowych prowadzonych w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości w 2014 roku poświęcony przyczynom niskiej efektywności egzekucji świadczeń pieniężnych (por. A. Antkiewicz, K. Kazimierczak, Z. Woźniak Przyczyny niskiej skuteczności egzekucji sądowej w Polsce Instytut Wymiaru Sprawiedliwości 2014) Rozkład odpowiedzi na pytania dotyczące częstotliwości stosowania przez sąd instrumentów nadzoru judykacyjnego nad działalnością komorników sądów wskazuje na stosunkowo małą liczbę spraw o egzekucję świadczeń pieniężnych, które z inicjatywy stron postępowania egzekucyjnego albo na skutek działania sądu z urzędu, objęte są takim nadzorem. O małej efektywności nadzoru judykacyjnego świadczy także przeciętny czas trwania postępowania sądowego zainicjowanego skargą na czynności komornika. 55% ankietowanych wskazało, że rozpoznanie skargi na czynności komornika przez sąd, przy którym działa komornika trwa od 2 do 6 miesięcy, a 63% respondentów taki czas trwania postępowania podało w przypadku sądu właściwego według ogólnych zasad, jeżeli wierzyciel skorzystał z prawa wyboru komornika. Takie dane wskazują, że skarga na czynności komornika może na kilka miesięcy zablokować postępowanie egzekucyjne, co potwierdza rozkład odpowiedzi na pytanie 39, w którym przyspieszenie postępowań sądowych w przedmiocie skargi na czynności komornika zostało wymienione jako drugi w kolejności czynnik, który mógłby przyczynić się do usprawnienia egzekucji świadczeń pieniężnych. Z drugiej strony w sytuacjach, kiedy 30

35 konieczna jest szybka interwencja sądu, ten środek zaskarżenia nie zdaje egzaminu, ponieważ przed podjęciem decyzji o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego od skarżącego wymaga się uiszczenia opłaty od skargi oraz dopełnienia wymagań formalnych (art k.p.c.), które nie są zrozumiałe dla stron w większości niereprezentowanych przez zawodowych pełnomocników. Taki wniosek potwierdzają również badania aktowe przeprowadzone w 2014 roku w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości poświęcone skardze na czynności komornika (por. D. Olczak-Dąbrowska Skarga na czynności komornika efektywny instrument nadzoru judykacyjnego nad czynnościami komorników sądowych czy sposób blokowania egzekucji przez dłużników? Instytut Wymiaru Sprawiedliwości 2014) Najistotniejszą i wskazywaną przez większość respondentów przyczyną przewlekłości postępowań egzekucyjnych są zbiegi egzekucji sądowych stanowiące negatywną konsekwencje przyznanego wierzycielowi w art. 8 ust. 5 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji prawa wyboru komornika. Za niepokojące należy uznać zachowania komorników, którzy informowani przez strony albo osoby trzecie (np. dłużników zajętych wierzytelności) o zbiegu egzekucji sądowych zwlekają z wydaniem postanowienia o przekazaniu sprawy komornikowi właściwemu, a następnie przez kilka kolejnych miesięcy zwlekają z przesłaniem akt. Prowadzi to do wielomiesięcznych okresów bezczynności w postępowaniu egzekucyjnym, ponieważ komornik, który stwierdził swoją niewłaściwość, nie podejmuje żadnych czynności egzekucyjnych, a ten, który jest właściwy, nie może ich podjąć, ponieważ oczekuje na akta. 46% respondentów wskazało, że oczekuje od miesiąca do 3 miesięcy na przesłanie akt przez komornika, który stwierdził swoją niewłaściwość, rozstrzygając zbieg egzekucji sądowych, aż 38% zadeklarowało, że trwa to od 3 do6 miesięcy. Sprawne i szybkie rozstrzygnięcie zbiegu egzekucji ma istotne znaczenie dla jej dalszego toku. Oczekiwanie na zwrotne poświadczenia odbioru odpisów postanowienia o przekazaniu sprawy nie uzasadnia odmowy niezwłocznego przekazania akt komornikowi 31

36 właściwemu. Należy podkreślić, że skarga na postanowienie komornika o przekazaniu sprawy nie wstrzymuje wykonania postanowienia, chyba że na wniosek skarżącego sąd uznał za celowe zawieszenie postępowania egzekucyjnego do czasu prawomocnego rozpoznania skargi (art k.p.c.) W przeprowadzonym badaniu ankietowym zaskakujący okazał się rozkład odpowiedzi na pytanie 39 o podanie czynnika, który w największym stopniu przyczyniłby się do skrócenia czasu trwania postępowań egzekucyjnych. 42% ankietowanych opowiedziało się za wprowadzeniem właściwości wyłącznej komornika w sprawach egzekucyjnych. Największy odsetek ankietowanych (61%) opowiadający się za wprowadzeniem właściwości wyłącznej, to komornicy prowadzący kancelarie przyjmujące rocznie wpływ od 1000 do 3000 spraw egzekucyjnych, a więc grupa, którą można uznać za dominującą w środowisku komorników sądowych, która osiąga najwyższe wskaźniki skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych. Postulat ograniczenia prawa wyboru komornika do obszaru apelacji został również przedstawiony w raporcie z badań aktowych poświęconych przyczynom niskiej skuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych, które zostały przeprowadzone w Instytucie w 2014 roku (por. A. Antkiewicz, K. Kazimierczak, Z Woźniak: Przyczyny niskiej skuteczności egzekucji sądowej w Polsce, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości 2014). Do takich wniosków prowadzą także analizy prawnoporównawcze poświęcone zagadnieniom systemu organów egzekucyjnych ze szczególnym uwzględnieniem statusu komornika sądowego w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Belgii i Francji (por. np. A. Okońska, System organów egzekucyjnych w Niemczech. Zasady pobierania i wysokość opłat egzekucyjnych oraz środki zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym w Niemczech, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości 2014 oraz E. Szczepanik, System organów egzekucyjnych we Francji. Zasady pobierania i wysokość opłat egzekucyjnych oraz środki zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym we Francji, Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości 2014). 32

37 5.6. Za inspirujące do wdrożenia prac legislacyjnych należy uznać opinie ankietowanych w zakresie czynników, które mogłyby przyczynić się do zwiększenia efektywności egzekucji świadczeń pieniężnych. Spośród kliku wskazanych potencjalnych czynników, które mogą wpływać na wzrost skuteczności egzekucji, największy odsetek respondentów (78%) wskazał zmniejszenie kwot wolnych od potrąceń w egzekucji z rachunku bankowego i w egzekucji z wynagrodzenia za pracę. Zasygnalizowane w niniejszym opracowaniu problemy dotyczące przywilejów egzekucyjnych w poszczególnych sposobach egzekucji, a w szczególności ich zbiegu w sytuacji równoległego stosowania kilku sposobów, w ramach których przewidziano kwoty wolne od zajęcia, jak i stanowisko komorników, którzy wzięli udział w ankiecie, uzasadniają podjęcie prac legislacyjnych mających na celu kompleksowe uregulowanie tego zagadnienia. 33