Aktualizacja planów gospodarowania wodami. Cele rodowiskowe a akwakultura. Dr in. Anna M. Wi niewska Katedra Ichtiologii UWM w Olsztynie

Transkrypt

1 Aktualizacja planów gospodarowania wodami. Cele rodowiskowe a akwakultura. { Dr in. Anna M. Wi niewska Katedra Ichtiologii UWM w Olsztynie

2 dzia ania ukierunkowane na utrzymanie dobrego stanu wód i zwi zanych z nimi ekosystemów; zaspokojenie uzasadnionych potrzeb wodnych ludno ci i gospodarki; zapewnienie integracji zagadnie wynikaj cych z ochrony wód z innymi dziedzinami. W apgw powinny zosta zaimplementowane dzia ania ze wszystkich dyrektyw UE z zakresu polityki wodnej. Aktualizacja Planów Gospodarowania Wodami

3 Obowi zek sporz dzenia planów gospodarowania wodami w dorzeczu (PGW) wynika z art. 13 dyrektywy 2000/60/WE z dnia 23 pa dziernika 2000 r. tzw. Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW). Wymóg przygotowania planów gospodarowania wodami zosta transponowany do prawa polskiego poprzez art. 90 ust. 1 punkt 1 a ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity: Dz. U poz. 145 ze zm.), dalej ustawa Prawo wodne. Dlaczego apgw?

4 dobry stan ekologiczny i chemiczny dla wód powierzchniowych i wód podziemnych; nie pogarszanie stanu cz ci wód; zaprzestanie lub stopniowe wyeliminowanie zrzutu substancji priorytetowych do rodowiska lub ograniczenia zrzutów tych substancji; Cele rodowiskowe

5 wype nienie wymaga specjalnych, zawartych w innych aktach prawnych, w odniesieniu do obszarów chronionych: obszary wra liwe na eutrofizacj wywo an zanieczyszczeniami pochodz cymi ze róde komunalnych, obszary nara one na zanieczyszczenia zwi zkami azotu, pochodz cymi ze róde rolniczych, jednolite cz ci wód przeznaczone do celów rekreacyjnych, w tym k pieliskowych, obszary przeznaczone do poboru wody w celu zaopatrzenia ludno ci w wod przeznaczon do spo ycia, obszary przeznaczone do ochrony gatunków zwierz t wodnych o znaczeniu gospodarczym (brak wyznaczenia w Polsce), obszary przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie stanu wód jest wa nym czynnikiem w ich ochronie. Cele rodowiskowe cd.

6 fitoplankton Wska nik Fitoplanktonu IFP (wskazany dla JCWP, dla których wska nik ten zosta zbadany oraz dla wszystkich JCWP o typie 21), fitobentos Multimetryczny Indeks Okrzemkowy IO, makrofity Makrofitowy Indeks rzeczny MIR, makrobezkr gowce bentosowe Wska nik Wielometryczny MMI_PL, ichtiofauna Wska nik EF+ oraz IBI, wska niki MZB oraz FLORA, (dla zbiorników zaporowych). Cele rodowiskowe elementy biologiczne:

7 osi gni cie dobrego stanu wód (II klasa). W przypadku JCW monitorowanych, które zgodnie z wynikami oceny stanu przeprowadzonej przez GIO osi gaj bardzo dobry stan ekologiczny, celem rodowiskowym jest utrzymanie tego stanu a wi c I klasy jako ci wód. zachowanie lub przywrócenie ci ci ekologicznej J. B achuta, J. Rosa, W. Wi niewolski, J. Zgrabczy Ocena potrzeb i cieków poprzez mo liwoski,swobodnej migracji priorytetów udro nieniaorganizmów ci ci morfologicznej wodnych. rzek w kontek cie osi gni cia dobrego stanu u czwskazanych ci wód w Polsce, Warszawa 2010 dlai potencja JCWP rzek w opracowaniach B achuty 2010 i WWF 2004 wskazano uszczegó owiony cel Restytucja ryb w drownych a dro no polskich rzek, WWF, Warszawa rodowiskowy jakim jest osi gni cie dobrego stanu 2004 ekologicznego oraz mo liwo migracji organizmów wodnych. opracowania wskazuj cieki istotne z punktu migracji ryb dwu rodowiskowych, na których konieczne jest zachowanie ci ci hydromorfologicznej. Cele rodowiskowe elementy hydromorfologiczne:

8 Po zatwierdzeniu przez Rad Ministrów aktualizacja PGW stanowi b dzie podstaw podejmowania decyzji kszta tuj cych stan zasobów wodnych. Zapewnia to art. 31 ust 2 ustawy PW, mówi cy, i korzystanie z wód w szczególno ci nie mo e powodowa pogorszenia stanu wód i ekosystemów od nich zale nych, w szczególno ci ustale planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza. Dokument strategiczny

9

10 ogólny opis cech charakterystycznych obszaru dorzecza, w tym wykazy JCWP oraz JCWPd; podsumowanie identyfikacji znacz cych oddzia ywa antropogenicznych i oceny ich wp ywu na stan wód powierzchniowych i podziemnych; wykazy obszarów chronionych, o których mowa w art. 113 ust. 2 pkt 5 Ustawy PW, wraz z graficznym przedstawieniem; map sieci monitoringu, wraz z prezentacj programów monitoringowych; ustalenie celów rodowiskowych dla jednolitych cz ci wód i obszarów chronionych; podsumowanie wyników analizy ekonomicznej zwi zanej z korzystaniem z wód; apgw zawarto

11 podsumowanie dzia zawartych w Programie wodno- rodowiskowym kraju; wykaz innych szczegó owych programów i planów gospodarowania dla obszaru dorzecza dotycz cych zlewni, sektorów gospodarki, problemów lub typów wód, wraz z omówieniem zawarto ci tych programów i planów; podsumowanie dzia zastosowanych w celu informowania spo ecze stwa i konsultacji publicznych; wykaz organów w ciwych w sprawach gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza; informacj o sposobach i procedurach pozyskiwania informacji i dokumentacji ród owej wykorzystanej do sporz dzenia planu oraz informacji o spodziewanych wynikach realizacji planu. apgw zawarto

12 Typ JCWP JCWP przej ciowe Stan jednolitych cz ci wód powierzchniowych stan z y 100% Ryzyko nieosi gni cia celów rodowiskowych zagro one 100% JCWP przybrze ne stan z y 100% zagro one 100% JCWP rzeczne stan dobry 23,8% stan z y 76,2% stan dobry 6,9% stan z y 28% niemonitorowane 65,1% niezagro one 41,6% zagro one 58,4% niezagro one 32,8% zagro one 67,2% JCWP jeziorne

13 Punktowe ród a zanieczyszcze : gospodarka komunalna (w tym oczyszczalnie cieków), przemys, wody opadowe i roztopowe, hodowla ryb (stawy rybne), sk adowiska odpadów przemys owych, sk adowiska odpadów komunalnych. Rozproszone i obszarowe ród a zanieczyszcze : rolnictwo, cieki pochodz ce od ludno ci niekorzystaj cej z systemu kanalizacji sanitarnej, depozycja atmosferyczna, Zmiany hydromorfologiczne (dla wód powierzchniowych), Pobory wód. Znacz ce oddzia ywania i wp ywy antropogeniczne

14 Potencjalne Dorzecze zagro enie kod SCWP rolnictwodo1408 gospodarka komunalna DO0402 DO1613 przekroczenia Wis substancji y DO0402 priorytetowych DO0402 nierozpoznana presja DO1419 suma DO1615 Odry Liczba Region JCWP wodny- Dorzecze Liczba liczba JCWP JCWPzagro - Dorzecze onych nazwa JCW Wis y kod JCW Odry ze wzgl du na hydromorfologi PLRW Mielnica 178 region wodny Ma ej Wis y PLRW Pr 25 ga region wodny Górnej WisPLRW y 82 Grabowa do Wielinki 111 region wodny rodkowej 15 Rów PLRW Olchowy WisPLRW y Dop yw z Cychr region wodny Dolnej 1264 Pars ta od Wielkiego 37 Rowu 704 PLRW Wis y do uj cia 1093 region wodny Górnej 1686 Grabowa od1 Wielinki Odry PLRW do dop. z48polderu region wodny rodkowej Rusko-Dar owo Odry region wodny Warty 19 region wodny Dolnej 50 Odry i Przymorza Zachodniego

15 Zrzuty pochodz ce ze Liczba stawów rybnych Regiony wodne w Liczba punktów zidentyfikowanych Opisane Dorzecze w planach zagro enia zwi ze zrzutami którychzane stwierdzono zrzutów w regionie punktów zrzutów z najwi cej hodowli ryb ryb wody odprowadzanejhodowli ze stawów rybnych to: - zwi kszenie substancji biogennych, Górna Wis a 343 Dorzecze Wis y wprowadzanie substancji toksycznych pochodz322ce z Ma a Wis a Warta 422 produktów Dorzecze Odry weterynaryjnych 702 rodkowej Odry wprowadzenie do ekosystemów obcych gatunków ryb i modyfikacji cucha pokarmowego. Analiza presji a odniesienia do hodowli ryb

16 czynniki sprawcze Dorzecze Wis y Dorzecze Odry 2011 % ca ego poboru w pobór wody [tys. m3/rok] % poboru pobór wody [tys. m3/rok] dorzeczu % ca ego poboru w dorzeczu Ogó hydromorfologiczne em 11152,2 100 ryb Zmiany - pobory wód na potrzeby hodowli rolnictwo zmiany morfologiczne w 15postaci zabudowy poprzecznej oraz modyfikacji Cele produkcyjne 8008,1 72 gospodarka przep ywu. Eksploatacja wodoci gowej przemys komunalna sieci energetyka Nawodnienia w rolnictwie hydroenergetyka i le nictwie oraz nape nianie stawy rybne nianie i uzupe stawów rybnych kopalnie 0 egluga inne suma ,4 2033, ,4 1111, , Analiza presji a odniesienia do hodowli ryb

17 Opracowanie w asne na podstawie apgw (2015)

18 Grupa dzia Nazwa dzia ania przegl d pozwole wodnoprawnych zwi zanych z poborem wód Administracyjne powierzchniowych i podziemnych kontrola post powania w zakresie gromadzenia i oczyszczania Kontrola u ytkowników cieków przez u ytkowników prywatnych i przedsi biorstwa z prywatnych i przedsi biorstw cz stotliwo ci raz w roku 1. przeprowadzenie pog bionej analizy presji w celu ustalenia przyczyn nieosi gni cia dobrego stanu wód Analiza stanu zlewni 2. przeprowadzenie pog bionej analizy presji w celu zaplanowania dzia ukierunkowanych na redukcj fosforu Opracowanie warunków opracowanie warunków korzystania z wód zlewni lub weryfikacja korzystania z wód zlewni istniej cych Kontrola u ytkowników kontrola rolniczego gospodarowania przez u ytkowników prywatnych i przedsi biorstw prywatnych i przedsi biorstwa z cz stotliwo ci raz w roku Realizacja wieloletniego kontrola wielko ci zarybiania programu zarybiania inwentaryzacja uj wód podziemnych wykorzystywanych do Optymalizacja zu ycia wody nawodnie rolniczych (dot. studni wykonanych w ramach zwyk ego korzystania z wód), kontrola poboru wody z tych uj * Zapewnienie ci ci rzek i 1. budowa przep awki, przywrócenie dro no ci odcinków rzek potoków poprzez udro nienie 2. przywrócenie dro no ci cieków istotnych dla zachowania obiektów stanowi cych ci ci morfologicznej przeszkod dla migracji ryb Katalog dzia i rodków

19 Wydawane jest w drodze decyzji administracyjnej na czas okre lony (nie d ej ni na 20 lat) Ustala cel i zakres korzystania z wód oraz obowi zki niezb dne ze wzgl du na ochron zasobów rodowiska, interesów ludno ci i gospodarki Wydawane jest na wniosek, do którego do cza si operat wodnoprawny Organem w ciwym do wydawania pozwolenia wodnoprawnego jest starosta (z wy czeniem zgodnym z art ). Mo e by cofni te lub ograniczone za odszkodowaniem, je eli jest to uzasadnione interesem spo ecznym lub wa nymi wzgl dami gospodarczymi Pozwolenie wodnoprawne

20 szczególne korzystanie z wód wykonanie urz dze wodnych ugotrwa e obni enie poziomu zwierciad a wody podziemnej pi trzenie wody podziemnej odwodnienie obiektów lub wykopów budowlanych oraz zak adów górniczych Urz dzenie wodne - urz dzenia s ce kszta towaniu zasobów wodnych oraz korzystaniu z nich, a w szczególno ci: budowle: pi trz ce, upustowe, przeciwpowodziowe i regulacyjne, a tak e kana y i rowy zbiorniki, obiekty zbiorników i stopni wodnych obiekty s ce do ujmowania wód powierzchniowych oraz podziemnych obiekty energetyki wodnej Rodzaje pozwole wodnoprawnych

21 Przegl du pozwole wodnoprawnych na pobór wód lub wprowadzanie cieków do wód lub do ziemi lub do urz dze kanalizacyjnych, a tak e realizacji tych pozwole, w ciwy organ dokonuje co najmniej raz na 4 lata. Je eli na podstawie wyników monitoringu wód lub innych danych, w tym danych uzyskanych w toku opracowywania projektu programu wodno- rodowiskowego kraju lub jego aktualizacji, Prezes Krajowego Zarz du Gospodarki Wodnej stwierdzi, e jest zagro one osi gni cie celów rodowiskowych: 1) dokonuje si analizy przyczyn tych zagro i uzupe nia program wodnorodowiskowy kraju o dodatkowe dzia ania; 2) dokonuje si dodatkowego przegl du udzielonych pozwole wodnoprawnych; 3) poddaje si przegl dowi programy monitoringu wód i w razie potrzeby dostosowuje te programy w zakresie koniecznym dla osi gni cia celów rodowiskowych. art. 113c. Przegl d pozwole wodnoprawnych

22 zak ad zmieni cel i zakres korzystania z wód lub warunki wykonywania uprawnie ustalonych w pozwoleniu; urz dzenia wodne wykonane zosta y niezgodnie z warunkami ustalonymi w pozwoleniu wodnoprawnym lub nie s nale ycie utrzymywane; zak ad nie realizuje obowi zków wobec innych zak adów posiadaj cych pozwolenie wodnoprawne, uprawnionych do rybactwa oraz osób nara onych na szkody, albo nie realizuje przedsi wzi ograniczaj cych negatywne oddzia ywanie na rodowisko, ustalonych w pozwoleniu zasoby wód podziemnych uleg y zmniejszeniu w sposób naturalny zak ad nie rozpocz w terminie korzystania z uprawnie wynikaj cych z pozwolenia wodnoprawnego lub nie korzysta z tych uprawnie przez okres co najmniej 2 lat jest to konieczne dla osi gni cia celów rodowiskowych w zakresie wynikaj cym z planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, warunków korzystania z wód regionu wodnego lub warunków korzystania z wód zlewni i uzasadnione wynikami monitoringu wód nast pi o zagro enie osi gni cia celów rodowiskowych i jest to uzasadnione danymi z monitoringu wód oraz wynikami dodatkowego przegl du pozwole wodnoprawnych, o którym mowa w art. 113c ust. 1 pkt 2. Cofni cie lub ograniczenie pozwolenia wodnoprawnego Bez odszkodowania!

23 Ocena stanu wód Wody powierzchniowe JCWP rzek Spo ród wszystkich ocenionych JCWP rzecznych, dla 219 (ok. 48%) dost pne s wyniki bada monitoringowych. G ównymi czynnikami determinuj cymi stan by y: - - W zakresie elementów biologicznych: Makrobezkr gowce bentosowe (indeks MMI) W zakresie elementów fizykochemicznych: Fosforany (mg PO4/l) W zakresie substancji priorytetowych: - Benzo(g,h,i)perylen, Indeno(1,2,3-cd)piren oraz zwi zki tributylocyny

24 Ocena stanu wód Wody powierzchniowe JCWP jezior 102 JCWP jezior 36% oceniono na podstawie wyników bada monitoringowych stan dobry: 36 JCWP (35%) stan z y: 66 JCWP (65%) 182 JCWP jezior 64% oceniono na podstawie oceny eksperckiej stan dobry: 79 JCWP (43%) stan z y: 103 JCWP (57%)

25 Ocena stanu wód Wody powierzchniowe JCWP jezior Dla JCWP jeziornych ocenionych na podstawie wyników bada monitoringowych (102 JCWP), ównymi czynnikami determinuj cymi stan by y: W zakresie elementów biologicznych: - Indeks PMPL W zakresie elementów fizykochemicznych: - % O2 w hypolimnionie W zakresie elementów determinuj cych stan chemiczny: - Indeno(1,2,3-cd)piren

26 Ocena stanu wód Wody powierzchniowe wody przej ciowe i przybrze ne 5 JCWP przej ciowe w stanie ym (100%) 6 JCWP przybrze ne w stanie ym (100%)

27 Ocena stanu wód Wody podziemne 20 JCWPd stan dobry: 19 JCWPd (95%) stan s aby: 1 JCWPd (5%) Dla JCWPd w stanie s abym, decyduj cym o ocenie stanu by stan chemiczny.

28 Podstawy oceny ryzyka.. aktualny stan wód wp yw presji antropogenicznych Ryzyko nieosi gni cia celów rodowiskowych

29 celów rodowiskowych Wody powierzchniowe JCWP rzek 211 JCWP rzek (46%) zagro onych nieosi gni ciem celów rodowiskowych

30 celów rodowiskowych Wody powierzchniowe JCWP jezior 177 JCWP jezior (62%) zagro onych nieosi gni ciem celów rodowiskowych

31 celów rodowiskowych Wody powierzchniowe JCWP przej ciowe i przybrze ne 5 JCWP przej ciowe zagro one nieosi gni ciem celów rodowiskowych (100%) 6 JCWP przej ciowe zagro one nieosi gni ciem celów rodowiskowych (50%)

32 celów rodowiskowych Wody podziemne 6 JCWPd (30%) zagro onych nieosi gni ciem celów rodowiskowych

33 nieosi gni cie dobrego stanu lub niezapobie enie pogorszeniu si stanu cz ci wód jest wynikiem nowych zmian w charakterystyce fizycznej cz ci wód powierzchniowych lub zmian poziomu cz ci wód podziemnych lub niezapobie enie pogorszeniu si ze stanu bardzo dobrego do dobrego danej cz ci wód powierzchniowych jest wynikiem nowych zrównowa onych dzia alno ci gospodarczych cz owieka Nieosi gni cie celu w wyniku realizacji nowej inwestycji

34 55 inwestycji, wp ywaj cych na: Nieosi gni cie celu w53 JCWP rzek 1 JCWP jeziorn wyniku realizacji nowej 1 JCWP przej ciow inwestycji

35 Oficjalne wytyczne KE marzec 2015 Oficjalne wytyczne KZGW wrzesie 2015

36 Proces szacowania przep ywów rodowiskowych - rozumie si przez to proces obejmuj cy: okre lenie ekologicznych wska ników realizacji celów rodowiskowych dla siedlisk i gatunków od wód zale nych; okre lenie metody przeliczalno ci wska ników na warto ci przep ywów; okre lenie w kontek cie presji antropogenicznych warto ci przep ywów gwarantuj cych realizacj celów rodowiskowych, których niedochowanie mo liwe jest jedynie w przypadku spe nienia przes anek derogacji przewidzianych w przepisach prawa ochrony rodowiska, w tym w szczególno ci: o art Ramowej Dyrektywy Wodnej; o art. 6.4 Dyrektywy Siedliskowej; o innych wspólnotowych i krajowych przepisach o ochronie przyrody (przepisyo ochronie gatunkowej/przepisy z zakresu krajowych obszarowych form ochrony przyrody). Z perspektywy prawnej kluczow kwesti w zwi zku ze stosowaniem powy szej definicji jest wypracowanie metodyki uwzgl dniania warto ci przep ywów gwarantuj cych realizacj celów rodowiskowych w post powaniach w sprawie: opracowania warunków korzystania z wód regionu wodnego oraz zlewni; decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach; pozwolenia wodnoprawnego na wykonywania urz dze wodnych oraz na szczególne korzystanie z wód; decyzji zatwierdzaj cej instrukcj gospodarowania wod.

37

38 Metodyka hydrologiczna - naturalne cz ci wód Za eniem tej grupy metod jest, e warunki hydrologiczne s odzwierciedleniem potrzeb ekologicznych. Podstaw ustalenia przep ywów nienaruszalnych jest ich cz stotliwo wyst powania, któr oddaj wska niki hydrologiczne. Bierze si pod uwag wska niki takie jak przep ywy rednie ( rednie roczne (SQ), lub rednie z przep ywów niskich SNQ) i warto ci oznaczonych na krzywej sum czasów trwania przep ywu. Wyniki s bardzo zró nicowane. Otrzymywany przep yw nienaruszalny na bazie SQ zmienia si od 2,5% SQ dla metody CEMAGREF stosowanej we Francji, do 60% dla metody stosowanej w stanie Montana (USA),dla cieków, w których po ów ryb ma du wa no ekonomiczn. W typowych obliczeniach przyjmuje si, e przep yw nienaruszalny stanowi 10 % przep ywu redniego. Metody przep ywów sta ych wyznaczaj jedn warto przep ywu nienaruszalnego na ca y rok. Podstaw powstawania tych metod jest ustalenie jakie przep ywy pojawiaj si najcz ciej i za enie i te wielko ci b wystarczaj ce aby utrzyma egzystencj organizmów wodnych. Testowane metody

39 Metodyka siedliskowa dla zmienionych i sztucznych cz ci wód Ten typ metod polega na bezpo rednim zrozumieniu powi za funkcyjnych pomi dzy hydrologi, a organizmami wodnymi system rzecznego. Cech wspóln metod tej grupy jest spojrzenie holistyczne na ca y ekosystem i branie pod uwag szerokiego spektrum dziedzin zwi zanych z nauk o przep ywach rodowiskowych: hydrologii, hydrauliki i ekologii oraz cz sto wielu innych. Drug istotn cech wspóln jest korzystanie z wiedzy szerokiego zespo u ekspertów reprezentuj cych poszczególne dziedziny. Jak z opracowania, najbardziej jako ciowo obiecuj ce s metody siedliskowe i metody holistyczne. Obie grupy wymagaj nak adów przy zbiorze danych albo w formie danych empirycznych b danych eksperckich. Najwy sz punktacj w ród metod siedliskowych otrzyma a metoda MesoHABSIM, a w ród metod holistycznych Benchmarking Methodology. Spo ród metod kameralnych (czyli wymagaj cych niewielkich nak adów) najbardziej wyró niaj si metoda HEFR i SWMI. Metoda HEFR ma zalet, i zawiera komponenty kompatybilne z metod ELOHA oraz MesoHABSIM. Testowane metody

40 Dzi kuj za uwag

41

42

43