Przedmiotowy system oceniania z wiedzy o społeczeństwie w klasach I III gimnazjum w Zespole Szkół im. Piastów Śląskich w Łaziskach Górnych

Transkrypt

1 Przedmiotowy system oceniania z wiedzy o społeczeństwie w klasach I III gimnazjum w Zespole Szkół im. Piastów Śląskich w Łaziskach Górnych 1. Przedmiotowy system oceniania został opracowany zgodnie z wewnątrzszkolnym systemem oceniania oraz rozporządzeniem MEN. 2. Ocenianie jest obiektywne i systematyczne. 3. Oceny są jawne dla ucznia i jego rodziców (prawnych opiekunów): a) rodzic (prawny opiekun) zostaje poinformowany o ocenach swojego dziecka na zebraniu rodziców. Informacja o ocenach podawana jest w formie pisemnej; b) rodzic (prawny opiekun) ma prawo uzyskad informacje o ocenach swojego dziecka podczas indywidualnych konsultacji z nauczycielem. Informacja jest wówczas podawana w formie ustnej; c) na prośbę ucznia lub jego rodziców (prawnych opiekunów) nauczyciel ustnie uzasadnia uzyskaną przez ucznia ocenę podczas konsultacji indywidualnych; d) sprawdzone i ocenione pisemne prace ucznia oraz inna dokumentacja dotycząca oceniania ucznia jest udostępniana do wglądu w szkole uczniowi lub jego rodzicom na zebraniach z rodzicami oraz podczas konsultacji indywidualnych; 4. Zasady pracy ucznia na lekcji: a) uczeo powinien posiadad zeszyt przedmiotowy, podręcznik i przybory do pisania; b) uczeo systematycznie prowadzi zeszyt i odrabia zadania domowe; c) uczeo aktywnie uczestniczy w lekcji; d) uczeo ma prawo byd nieprzygotowany do zajęd 1 raz w półroczu, lecz nie dotyczy to zapowiedzianych wcześniej prac pisemnych lub lekcji powtórkowych; nieprzygotowanie musi zgłosid na początku lekcji; e) sprawdziany pisemne obejmują więcej niż 3 ostatnie tematy lekcyjne i muszą byd zapowiedziane co najmniej tydzieo wcześniej oraz są odnotowane w dzienniku lekcyjnym; 1) w ciągu tygodnia uczeo może pisad tylko 3 sprawdziany, ale nie więcej niż 1 w ciągu dnia, z wyjątkiem sprawdzianu przełożonego na prośbę uczniów; 2) poprawione i ocenione prace pisemne powinny byd oddane w ciągu dwóch tygodni. W przypadku niedotrzymania terminu poprawy nauczyciel nie powinien wpisywad ocen do dziennika lekcyjnego. Jeżeli oceny zostaną wpisane, uczeo ma prawo odwoład się poprzez wychowawcę do Dyrektora Szkoły; 1

2 3) termin poprawy prac może byd wydłużony w przypadku dłuższej nieobecności nauczyciela lub niezdolności nauczyciela do poprawy prac; f) uczeo, którego nie satysfakcjonuje ocena ze sprawdzianu, ma prawo do poprawy w uzgodnionym terminie do dwóch tygodni od otrzymania oceny (dotyczy to również ocen niedostatecznych); g) uczeo nieobecny na sprawdzianie ma obowiązek napisad go w terminie uzgodnionym z nauczycielem, nie później niż 2 tygodnie od daty sprawdzianu; h) ocenę śródroczną i koocoworoczną nauczyciel wystawia na podstawie ocen cząstkowych uzyskanych przez ucznia, ze szczególnym uwzględnieniem ocen z prac pisemnych i nie jest ona średnią arytmetyczną wszystkich ocen. 5. Pomiar osiągnięd uczniów odbywa się za pomocą następujących narzędzi: a) prace pisemne sprawdziany, kartkówki, b) odpowiedź ustna, c) zadanie domowe, d) praca na lekcji, aktywnośd, e) analiza źródeł, f) zadania i prace dodatkowe (prezentacja multimedialna, gazetka, plakat, pomoc dydaktyczna, udział w konkursach itp. ), g) udział w projekcie edukacyjnym; h) prasówka. 6. Kryteria ocen: a) wypowiedzi ustne obowiązuje znajomośd materiału z trzech ostatnich lekcji, oceniana jest wartośd rzeczowa, umiejętnośd formułowania myśli, stosowanie terminologii historycznej; 1) odpowiedzi ustne mogą byd w formie oceny lub plusów ; b) kartkówka obejmująca zakres treściowy do trzech ostatnich zajęd lekcyjnych, nie musi byd zapowiedziana; c) sprawdziany składają się z różnorodnych pytao, wymagających od ucznia logicznego myślenia, posługiwania się tekstem źródłowym lub innym źródłem itp. Każde pytanie jest punktowane; d) sprawdziany oceniane są zgodnie z wymaganą ilością punktów na daną ocenę. Przyjmuje się skalę punktową przeliczaną na oceny cyfrowe wg kryteriów: celujący.. 100% + zadanie dodatkowe bardzo dobry.. 99% - 91% dobry 90% - 76% dostateczny. 75% - 51% 2

3 dopuszczający 50% - 31% niedostateczny. 30% - 0% e) zadanie brak zadania ocena niedostateczna z możliwością poprawy, pisemne prace domowe powinny byd ocenione do trzech tygodni; f) aktywnośd na lekcji (w formie oceny lub plusów) g) zadania i prace dodatkowe ( wkład pracy, zakres merytoryczny, rzeczowy, estetyczny itp.) h) prasówka uczeo w kilku zdaniach opisuje w zeszycie wiadomości dotyczące wydarzeo politycznych z Polski lub ze świata 3 na tydzieo (niczego nie wkleja z gazet). 7. Warunki i tryb poprawy oceny a) uczeo ma prawo do poprawy oceny w ciągu 2 tygodni od momentu jej otrzymania; 1) termin i warunki poprawy ustala nauczyciel; 2) ocena uzyskana z poprawy jest wpisywana do dziennika obok pierwotnej oceny; 3) w sytuacji wyjątkowej nauczyciel może zezwolid na ponowną poprawę oceny; b) uczeo nieobecny na pracy pisemnej ma obowiązek napisad ją w terminie i na warunkach ustalonych przez nauczyciela. W przypadku braku ustalenia terminu, uczeo zobowiązany jest w terminie do dwóch tygodni napisad daną pracę pisemną; 1) termin może ulec przedłużeniu w przypadku dłuższej choroby ucznia; c) uczeo, który bez usprawiedliwienia opuścił lekcję, na której była zapowiedziana praca pisemna lub sprawdzian umiejętności jest zobowiązany napisad pracę lub zaliczyd sprawdzian na najbliższej lekcji po powrocie do szkoły. 8. Ocenianiu podlegają wiadomości (stopieo opanowania materiału faktograficznego), umiejętności, praca indywidualna, orientacja w bieżących wydarzeniach życia politycznego, społecznego i gospodarczego w Polsce i na świecie, obowiązkowośd i systematycznośd w pracy. 9. Kryteria oceniania: a) Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeo, który opanował wiadomości i umiejętności na poziomie wymagao koniecznych, potrafi posługiwad się podręcznikiem i innymi pomocami aby zgromadzid podstawowe informacje dla opisu i oceny faktów, potrafi wyjaśnid niektóre terminy i zagadnienia omawiane na lekcjach, zapamiętuje wiadomości konieczne do elementarnej orientacji w treściach danego działu tematycznego i z pomocą nauczyciela potrafi je odtworzyd, posługuje się ubogim słownictwem, poprawnie, z pomocą nauczyciela rozpoznaje, nazywa i klasyfikuje pojęcia, procesy, zjawiska, postacie z życia publicznego; b) Ocenę dostateczną otrzymuje uczeo, który dysponuje w stopniu dostatecznym zasobem wiedzy przewidzianej przez program nauczania, wyciąga proste wnioski z otrzymanych informacji, udziela odpowiedzi na proste pytania nauczyciela, wykazuje orientację w treściach zagadnieo opracowanych na lekcji, definiuje niektóre pojęcia, samodzielnie i poprawnie wykonuje proste dwiczenia, 3

4 uczestniczy w pracach i zadaniach zespołowych, poprawnie wyraża swoje myśli w mowie i piśmie, potrafi zredagowad notatkę na podstawie podręcznika; c) Ocenę dobrą otrzymuje uczeo, który posiada wiedzę wymaganą programem nauczania, potrafi wyjaśnid zależności między różnymi dziedzinami życia człowieka, rozumie tekst źródłowy i potrafi go zinterpretowad, samodzielnie wyjaśnia najważniejsze terminy i zagadnienia, wykonując zadania złożone, rozumie omawiane treści i potrafi je wyjaśnid, zajmuje stanowisko w kwestiach spornych, formułuje własne opinie i wnioski, aktywnie uczestniczy w zajęciach; d) Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeo, który posiada wiedzę określoną programem oraz wiedzę uzyskaną w wyniku rozwijania dodatkowych zainteresowao przedmiotem, e) Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeo, który samodzielnie wyjaśnia najważniejsze pojęcia i zagadnienia, opanował pełen zakres wiedzy i umiejętności przewidziany na III etapie kształcenia, logicznie kojarzy fakty, formułuje własne opinie, potrafi przekonywująco uzasadnid swoje zdanie, umiejętnie stosuje posiadaną wiedzę w praktyce, korzysta z różnych źródeł w celu poszerzenia swej wiedzy; f) Ocenę celującą otrzymuje uczeo, który systematycznie pracuje nad pogłębieniem wiedzy, uczestniczy i osiąga sukcesy w konkursach. g) Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeo, który nie opanował treści koniecznych, ma poważne braki w podstawowych wiadomościach, nie pamięta prostych faktów, pojęd i terminów, nie umie nazywad faktów, wydarzeo i zjawisk, nie rozumie prostego tekstu źródłowego. 4

5 Nr lekcji Temat lekcji Liczba WOS Wymagania edukacyjne Klasa II Gimnazjum Na podstawie programu Elżbieta Dobrzycka Krzysztof Makara WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Program nauczania dla gimnazjum godzin Podstawowe umiejętności i wiedza (na ocenę dopuszczającą i dostateczna). Uczeń: 1 Zapoznanie się z wymaganiami oraz 1 przedmiotowym systemem oceniania z wiedzy o społeczeństwie 2 Człowiek jako istota społeczna wymienia osiągnięcia cywilizacyjne ludzi na przestrzeni wieków wymienia cechy człowieka wyróżniające go ze świata zwierząt wymienia wartości ważne w jego życiu wymienia wartości uniwersalne odróżnia cechy nabyte od cech wrodzonych rozumie pojęcia: osobowość potrafi wyjaśnić co kształtuje osobowość człowieka 3 Grupy społeczne i ich rodzaje 1 rozumie pojęcie więź społeczna wymienia rodzaje więzi społecznych zna definicję grupy społecznej wymienia rodzaje grup społecznych podaje przykłady grup pierwotnych, wtórnych, formalnych i nieformalnych, ekskluzywnych i otwartych wymienia role społeczne jednostki i własne uzasadnia szczególną rolę rodziny w życiu człowieka Oczekiwane osiągnięcia Podstawowe umiejętności i wiedza (na ocenę dobrą i bardzo dobrą). Uczeń: wymienia skutki działalności człowieka na przestrzeni wieków wyjaśnia proces socjalizacji wskazuje różnice między procesem socjalizacji i resocjalizacji uzasadnia wybór wartości własnych dokonuje oceny własnej osoby w kontekście wartości uniwersalnych potrafi wyjaśnić dlaczego człowiek jest nazywany istotą społeczną rozumie jaką rolę odgrywają potrzeby, wie na czym polega piramida potrzeb wyjaśnia rolę więzi społecznych w życiu ludzkim podaje przykłady zachowań konformistycznych i nonkonformistycznych zna sposoby podejmowania wspólnych decyzji dokonuje, korzystając z różnych źródeł informacji, oceny wybranej grupy społecznej wskazuje związki między funkcjonowaniem rodziny i społeczeństwa 4 Społeczeństwo jako szczególny rodzaj 1 definiuje pojęcia: społeczeństwo, społeczność, wymienia przyczyny zróżnicowania społeczeństwa 5

6 zbiorowości zbiorowość dokonuje podziału społeczeństwa polskiego na warstwy i klasy wyjaśnia pojęcie struktura społeczna wymienia elementy struktury społecznej potrafi wyjaśnić dlaczego społeczeństwo jest zbiorowością złożoną, wewnętrznie zorganizowaną i zróżnicowaną podaje przykłady społeczności 5 Sprawne komunikowanie się 1 wymienia rodzaje porozumiewania się wymienia techniki skutecznego porozumiewania się zna zasady aktywnego słuchania wyraża emocje w komunikacie Ja wyjaśnia pojęcia: asertywność, empatia, negocjacje, kompromis, komunikacja werbalna i niewerbalna wypowiada własne zdanie na forum argumentuje wyrażane opinie podejmuje próby stosowania poznanych zasad i technik porozumiewania się w życiu zna zasady rozwiązywania konfliktów przedstawia i stosuje podstawowe sposoby rozwiązywania konfliktów w grupie i między grupami 6 Człowiek w społeczeństwie 1 podsumowanie 7 Moja szkoła wymienia dokumenty regulujące pracę szkoły wymienia najważniejsze organy szkoły zna strukturę szkolnictwa w Polsce wymienia szkoły znajdujące się w regionie zna najważniejsze osiągnięcia uczniów swojej szk. planuje ścieżkę własnego rozwoju edukacyjnego podaje różnicę między warstwą a klasą społeczną uzasadnia zależność między jednostką a społeczeństwem ocenia wpływ norm i wartości ogólnoludzkich potrafi omówić przyczyny i konsekwencje zmian demograficznych w społeczeństwie polskim potrafi charakteryzować, odwołując się do przykładów, wybrane warstwy społeczne, grupy zawodowe i style życia potrafi podać przykłady zróżnicowania społecznego i sposoby jego zmniejszenia na podstawie samodzielnie zebranych informacji potrafi omówić problemy i perspektywy życiowe młodych Polaków stosuje techniki skutecznego porozumiewania się wyraża emocje stosując, techniki niewerbalne stosuje zasady aktywnego słuchania trafnie argumentuje wyrażane opinie stosuje techniki asertywne w wyrażaniu emocji i własnego zdania potrafi jasno i precyzyjnie wyrażać własne zdanie rozumie pojęcie arbitraż omawia strukturę szkolnictwa wymienia instytucje współpracujące ze szkołą ocenia system oświaty w Polsce zna kompetencje organów szkoły 8 Samorząd uczniowski szkoła 1 zna prawa i obowiązki ucznia ocenia działalność samorządu uczniowskiego 6

7 demokracji zna prawo o obowiązku nauki wymienia formy działalności samorządu uczniowskiego zna kompetencje samorządu uczniowskiego wymienia cechy charakteru pożądane w pełnieniu funkcji w samorządzie szkolnym dokonuje samooceny 9 Życie szkoły podsumowanie 1 10 Czym jest naród? Symbole narodowe 1 wymienia polskie symbole narodowe wymienia czynniki narodotwórcze rozumie pojęcia: naród, świadomość narodowa, obywatelstwo zachowuje się godnie wobec symboli narodowych uczestniczy godnie i z powagą w obchodach rocznicowych uroczystości państwowych i szkolnych 11 Czy jesteśmy tolerancyjni? Mój naród a inne narody 1 wymienia mniejszości narodowe zamieszkujące Polskę oraz mniejszości etniczne wypisuje z konstytucji uprawnienia mniejszości narodowych rozumie pojęcia: tolerancja, mniejszość narodowa, stereotyp, mniejszość etniczna wyjaśnia ja człowiek staje się obywatelem w sensie formalnym (prawo ziemi, prawo krwi, nadanie obywatelstwa) podaje przykłady uprawnień i obowiązków wynikających z posiadania polskiego obywatelstwa 12 Ojczyzna i patriotyzm 1 wyjaśnia pojęcia: ojczyzna, patriotyzm, nacjonalizm, szowinizm, kosmopolityzm, Polonia antysemityzm potrafi wymienić przejawy patriotyzmu w czasie wojny i w czasie pokoju wymienia największe skupiska polonii na świecie wie, że swoją postawą może dbać o dobre imię przedstawia swój program wyborczy inicjuje ciekawe przedsięwzięcia aktywizujące uczniów w samorządzie uczniowskim zna procedurę wyborów do samorządu i umie je przeprowadzić potrafi wyjaśnić dlaczego samorząd uczniowski jest szkołą demokracji omawia okoliczności powstania polskich symboli narodowych współuczestniczy w organizacji uroczystości państwowych i szkolnych poczuwa się do obowiązku ochrony symboli narodowych propaguje właściwe postawy wobec symboli narodowych potrafi wyjaśnić różnice między narodowością i obywatelstwem wyjaśnia, uwzględniając wielonarodowe tradycje polski, jaki wpływ na kształtowanie narodu mają wspólne dzieje, kultura, język i tradycja porównuje strukturę narodowościową II i III Rzeczypospolitej (wykres zamieszczony w podręczniku) charakteryzuje mniejszości narodowe w Polsce zna prawa mniejszości narodowych wymienia miejsca konfliktów narodowościowych na świecie propaguje ideę tolerancji wobec innych narodów jako przejaw etycznych zasad życia publicznego wymienia grupy migrantów (w tym uchodźców) żyjących obecnie w Polsce wymienia przyczyny emigracji Polaków ocenia postawy nacjonalistyczne prezentuje postacie patriotów polskich jako wzorce osobowe manifestuje swoje postawy patriotyczne poprzez godne zachowanie i wypełnianie obowiązków obywatela 7

8 Polski posiada świadomość konieczności wypełnienia obowiązków wobec Ojczyzny wie, w których państwach znajdują się największe skupiska Polonii 13 Naród podsumowanie 1 14 Wystawianie oceny semestralnej 1 z WOS-u, podsumowanie I semestru. 15 Państwo jako forma organizacji społeczeństwa 1 wymienia cechy państwa wymienia funkcje państwa rozumie pojęcia: państwo, suwerenność, autonomia, władza państwowa czyta ze zrozumieniem tekst źródłowy Kłopoty z państwem 16 Formy ustrojowe państw we współczesnym świecie 17 Sytuacja obywatela w państwach o odmiennych ustrojach politycznych wymienia cechy dobrego państwa 1 zna i rozumie pojęcia: monarchia konstytucyjna, republika wymienia trzy modele ustrojowe państw wymienia monarchie konstytucyjne w Europie wymienia republiki w Europie dokonuje podziału państw ze względu na formę rządów, sposób rządzenia, ustrój terytorialny czyta ze zrozumieniem 1 zna i rozumie pojęcia: państwo totalitarne, autorytarna i demokratyczne wymienia główne cechy państwa totalitarnego i autorytarnego wymienia najważniejsze prawa człowieka potrafi wykazać, odwołując się do Holocaustu oraz innych zbrodni przeciw ludzkości, do jakich konsekwencji może doprowadzić skrajny nacjonalizm potrafi ocenić odwołując się do przykładów, w jaki sposób stereotypy i uprzedzenia utrudniają dziś relacje między narodami i państwami wyjaśnia w jaki sposób Polacy żyjący za granicą podtrzymują swoją więź z ojczyzną wyjaśnia co łączy człowieka z wielką i małą ojczyzną omawia te więzi na własnym przykładzie wyjaśnia, że można być jednocześnie Polakiem, Europejczykiem i członkiem społeczności światowej porównuje różne postawy wobec narodu omawia genezę państw omawia funkcje państwa ocenia nasze państwo i relacje państwo obywatel ocenia politykę zagraniczną naszego państwa umie podać przykłady państw jednolitych narodowo i wielonarodowych umie dokonać klasyfikacji państw według różnych kryteriów charakteryzuje republikę i monarchię definiuje państwo unitarne i złożone potrafi podać przykłady państw unitarnych i federacyjnych charakteryzuje trzy modele ustrojowe państw argumentuje, prowadząc dyskusję zna różne systemy rządów, podaje przykłady państw z różnymi systemami rządów zna i rozumie pojęcie indoktrynacja przedstawia pozycję obywateli w różnych typach państw, wskazuje różnice potrafi uzasadnić wyższość demokracji nad systemem totalitarnym i autorytarnym 8

9 18 Demokracja i jej oblicza 1 zna i rozumie pojęcie demokracja, referendum, inicjatywa ludowa wymienia i wyjaśnia podstawowe zasady demokracji wymienia główne cechy państwa demokratycznego wymienia wady i zalety państwa demokratycznego odróżnia demokrację bezpośrednią od pośredniej oraz większościową od konstytucyjnej wie o konieczności podporządkowania się wymogom procedur demokratycznych we wspólnym działaniu 19 Państwo podsumowanie 1 20 Udział obywateli w życiu publicznym 1 zna pojęcia czynne prawo wyborcze, bierne prawo wyborcze, frekwencja, społeczeństwo obywatelskie wyjaśnia pojęcia: życie publiczne, cnoty obywatelskie umie wymienić podmioty życia publicznego (obywatele, zrzeszenia obywatelskie, media, politycy, partie, władza, instytucje publiczne, biznes, itp.) potrafi podać przykłady współdziałania i konkurowania ze sobą w życiu publicznym różnych podmiotów umie wymienić cechy dobrego obywatela wymienia cechy społeczeństwa obywatelskiego wymienia formy aktywności własnej w szkole i społeczności lokalnej podaje propozycje aktywności na rzecz klasy, szkoły, środowiska lokalnego zachęca rodziców do aktywnego udziału w życiu szkoły i środowiska lokalnego uzasadnia konieczność organizowania się obywateli w celu aktywnego uczestniczenia w życiu 21 Formy życia publicznego. Organizacje pozarządowe społecznym 1 umie wymienić i rozpoznać różne formy uczestnictwa obywatelskiego w życiu publicznym wymienia główne cele działalności organizacji uzasadnia wyższość demokracji nad innymi systemami argumentuje w dyskusji na temat wad i zalet demokracji wskazuje najważniejsze tradycje demokracji (antyczna, europejska, amerykańska, polska) umie przedstawić historię demokracji zna formy demokracji bezpośredniej i pośredniej ocenia znaczenie aktywności obywatelskiej dla dobra ogółu ocenia bierną postawę obywateli wobec życia publicznego ukazuje przykłady konkretnych osób znanych w Polsce i środowisku lokalnym prowadzących działalność przynoszącą korzyść ogółowi ocenia aktywność własną w pracy na rzecz innych potrafi uzasadnić potrzebę przestrzegania zasad etycznych w życiu publicznym i podaje przykłady skutków ich łamania wymienia znane stowarzyszenia i fundacje przedstawia sylwetki osób znanych z niesienia pomocy drugiemu człowiekowi 9

10 pozarządowych wymienia obszary działalności organizacji pozarządowych zna zasady zakładania stowarzyszeń wyjaśnia pojęcia: wolontariat, organizacje pozarządowe, stowarzyszenie, fundacja, organizacja pożytku publicznego doskonali umiejętności niezbędne w działaniu zespołowym uzasadnia szczególną rolę wolontariatu 22 Partie polityczne i związki zawodowe 1 wymienia funkcje partii politycznych zna pojęcia: partia polityczna, system partyjny, statut zna zasady zakładania partii politycznych wie jakie są cechy partii politycznych wymienia najważniejsze partie polskiej sceny politycznej charakteryzuje jedną z wybranych partii politycznych ocenia postawy polskich polityków wyjaśnia pojęcia: związek zawodowy, strajk, mediacje, rokowania zna zadania związków zawodowych wymienia związki zawodowe istniejące w Polsce omawia szczególną rolę historyczną NSZZ Solidarność podaje przykłady łamania praw pracowniczych w Polsce 23 Środki masowego przekazu 1 zna pojęcia: mass media i opinia publiczna wymienia środki masowego przekazu odróżnia fakt od opinii podaje przykłady wpływu środków masowego przekazu na życie jednostki i społeczeństwa potrafi scharakteryzować prasę, telewizję, radio, Internet jako środki masowej komunikacji i omawia wybrany tytuł, stację czy portal ze względu na specyfikę przekazu i odbiorców potrafi wyszukać w mediach informacji na wskazany temat przedstawia osiągnięcia stowarzyszeń pozarządowych działających w środowisku lokalnym wyjaśnia różnicę między stowarzyszeniem a fundacją zna zasady zakładania stowarzyszeń potrafi opracować indywidualnie lub w zespole projekt uczniowski dotyczący rozwiązania jednego z problemów społeczności szkolnej lub lokalnej i w miarę możliwości go realizuje (np. jako wolontariusz) charakteryzuje systemy partyjne na świecie charakteryzuje najważniejsze partie polskiej sceny politycznej klasyfikuje partie polityczne ocenia polską scenę polityczną przedstawia wzór polityka polskiego wymienia formy nacisku związków zawodowych na pracodawców charakteryzuje działalność związków zawodowych w Polsce ukazuje konflikt interesów między pracodawcą a pracobiorcą wyszukuje z różnych źródeł informacje i przykłady konkretnych działań związków zawodowych ocenia działalność związków zawodowych wskazuje, odwołując się do wybranych przykładów, różnice między systemem dwupartyjnym, a systemem wielopartyjnym argumentuje wpływ informacji na kształtowanie opinii publicznej i postaw wyjaśnia wpływ sondaży na kształtowanie opinii publicznych uzasadnia, posługując się przykładami, znaczenie opinii publicznej we współczesnym świecie potrafi odczytać i zinterpretować wyniki wybranego sondażu opinii publicznej wyjaśnia funkcje i znaczenie środków masowego przekazu potrafi wskazać różnice między przekazami 10

11 24 Aktywność obywatelska podsumowanie 25 Rzeczpospolita Polska jako demokracja konstytucyjna 26 Władza ustawodawcza RP, czyli kto tworzy prawo 1 1 zna pojęcia: konstytucja, preambuła, konkordat, inicjatywa obywatelska zna budowę konstytucji zna datę uchwalenia aktualnej konstytucji wymienia trzy podstawowe rodzaje władzy wyjaśnia pojęcie pluralizm polityczny analizuje tekst konstytucji przyporządkowuje instytucje według zasad trójpodziału władzy wyjaśnia co to znaczy, że konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w RP korzystając z Konstytucji RP omawia podstawowe prawa i wolności w niej zawarte 1 wymienia zadania sejmu i senatu zna sposób powoływania parlamentu zna zasady przeprowadzania wyborów do sejmu i senatu zna organizację sejmu i senatu wymienia kluby parlamentarne w sejmie zna pojęcia: kadencja, Zgromadzenie Narodowe, mandat poselski, interpelacja poselska, immunitet, partia polityczna rozumie pojęcie: władza ustawodawcza analizuje tekst konstytucji wymienia partie polityczne obecne w sejmie; wskazuje te, które należąco koalicji rządzącej, i te, które pozostają w opozycji 27 Władza wykonawcza, czyli kto rządzi 1 zna procedurę wyboru prezydenta wymienia kompetencje prezydenta zna procedurę wyboru premiera i tworzenia rządu wymienia kompetencje premiera wie czym zajmuje się rząd polski podaje nazwisko premiera analizuje tekst konstytucji przygotowuje materiały do prasy o pracy rządu lub prezydenta potrafi krytycznie zanalizować przekaz reklamowy wymienia konstytucje polskie na przestrzeni wieków wyjaśnia znaczenie konstytucji w państwie demokratycznym omawia zasady ustrojowe państwa polskiego dowodzi szczególnego znaczenia konstytucji wśród innych aktów prawnych interpretuje tekst konstytucji wyszukuje w środkach masowego przekazu i analizuje przykład patologii życia publicznego w Polsce wie, jak powstaje ustawa wymienia etapy pracy nad ustawą ocenia pracę posłów ocenia pracę marszałka sejmu prezentuje treści artykułów o pracy sejmu formułuje treść interpelacji poselskiej interpretuje tekst konstytucji sporządza na podstawie obserwacji wybranych obrad parlamentu, notatkę prasową o przebiegu tych obrad i przygotowuje krótkie wystąpienie sejmowe w wybranej sprawie wymienia prezydentów polskich zna procedury odwołania prezydenta zna procedury odwołania premiera (i rządu) porównuje uprawnienia prezydenta i premiera ocenia pracę prezydenta ocenia pracę rządu interpretuje tekst konstytucji wyszukuje nazwiska ministrów i zadania wybranych ministerstw 11

12 28 Władza sądownicza. Organy kontroli i ochrony prawa 29 Prawa i obowiązki obywatela Rzeczypospolitej Polskiej wyjaśnia pojęcia administracja publiczna i korpus służby cywilnej 1 wymienia główne dziedziny prawa wymienia organy kontroli i ochrony prawa, zna ich zadania zna struktury wymiaru sprawiedliwości potrafi wyjaśnić na czy polega zasada niezawisłości sędziowskiej i dwuinstancyjności działania sądów zna zadania Rzecznika Praw Obywatelskich uzasadnia konieczność niezawisłości władzy sądowniczej przedstawia przykłady spraw, którymi zajmują się sądy 1 wymienia podstawowe prawa obywatela wymienia obowiązki obywatela wobec państwa zna procedury odwoławcze w sytuacji łamania praw obywatelskich interpretuje niektóre treści konstytucji 30 Ustrój RP podsumowanie 1 wymienia zasady demokratycznych wyborów wskazuje czym powinien się kierować obywatel podejmując decyzje wyborcze Samorząd terytorialny 2 zna strukturę samorządu terytorialnego zna powiązania istniejące między samorządem a władzami centralnymi wymienia sposoby wpływania obywateli na pracę samorządu umieszcza w strukturze samorządowej swoją miejscowość pokazuje na mapie swoją miejscowość i 16 województw wyjaśnia pojęcia: samorząd, gmina, powiat, wymienia zadania administracji rządowej i podaje przykłady jej działań wie kto sprawuje administrację rządową w terenie wyjaśnia jakimi zasadami powinien się kierować urzędnik państwowy wymienia kompetencje Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu potrafi wyjaśnić w jaki sposób Trybunał Konstytucyjny kontroluje zgodność prawa z Konstytucją przedstawia główne elementy procedury sądowej w procesie cywilnym i karnym ocenia działalność polskiego wymiaru sprawiedliwości wymienia organizacje pozarządowe stojące na straży praw obywatelskich omawia prawa i obowiązki obywateli podaje przykłady naruszania praw obywatelskich w Polsce wyjaśnia twierdzenie o naturalności i niezbywalności praw człowieka gromadzi, porządkuje i wykorzystuje informacje z różnych źródeł przedstawia argumenty przemawiające za udziałem w wyborach lokalnych, krajowych i europejskich krytycznie analizuje ulotki, hasła i spoty wyborcze charakteryzuje najważniejsze organy samorządu terytorialnego wyjaśnia kompetencje władzy centralnej wobec samorządu proponuje przedsięwzięcie na rzecz rozwoju gminy aktywizuje uczniów do realizacji przedsięwzięcia zna frekwencję wyborczą w swojej miejscowości podczas ostatnich wyborów porównuje i interpretuje wyniki sporządza diagram 12

13 województwo zna zasady wyboru radnych, starosty, wójta, burmistrza, prezydenta zna pojęcia: kampania wyborcza, obwód wyborczy, mąż zaufania wie, komu przysługuje prawo wyborcze interpretuje wykres (zawarty w podręczniku) dotyczący frekwencji wyborczej pracuje efektywnie w grupie zadaniowej wymienia organy samorządu gminnego wie, co można załatwić w urzędzie gminy rozumie pojęcie budżet gminy proponuje wraz z grupą podział budżetu dla swojej gminy wymienia organy samorządu powiatowego i wojewódzkiego wie, jakie sprawy można załatwić w urzędzie powiatowym i wojewódzkim wymienia cechy dobrego urzędnika samorządowego czyta ze zrozumieniem tekst źródłowy wywiad z twórcą reformy samorządowej (podręcznik) wyjaśnia na czym polegają zasady decentralizacji i pomocniczości; odnosi je do przykładów z życia własnego regionu i miejscowości zna nazwy i rozmieszczenie na mapie wszystkich województw w Polsce przedstawia podstawowe informacje o swojej gminie, wydarzenia i postacie z jej dziejów wymienia najważniejsze zadania samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego wypełnia prosty druk urzędowy 33 Samorząd terytorialny podsumowanie 1 uzasadnia potrzebę samorządności w państwie demokratycznym i podaje przykłady działania samorządów zawodowych i samorządów mieszkańców proponuje program wyborczy zna dochody i wydatki swojej miejscowości wskazuje zadania własne i zlecone gminy zna formy walki gminy z bezrobociem wymienia czynniki wpływające na rozwój gminy uzasadnia przedstawiony w formie graficznej podział budżetu efektywnie pracuje w grupie ocenia wielkość bezrobocia w swojej gminie ocenia pracę samorządu powiatu, w którym mieszka porównuje bezrobocie w swoim województwie i w pozostałych wyciąga wnioski proponuje w formie pisemnej inicjatywę obywatelską na rzecz powiatu i województwa wie jak uchwala się budżet gminy pisze krótki list w sprawie publicznej wie w jakim wydziale urzędu gminy można załatwić różne sprawy porównuje na wybranych przykładach zakres działania samorządu wojewódzkiego z zakresem działania wojewody przygotowuje plakat, folder stronę internetową lub inny materiał promujący gminę, okolicę lub region 13

14 WOS Wymagania edukacyjne Klasa III Gimnazjum Na podstawie programu Elżbieta Dobrzycka Krzysztof Makara WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Program nauczania dla gimnazjum wyd. OPERON Nr lekcji Temat lekcji Liczba godzin Podstawowe umiejętności i wiedza (na ocenę dopuszczającą i dostateczna). Uczeo: Oczekiwane osiągnięcia Podstawowe umiejętności i wiedza (na ocenę dobrą i bardzo dobrą). Uczeo: 1 (31) 2 (32) Zapoznanie się z wymaganiami oraz przedmiotowym systemem oceniania z wiedzy o społeczeostwie Samorząd terytorialny usystematyzowanie wiadomości 1 1 zna strukturę samorządu terytorialnego zna powiązania istniejące między samorządem a władzami centralnymi wymienia sposoby wpływania obywateli na pracę samorządu umieszcza w strukturze samorządowej swoją miejscowośd pokazuje na mapie swoją miejscowośd i 16 województw wyjaśnia pojęcia: samorząd, gmina, powiat, województwo zna zasady wyboru radnych, starosty, wójta, burmistrza, prezydenta zna pojęcia: kampania wyborcza, obwód wyborczy, mąż zaufania wie, komu przysługuje prawo wyborcze interpretuje wykres (zawarty w podręczniku) dotyczący frekwencji wyborczej pracuje efektywnie w grupie zadaniowej wymienia organy samorządu gminnego charakteryzuje najważniejsze organy samorządu terytorialnego wyjaśnia kompetencje władzy centralnej wobec samorządu proponuje przedsięwzięcie na rzecz rozwoju gminy aktywizuje uczniów do realizacji przedsięwzięcia zna frekwencję wyborczą w swojej miejscowości podczas ostatnich wyborów porównuje i interpretuje wyniki sporządza diagram proponuje program wyborczy zna dochody i wydatki swojej miejscowości wskazuje zadania własne i zlecone gminy zna formy walki gminy z bezrobociem wymienia czynniki wpływające na rozwój gminy uzasadnia przedstawiony w formie graficznej podział budżetu efektywnie pracuje w grupie ocenia wielkośd bezrobocia w swojej gminie ocenia pracę samorządu powiatu, w którym mieszka 14

15 3 (33) 4 (34) 5 (35) Samorząd terytorialny - sprawdzian 1 wie, co można załatwid w urzędzie gminy rozumie pojęcie budżet gminy proponuje wraz z grupą podział budżetu dla swojej gminy wymienia organy samorządu powiatowego i wojewódzkiego wie, jakie sprawy można załatwid w urzędzie powiatowym i wojewódzkim wymienia cechy dobrego urzędnika samorządowego czyta ze zrozumieniem tekst źródłowy wywiad z twórcą reformy samorządowej (podręcznik) wyjaśnia na czym polegają zasady decentralizacji i pomocniczości; odnosi je do przykładów z życia własnego regionu i miejscowości zna nazwy i rozmieszczenie na mapie wszystkich województw w Polsce przedstawia podstawowe informacje o swojej gminie, wydarzenia i postacie z jej dziejów wymienia najważniejsze zadania samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego wypełnia prosty druk urzędowy uzasadnia potrzebę samorządności w paostwie demokratycznym i podaje przykłady działania samorządów zawodowych i samorządów mieszkaoców Polska we współczesnym świecie 1 wymienia główne kierunki polskiej polityki zagranicznej charakteryzuje stosunki Polski z sąsiadami i paostwami Unii Europejskiej oraz z USA zna i rozumie pojęcia: ambasada, konsulat, wiza wymienia zadania ambasad i konsulatów NATO i integracja europejska 1 zna pojęcia: zimna wojna, Układ Warszawski zna genezę NATO porównuje bezrobocie w swoim województwie i w pozostałych wyciąga wnioski proponuje w formie pisemnej inicjatywę obywatelską na rzecz powiatu i województwa wie jak uchwala się budżet gminy pisze krótki list w sprawie publicznej wie w jakim wydziale urzędu gminy można załatwid różne sprawy porównuje na wybranych przykładach zakres działania samorządu wojewódzkiego z zakresem działania wojewody przygotowuje plakat, folder stronę internetową lub inny materiał promujący gminę, okolicę lub region uzasadnia szczególny charakter stosunków z USA uzasadnia koniecznośd popierania rozwoju demokracji u wschodnich sąsiadów Polski charakteryzuje polską politykę europejską - przedstawia relacje Polski z wybranym paostwem na podstawie samodzielnie zebranych informacji ocenia akcje militarne NATO w Europie i na świecie charakteryzuje polską politykę obronną 15

16 6 (36) wymienia paostwa należące do NATO wymienia cele i zadania NATO wymienia główne organy NATO opisuje drogę Polski do NATO wymienia korzyści wynikające z członkostwa Polski w NATO ocenia udział polskich żołnierzy w operacjach wojskowych NATO wie w jakich misjach pokojowych i operacjach militarnych brali lub biorą udział polscy żołnierze zna historię powstania Unii Europejskiej (traktaty rzymskie, traktaty z Maastricht, Nicei, Lizbony) wymienia ojców Unii Europejskiej wymienia cele działalności Unii Europejskiej wymienia trzy główne obszary współpracy w Unii Europejskiej wymienia najważniejsze organy Unii Europejskiej wymienia starych i nowych członków UE omawia etapy przystępowania Polski do UE Polska w świecie i Unii Europejskiej 1 wyjaśnia pojęcie jednolity rynek europejski wymienia cztery główne zasady jednolitego rynku europejskiego wyjaśnia pojęcie mobilnośd zawodowa wymienia fundusze wspierające działalnośd gospodarczą Unii Europejskiej wymienia programy edukacyjne Unii Europejskiej omawia trzy obszary funkcjonowania Unii Europejskiej uzasadnia znaczenie pierwszego filaru dla rozwoju gospodarki polskiej wyjaśnia, na czym polega polityka regionalna UE wyjaśnia pojęcie euroregion wymienia cele utworzenia euroregionów w Europie wymienia euroregiony, do których należą polskie miasta i gminy wymienia inicjatywy lokalne finansowane ze ocenia politykę rządu polskiego wobec NATO wymienia wymagania stawiane paostwom integrującym się z Unią Europejską wyjaśnia, jak w Unii Europejskiej są realizowane zasady solidarności i pomocniczości wyjaśnia skąd pochodzą środki finansowe w budżecie unijnym i na co są przeznaczane omawia zadania najważniejszych organów Unii Europejskiej selekcjonuje informacje z różnych źródeł na temat Unii Europejskiej analizuje zalety i wady członkostwa Polski w Unii Europejskiej wskazuje na mapie członków UE uzasadnia swoją opinię na temat dalszej integracji i rozszerzania UE omawia cztery główne zasady jednolitego rynku europejskiego charakteryzuje fundusze wspierające działalnośd gospodarczą Unii Europejskiej analizuje programy edukacyjne Unii w kontekście własnej aktywności ocenia wielkośd dofinansowania Unii dla Polski w aspekcie jej rozwoju gospodarczego analizuje dobre i złe strony emigracji zarobkowej Polaków wyjaśnia zasady dzielenia pieniędzy unijnych dla regionów omawia cele polityki regionalnej ocenia zagrożenia euroregionów dla jedności paostwa ocenia wykorzystanie środków unijnych w środowisku lokalnym wyszukuje informacje na temat korzystania ze 16

17 7 (37) 8 (38) 9 (39) 10 (40) środków unijnych przedstawia prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej ONZ 1 zna genezę powstania ONZ wymienia cele i zadania ONZ wymienia główne organy ONZ wymienia organizacje wyspecjalizowane ONZ wyjaśnia zasadnicze różnice między ONZ a UE wyjaśnia czym zajmują się wybrane organizacje międzynarodowe Organizacje międzynarodowe 1 sprawdzian Wojny i terroryzm 1 wymienia najważniejsze współczesne konflikty międzynarodowe wyjaśnia pojęcia: terroryzm, uchodźca, emigrant podaje przyczyny emigracji wymienia skutki terroryzmu we współczesnym świecie wskazuje na mapie miejsca najpoważniejszych konfliktów międzynarodowych Świat bogaty i biedny. Globalizacja 1 zna pojęcia: kolonializm, slumsy wymienia przyczyny ubóstwa paostw rozwijających się wymienia formy pomocy krajom biednym uzasadnia potrzebę pomocy humanitarnej pokazuje na mapie najbiedniejsze obszary na świecie analizuje tekst źródłowy wyjaśnia pojęcia globalna wioska, globalizacja, antyglobalizm wymienia pozytywne i negatywne skutki środków unijnych przez polskich obywateli, przedsiębiorstwa i instytucje formułuje i uzasadnia własne zdanie na temat korzyści jakie niesie ze sobą członkowstwo w UE, odwołując się do przykładów z własnego otoczenia i całego kraju wymienia operacje pokojowe ONZ omawia zadania najważniejszych organów ONZ omawia rolę ONZ we współczesnym świecie omawia udział Polaków w misjach ONZ ocenia skutecznośd ONZ w realizacji założonych celów wymienia przyczyny konfliktów międzynarodowych charakteryzuje najważniejsze współczesne konflikty międzynarodowe wyjaśnia skutki emigracji dla poszczególnych paostw podaje przyczyny terroryzmu światowego omawia i ocenia sposoby walki z terroryzmem omawia przebieg i próby rozwiązania jednego z najpoważniejszych konfliktów międzynarodowych ocenia sytuację imigrantów i uchodźców we współczesnym świecie wymienia konkretne przykłady działao na rzecz walki z biedą w krajach rozwijających się charakteryzuje gospodarkę paostw rozwijających się ocenia formy pomocy dla krajów rozwijających się proponuje formy pomocy krajom biednym angażuje się (w miarę swoich możliwości) w działania instytucji które prowadzą pomoc humanitarną porównuje sytuację w paostwach globalnego Południa i globalnej Północy i wyjaśnia na przykładach, na czym polega ich współzależnośd zna program antyglobalistów 17

18 11 (41) 12 (42) 13 (43) 14 (44) globalizacji wymienia przykłady globalizacji w dziedzinie gospodarczej, politycznej i kulturalnej ocenia rolę środków masowego przekazu w procesie globalizacji Ziemia planeta ludzi 1 wyjaśnia pojęcia: efekt cieplarniany, dziura ozonowa, kwaśne deszcze wymienia główne zagrożenia ekologiczne na świecie wymienia skutki niszczenia przyrody podaje przykłady niszczenia środowiska przyrodniczego w najbliższej okolicy rozważa jak jego zachowania mogą wpływad na życie innych ludzi na świecie (np. oszczędzanie wody i energii, przemyślane zakupy) Problemy świata sprawdzian 1 Potrzeby człowieka i sposoby ich zaspokajania Gospodarka Rynkowa 1 zna potrzeby człowieka i ich hierarchię definiuje pojęcia ekonomia, czynniki produkcji, praca, kapitał, ziemia wyjaśnia pojęcia: nieograniczonośd potrzeb ludzkich, rzadkośd dóbr klasyfikuje potrzeby człowieka 1 definiuje pojęcie gospodarka wymienia sektory gospodarki wymienia podstawowe cechy gospodarki rynkowej wymienia cechy gospodarki centralnie planowanej wymienia rodzaje własności wymienia sposoby gospodarowania analizuje tekst źródłowy wie, czym jest gospodarstwo domowe, wyjaśnia na przykładach jak funkcjonuje wyjaśnia pojęcia: podmiot gospodarczy, budżet, równowaga budżetowa, nadwyżka budżetowa, wymienia znane akcje antyglobalistów rozumie wpływ globalizacji na własne życie ocenia proces globalizacji w kontekście szans i zagrożeo dla świata przedstawia konkretne przykłady niszczenia środowiska naturalnego na świecie proponuje rozwiązania na rzecz ochrony środowiska układa kodeks ekologiczny wymienia czynniki wytwórcze potrzebne do produkcji wybranego dobra wyjaśnia związek między potrzebą a postępem wyjaśnia, jak dostępnośd dóbr wpływa na działalnośd człowieka wskazuje różnice między gospodarką centralnie planowaną a rynkową wymienia wady i zalety gospodarki rynkowej uzasadnia wyższośd gospodarki rynkowej wyjaśnia zasady oprocentowania lokaty i kredytu wymienia instytucje chroniące prawa konsumentów podaje przykłady nieuczciwych działao wobec konsumentów sporządza procentowy diagram obrazujący, na co przeznacza swoje kieszonkowe przygotowuje budżet konkretnego przedsięwzięcia z życia ucznia, klasy, szkoły; rozważa wydatki i źródła ich finansowania 18

19 15 (45) 16 (46) 17 (47) deficyt budżetowy, lokata bankowa wymienia główne dochody i wydatki gospodarstwa domowego; układa jego budżet omawia diagramy Struktura gospodarstw domowych według głównego źródła utrzymania i Struktura wydatków gospodarstw domowych (podręcznik) wymienia podstawowe prawa konsumentów podaje przykłady racjonalnego i nieracjonalnego gospodarowania; stosuje zasady racjonalnego gospodarowania w odniesieniu do własnych zasobów (np. czasu, pieniędzy) Ceny, pieniądz i inflacja 1 zna pojęcia: cena, cena równowagi rynkowej, równowaga rynkowa, monopol charakteryzuje prawo popytu i podaży wyjaśnia pojęcia: popyt efektywny i popyt potencjalny wymienia rodzaje pieniądza zna historię pieniądza wyjaśnia pojęcia: barter, pieniądz wymienia czynniki wpływające na inflację zna rolę Władysława Grabskiego i Leszka Balcerowicza w walce z inflacją wymienia sposoby przeciwdziałania inflacji wymienia skutki inflacji rozumie pojęcia: inflacja, hiperinflacja Gospodarka rynkowa cz. 1 sprawdzian Rola banków w gospodarce rynkowej. Akcje i obligacje 1 1 wymienia rodzaje banków zna zadania i funkcje banków zna pojęcia: kredytobiorca, poręczenie, depozyt, przelew, karta płatnicza, lokata bankowa, rachunek bankowy wyjaśnia jak konsumenci mogą dochodzid swoich praw wymienia czynniki kształtujące popyt i podaż wyjaśnia mechanizm równowagi rynkowej podaje przykłady monopoli na rynku krajowym wyjaśnia skutki funkcjonowania monopoli dla konsumentów charakteryzuje rodzaje i funkcje pieniądza podaje przykłady funkcji pieniądza wymienia sposoby zabezpieczające oszczędności wyjaśnia mechanizm powstawania inflacji dowodzi związku wysokości inflacji z poziomem życia obywateli wyszukuje i selekcjonuje informacje porównuje inflację w Polsce w ostatnim dziesięcioleciu z dowolnie wybranym paostwem tzw. Starej Europy. analizuje rynek wybranego produktu i wybranej usługi wymienia podstawowe operacje bankowe wyjaśnia rolę NBP w systemie bankowym charakteryzuje zadania banków wyjaśnia czym zajmują się: bank centralny, banki komercyjne, giełda papierów wartościowych 19

20 18 (48) 19 (49) zna pojęcia i terminy: papiery wartościowe, akcje, obligacje, lokata, dywidenda, giełda, kurs akcji, fundusz inwestycyjny, fundusz emerytalny, makler rozumie pojęcia: rynek pierwotny, rynek wtórny, hossa, bessa podaje różnicę między akcjami a obligacjami przewiduje konsekwencje inwestowania na giełdzie Gospodarka narodowa 1 wymienia najważniejsze różnice i podobieostwa między gospodarką narodową a gospodarstwem domowym wymienia mierniki aktywności w gospodarce narodowej wyjaśnia pojęcia: PKB, PNB, PKB per capita, dochód narodowy, akumulacja uzasadnia koniecznośd akumulacji dochodu narodowego Podatki w gospodarce rynkowej. Budżet paostwa 1 wymienia rodzaje podatków zna skalę podatkową wie, kto ustala wysokośd podatków wymienia płatników CIT wymienia towary i usługi obłożone podatkiem akcyzowym oblicza podatek PIT bierze udział w dyskusji zna podstawowe zasady konstrukcji budżetu wymienia czynniki wpływające na kształt budżetu wymienia źródła dochodów budżetu wymienia kierunki wydatków budżetu porównuje system bankowy w Polsce i wybranym kraju Unii Europejskiej uzasadnia wybór banku, w którym wziąłby kredyt, i banku, w którym złożyłby depozyt pieniężny wyszukuje i zestawia ze sobą oferty różnych banków (konta, lokaty, kredyty, fundusze inwestycyjne); wyjaśnia na czym polega oszczędzanie inwestycyjne zna pojęcia indeks giełdowy, fundusz inwestycyjny wymienia najważniejsze indeksy giełdowe charakteryzuje pracę maklera wyjaśnia, jak działają fundusze inwestycyjne i emerytalne przewiduje notowania na giełdzie interpretuje zainteresowania Polaków obligacjami i akcjami oblicza PKB, PNB, PKB per capita, dochód narodowy wyszukuje w internecie wartości wskaźników wzrostu gospodarczego porównuje PKB per capita Polski i pięciu najbogatszych paostw Unii Europejskiej charakteryzuje rodzaje podatków w Polsce uzasadnia wprowadzenie podatku akcyzowego uzasadnia niski CIT w Polsce oblicza podatki według skali podatkowej porównuje wysokośd podatku PIT w Polsce i w pięciu najbogatszych paostwach Unii Europejskiej ocenia system podatkowy w Polsce omawia zasady tworzenia budżetu wyjaśnia wpływ czynnika politycznego na kształt budżetu wymienia negatywne skutki długu politycznego 20

21 20 (50) 21 (51) 22 (52) 23 (53) wyjaśnia pojęcie dług publiczny Gospodarka polska po 1989 roku 1 wyjaśnia pojęcia: gospodarka nakazoworozdzielcza, prywatyzacja, reglamentacja, transformacja, parytet siły nabywczej charakteryzuje gospodarkę polską po 1989 roku wymienia główne założenia planu Balcerowicza ocenia plan Balcerowicza w kontekście skutków społecznych wymienia zadania Komisji Trójstronnej Gospodarka rynkowa cz. 2 - sprawdzian 1 Praca w życiu człowieka 1 wymienia różne rodzaje pracy wymienia czynniki wpływające na wydajnośd pracy wymienia korzyści ekonomiczne, psychologiczne i społeczne płynące z pracy uzasadnia negatywne skutki pracoholizmu wyjaśnia pojęcia: homo faber, ergonomia Rynek pracy. Bezrobocie 1 definiuje pojęcia: rynek pracy, nierównowaga na rynku pracy wymienia mechanizmy rządzące rynkiem pracy wymienia przyczyny nierównowagi rynku pracy charakteryzuje umiejętności niezbędne na aktualnym rynku pracy wyszukuje informacje o lokalnym, polskim, europejskim rynku pracy analizuje zebrane informacje w kontekście własnej osoby wymienia rodzaje bezrobocia wyjaśnia przyczyny bezrobocia wymienia sposoby zwalczania bezrobocia wie, gdzie szukad ofert pracy ocenia formy pomocy oferowane przez paostwo oblicza stopę bezrobocia uzasadnia koniecznośd przekształceo gospodarczych w Polsce ocenia plan Balcerowicza w kontekście skutków gospodarczych charakteryzuje sytuację gospodarczą Polski na tle innych paostw Unii Europejskiej ocenia zamożnośd Polaków w porównaniu mieszkaocami innych paostw Unii Europejskiej uzasadnia koniecznośd ciągłego poszerzania i doskonalenia umiejętności oraz zdobywania wiedzy w zmieniającym się rynku pracy wyjaśnia stwierdzenie: Praca jest towarem wyjaśnia związek między podażą pracy a ceną pracy wyjaśnia pojęcia: ukryty rynek pracy i jawny rynek pracy uzasadnia na przykładach przyczyny nierównowagi rynku pracy wyszukuje oferty rynku pracy dotyczące wybranego przez siebie zawodu charakteryzuje rodzaje bezrobocia ocenia rolę paostwa w zwalczaniu bezrobocia porównuje bezrobocie w swojej miejscowości z bezrobociem w Polsce wyciąga wnioski proponuje formy pomocy osobom pozbawionym środków do życia wskazuje główne przyczyny bezrobocia w swojej miejscowości, regionie i Polsce, Ocenia jego skutki 24 Przedsiębiorca, pracodawca i 1 wyjaśnia pojęcia: działalnośd gospodarcza, omawia cechy dobrego biznesplanu 21

22 (54) pracobiorca przedsiębiorstwo, przedsiębiorczośd, zarządzanie, biznesplan, promocja, zysk, spółka, wynik finansowy, dochód brutto wymienia rodzaje spółek wymienia etapy i procedury prawne, które trzeba przejśd podczas zakładania własnej działalności gospodarczej charakteryzuje człowieka przedsiębiorczego charakteryzuje ucznia przedsiębiorczego dokonuje samooceny wymienia plusy i minusy prowadzenia własnej firmy wymienia źródła informacji na temat zakładania działalności gospodarczej wymienia prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy wie, czym jest kodeks pracy i prawo pracy wymienia rodzaje umów o pracę wymienia sposoby rozwiązania umowy o pracę omawia system ubezpieczeo społecznych w Polsce rozumie zasady zatrudniania młodocianych charakteryzuje dobrego szefa i dobrego pracownika 25 Człowiek w gospodarce rynkowej cz. 1 1 (55) sprawdzian 26 Człowiek w społeczeostwie 1 (56) powtórzenie przed egzaminem 27 Naród i paostwo powtórzenie przed 1 (57) egzaminem 28 Ustrój RP powtórzenie przed 1 (58) egzaminem 29 (59) Reklama i marketing 1 wyjaśnia znaczenie pojęd: reklama, marketing, sponsoring, perswazja, manipulacja, reklama społeczna wymienia korzyści i zagrożenia płynące z reklamy charakteryzuje etapy zakładania firmy ocenia procedury zakładania firmy w Polsce i wybranym paostwie europejskim wyciąga wnioski omawia rolę wartości etycznych w biznesie przedstawia przypadki naruszania etyki w biznesie charakteryzuje umowy o pracę charakteryzuje sposoby rozwiązania umów o pracę ocenia warunki pracy nauczycieli i innych pracowników w szkole wyjaśnia czemu służą ubezpieczenia społeczne i zdrowotne wyjaśnia rolę sponsoringu jako swoistej reklamy wyjaśnia rolę marketingu w gospodarce rynkowej wyjaśnia wpływ reklamy na gospodarkę i rynek pracy wyszukuje z różnych źródeł konkretne przykłady 22

23 30 (60) 31 (61) 32 (62) wymienia zadania reklamy wymienia rodzaje reklamy podaje przykłady reklamy omawia elementy działao marketingowych Jaka szkoła, jaki zawód? 1 zna strukturę szkolnictwa w Polsce wymienia typy szkół wymienia czynniki decydujące o wyborze szkoły wymienia błędy popełniane przy wyborze szkoły wymienia instytucje wspomagające ucznia przy wyborze szkoły i zawodu wyjaśnia pojęcie zawód zaufania publicznego określa swoje mocne i słabe strony charakteryzuje kwalifikacje zawodowe potrzebne do wykonywania wybranego zawodu rozróżnia pojęcia zawód i kwalifikacje zawodowe Przed pierwszą rozmową o pracę 1 wymienia źródła informacji o ofertach pracy wymienia dokumenty potrzebne w poszukiwaniu pracy wie, jak przygotowad się do rozmowy kwalifikacyjnej wie, jakie informacje są istotne w rozmowie kwalifikacyjnej pisze ofertę pracy, CV, list motywacyjny określa swoje mocne i słabe strony dokonuje samooceny własnych osiągnięd rozumie, że dokumenty, ich jakośd i wygląd są ważną informacją na temat kandydata Korupcja i szara strefa w gospodarce 1 wyjaśnia pojęcia: korupcja, szara strefa, nepotyzm, łapownictwo wymienia mechanizmy powstawania korupcji wymienia metody zwalczania korupcji wymienia skutki korupcji wymienia zawody szczególnie narażone na korupcję wymienia etyczne i nieetyczne zachowania uczniów reklamy komercyjnej, społecznej i politycznej rozróżnia w przekazie treści o charakterze informacyjnym, perswazyjnym, manipulacyjny porównuje strukturę szkolnictwa w Polsce ze strukturą szkolnictwa w Unii Europejskiej ustala adresy najbliższych instytucji zajmujących się doradztwem zawodowym ocenia poradnictwo zawodowe w Polsce sporządza własny ranking szkół w regionie uzasadnia wybór szkoły planuje dalszą edukację sporządza listę potencjalnych pracodawców w środowisku lokalnym formułuje pytania, które pracodawca może zadad podczas rozmowy kwalifikacyjnej formułuje własne pytania do pracodawcy wymienia źródła informacji dotyczące korupcji charakteryzuje uwarunkowania historyczne korupcji na rynku polskim ocenia rolę paostwa w zapobieganiu korupcji ocenia politykę paostwa wobec szarej strefy w kontekście wymienionych przyczyn jej powstawania podaje konkretne przykłady korupcji ocenia postawy Polaków wobec zjawiska korupcji i szarej strefy 23