Podstawowe możliwości grupy ewakuacji medycznej brygady. zmechanizowanej w zakresie ratownictwa medycznego?

Transkrypt

1 FRĄCZEK Mariusz 1 PAWLAK Kinga 2 Podstawowe możliwości grupy ewakuacji medycznej brygady zmechanizowanej w zakresie ratownictwa medycznego WSTĘP Współczesna logistyka ma wiele twarzy i jest obszarem rozważań w gronie ekspertów łączących doświadczenia teoretyczne z praktyką, stanowi dyscyplinę naukową (badania naukowe w logistyce koncentrują się na planowaniu, przygotowaniu, użyciu i przepływie przedmiotów, osób, energii, informacji i usług w celu osiągnięcia pożądanych korzyści.) i obejmuje planowanie i przygotowanie realizacji dostaw zaopatrzenia oraz świadczeniu usług niezbędnych we wszystkich obszarach gospodarki, stanowi również dziedzinę wiedzy o procesie zarządzania łańcuchem dostaw (proces wytwarzania i dystrybucji dóbr). Jednym z zasadniczych elementów wsparcia wojsk jest zapewnienie im opieki medycznej, które w czasie pokoju zorganizowane jest podobnie jak system ratownictwa osób cywilnych, jednakże podczas stanu kryzysów oraz zagrożenia konfliktem zbrojnym (wojny) cechuje się odrębnością form oraz sposobów udzielania pomocy od tego, co wyróżnia ogólnie znane ratownictwo medyczne. Opracowanie autorów powinno pozwolić na przybliżenie tej specyfiki, a podkreślenia wymaga, iż poruszany obszar zagadnień znalazł swoje odzwierciedlenie między innymi w obowiązującym Regulaminie działań wojsk lądowych 3, w podrozdziale 17.5 na temat Zabezpieczenie Medyczne. Przy czym warto zauważyć, że ma ono szczególne znaczenie w kontekście realizacji zadań przez Polskie Kontyngenty Wojskowe (PKW) w misjach poza granicami kraju, a zgromadzone doświadczenia w tym zakresie przekuwane są na ściśle określone procedury postępowania wojskowych ratowników oraz lekarzy. Wzrost świadomości żołnierzy realizujących zadania, iż mają i będą mieli właściwą opiekę medyczną pozwala na skuteczniejsze ich wykonywanie. Nie mniej ważnym aspektem ich działalności coraz częściej staje się kwalifikowana pomoc dla ludności cywilnej podczas różnego rodzaju zdarzeń o charakterze kryzysowym lub usuwania skutków klęsk żywiołowych. Zgodnie z dokumentami normatywnymi zabezpieczenie medyczne ma na celu utrzymanie dobrego stanu zdrowia żołnierzy zapewniającego zachowanie przez nich zdolności bojowej, objęcie opieką rannych i chorych oraz ich leczenia, również w warunkach użycia BMR i skażeń w ramach medycznej ochrony przed BMR, a także zapobieganie powstawaniu i rozpowszechnianiu się chorób. Obejmuje ono: przedsięwzięcia leczniczo-ewakuacyjne, profilaktyki zdrowotnej, sanitarnohigieniczne i przeciwepidemiczne oraz zaopatrywanie w materiały medyczne 4. Dotychczasowe doświadczenia oraz obserwacje bezpośrednie autorów wskazują, że zdolności do zabezpieczenia medycznego powinny być adekwatne do ilości wojsk użytych w działaniach bojowych oraz prognozowanych strat. Biorąc pod uwagę, że zasadnicze zadania na poziomie taktycznym wykonują pododdziały ogólnowojskowe, autorzy za celowe uznali próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie: jakie są podstawowe możliwości Grupy Ewakuacji Medycznej brygady zmechanizowanej w zakresie ratownictwa medycznego? W wojsku powszechnie przyjmuje się, że do udzielania pierwszej pomocy zobligowani są wszyscy żołnierze niezależnie od posiadanych kwalifikacji w tym aspekcie, ponieważ o stanie 1 dr inż. Mariusz FRĄCZEK, adiunkt w Zakładzie Teleinformatyki i Bezpieczeństwa Cyberprzestrzeni, Instytut Dowodzenia, Wydział Zarządzania i Dowodzenia, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa, al. Gen. Chruściela 103, , Warszawa, tel.: , m.fraczek@aon.edu.pl. 2 Kinga PAWLAK, ratownik-kancelista, żołnierz 11 Mazurskiego Pułku Artylerii w Węgorzewie, studentka Akademii Obrony Narodowej na kierunku Zarządzanie oraz Szkoły Policealnej w specjalności ratownik medyczny, absolwentka Kursu Kwalifikacyjnego Pierwszej Pomocy oraz Kursu Ratownictwa z Powietrza, posiada tytuł Ratownika Wodnego, doświadczenie zawodowe siedem lat. tel.: , kinga-12@tlen.pl. 3 Regulamin działań wojsk lądowych, rozdział 17 (ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE I MEDYCZNE), wyd. DWLąd Wewn. 115/2008, Warszawa 2008, s Tamże, pkt , s

2 zdrowia poszkodowanych najczęściej decyduje czas (od momentu zdarzenia do momentu podjęcia pierwszych czynności ratunkowych i wezwania pomocy). Odpowiadają oni nie tylko za swój stan zdrowia, ale również swoich kolegów. Dlatego każdy z nich (przede wszystkim przed wyjazdem w ramach PKW) przechodzi uprzednio szkolenie specjalistyczne w zakresie CLS (ang. Combat Lifesaver) ratownictwa pola walki, aby zdobyć niezbędną wiedzę i umiejętności do: udzielenia pomocy przedlekarskiej przy wykorzystaniu indywidualnych środków opatrunkowych oraz zapewnienia czynności życiowych na poziomie stabilnym, w celu gotowości pacjenta do transportu medycznego. Wypada również podkreślić, że praktyka wskazuje, iż ratowanie życia ludzkiego nie opiera się wyłącznie na podstawach z pierwszej pomocy. Podczas działań bojowych te czynności są często niewystarczające i konieczne jest zapewnienie pomocy na wyższym poziomie ewakuacyjnym (od I do IV) 5, np. na bloku operacyjnym w najbliższym szpitalu. Za udzielanie medycznych czynności ratunkowych odpowiadają Grupy Ewakuacji Medycznej (GEM). W uzasadnionych przypadkach w brygadach zmechanizowanych (BZ) może być utworzony Zespół Ewakuacji Medycznej (ZEM), którego struktura i zadania są zbieżne z tymi, wykonywanymi przez GEM, a jedyną różnicą jest pełnienie przez nich funkcji dowódczej nad pozostałymi Grupami Ewakuacji Medycznej. Do GEM należą profesjonalnie przygotowani oraz wyselekcjonowani żołnierze z specjalistyczną wiedzą z zakresu ratownictwa medycznego i taktycznego, charakteryzujący się dużą odpornością psychiczną na stres (z powodu narażenia na częste widoki rozległych obrażeń ciała rannych). Ich zakres obowiązków nie obejmuje wyłącznie czynności opatrunkowych, ale również zapewnienie opieki medycznej w trakcie prowadzonych działań taktycznych i ewentualnego transportu medycznego: 1. MEDEVAC (ang. Medical Evacuation Care) odpowiednio oznaczonymi pojazdami opancerzonymi i śmigłowcami wyposażonymi w specjalistyczny sprzęt medyczny oraz fachową opiekę przeszkolonego personelu korpusu medycznego. Ewakuacja medyczna to transport rannych i chorych z kwalifikowaną opieką medyczną (ratownik medyczny, lekarz, pielęgniarka lub sanitariusz) poprzez poszczególne poziomy zabezpieczenia medycznego. Skład zespołu medycznego powinien być uwarunkowany ciężkością stanu zdrowia przewożonych rannych CASEVAC (ang. Casual Evacuation Care) - pojazdami opancerzonymi bez odpowiedniego sprzętu ratującego życie). Przyjmuje się również, że powstałe straty bezpowrotne (zabici) powinny być uzupełniane, natomiast ewidencję rannych prowadzi się pod kątem ewentualnego ich powrotu do służby podczas działań bojowych 7 lub w najbliższym możliwym terminie. Pododdziały medyczne wykonują swoje czynności na polu walki w różnorodnych warunkach i w czasie: natarcia, obrony, działań opóźniających, a także we wszystkich specyficznych środowiskach i sposobach walki (desant powietrzny, morski, góry, teren zurbanizowany, podczas forsowania przeszkody wodnej, w okrążeniu, czy też w działaniach nieregularnych). Z kolei planowanie postępowania z rannymi powinno być uzależnione od rokowania oraz niezbędnego czasu leczenia i rehabilitacji. Dążyć należy do szybkiej weryfikacji stanu zdrowia poszkodowanych i przedstawienia prognozy dalszego postępowania. Autorzy uznają za stosowne zauważyć, że potrzeby w zakresie szybkiego ratowania ludzkiego życia oraz wdrożenia systemu ratownictwa medycznego dla wszystkich obywateli, którego przeznaczeniem są medyczne czynności ratunkowe 8 stanowią odzwierciedlenie dążeń poczynionych w państwach zaliczanych do wysoko rozwiniętych. Mają służyć społeczeństwu na co dzień, ale także w sytuacjach zagrożeń kryzysowych oraz w czasie usuwania ich skutków. W tym celu w Polsce do wezwania do czynności leczniczo-ewakuacyjnych wprowadzono darmowy numer 112 oraz utworzono Odziały Intensywnej Opieki Medycznej (OIOM). Do udzielenia pierwszej pomocy oraz transportu 5 Regulamin działań wojsk lądowych, rozdział 17 (ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE I MEDYCZNE), wyd. DWLąd Wewn. 115/2008, Warszawa 2008, pkt , s Tamże, pkt , s Na uwagę zasługuje wsparcie medyczne działań pokojowych, gdzie w zależności od posiadanych zdolności pododdziałów medycznych można je używać do prowadzenia badań profilaktycznych bądź diagnostyczno-terapeutycznych dla ludności miejscowej, której celem będzie poprawa wizerunku wojsk własnych. Por. Regulamin działań, op. cit., pkt 17022, s Zgodnie z USTAWĄ z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, Art. 3 pkt

3 wydzielane są zazwyczaj karetki pogotowia. Decyzję o skierowaniu właściwych sił i środków na miejsce zdarzenia podejmuje dyspozytor medyczny 9 przeszkolony do odbierania telefonów alarmowych, prowadzenia rozmów telefonicznych ze zgłaszającymi i zbieraniu od nich informacji o zdarzeniu. Następnie na miejsce zdarzenia kierowany jest zespół medyczny przemieszczający się jednym z ambulansów pogotowia ratunkowego, które są oznaczone ściśle określonymi literami według poniższej klasyfikacji: 1. Karetka S (specjalistyczna) - zespół składa się minimum z trzech osób: lekarza (specjalisty lub medycyny ratunkowej), ratownika medycznego i kierowcy-ratownika medycznego. Ambulans ten wysyłany jest do poszkodowanych, u których występuje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, na przykład nagłe zatrzymanie krążenia (NZK), brak oddechu, osoba nieprzytomna, wypadek samochodowy. Przed rokiem 2010 pojazdy te posiadały oznaczenie R (karetka reanimacyjna). 2. Karetka P (podstawowa) - zespół składa się minimum z 2 osób: pielęgniarki systemu lub ratownika medycznego i kierowcy-ratownika medycznego. Ambulans ten wysyłany jest do poszkodowanych, u których występują ciężkie zachorowania i urazy, stany zagrożenia zdrowia oraz w sytuacji, gdy na miejsce zdarzenia dyspozytor nie może zadysponować ambulansu S z racji braku jego dostępności. Przed rokiem 2010 pojazdy te posiadały oznaczenie W (karetka wypadkowa). 3. Karetka T (transportowa) - zespół składa się najczęściej z 2 osób: ratownika medycznego oraz kierowcy-ratownika medycznego. Ambulans ten wysyłany jest do poszkodowanych, wymagających transportu do konkretnej placówki medycznej, którzy nie wymagają intensywnej opieki lekarskiej. Przed rokiem 2010 pojazdy te posiadały oznaczenie P (karetka przewozowa). 4. Karetka N (neonatologiczna) - czasami oznaczone N (erka neonatologiczna). Zespół składa się najczęściej z 2 osób: ratownika medycznego i kierowcy-ratownika medycznego. Ambulans ten wysyłany jest na podobnych zasadach co karetka S, jednakże pacjentami są dzieci w wieku do 1 roku życia (noworodki i niemowlęta). 5. Karetka K (kardiologiczna) - zespół składa się z 3 osób: lekarza (specjalizującego się w zakresie kardiologii lub chorób wewnętrznych), ratownika medycznego i kierowcy-ratownika medycznego. Z tego typu ambulansu korzysta się na podobnych zasadach co karetki S czy P. GRUPA EWAKUACJI MEDYCZNEJ NA POZIOMIE TAKTYCZNYM Fundament ratownictwa medycznego stanowią pierwsze próby ratowania rannych żołnierzy podczas dotychczasowych konfliktów zbrojnych znanych z historii. Jego oblicze zmieniło się w drugiej połowie XX wieku wraz z rozwojem środków technicznych, postępem medycyny oraz sposobów ratowania życia. Obecnie służby mundurowe, a przede wszystkim siły zbrojne, mogą stanowić modelowy wzorzec w aspekcie profesjonalnej pomocy medycznej. Jest ona realizowana w trzech fazach udzielania pomocy (zgodnie z wytycznymi TCCC - ang. Tactical Combat Casuality Care): I faza - Care Under Fire (Opieka pod ostrzałem) - opieka realizowana po powstania urazu, gdy ratownik i poszkodowany pozostają w strefie bezpośredniego zagrożenia. Zastosowany sprzęt oraz czynności ratunkowe ograniczone są do minimum. Najlepszym rozwiązaniem jest obrona poszkodowanych i unieszkodliwienie przeciwnika lub szybka ewakuacja. II faza - Tactical Field Care (Polowa opieka nad poszkodowanym) - ranny nie przebywa już pod ostrzałem przeciwnika. Sprzęt medyczny jest ograniczony wyłącznie do posiadanego przez zespół bojowy. Czas do ewakuacji poszkodowanego może trwać od kilkunastu minut do kilku godzin. III faza - Tactical Evacuation Care (Ewakuacja poszkodowanego z pola walki) - poszkodowany transportowany jest do specjalnego ośrodka medycznego. Podczas przygotowania do ewakuacji oraz 9 Szczegółowe zadania oraz sposób wyznaczania na stanowisko służbowe określają Art USTAWY z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym. 291

4 w jej trakcie, jest możliwe uzyskanie dostępu do szerszej gamy sprzętu i fachowej opieki medycznej 10 (CASEVAC/ MEDEVAC). W tej fazie wyróżnia się dwa sposoby ewakuacji: Za najważniejsze zadania ratownictwa medycznego wykonywane przez GEM uznaje się: 1. Wdrażanie nowych i doskonalenie już przyjętych procedur ratunkowych, w celu poprawy stanu zdrowia poszkodowanych i ratowania ich życia (wynikają m.in. z doświadczeń PKW). 2. Realizacja dalszych czynności ratunkowych poprzez transport do najbliższych placówek medycznych. 3. Nieustanne prowadzenie szkoleń medycznych dla ratowników, w celu utrzymania ich wiedzy na jak najwyższym poziomie. Jeśli chodzi o GEM, ekwiwalentem cywilnego zespołu medycznego jest: dowódca grupy z tytułem ratownika medycznego, co najmniej dwóch ratowników medycznych oraz kierowca z tytułem ratownika medycznego lub ratownika po Kwalifikowanej Pierwszej Pomocy (KPP). W celu lepszego zrozumienia potrzeb realizacji zadań prowadzonych przez Grupę Ewakuacji Medycznej, w ocenie autorów, celowym jest zdefiniowanie czym jest ewakuacja medyczna 11 - jeden z elementów czynności leczniczo-ewakuacyjnych podejmowanych przez ratowników zespołu medycznego lub innych żołnierzy (odpowiednio przeszkolonych w zakresie udzielania pierwszej pomocy) w ramach samopomocy lub pomocy koleżeńskiej. Jest ona obowiązkiem każdego żołnierza i polega na jak najszybszym transporcie poszkodowanego z miejsca zdarzenia (z rejonu zagrożenia) do strefy bezpiecznej, korzystając z zasady segregacji medycznej (o kolejności ewakuacji rannych z pola walki decyduje kolejno lekarz i ratownik, jeśli są oni nieobecni, wszelkie decyzje dotyczące transportu poszkodowanych do najbliższej placówki medycznej podejmowane są adekwatnie do zaistniałej sytuacji) i zapewnienia pacjentowi fachowej opieki lekarskiej, umożliwiając ewakuację do najbliższej, specjalistycznej placówki szpitalnej lub punktu medycznego. Sposób ewakuacji poszkodowanych zależy od mechanizmu urazu, charakteru rany, samopoczucia żołnierza, dostępnego sprzęty sanitarnego oraz od sytuacji. Elementy pomocy medycznej Pomoc medyczna w działaniach taktycznych znacząco różni się od tej, która udzielana jest przez ratowników medycznych w czasie pokoju. Jej działania skupiają się na zasadach samopomocy lub pomocy koleżeńskiej. Jest to bardzo istotny element, gdyż zależy od niego życie i zdrowie rannego lub chorego żołnierza. Przy czym ważne w tym celu jest specjalistyczne przeszkolenie personelu biorącego udział w działaniach bojowych, jak również środki ochrony własnej, którymi dysponują lub zostaną im przydzielone. Zaliczyć do nich można: 1. Profilaktyczny Zestaw Medyczny - jego wyposażenie dostosowane jest indywidualnie do potrzeb jednostki i żołnierzy wyjeżdżających w rejon prowadzonych działań. W skład wyżej wspomnianej apteczki może wchodzić: środek do dezynfekcji w żelu Rivel (1 szt.), lek przeciwbiegunkowy Laremid (zamiennie: Loperamid lub Nifuroksazyd - 1 op.), lek przeciwgrzybiczy Lamisilat (zamiennie Undofen lub Daktarin - 1 op.), krem kojąco-łagodzący na poparzenia Radiosun (1szt.), woda utleniona w żelu Peroxygel (2 szt.), preparat na poparzenia Panthenol (1 szt.), lek na malarię Malarone (2 op.), emulsja przeciwsłoneczna (z wysokim filtrem ochronnym) Ziaja (zamiennie np. Daylong) - 2 szt., krem glicerynowy do rąk Manus (1 szt.), plastry opatrunkowe (1 op.), środek do dezynfekcji rąk Cha-Cha (zamiennie Softasept) - 1 op., środek zwalczający komary i kleszcze Bros - 2 op., torba do indywidualnego zestawu profilaktycznego z listą wyposażenia (1 szt.). Powyższy zestaw zobrazowano na fot Indywidualny Pakiet Przeciwchemiczny (IPP-95) - używany jest w celu ochrony żołnierzy przed działaniem Bojowych Środków Trujących (BŚT). Zestaw ten składa się z: a) 3 sztuk woreczków z absorbentem krzemiankowym - proszek ten stosuje się po skażeniu do likwidacji substancji trujących z maski przeciwgazowej (jej wewnętrznej części twarzowej) oraz z nieosłoniętych części ciała; 10 M. Soczyński, M. Dąbrowski, T. Sanak, M. Maciejewski,.T. Leclair, Tactical Combat Casuality Care - Ratownictwo taktyczne. Wytyczne, CTiSR REAGO, s Opracowanie własne na podstawie: Podręcznik walki pododdziałów wojsk zmechanizowanych (pluton, drużyna), DWLąd. 26/2000, s

5 b) maść odkażająco-ochronna - maść profilaktyczna stosowana przed skażeniem na nieosłonięte części ciała; zapewnia 3-godzinną ochronę; po tym czasie należy powtórzyć czynności profilaktyczno-odkażające; c) 6 sztuk niesterylnych gazików - stosowane do różnych celów. Cały zestaw zapakowany jest w specjalnym pudełku, na którym umieszczona jest instrukcja użycia. Fot. 1. Profilaktyczny zestaw medyczny - apteczka, widok po otwarciu Źródło: zasoby własne autorów 3. Indywidualny Zestaw Autostrzykawek (IZAS-05) - środki stosowane do farmakoterapii żołnierza (fot. 2). W skład zestawu wchodzą trzy autostrzykawki: a) niebieska lub szara: skład: Diazepam (Relanium) 7,5 mg; działanie: jest z grupy leków psychotropowych, a więc będzie miała zastosowanie przy regulacji tętna (w bradykardii12), uspokojeniu pacjenta (w stanach lękowych, napadach silnego stresu czy nadmiernym pobudzeniu) oraz rozluźnieniu napięcia mięśniowego. czas wstrzyknięcia: 2-3 sekundy b) zielona lub brązowa: skład: Toksogonina 220 mg oraz Atropina 2 mg (mieszanka ta określana jest jako Toksatr) lub zamiennie Pralidoksym 600 mg oraz Atropina 2 mg; działanie: lek przeciwdrgawkowy; przeciwdziała skutkom działania Broni Masowego Rażenia (BMR) z grupy związków fosforoorganicznych, takich jak Sarin, Soman, V-gazy; czas wstrzyknięcia: 8-12 sekund; c) żółta: skład: Atropina 2 mg; działanie: stosuje się ją po podaniu zielonej autostrzykawki, w celu przedłużenia działania; ma zastosowanie w bradykardii (przyspiesza pracę serca); czas wstrzyknięcia: 2-3 sekundy. Prócz zestawu, o którym mowa powyżej, każdy żołnierz otrzymuje na wyposażenie, oddzielnie zapakowaną autostrzykawkę koloru czerwonego: skład: Morfina 10 mg; działanie: jest to lek z grupy narkotycznej, dlatego ma zastosowanie przy uśmierzeniu bardzo silnego bólu, ale również stosowana jest przy silnym krwotoku pourazowym oraz podczas poważnego urazu klatki; zapobiega wpadaniu we wstrząs pourazowy (PTSD); 12 Bradykardia - zwolnienie pracy serca poniżej 60 uderzeń na minutę. Naturalnie występuje w czasie snu lub u sportowców, jeśli chodzi o patologie rozwojowe, może to być np. przy: zatruciach, hipotermii, przyjmowaniu niektórych leków czy wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego. 293

6 czas wstrzyknięcia: 2-3 sekundy. Każda z auostrzykawek stosowana jest zależnie od wskazania do podania leku, jaki posiada w swoim składzie, uwzględniając: parametry życiowe rannego żołnierza, jego samopoczucie oraz (potencjalne) przyczyny urazu. Data ważności IZAS-05 wynosi 5 lat. Fot. 2. Indywidualny Zestaw Autostrzykawek IZAS-05 - widok po otwarciu Źródło: zasoby własne autorów 4. Opatrunek indywidualny typu W (mały i duży) - używany jest do zaopatrywania ran postrzałowych oraz silnych krwawień (fot. 3). Może również posłużyć jako opatrunek uciskowy przy poważnych obrażeniach ciała, np. amputacjach urazowych, czy też uszkodzeniu tętnicy szyjnej. Opakowanie opatrunku składa się z wodoodpornego materiału, które przykłada się wewnętrzną stroną na przeciekającą ranę i bandażuje (lub przymocowuje) do niej. Na zewnętrznej stronie opakowania znajduje się informacja o sposobie otwierania opatrunku, aby do momentu kontaktu z raną zachował swoją jałowość. Z kolei wewnątrz opakowania znajdują się dwie jałowe gazy opatrunkowe bawełniane przymocowane do bandaża elastycznego: a) stała, którą przykłada się ją bezpośrednio na ranę, b) ruchoma, pokryta nieprzemakalnym materiałem po zewnętrznej stronie. Fot. 3. Opatrunek indywidualny typu W duży widok przed i po otwarciu Źródło: zasoby własne autorów 5. Staza taktyczna typu CAT - spełnia zadania opaski zaciskowej. Można ją założyć jedynie w dwóch miejscach na kończynach: na udzie oraz na ramieniu. W trakcie prowadzenia działań taktycznych używana jest awaryjnie, gdy: 294

7 a) b) c) d) nie ma czasu na opatrywanie masywnych krwawień; w ranie tkwi ciało obce o znacznej wielkości; występuje rozległe krwawienie; doszło do uszkodzenia kończyny (górnej lub dolnej), widoczne są odłamy kostne, a dodatkowo zostały uszkodzone żyły i/lub tętnice i występuje jednocześnie duże krwawienie; e) doszło do amputacji urazowej kończyny (górnej /dolnej). Staza taktyczna typu CAT została stworzona z myślą o samopomocy, gdyż często należy ją zakładać będąc pod ostrzałem, prowadząc jednocześnie ogień. CAT można zakładać jedną ręką. Na zewnętrznej stronie stazy znajduje się biały lub czarny pasek. Wykorzystuje się go do zanotowania na nim informacji dotyczących dokładnej daty i godziny (co do minuty) założenia opaski zaciskowej. Należy również pamiętać o tym, że od momentu założenia CAT a, nie wolno go poluzowywać ani zdejmować a jedynie bardziej dokręcać krępulec, gdyż, jeśli w miejscu założenia ucisku powstał skrzep, a po poluzowaniu stazy trafi on do krwioobiegu organizmu rannego, w konsekwencji będzie to prowadziło do zatrzymania akcji serca. 6. AQUATABS - tabletki do odkażania i dezynfekcji wody przeznaczonej do picia (fot. 4). W swoim składzie zawierają dichloroizocyjan sodu (NaDCC). Po wrzuceniu środka do pojemnika z płynem, przed jego wypiciem należy odczekać około 30 minut. Zaleca się stosowanie 1 tabletki na 1 litr wody. W przypadku, gdy woda jest mętna, należy ją najpierw przefiltrować przez kawałek czystego lub sterylnego materiału, np. przez gazik. W celu neutralizacji posmaku chlorku w wodzie, można do niej dodać trochę soku z cytryny lub dosypać odrobinę kwasku cytrynowego w granulacie. Fot. 4. AQUATABS - tabletki do odkażania wody. Widok przed i po otwarciu Źródło: zasoby własne autorów GRUPA EWAKUACJI MEDYCZNEJ BRYGADY ZMECHANIZOWANEJ Grupa Ewakuacji Medycznej (GEM) to samodzielny pododdział, który podlega bezpośrednio dowódcy jednostki wojskowej i wykonuje jego rozkazy. Jeśli jest wydzielonych kilka takich zespołów medycznych, wówczas są one przydzielone do konkretnych pododdziałów jednostki (elementów ugrupowania bojowego). W celu stworzenia hierarchicznej struktury, tworzy się Zespół Ewakuacji Medycznej (ZEM), którego dowódca pełni rolę przełożonego. W skład ZEM wchodzą minimum dwie Grupy Ewakuacji Medycznej. Zasadnicza rola GEM w działaniach taktycznych skupia się na sposobie: a) podejścia do rannego w zależności od panujących warunków na polu walki (według wytycznych TCCC); b) segregacji medycznej rannych, tzw. TRIAGE13 - procedura segregacji medycznej rannych w zdarzeniach masowych (gdy siły, środki i ilość ratowników jest niewystarczająca do udzielenia pomocy poszkodowanym); 13 Wyróżnia się cztery podstawowe kolory procedury TRIANGLE, jednak w działaniach taktycznych korzysta się wyłącznie z trzech: a) czerwony o najwyższym priorytecie działania; pacjent w stanie zagrożenia życia lub zdrowia (np. masywne krwotoki i rany) lub nieprzytomny; b) żółty pomoc odroczona; pacjent przytomny, ale splątany, wymagający opieki specjalistycznej; nie może samodzielnie się poruszać; 295

8 c) udzielania pomocy medycznej pod ogniem przeciwnika; d) ustalenia kolejności wykonywanych czynności medycznych na miejscu zdarzenia wg skali: - ocena stanu świadomości pacjenta - AVPU (A - przytomny, reaguje na polecenia słowne, kontakt logiczny z pacjentem; V - reaguje na głos; P - reaguje na bodźce bólowe; U - nieprzytomny, brak kontaktu z pacjentem, brak reakcji na bodźce bólowe i słuchowe); - ocena funkcji życiowych (ocena stanu pacjenta) wg skali ABC (A udrożnienie dróg oddechowych, B sprawdzenie oddechu (według zasady 3P: poczuj, popatrz, posłuchaj; obecność, częstotliwość, jakość, głębokość), C sprawdzenie i ocena krążenia (tętno na tętnicy szyjnej i promieniowej: obecność, częstotliwość, jakość, ewentualne różnice w miarowości oraz ocena skóry pacjenta: temperatura, kolor, nawrót kapilarny, wilgotność); e) wzywania pomocy medycznej za pomocą środków łączności; f) określania strat osobowych 14. Istotne jest również nawiązanie do Konwencji Genewskiej określającej prawa dotyczące: a) ochrony i obrony cywilów i żołnierzy, którzy zachorowali lub zostali ranni na polu walki; b) sposobu traktowania ratowników oraz osób biorących czynny udział w działaniach ratunkowych; c) jednakowego traktowania rannych i chorych, niezależnie od posiadanego przez nich obywatelstwa, koloru skóry czy wyznawanej religii; d) zakazu prowadzenia ognia w kierunku personelu medycznego, a także pojazdów, urządzeń oraz stref sanitarnych; e) sposobu oznaczania na polu walki ratownika medycznego, pojazdów sanitarnych oraz punktów opatrunkowych. Wyróżnia się trzy podstawowe, międzynarodowe znaki rozpoznawcze dla personelu i sprzętu medycznego: Czerwony Krzyż na białym tle, Czerwony Półksiężyc na białym tle oraz Czerwony Kryształ na białym tle. Ponadto, zgodnie z Ustawą nr 105/2013 Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża z dnia roku w sprawie zatwierdzenia zmian wprowadzonych do Przewodnika ochrony znaku czerwonego krzyża, określone zostały zasady: a) noszenia oznak rozpoznawczych przez personel medyczny; b) zakazu stosowania międzynarodowych znaków rozpoznawczych personelu medycznego niezgodnie z ich przeznaczeniem; c) postępowania w przypadku nadużywania znaków, o których mowa powyżej. Struktura, przeznaczenie i zadania GEM W skład Grupy Ewakuacji Medycznej wchodzą żołnierze zaliczani do korpusu osobowego medycznego 15 i są to: a) Dowódca Grupy Ewakuacji Medycznej - żołnierz z wykształceniem medycznym (co najmniej z tytułem ratownika medycznego 16 ) przypisany do korpusu podoficerskiego w stopniu wojskowym wyższym lub równym ratownikowi medycznemu Grupy Ewakuacji Medycznej. W skład GEM wchodzi jeden dowódca, który podlega bezpośrednio dowódcy jednostki lub dowódcy pododdziału, do którego grupa jest wydzielona. Jest on przełożonym całego stanu osobowego GEM i odpowiada za wszystkie wykonane przez nich czynności. Wydaje im rozkazy i nadzoruje ich realizację. b) Ratownik medyczny - żołnierz z wykształceniem medycznym (co najmniej z tytułem ratownika medycznego) przypisany do korpusu podoficerskiego w stopniu wojskowym niższym bądź równym dowódcy Grupy Ewakuacji Medycznej. W skład grupy wchodzi co najmniej dwóch ratowników medycznych. c) zielony po wstępnej ocenie AVPU i ABC zakwalifikowani jako pacjenci nie wymagający natychmiastowej opieki medycznej; mogą samodzielnie chodzić; nie mają widocznych ran zewnętrznych oraz objawów urazów wewnętrznych ciała. Szczegóły dotyczące segregacji medycznej na polu walki opisuje dokładniej podręcznik: Opieka nad rannymi w warunkach polowych procedury dla żołnierzy. Podręcznik szkolenia medycznego żołnierza profesjonalnych Sił Zbrojnych RP, Zdr. 248/2012, Warszawa 2012, s Szczegółowo zagadnienie to opisane zostało w literaturze przedmiotu: Podręcznik walki pododdziałów, op. cit., s Zgodnie z ROZPORZĄDZENIEM MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 11 grudnia 2009 r. w sprawie korpusów osobowych, grup osobowych i specjalności wojskowych powołując się na 1 pkt Szczegółowe przepisy charakteryzujące: kim jest Ratownik medyczny, jakie musi spełniać wymagania oraz zawierające opis zakresu jego uprawnień, określają Art , które zawiera USTAWA z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym. 296

9 c) Kierowca-ratownik - żołnierz z wykształceniem medycznym (co najmniej z tytułem Ratownika po Kwalifikowanej Pierwszej Pomocy - KPP 17 ), znajdujący się w korpusie szeregowych lub podoficerów w stopniu wojskowym niższym bądź równym ratownikowi medycznemu Grupy Ewakuacji Medycznej. W skład grupy wchodzi co najmniej jeden kierowca. Autorzy uważają za stosowne podkreślić, że udzielanie pomocy medycznej w zakresie posiadanych kwalifikacji i zajmowanego stanowiska (posiadany tytuł Ratownika po Kwalifikowanej Pierwszej Pomocy lub Ratownika Medycznego) powinno mieć miejsce zgodnie z USTAWĄ z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym uwzględniając różnice określone dla Ratownika po KPP oraz żołnierzy służących w wojsku, według listy umiejętności z zakresu pierwszej pomocy w warunkach pola walki, jakie powinien posiadać żołnierz oraz żołnierz-ratownik. Wobec powyższego, autorzy przyjęli założenie, że wyżej wymienione czynności tyczą się wszystkich żołnierzy oraz ratowników niezależnie od struktury w jakiej się znajdują: czy jest to ratownik pola walki, czy ratownik Grupy Ewakuacji Medycznej (patrz tabela nr 1). Każdy z nich powinien znać oraz realizować zadania określone w Karcie Opisu Stanowiska Służbowego (KOSS). Tab. 1. Lista umiejętności z zakresu pierwszej pomocy, jakie powinien posiadać żołnierz oraz żołnierzratownik Żołnierz Umiejętność Żołnierz -ratownik Znajomość taktyki działań medycznych warunkach pola walki x x Zaopatrzenie krwawień Opatrunki tradycyjne x x Opatrunek typu izraelskiego x x Staza taktyczna x x Proszkowe opatrunki hemostatyczne --- x Zaopatrzenie dróg oddechowych Manualne udrożnienie dróg oddechowych x x Rurka nosowo-gardłowa --- x Zaburzenia oddychania --- x Zaopatrzenie otwartej rany klatki piersiowej (opatrunek trójstronny, opatrunek Ashermana) x x Zaburzenia układu krążenia Ocena żołnierza z objawami wstrząsu krwotocznego x x Postępowanie przeciwbólowe strzykawki automatyczne z morfiną x x Zaopatrzenie zwichnięć / złamań Szyny gotowe, np. SamSplint x x Zaopatrzenie urazu miednicy pas do stabilizacji złamań miednicy --- x Podstawowe czynności resuscytacyjne dorosłych x x Użycie folii termicznej x x Ewakuacja x x Źródło: Opieka nad rannymi w warunkach polowych procedury dla żołnierzy. Podręcznik szkolenia medycznego żołnierza profesjonalnych Sił Zbrojnych RP, Zdr. 248/2012, Warszawa 2012, s. 99. Analiza dostępnych materiałów źródłowych wskazuje, że zadania GEM w czasie pokoju oraz ich funkcjonowanie niewiele różni się od czynności medycznych wykonywanych przez cywilnych ratowników pogotowia ratunkowego czy oddziałów szpitalnych pierwszego kontaktu, takich jak 17 Szczegółowe przepisy charakteryzujące: kim jest Ratownik, jakie musi spełniać wymagania oraz zawierające opis zakresu jego uprawnień, określają Art. 3 pkt. 2 oraz Art , które zawiera USTAWA z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym. 297

10 Szpitalny Oddział Ratunkowy bądź Szpitalna Izba Przyjęć. Jedyna różnica, jaka występuje między cywilną a wojskową pomocą medyczną, dotyczy osób, którym bezpośrednio udzielana jest ta pomoc: a) ratownik cywilny skupia się w swych działaniach na ludności cywilnej, b) natomiast ratownik wojskowy odpowiada za bezpieczeństwo żołnierzy w trakcie pełnienia przez nich służby na terenach skoszarowanych. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy interwencje medyczne realizowane są przez inne służby posiadające odpowiednie kwalifikacje, np. przez straż pożarną. Czynności ratujące życie ludzkie powinny być dokonywane jak najszybciej. Dlatego nie ma znaczenia, kto je rozpocznie. Ważne, aby przyniosły zamierzony efekt końcowy - jak najszybszą fachową opiekę medyczną. Zasadniczym przeznaczeniem GEM brygady zmechanizowanej jest wykonywanie następujących czynności 18 : a) leczniczo-ewakuacyjne - to wszelkie działania polegające na udzielaniu pierwszej pomocy, podejmowane przez żołnierzy na polu walki. Ich skuteczność zależy od umiejętności, które posiada ratujący, od wdrożonych przez niego procedur oraz od czasu, w jakim zostaną one zrealizowane. b) sanitarnohigieniczne - polegają na zapobieganiu powstawania zachorowań na choroby zakaźne w wojsku 19 oraz na jak najszybszej lokalizacji wszelkich rozprzestrzeniających się drobnoustrojów chorobotwórczych występujących u żołnierzy, a następnie na ich eliminacji poprzez wdrożenie odpowiednich procedur leczniczych. Do zabiegów tych zaliczyć można: udzielanie niezbędnej pomocy medycznej rannym; utrzymywanie wyposażenia i sprzętu medycznego w odpowiedniej sprawności do realizacji zadań (na czas osiągnięcia gotowości do podjęcia czynności ratunkowych); kontrolę stanu zdrowia żołnierzy; prowadzenie profilaktyki zdrowotnej w zakresie przestrzegania higieny osobistej; kontrolę warunków sanitarnych; c) przeciwepidemiczne i ochronne przed bronią masowego rażenia (OPBMR) - mają na celu niedopuszczenie do powstania i rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych. W ramach profilaktyki służba zdrowia prowadzi szczepienia ochronne, opracowuje wytyczne mające na celu niedopuszczenie do występowania chorób zakaźnych w pododdziałach. W przypadku wystąpienia chorób zakaźnych, żołnierze, u których wystąpiły objawy chorobowe, są leczeni i izolowani w punktach medycznych. Pozostali, którzy mieli kontakt z chorymi, są izolowani i poddawani obserwacji medycznej. Pododdziały, w których wystąpiły choroby zakaźne podlegają kwarantannie. Rygorystycznie ogranicza się kontakt z ludnością miejscową 20. d) zaopatrywanie w sprzęt i materiały medyczne - polega na dostarczeniu każdemu żołnierzowi kompanii/ baterii niezbędnych środków sanitarnych zgodnie z wykazami uprzednio opracowanymi indywidualnie, dla każdego z pododdziałów, przez szefa służby zdrowia. Uzupełnianie elementów wyposażenia indywidualnego odbywa się zasadniczo przed rozpoczęciem lub po zakończeniu prowadzonych działań bojowych. e) szkolenie medyczne - to jeden z ważniejszych elementów zabezpieczenia medycznego, który dotyczy nie tylko personelu medycznego, ale również żołnierzy i dowódców pododdziału. Ma ono na celu nauczenie wszystkich żołnierzy udzielania pierwszej pomocy na zasadach samopomocy lub pomocy wzajemnej. Podczas prowadzonych kursów duży nacisk kładzie się na praktyczne wykonywanie czynności, gdyż na polu walki, zanim przybędzie przeszkolony ratownik, należy wdrożyć już pewne procedury medyczne, aby nie doszło do pogorszenia stanu zdrowia pacjenta, np. do wykrwawienia się. f) kierowanie służbą zdrowia - od jego sprawnego i skutecznego działania zależy funkcjonowanie zabezpieczenia medycznego prowadzonego w działaniach taktycznych. Do jego zadań należą również: 18 Wszelkie informacje na temat zasad zabezpieczenia medycznego opisane są szczegółowo w książce: Instrukcja o zabezpieczeniu medycznym związku taktycznego (oddziału) w czasie wojny, Zdr. 175/75, Warszawa 1976, s Podręcznik walki pododdziałów, op. cit. s Podręcznik walki pododdziałów, op. cit. s

11 organizacja sprawnej i szybkiej ewakuacji medycznej rannych z pola walki; zapewnienie profesjonalnej opieki medycznej przez odpowiednio przeszkolony personel medyczny; zapobieganie zagrożeniu epidemiologicznemu w pododdziale oraz skutkom wykorzystania BMR; zaopatrywanie żołnierzy pododdziału oraz ratowników w materiały i sprzęt sanitarny; odpowiedni i zgodny podział środkami medycznymi między pododdziałami; prowadzenie ewidencji rannych i poległych żołnierzy; prowadzenie profilaktycznych szkoleń personelu medycznego w zakresie TCCC. Po ogłoszeniu wojny i przekształceniu swoich struktur, Grupa Ewakuacji Medycznej, oprócz czynności, które wykonywane są przez nią w czasie pokoju, realizuje dodatkowe zadania określone dla niej przez przełożonego na ten czas. Ponadto w ocenie autorów, warto podkreślić, że jej umiejętności oraz wyposażenie mogą być użyte podczas różnego rodzaju sytuacji o charakterze kryzysowym czy też akcjach humanitarnych. Zdaniem autorów, najważniejszymi czynnościami podejmowanymi przez służby ratunkowe, w tym przez GEM jest tzw. zabezpieczenie medyczne 21, a w wojskach lądowych wyróżnia się cztery poziomy zabezpieczenia medycznego, w zależności od ich możliwości: I poziom - organizowany jest w ramach danego pododdziału. Tworzy się tutaj batalionowy punkt opatrunkowy (bpo) lub jego ekwiwalent. Do podstawowych zadań tej kategorii należą: prowadzenie wstępnej segregacja medyczna rannych i chorych według priorytetu (TRIAGE), udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanym, udzielanie wsparcia psychicznego i psychologicznego chorym zapobieganie czynnikom powstawania Zespołu Stresu Pourazowego (PTSD) 22, czynności lecznicze i profilaktyka zdrowotna z poszkodowanymi o mniejszym stopniu urazu, leczenie stomatologiczne oraz prowadzenie izolacji żołnierzy i pododdziałów (chorych i/lub mających styczność z chorobami zakaźnymi) do momentu ich ewakuacji do szpitali, w których uzyskają pomoc specjalistyczną. II poziom - zlokalizowany na szczeblu brygady. Organizuje się Brygadowy Punkt Opatrunkowy (BPO) lub jego ekwiwalent. Czynności wykonywane przez BPO, to: a) realizowanie zadań określonych na poziomie I; b) prowadzenie ewakuacji medycznej rannych żołnierzy z pola walki z poziomu I; c) segregacja medyczna rannych żołnierzy i zapewnienie profesjonalnej opieki medycznej; d) przeprowadzanie zabiegów chirurgicznych niezbędnych do ratowania życia ludzkiego oraz zapewnienie fachowej opieki pooperacyjnej; e) przygotowywanie poszkodowanego do jego ewakuacji medycznej na wyższy poziom oraz kontrola jego czynności życiowych; f) prowadzenie leczenia krótkookresowego pacjentów w stanie ogólnym dobrym oraz kontrola ich czynności życiowych d momentu osiągnięcia przez nich gotowości do podjęcia działań; g) zaopatrywanie pododdziałów w środki i materiały sanitarne dla poziomu I oraz wydzielanie sił i środków niezbędnych do wsparcia ich zabezpieczenia medycznego; h) wczesne rozpoznanie występowania u żołnierzy pododdziału Zespołu Stresu Pourazowego (PTSD) i ich szybkie skierowanie pod opiekę specjalisty na oddział psychiatryczny. III poziom - jest już I poziomem hospitalizacji. Do tej fazy zalicza się Szpital Polowy (SzP) - ekwiwalent lub stacjonarne szpitale wojskowe bądź wydzielone szpitale wojskowe 23. Zadania wykonywane tutaj, to: a) prowadzenie ewakuacji medycznej z poziomu I i II; b) realizowanie zadań określonych dla poziomu I i II; 21 Zagadnienie to opracowane jest w szerszym zakresie m.in. w: Regulamin działań, op. cit., s. 375 oraz Regulamin działań taktycznych artylerii (dywizjon wsparcia ogólnego), Art. 833/2001, Warszawa 2001, s Zespół Stresu Pourazowego (PTSD) - zespół napadowo-lękowy, utrzymujący się co najmniej miesiąc. Może trwać nawet do kilku lat. Spowodowany jest wystąpieniem (krótko- lub długotrwałego) traumatycznego przeżycia, np. częsta styczność ze śmiercią ludzką. Objawia się: wzmożoną czujnością, napadami lękowymi, trudnością w zasypianiu, drażliwością, izolacją od otoczenia, poczuciem winy, iluzjami i halucynacjami, poczuciem otępienia, flash back czy brakiem zainteresowania pożyciem seksualnym. 23 Regulamin działań, op. cit.. s

12 c) specjalistyczna opieka i fachowa pomoc lekarska; d) przeprowadzanie kompleksowych zabiegów i operacji chirurgicznych; e) dokonywanie wstępnej segregacji rannych oraz oceny funkcji życiowych (AVPU i ABC) tych, którzy mogą uzyskać pomoc specjalistyczną na tym poziomie, a następnie rekonwalescencję do uzyskania pełnej witalności życiowej i możliwości powrotu do pełnienia dalszej służby wojskowej, ze swoim pododdziałem, w działaniach bojowych; f) prowadzenie ewakuacji medycznej żołnierzy do szpitali specjalistycznych na wyższy poziom zabezpieczenia medycznego; g) zaopatrywanie w sprzęt i środki medyczne dla poziomu I i II; h) uzupełnianie i wzmacnianie struktur poziomu II fachowym personelem medycznym. IV poziom zabezpieczenia medycznego - realizuje swoje działania w wyspecjalizowanych ośrodkach medycznych - klinikach, rehabilitacjach medycznych, ośrodkach opieki nad przewlekle chorymi 24. Za wsparcie tej kategorii medycyny odpowiada szczebel centralny wojska. Podstawowe wyposażenie grup ewakuacji medycznej W celu zapewnienia opieki medycznej na najwyższym poziomie osobom rannym na polu walki, niezbędne jest wyposażenie w profesjonalny sprzęt sanitarny odpowiednio przeszkolonych do tego celu zespołów medycznych. Poziom technologii, umiejętność użycia jej oraz wiedza w zakresie pomocy usprawnia funkcjonowanie zespołów GEM oraz skraca ich czas działania, zwiększając tym samym szanse na przeżycie poszkodowanych. Podczas ratowania życia ludzkiego w działaniach taktycznych, do ewakuacji medycznej wykorzystuje się często śmigłowce MEDEVAC, które są wzywane za pośrednictwem radiostacji przenośnych lub znajdujących się na wyposażeniu pojazdu sanitarnego. Należy jednak pamiętać, że podczas nawiązywania i utrzymywania łączności radiowej obowiązują ścisłe procedury, których bezwzględnie powinno się przestrzegać. Nieodłącznym wyposażeniem GEM są także pojazdy sanitarne - zazwyczaj karetka wojskowa w kolorze maskującym, zgodnie ze swoim spisem wyposażenia w skład którego mogą wchodzić następujące elementy specjalistycznego sprzętu służącego do ewakuacji medycznej oraz dostosowanego do potrzeb prowadzonych działań: nosze (hydrauliczne, podbierakowe i pałatkowe), kołnierze ortopedyczne, ampularium z lekami, defibrylator (automatyczny lub półautomatyczny), butla tlenowa z instalacją, zestaw reanimacyjny, deska ortopedyczna, szyny Kramera, kamizelka Kendricka, ssak automatyczny, respirator, pas miedniczy oraz plecak ratowniczy. Ponadto na zewnątrz pojazdu, z każdej jego strony, powinny znajdować się widoczne oznaczenia medyczne ustalone w przepisach Konwencji Genewskiej. W brygadach zmechanizowanych, ale również w pogotowiach ratunkowych funkcjonują takie pojazdy samochodowe jak: Fiat Ducato, VW Crafter, VW T5, Mercedes Sprinter, Mercedes Vito, IVECO 40, Peugeot Boxer oraz Ford Transit. Do transportu poszkodowanych używa się również pojazdów opancerzonych w wersji medycznej, które w ramach prowadzonych działań bojowych powinny być wyposażane zgodnie z wykazem sprzętu medycznego niezbędnego do realizacji danego zadania bojowego oraz zapotrzebowaniem. Do pojazdów, o których mowa powyżej można zaliczyć KTO Rosomak, M-113 oraz KTO SKOT. W sytuacji zagrożenia życia oraz wyższej konieczności używa się wszystkich innych środków transportowych do ewakuacji rannych, które nie zawsze są do tego przygotowane specjalistycznie (CASAVAC). WNIOSKI 1. Grupy Ewakuacji Medycznej są obecnie nieodłącznym elementem każdej brygady oraz innych samodzielnych oddziałów i pododdziałów. Tworzą je wyselekcjonowani oraz wyszkoleni żołnierze, którzy posiadają kwalifikacje zawodowe w zakresie udzielania pomocy medycznej. Każdy z nich powinien odznaczać się ponadprzeciętnymi umiejętnościami pracy w zespole, pod presją czasu i w różnych sytuacjach pola walki, potrafić zastosować zdobytą wiedzę stosując 24 Regulamin działań, op. cit.. s

13 również podręczne (zastępcze) środki medyczne podczas niedoborów materiałów opatrunkowych, a jednocześnie mając na uwadze skrócenie czasu ewakuacji rannego przy zachowaniu wymaganych procedur medycznych. 2. Ratownictwo medyczne realizowane przez GEM brygad zmechanizowanych w pierwszej kolejności ma zapewnić optymalną opiekę pozwalającą na przeżycie żołnierza na polu walki podczas wykonywania zadań bojowych, a w dalszej kolejności troskę o jego zdrowie bez względu na charakter prowadzonych działań. 3. Wiedza oraz doświadczenie GEM może znaleźć zastosowanie podczas różnego rodzaju zdarzeń o charakterze kryzysowym, katastrof naturalnych i przemysłowych, jak również akcji humanitarnych, czy też poszukiwawczych. 4. Wyposażenie ratowników GEM musi i jest dostosowane do charakteru realizowanych zadań, które często są wykonywane w specyficznych środowiskach oraz z narażeniem własnego życia. 5. Według autorów na podkreślenie zasługuje, iż zauważalna jest niewielka liczba specjalistycznych publikacji poświęconym obszarowi GEM w działaniach taktycznych wojsk, a nieliczne branżowe czasopisma dotychczas zaprezentowały pobieżnie ten temat: a) Lekarz Wojskowy - skupia się głównie na medycynie ratunkowej (specjalistycznej) w warunkach szpitalnych, a na polu walki opieka medyczna opiera się na podstawowych zabiegach ratunkowych ratujących życie, np. ewakuacja, reanimacja, stabilizacja złamań, zaopatrzenie zranień i zwichnięć, zabezpieczenie krwotowków, założenie wkłucia i podania leków. Powyższe czasopismo opiera się na medycynie warunków szpitalnych, jednakże na polu walki nie ma czasu, aby założyć cewnik, wykonać szycie rany czy założyć gips na złamaną kończynę. b) Skalpel - autorzy nie zauważyli informacji na temat medycyny skupionej na taktyce. Zawiera natomiast zdawkowe wiadomości na temat szpitali wojskowych czy sposobu realizacji pomocy żołnierzom w zakresie leczenia szpitalnego. Powyższe opracowanie, w ocenie autorów, prezentuje fundament wiedzy niezbędnej dla lepszego zrozumienia specyfiki organizacji i funkcjonowania GEM w brygadach ogólnowojskowych. W ślad za tym można przyjąć, iż podobne spectrum zadań oraz realizowanych czynności powtarza się w pozostałych jednostkach organizacyjnych wojska. Według autorów, nie ulega wątpliwości, iż ratowanie życia i zdrowia ludzkiego jest ważnym elementem nie tylko medycyny, ale także ogólnie pojmowanej ochrony wojsk. W tym wypadku musi nastąpić synergia procedur, zasad udzielania pomocy medycznej, a także umiejętności i doświadczenia zawodowego ratowników. Materiał przedstawiony w publikacji, jest także odzwierciedleniem wniosków uzyskanych w toku prowadzenia badań (między innymi techniką wywiadu eksperckiego z przedstawicielami służb mundurowych korpusu osobowego medycznego), które pozwoliły omówić podstawowe możliwości GEM w zakresie ratownictwa medycznego. W zgodnej ocenie autorów, materiały streszczone w niniejszej publikacji są na tyle istotne, że mogą być przydatne nie tylko żołnierzom, lecz wszystkim przedstawicielom innych służb medycznych mogących na co dzień współpracować z wojskowymi medykami oraz ratownikami. Problemy poruszone w opracowaniu są na tyle obszerne, iż autorzy z pewnością nie zdołali wyczerpać całego zakresu zagadnień, ale zaprezentowali jedynie wycinek wiedzy z powyższego tematu. Ma na to wpływ wiele uwarunkowań, a jednym z najważniejszych jest jawny charakter opracowania. Tym niemniej warto podkreślić, że wspomniany obszar rozważań będzie przedmiotem dalszych opracowań naukowo-dydaktycznych i może skłaniać czytelnika do samodzielnego zgłębiania wiedzy w dostępnej literaturze przedmiotu. Streszczenie Jednym z zasadniczych elementów wsparcia wojsk jest zapewnienie im opieki medycznej. Wzrost świadomości żołnierzy realizujących zadania, iż mają i będą mieli właściwą opiekę medyczną pozwala na skuteczniejsze wykonywanie powierzonych zadań. Kolejnym ważnym aspektem działalności wojskowych lekarzy i ratowników medycznych coraz częściej staje się także kwalifikowana pomoc dla ludności cywilnej podczas różnych zdarzeń o charakterze kryzysowym lub usuwania skutków klęsk żywiołowych. 301

14 Na poziomie taktycznym za udzielanie medycznych czynności ratunkowych w brygadach zmechanizowanych odpowiadają Grupy Ewakuacji Medycznej. Zatem w artykule przedstawiono problem identyfikacji podstawowych czynników, które mają wpływ na funkcjonowanie systemu ratownictwa medycznego. Opracowanie prezentuje fundament wiedzy niezbędnej dla lepszego zrozumienia specyfiki organizacji oraz funkcjonowania GEM. THE BASIC CAPABILITIES OF MEDICAL EVACUATION GROUP IN THE MECHANIZED BRIGADE IN THE EMERGENCY MEDICAL CARE Abstract One of the essential elements support the troops is to provide them the right medical care. Increased awareness of soldiers performing tasks that have and will have proper medical care allows for effective execution of the tasks assigned. Another important aspect of the activities of military doctors and paramedics are increasingly becoming a qualified assistance to the civilian population during the various events of a crisis or disaster relief. At the tactical level for the provision of emergency medical operations in Mechanized Brigades correspond to the Medical Evacuation Group. Therefore, the article presents the problem of identifying key factors that affect the functioning of the Emergency Medical System. The study presents the foundation knowledge necessary to better understand the specifics of the organization and functioning of the Medical Evacuation Group. BIBLIOGRAFIA 1. Instrukcja o zabezpieczeniu medycznym związku taktycznego (oddziału) w czasie wojny, Zdr. 175/75, Warszawa Opieka nad rannymi w warunkach polowych procedury dla żołnierzy. Podręcznik szkolenia medycznego żołnierza profesjonalnych Sił Zbrojnych RP, Zdr. 248/2012, Warszawa Planowanie działań na szczeblu taktycznym w wojskach lądowych (DD/3.2.5), DWLąd Wewn. 96/2007, Warszawa Podręcznik walki pododdziałów wojsk zmechanizowanych (pluton, drużyna), DWLąd. 26/ Poradnik szeregowego zawodowego oraz szeregowego Narodowych Sił Rezerwowych, DWLąd. Wewn. 191/ Poradnik dowódcy plutonu, DWLąd Wewn. 185/2011, Warszawa Regulamin działań taktycznych artylerii (dywizjon wsparcia ogólnego), Art. 833/2001, Warszawa Regulamin działań Wojsk Lądowych, DWLąd Wewn. 115/2008, Warszawa Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 11 grudnia 2009 r. w sprawie korpusów osobowych, grup osobowych i specjalności wojskowych. 10. Słownik terminów i definicji NATO, AAP-6, Słownik współczesnego Języka Polskiego, wyd. WILGA, Warszawa Słownik wyrazów obcych PWN, PWN, Warszawa wyd Słownik wyrazów obcych, wydanie nowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Soczyński M., Dąbrowski M., Sanak T., Maciejewski M., Leclair T., Tactical Combat Casuality Care - Ratownictwo taktyczne. Wytyczne, CTiSR REAGO. 15. Szymczak M., (red. naukowa), Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym. 17. Żmigrodzki P., Słownik synonimów i antonimów, wyd. EUROPA, Wrocław