Zał. 2 Program studiów podyplomowych z zakresu: Solnictwo rozpoznanie i zagospodarowanie złóŝ soli

Transkrypt

1 Zał. 2 Program studiów podyplomowych z zakresu: Solnictwo rozpoznanie i zagospodarowanie złóŝ soli a) Sylwetka absolwenta Studia są adresowane do absolwentów studiów magisterskich lub inŝynierskich z zakresu nauk o Ziemi, górnictwa i geodezji zatrudnionych w obsłudze podziemnych i otworowych kopalń soli, w przedsiębiorstwach zajmujących się projektowaniem i budową podziemnych magazynów w złoŝach soli, dokumentowaniem złóŝ kopalin stałych, oraz w zatrudnionych w organach administracji zakładów górniczych. Uczestnicy studiów zapoznają się teoretycznie i praktycznie z najnowszymi rozwiązaniami problemów górnictwa i geologii złóŝ soli. Szczególny nacisk będzie połoŝony na zagadnienia związane z podziemnym magazynowaniem i składowaniem w złoŝach soli, nowoczesnymi metodami zapobiegania i likwidowania naturalnych zagroŝeń występujących w kopalniach soli, omówione będą zmiany prawa geologicznego i górniczego oraz praw pokrewnych, zwłaszcza w nawiązaniu do złóŝ soli. Program studiów umoŝliwi słuchaczom uzupełnienie wiedzy niezbędnej do starania się o uprawnienia geologa górniczego oraz mierniczego górniczego.

2 b) Ramowe treści kształcenia dla poszczególnych przedmiotów wraz z wykazem literatury Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Nazwa przedmiotu: Geologia złóŝ soli na świecie Z 1. Największe formacje solonośne i złoŝa solne świata. 2. Podstawy stratygrafii osadów solnych. prof. dr hab. inŝ. Aleksander Garlicki Borchert H., Muir R.O Salt deposits. London Lotze F Steinsalz und Kalisalze. Berlin

3 Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Nazwa przedmiotu: Geodezja górnicza E 1. Wiadomości ogólne z geodezji. Organizacja działu mierniczo-geologicznego na kopalni. Zadania mierniczego górniczego. Mapy górnicze. Wyznaczenie: rozciągłości i upadu pokładu oraz nachylenia pochylni. Rachunek współrzędnych na podstawie danych odczytanych z mapy. 2. Osnowy geodezyjne. Metody pomiaru i obliczeń. Przykład obliczenia poligonu i niwelacji. 3. Przyrządy geodezyjne: teodolit, dalmierz, niwelator. 4. Orientacja kopalń: pionowanie, przeniesienie kierunku, nawiązanie (metodą Weisbacha i przez dwa szyby). Problem przebitkowy (rodzaje przebitek i zasady ich prowadzenia). Omówienie prac pomiarowych kopalnianych. 5. Zasady monitorowania i ochrony terenów górniczych. Obliczenie wskaźników deformacji i zakwalifikowanie terenu górniczego do odpowiedniej kategorii. 6. Nowe technologie pomiarowe i wizualizacyjne w geodezji (GPS i skanowanie laserowe). Przykłady zastosowań. dr. inŝ. Jadwiga Maciaszek 1. Kozubski Franciszek : Miernictwo górnicze. Wydawnictwo Śląsk, Katowice 2. Poradnik Górnika. Część 1, dział X i XI (Geodezja i Geodezja górnicza). Wydawnictwo Śląsk. Katowice 3. Maciaszek J., Gawałkiewicz R.: Podstawy grafiki inŝynierskiej dla studentów geodezji i inŝynierii środowiska. Rozdz. 10. Mapa górnicza. Wyd. Naukowe AGH. Kraków 2007 r. 4. Konspekty i instrukcje do zajęć. 5. Normy Górnicze dotyczące map górniczych

4 Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Nazwa przedmiotu: Petrologia i metody badań skał solnych Z 1. Geneza ewaporatów. 2. Makroskopowa charakterystyka minerałów ewaporatowych. 3. Cechy strukturalne i teksturalne skał solnych. 4. Pierwiastki śladowe w ewaporatach. 5. Chemiczne metody badań skał solnych i surowców chemicznych. 6. Mikroskopia optyczna i inne metody badań instrumentalnych. dr. inŝ. Tomasz Toboła Łaszkiewicz A Minerały i skały solne. Prace Muzeum Ziemi nr.11 Bolewski A., śabiński W Metody badań minerałów i skał. WG Warszawa.

5 Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Nazwa przedmiotu: Podziemne magazynowanie i składowanie w złoŝach soli Z 1. Cele i zadania magazynowania podziemnego. 2. Magazynowanie węglowodorów (gazu ziemnego oraz ropy naftowej i paliw) w strukturach solnych w Polsce. 3. Zakres niezbędnych prac geologiczno-rozpoznawczych w celu projektowania podziemnych zbiorników kawernowych. 4. Wpływ budowy geologicznej na lokalizację i przygotowanie kawern magazynowych. 5. MoŜliwości zagospodarowania złóŝ soli na składowisko odpadów (w tym odpadów promieniotwórczych) - przykłady Niemiec i USA. Zajęcia terenowe: Kawernowy podziemny magazyn gazu Mogilno, Podziemny magazyn ropy i paliw Góra dr. inŝ. Krzysztof Bukowski Herrmann A.G., Knipping B Waste Disposal and Evaporites. Berlin Materiały konferencyjne z konferencji Polskiego Stowarzyszenia Górnictwa Solnego (lata ) Nielubowicz B Odpady promieniotwórcze. Wstępne badania i analizy wyboru lokalizacji składowiska. Warszawa. XIV Konferencja Quo Vadis Sal - Przegląd Geologiczny nr.9/2009

6 Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Nazwa przedmiotu: Wybrane zagadnienia z tektoniki solnej oraz kartografii wgłębnej Z 1. Rozwój struktur solnych, etapy aktywności. 2. Tektonika zewnętrzna i wewnętrzna, halokineza i halotektonika. 3. Wpływ własności skał solnych na tektonikę wewnętrzną wysadów 4. Mineralogia i petrografia cechsztyńskich skał solnych 5. Ogólne zasady kartografii wgłębnej, konstrukcja map i przekrojów geologicznych. Zajęcia terenowe: Kopalnia soli Kłodawa dr. inŝ. Andrzej Szybist dr inŝ. Jacek Wachowiak Dadlez R., Jaroszewski J Tektonika. Warszawa Kotański Z Geologiczna kartografia wgłębna. Warszawa Hanczke T Mineralogia i petrografia soli cechsztyńskich kopalni Kłodawa. Prace Muzeum Ziemi nr 16. Wagner R Stratygrafia osadów i rozwój basenu cechsztyńskiego na NiŜu Polskim. Prace IG nr 146 Łaszkiewicz A Minerały i skały solne. Prace Muzeum Ziemi nr.11 Charysz W Cechsztyńskie piętro soli młodszych w regionie kujawskim. Prace Geol. Nr. 75.

7 Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Nazwa przedmiotu: Elementy prawa geologicznego i górniczego Z 1. Podstawowe regulacje prawne ze szczególnym uwzględnieniem dokumentowania, geologicznej obsługi i ruchu zakładów górniczych wydobywających sól. 2. Koncesje na rozpoznawanie złóŝ, wydobywanie kopalin i magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze. 3. Ranga dokumentacji geologicznej, projektu zagospodarowania złoŝa i planu ruchu zakładu górniczego. Ewidencja zasobów. Zasady klasyfikacji zagroŝeń naturalnych. 4. Rola organów administracji geologicznej i nadzoru górniczego. Związek ustawy prawo geologiczno- górnicze z innymi ustawami. dr. inŝ. Jerzy Górecki Lipiński A. Mikosz R Ustawa Prawo geologiczne i górnicze. Komentarz. Wyd. ABC. Warszawa

8 Wydział Wiertnictwa Nafty i Gazu Nazwa przedmiotu: Wiertnictwo Z 1. Metody wiercenia otworów. Technika wierceń wielkośrednicowych, normalnośrednicowych i małośrednicowych. 2. Wykonywanie otworów wiertniczych dla potrzeb górnictwa podziemnego. 3. Przewód wiertniczy. Skrawające, gryzowe i diamentowe narzędzia wiercące (świdry, koronki, poszerzacze, narzędzia specjalistyczne). 4. Metody rdzeniowania otworów. Konstrukcje rdzeniówek. 5. Technologia wierceń. Konstrukcje otworów wiertniczych o róŝnym przeznaczeniu. 6. Rodzaje kolumn rur okładzinowych. Charakterystyka rur okładzinowych oraz technologii rurowania otworów wiertniczych. Uzbrojenie i wyposaŝenie techniczne kolumn rur okładzinowych. 7. Metody cementowania otworów wiertniczych prof. AGH, dr hab. inŝ. Rafał Wiśniowski Szostak L Wiertnictwo. Warszawa Wojnar K Wiertnictwo: technika i technologia. Warszawa, Kraków Wyd. PWN Wiśniowski R Wybrane aspekty projektowania otworów kierunkowych z wykorzystaniem technik numerycznych.

9 Wydział Wiertnictwa Nafty i Gazu Nazwa przedmiotu: Płuczki wiertnicze Z 1. Zadania płuczki wiertniczej. Podział płuczek. Materiały do sporządzania płuczek. 2. Charakterystyka niektórych rodzajów płuczek; płuczki do wierceń hydrogeologicznych, płuczki do wierceń HDD, do przewiercania skał ilastych, do przewiercania utworów solnych, płuczki do dowiercania. 3. Schematy sporządzania i oczyszczania płuczek wiertniczych. prof. AGH, dr hab. inŝ. Danuta Bielewicz Bielewicz D Płyny wiertnicze.

10 Wydział Wiertnictwa Nafty i Gazu Nazwa przedmiotu: Zaczyny uszczelniające Z 1. Zaczyny cementowe stosowane w celu uszczelniania i wzmacniania górotworu. 2. Wymagania odnośnie zaczynów uszczelniających stosowanych do uszczelniania i wzmacniania ośrodka gruntowego i masywu skalnego. 3. Pomiar parametrów technologicznych świeŝych zaczynów uszczelniających. Pomiar parametrów technologicznych stwardniałych zaczynów. 4. Rodzaje spoiw do sporządzania zaczynów uszczelniających. Skład chemiczny i mineralogiczny cementu portlandzkiego. Składniki cementów powszechnego uŝytku. Nazwy cementów powszechnego uŝytku. Klasyfikacja cementów wiertniczych. Domieszki. Dodatki. 5. Przyczyny regulowania gęstości zaczynu. Metody regulacji filtracji zaczynów. Sposoby sporządzania zaczynów uszczelniających. prof. dr hab. inŝ. Stanisław Stryczek Stryczek S., Gonet A., Rzyczniak M Technologia płuczek wiertniczych i zaczynów uszczelniających..

11 Wydział Wiertnictwa Nafty i Gazu Nazwa przedmiotu: Urządzenia wiertnicze Z 1. Podstawowy parametr urządzenia wiertniczego. Klasyfikacja urządzeń i rodzaje konstrukcji wiertniczych. 2. Urządzenia wiertnicze dla górnictwa podziemnego. 3. Technika napędowa i mechanizmy przenoszenia mocy. Systemy wyciągowe, maszty, wieŝe i podbudowy, maszty hydrauliczne. System płuczkowy. 4. Kierunki rozwoju techniki wiertniczej. 5. Systemy nadzoru, monitoringu i podejmowania decyzji przy prowadzeniu prac wiertniczych. dr inŝ. Jan Artymiuk Karlic S Narzędzia i urządzenia wiertnicze. Wyd. Geologiczne, Warszawa

12 Wydział Wiertnictwa Nafty i Gazu Nazwa przedmiotu: GeoinŜynieria Z 1. Wybrane własności górotworu i ich określanie. 2. Klasyfikacja metod geoinzynieryjnych. 3. Technologie wzmacniania, uszczelniania i stabilizacji ośrodka gruntowego lub masywu skalnego. 4. Ocena skuteczności prac iniekcji otworowej i rurociągowej. prof. dr hab. inŝ. Andrzej Gonet Stryczek S., Gonet A GeoinŜynieria. Wyd. PAN Kraków

13 Wydział Górnictwa i GeoinŜynierii Studia niestacjonarne Nazwa przedmiotu: Technika podziemnej eksploatacji złóŝ soli Z 1. Specyfika górnictwa solnego. Technologie pozyskiwania soli. Górnictwo solne w Polsce i na świecie. 2. Zasady i schematy udostępnienia i rozcięcia złóŝ solnych. 3. Podstawowe systemy eksploatacji złóŝ soli stosowane w Polsce: zasady wymiarowania wyrobisk i calizn solnych, roboty przygotowawcze, urabianie soli kamiennej, przegląd systemów eksploatacji. 4. Przykłady systemów eksploatacji soli na świecie: schematy eksploatacji, technika urabiania. 5. Problemy wykorzystania wyrobisk i likwidacji kopalń soli. Zajęcia terenowe: Kopalnia soli Kłodawa - Systemy eksploatacji soli dr. inŝ. Katarzyna Poborska-Młynarska Piechota S., Stopyra M., Poborska-Młynarska K., 2009 Systemy podziemnej eksploatacji złóŝ węgla kamiennego, rud i soli.

14 Wydział Górnictwa i GeoinŜynierii Studia niestacjonarne Nazwa przedmiotu: Technika ługowniczej eksploatacji złóŝ soli dla produkcji solanki i budowy komór magazynowych Z 1. Wstęp do technologii ługowania soli. Własności solanki. Charakterystyka procesu ługowania. 2. Zasady lokalizacji komór ługowniczych. Wiercenie, zabudowa i uzbrojenie otworów ługowniczych. Testy szczelności. 3. Przegląd technologii i systemów ługowania. Infrastruktura kopalni ługowniczej. 4. Magazynowanie substancji uŝytecznych w komorach ługowniczych: krajowe magazyny gazu, ropy i paliw. 5. Likwidacja otworów ługowniczych; wpływ eksploatacji na powierzchnię. 6. Podstawy projektowania i modelowanie procesu ługowania komór solnych w programie WinUbro. dr. inŝ. Katarzyna Poborska-Młynarska Kunstman A., Poborska-Młynarska K., Urbańczyk K., 2002 Zarys otworowego ługownictwa solnego.

15 Wydział Górnictwa i GeoinŜynierii Studia niestacjonarne Nazwa przedmiotu: ZagroŜenia naturalne w górnictwie solnym Z 1. Charakterystyka zagroŝeń naturalnych w górnictwie solnym. 2. ZagroŜenie wodne: charakterystyka, prognozowanie i ocena stanu zagroŝenia, działania profilaktyczne, techniki zwalczania. 3. ZagroŜenie metanowe oraz zagroŝenie wyrzutami gazów i skał: charakterystyka, prognozowanie i ocena stanu zagroŝenia, działania profilaktyczne, techniki zwalczania. 4. Analiza stanu zagroŝenia wodnego, metanowego oraz wyrzutami gazów i skał w krajowych złoŝach solnych. 5. Katastrofy w górnictwie solnym studium przypadku. Zajęcia terenowe: Kopalnia soli Kłodawa. dr. inŝ. Katarzyna Poborska-Młynarska Ślizowski K., Saługa P., Surowce mineralne Polski. Surowce Chemiczne. Sól kamienna

16 Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska niestacjonarny Nazwa przedmiotu: Elementy projektowania górniczego w podziemnych kopalniach soli Z Treści kształcenia 1. Wybrane zagadnienia budownictwa górniczego. Materiały stosowane w budownictwie górniczym, rodzaje obudów stosowanych w górnictwie solnym. 2. Zasady doboru i obliczania parametrów wytrzymałościowych obudowy. ObciąŜenia działające na obudowę wyrobisk. Modele statyczne obudowy. Obliczenia wytrzymałościowe. 3. Problemy przebudowy wyrobisk, zabezpieczanie i rewitalizacja wyrobisk. Ocena stanu technicznego wyrobiska. Koncepcja przebudowy wyrobiska. 4. Wstęp do projektowania nowych wyrobisk. 5. Projekt wyrobiska korytarzowego wraz z doborem i obliczeniem obudowy górniczej. Zajęcia terenowe: Zajęcia w Kopalni Soli Wieliczka lub Bochnia. dr inŝ. Wacław Andrusikiewicz 1. Chudek M.; 1987: Projektowanie wyrobisk górniczych. Część I. 2. Kłeczek Z.; 1994: Geomechanika górnicza 3. Polskie Normy

17 Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska niestacjonarny Nazwa przedmiotu: BHP i ergonomia w odniesieniu do zakładów górniczych wydobywających sól Z Treści kształcenia 1. Warunki środowiska pracy w kopalniach podziemnych i otworowych (przepisy bhp w odniesieniu do zagroŝeń środowiskowych itp. hałas, zapylenie itp.). 2. Wstęp do ergonomii (relacja człowiek maszyna, dostosowanie człowieka do środowiska pracy, dostosowanie maszyn i urządzeń do moŝliwości człowieka). dr inŝ. Wacław Andrusikiewicz 1. Szlązak J., Szlązak N.; 2005: Bezpieczeństwo i higiena pracy 2. Wykowska M.; 2009: Ergonomia 3. Polskie Normy 4. Ustawy i rozporządzenia

18 Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Nazwa przedmiotu: Wybrane zagadnienia z geofizyki otworowej i sejsmiki Z Treści kształcenia 1. Geofizyka otworowa podstawy metodyczne: warunki pomiaru, strefy tworzące się wokół otworu, podział metod, aparatura pomiarowa, pomiary w otworach pionowych i kierunkowych. 2. Nowoczesne metody urządzenia pomiarowe: sondy najnowszej generacji, indukcyjne, akustyczne, neutronowe, gęstościowe, sondy do obrazowania ścian otworu (TV, EMI, FMI). 3. Kompleksowa interpretacja danych w zastosowaniu do badania złóŝ soli. 4. Podstawy metod sejsmicznych: elementy teorii spręŝystości, fale sejsmiczne P i S, sejsmika geometryczna. 5. Metodyka badań sejsmicznych: akwizycja danych; systemy obserwacji; sejsmika 2D przekroje sejsmiczne; sejsmika 3D zalety, metodyka pomiarów, wizualizacja; elementy przetwarzania danych sejsmicznych dekonwolucja, migracja. 6. Metodyka interpretacji danych sejsmicznych: rozdzielczość badań sejsmicznych, geologiczne dowiązanie horyzontów sejsmicznych SS i PPS, interpretacja strukturalna i litofacjalna atrybuty, inwersja. 7. Odwzorowanie struktur solnych w zapisie sejsmicznym Prof. dr hab. inŝ. Maria Bała geofizyka otworowa Prof. dr hab. inŝ. Kaja Pietsch sejsmika Fajklewicz Z. (red).: Zarys geofizyki stosowanej, Wyd. Geologiczne, 1972 Kasina Z.: Metdyka Badań sejsmicznych, Wyd. Instytutu GSMiE PAN, Kraków, 1998 Kasina Z.: Przetwarzanie sejsmiczne, Wyd. Centrum PPGSMiE PAN, Kraków 1998 Jarzyna J., Bała M., Zorski T.: Metody geofizyki otworowej - pomiary i interpretacja. (drugie wydanie, uzupełnione). Wydawnictwa Dydaktyczne AGH, Ellis, D., Singer, J.: Well Logging for Earth Scientists. Published by Springer, 2007

19 Wydział Górnictwa i GeoinŜynierii Nazwa przedmiotu: Podstawy geomechaniki górotworu solnego Z 1. Podstawy analityczne geomechaniki 2. Geomechaniczne właściwości soli kamiennej 3. Stan napręŝenia w otoczeniu wyrobisk górniczych 4. Ciśnienie deformacyjne górotworu solnego 5. Wymiarowanie calizn ochronnych w systemie eksploatacji komorowej 6. Stateczność podziemnych zbiorników magazynowych dr inŝ. Danuta Flisiak Kłeczek Z.: Geomechanika górnicza. Śląskie Wydawnictwo Techniczne, Katowice 1994

20 Wydział Geodezji Górniczej i InŜynierii Środowiska Nazwa przedmiotu: Ochrona Terenów Górniczych Z 5. Charakterystyka i klasyfikacja ujemnych wpływów eksploatacji górniczej. 6. Definicje wskaźników deformacji i ich przebieg nad polem eksploatacyjnym; wyznaczanie wartości z pomiarów geodezyjnych. 7. Prognozowanie wskaźników deformacji. ZałoŜenia i parametryzacja teorii Knothego. 8. Uwzględnienie wpływu czasu na stan deformacji w warunkach górnictwa solnego 9. Teren górniczy, wyznaczanie i klasyfikacja. 10. Filary ochronne w górnictwie podziemnym, definicja i wyznaczanie. 11. Problematyka eksploatacji górniczej pod chronionymi obiektami. 12. Wykorzystanie technik satelitarnych w ocenie stanu deformacji powierzchni. 13. Systemy informatyczne w ochronie terenów górniczych. 14. Prognozy deformacji w planach ruchu. 15. Zakres obowiązków działu mierniczo-geologicznego w zakresie ochrony terenów górniczych. Prof. dr hab. inŝ. Edward Popiołek Dr hab.inŝ. Zygmunt Niedojadło Dr hab. inŝ.ryszard Hejmanowski prof. n. AGH Popiołek E.: Ochrona Terenów Górniczych. Wydawnictwa AGH. Kraków 2009.