Newsletter. Trudna konkurencja z węglem Krajowe zaplecze techniczne w tej dziedzinie pozwala na to, aby jak najlepiej

Transkrypt

1 Newsletter Nr 5, listopad 2002 POTENCJAŁ DO ZAGOSPODAROWANIA Udział energii odnawialnej w bilansie paliwowo-energetycznym Polski, który wynosi obecnie ok. 2,5%, ma się zwiększyć trzykrotnie do 2010 r. Inwestowanie w zieloną energetykę stwarza szansę nie tylko na rozwój regionalny i utrzymanie niezależności energetycznej lokalnych społeczności, ale także na tworzenie nowych miejsc pracy. Pozwoli również na proekologiczną modernizację i decentralizację sektora energetycznego. Państwa wysoko rozwinięte wiążą przyszłość swojej energetyki z rozwojem wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. W przeciwieństwie do tradycyjnych elektrowni ten sektor nie stanowi obciążenia dla środowiska naturalnego, chociaż zdarza się, że zielona energia jest droższa od tej uzyskanej przy wykorzystaniu paliw kopalnych. Jednak czynnik ekologiczny - w dobie zagrożenia ziemskiej biosfery przez uboczne produkty działalności przemysłowej - ma tu decydujące znaczenie. Udział zielonej energii w bilansie energetycznym państw Unii Europejskiej z roku na rok jest coraz większy. Komisja Europejska chce, aby już w pierwszej dekadzie nowego stulecia zwiększył się on z obecnych 6% do 15%. Polska, która ubiega się o członkostwo we Unii, zobowiązała się do rozwoju proekologicznej energetyki, tak aby w przyszłości sprostać europejskim wymaganiom w tej dziedzinie. Potencjał techniczny odnawialnych źródeł energii, jakim dysponuje Polska, jest porównywalny z potencjałem krajów piętnastki. Jednak rozwiązania systemowe wspierające rozwój pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych funkcjonują w Unii od przeszło piętnastu lat. W naszym kraju dopiero od niedawna prowadzi się działania, które mają na celu ułatwienie rozwoju tej branży. Dlatego osiągnięcie zachodnich standardów, pomimo wsparcia ze strony Unii w postaci funduszów pomocowych, nie będzie dla Polski łatwe. Zgodnie z zaakceptowanym w sierpniu 2001 r. przez Sejm dokumentem II polityka ekologiczna państwa rząd chce, aby do roku 2010 czysta energia uzyskiwana ze źródeł odnawialnych stanowiła ok. 7% całej produkcji energii. W ciągu następnych dziesięciu lat ten udział powinien się podwoić. Szacuje się, że realizacja celów zawartych w rządowej strategii pozwoli na zredukowanie emisji gazów cieplarnianych o około 18 mln ton oraz stworzenie dodatkowych tys. miejsc pracy przez wzrost zatrudnienia bezpośredniego. Trudna konkurencja z węglem Krajowe zaplecze techniczne w tej dziedzinie pozwala na to, aby jak najlepiej wykorzystać potencjał odnawialnych źródeł energii, jednak na obecnym, początkowym etapie bez wsparcia ze strony państwa szybki rozwój energetyki odnawialnej nie jest możliwy. Dzieje się tak głównie dlatego, że Polska dysponuje dużymi złożami węgla kamiennego oraz brunatnego, wykorzystywanymi przez tradycyjne elektrownie. Wytwarzana przez nie energia jest stosunkowo tania i nie każdy sposób uzyskiwania energii ze źródeł odnawialnych może być tu konkurencyjny. Do technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii, które wykazują koszty produkcji energii niższe lub porównywalne z kosztami względnie cenami konwencjonalnych nośników energii, zaliczane są kolektory słoneczne powietrzne - używane zwykle do suszenia płodów rolnych, małe kotły na drewno i słomę obsługiwane ręcznie, automatyczne ciepłownie na słomę, małe elektrownie wodne zbudowane na istniejących spiętrzeniach i instalacje wykorzystujące do produkcji energii elektrycznej tzw. gaz wysypiskowy. Duże elektrownie wiatrowe sieciowe i automatyczne ciepłownie na biomasę produkują energię po kosztach wyższych od średnich cen krajowych, ale ich działanie staje się opłacalne, jeżeli inwestor wykorzysta dostępne kredyty preferencyjne i dotacje. Cena energii wytwarzanej przez tego typu instalacje może być konkurencyjna w tych rejonach kraju, gdzie ceny energii ze źródeł konwencjonalnych są najwyższe. Jest to zwykle spowodowane wyższymi kosztami transportu, przesyłu i dystrybucji energii na obszarach wiejskich i peryferyjnych oraz wyższymi kosztami dostarczenia energii do odbiorców rozproszonych. W pewnych obszarach niszowych, np. w przypadku zasilania znaków świetlnych na morzu, mogą być opłacalne nawet mniej wydajne technologie fotowoltaiczne. Pozostałe technologie pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych - takie jak kolektory słoneczne, w których medium stanowi woda, małe elektrownie sieciowe, biogazownie rolnicze i ciepłownie geotermalne - nie są konkurencyjne w porównaniu z najwyższymi nawet cenami energii uzyskiwanymi z tradycyjnych paliw kopalnych, również w przypadku uzyskania przez inwestora dotacji w wysokości 50% całkowitych nakładów inwestycyjnych. Prof. Maciej Nowicki członek Państwowej Rady Ochrony Środowiska, prezes zarządu EkoFunduszu Nasza energetyka, oparta na spalaniu węgla, długo broniła się przed szerszym wprowadzeniem na rynek biopaliw, energii wiatru, wody i słońca. Dopiero od kilku lat realizowane są w tym zakresie pierwsze projekty na większą skalę, ale wciąż jeszcze jest ich mało i są one niewielkie w porównaniu z inicjatywami w innych krajach. Znaczenie tego sektora energetyki w polityce ekologicznej państwa jest nie do przecenienia. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii jest bowiem najbardziej radykalną metodą zmniejszenia zanieczyszczenia atmosfery, przynoszącą przy tym znaczne korzyści ekonomiczne i społeczne. Wytwarzanie energii z wody, słońca, wiatru oraz wykorzystywanie energii geotermalnej nie powoduje bowiem żadnej emisji do atmosfery, natomiast spalanie biomasy powoduje niewielką emisję pyłu, tlenków azotu i tlenku węgla, zaś niemal w całości eliminuje emisję dwutlenku siarki, a więc gazu wyrządzającego największe szkody zdrowotne i materialne (smog kwaśny). Trzeba także podkreślić, że przy wykorzystaniu energii odnawialnej emisja dwutlenku węgla równa jest zero, co jest tak ważne w aspekcie ochrony przed antropogennymi zmianami klimatu Ziemi. Newsletter str. 1

2 POTENCJAŁ DO ZAGOSPODAROWANIA Duża rozbieżność w wykorzystaniu energii odnawialnej w poszczególnych państwach wynika przede wszystkim z większych możliwości wykorzystania energii wodnej w krajach górzystych, takich jak Szwecja i Austria, gdzie nawet 95% wykorzystania wszystkich źródeł odnawialnych stanowi energia produkowana przez elektrownie wodne. W Polsce największe nadzieje na zwiększenie udziału zielonej energii w ogólnym bilansie energetycznym związane są z wykorzystaniem biomasy. Ten surowiec energetyczny, którego zużycie rośnie z roku na rok, może być używany w procesach bezpośredniego spalania w postaci biopaliw stałych (drewno, słoma), w postaci biogazu lub jako przetworzone paliwo ciekłe, w postaci oleju lub alkoholu. Polskie rolnictwo produkuje rocznie ok. 25 mln ton słomy (głównie zbożowej i rzepakowej) oraz siana. Od 1990 r. rosną nadwyżki tego biopaliwa. Lasy, które stanowią ok. 30% powierzchni kraju, co roku dostarczają ponad 20 mln m 3 drewna, z czego więcej niż dziesiątą część stanowi drewno opałowe. Do najszybciej rozwijających się gałęzi energetyki odnawialnej na świecie należy technologia wykorzystania gazu wysypiskowego. W Polsce pierwsze projekty wykorzystujące tę technologię realizowano w połowie lat 90, w 1998 r. działało 16 instalacji, obecnie jest ich kilkadziesiąt. Pierwsze wdrożenia dotyczyły instalacji produkujących tylko energię elektryczną, zaś moc zainstalowana na poszczególnych składowiskach na ogół nie przekraczała 200 kw. Aktualnie istnieje tendencja budowy instalacji większych (powyżej 1 MW) lub zwiększania mocy instalacji już istniejących. Energia cieplna jest najczęściej zużywana na potrzeby własne operatora wysypiska. Czasem jest sprzedawana innym odbiorcom (miejskie sieci ciepłownicze, kompleksy szklarni). W 1999 r. łączna moc instalacji wykorzystujących gaz wysypiskowy wynosiła 5,44 MW elektrycznych i ponad 3,5 MW cieplnych. W Polsce zarejestrowanych jest obecnie ok. 700 czynnych składowisk odpadów, przy czym w przypadku większości z nich nie ma pełnej kontroli emisji gazu wysypiskowego, który dostając się do środowiska powoduje m.in. wiele zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi oraz w sposób znaczący wpływa na pogłębianie się efektu cieplarnianego. Główny potencjał techniczny gazu wysypiskowego w Polsce związany jest ze 100 większymi wysypiskami komunalnymi. Bardzo wysoki jest także potencjał energetyczny wykorzystania biogazu z oczyszczalni ścieków. Do bezpośredniej produkcji biogazu najlepiej dostosowane są oczyszczalnie biologiczne. Mają one stosunkowo wysokie zapotrzebowanie na energię cieplną i elektryczną, dlatego wykorzystanie biogazu z fermentacji osadów ściekowych może w istotny sposób poprawić ich rentowność. W Polsce od roku 1994 r. zainstalowano ponad 30 biogazowni w miejskich oczyszczalniach ścieków ELEKTROWNIE WIATROWE W POLSCE LICZBA SIŁOWNI WIATROWYCH SUMA ZAINSTALOWANYCH MOCY W kw Biomasa jako źródło podstawowe Istnieją znaczne rozbieżności w ocenie potencjału technicznego odnawialnych źródeł energii występujących w Polsce. Zgodnie z ekspertyzą Europejskiego Centrum Energii Odnawialnej, rzeczywisty potencjał techniczny odnawialnych źródeł energii w Polsce wynosi około 2514 petadżuli (PJ) na rok, co stanowi prawie 60% krajowego zapotrzebowania na energię pierwotną. Natomiast w raporcie przygotowanym przed sześciu laty na zamówienie Banku Światowego oceniono, że ze źródeł odnawialnych można w Polsce pokryć do 30% zapotrzebowania na energię pierwotną. Z kolei w rządowym dokumencie stwierdza się, że ze względu na brak dużego potencjału technicznego energii odnawialnej jej źródła nie mają znaczącego wpływu na bezpieczeństwo energetyczne w skali państwa. Mogą natomiast odgrywać znaczną rolę w lokalnych bilansach paliw pierwotnych. Obecnie podstawowym źródłem energii odnawialnej wykorzystywanym w Polsce jest biomasa oraz energia wodna. W mniejszym stopniu wykorzystuje się energię wiatru, energię geotermalną i promieniowanie słoneczne. Zauważalny wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych nastąpił w Polsce w latach dziewięćdziesiątych. Przyczyniło się do tego między innymi, uruchomienie lokalnych ciepłowni na słomę oraz na odpady drzewne, zwiększenie wykorzystania odpadów z przeróbki drewna, uruchomienie kilku ciepłowni geotermalnych i elektrowni wiatrowych oraz licznych małych elektrowni wodnych. W drugiej połowie lat 90. uruchamiano pierwsze ciepłownie i elektrownie zasilane biogazem z wysypisk odpadów komunalnych oraz z oczyszczalni ścieków. Całkowity udział energii odnawialnej w zużyciu energii pierwotnej w Polsce według ostatnich szacunków wynosi ok. 2,5% (przy ogólnym krajowym zużyciu energii pierwotnej na poziomie ok. 4 tys. PJ). Dla porównania w 1995 r. udział energii odnawialnej w wybranych państwach UE wynosił: w Austrii - 24,3%, w Danii - 7,3%, we Francji - 7,1%, w Niemczech - 1,8%, w Holandii - 1,4% i w Szwecji - 25,4%. z blokami energetycznymi do produkcji energii elektrycznej, a w budowie są nowe. Słońce najmniej wykorzystane Największe tradycje ma w Polsce energetyka wodna. Energetyczne zasoby wodne Polski są niewielkie ze względu na niezbyt obfite i niekorzystnie rozłożone opady, dużą przepuszczalność gruntów i niewielkie spadki terenów. Łączna moc zainstalowana dużych elektrowni wodnych (bez elektrowni szczytowo-pompowych, które nie są zaliczane do odnawialnych źródeł energii) wynosi około 630 MW, a małych 160 MW. Należy zauważyć, że moc aktualnie istniejących elektrowni wodnych może być zwiększona o 20-30% poprzez modernizację agregatów prądotwórczych. Energetyka wodna w Polsce, wobec niewielkiego stopnia wykorzystania istniejącego potencjału technicznego, ma szansę na dalszy rozwój. W Polsce istnieje spory i nie w pełni wykorzystany potencjał energii geotermalnej. Jak dotąd powstało tylko kilka instalacji odzyskujących energię z gorących źródeł. Największa z nich, o docelowej mocy 70 MW, działa w Bańskiej na Podhalu. Zasoby polskich wód geotermalnych koncentrują się głównie na obszarze niżowym, zwłaszcza w pasie od Szczecina do Łodzi, w rejonie grudziądzko-warszawskim oraz w rejonie Podkarpacia. Newsletter str. 2

3 POTENCJAŁ DO ZAGOSPODAROWANIA Energetyka wiatrowa zaczęła rozwijać się w Polsce dopiero na początku lat dziewięćdziesiątych. Rejonami najbardziej uprzywilejowanymi do wykorzystania energii wiatru są wybrzeże Morza Bałtyckiego, Suwalszczyzna i Równina Mazowiecka. W 2000 r. działało ok. 20 sieciowych farm wiatrowych o łącznej mocy zainstalowanej ok. 4 MW. Ponadto funkcjonuje ok. 50 małych autonomicznych siłowni wiatrowych. Obserwuje się duże zainteresowanie inwestorów instalacjami wiatrowymi, szczególnie w północno-zachodniej Polsce. Na listopad 2002 r. zaplanowano oddanie do użytku największej w Polsce farmy wiatrowej, zlokalizowanej na wyspie Wolin. Elektrownia, w której budowę zainwestowała duńska firma Vestas, została wyposażona w 15 turbin o łącznej mocy 15 MW. Stanisław Kamiński Zastępca dyrektora Departamentu Polityki Ekologicznej w Ministerstwie Ochrony Środowiska W przyjmowanych w ostatnich latach przez Rząd i Sejm RP dokumentach politycznych i prawnych rosło znaczenie energetyki odnawialnej. Strategia rozwoju energetyki odnawialnej wyznacza ambitne cele ilościowe udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energii pierwotnej, zakładając 3-krotny wzrost w perspektywie 2010 r. Ważnym elementem Strategii jest określenie działań mających na celu wsparcie rozwoju energetyki odnawialnej oraz przypisanie organom administracji rządowej odpowiedzialności za ich realizację. Jednym z nich jest przygotowanie programów wykonawczych dla poszczególnych rodzajów odnawialnych źródeł energii. Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii ułatwi przede wszystkim osiągnięcie założonych w polityce ekologicznej państwa celów w zakresie obniżenia emisji zanieczyszczeń odpowiedzialnych za zmiany klimatyczne oraz substancji zakwaszających. Zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym kraju będzie także istotnym elementem realizacji zasady zrównoważonego rozwoju. Wykorzystanie istniejących zasobów energii odnawialnej i zwiększanie ich potencjału będzie bowiem sprzyjać oszczędzaniu zasobów nieodnawialnych oraz wspomagać działania na rzecz poprawy warunków życia obywateli i rozwoju wielu sektorów gospodarki w sposób łączący efekty ekonomiczne z poszanowaniem środowiska. WYKORZYSTANIE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH ENERGII PJ(10 15 J) % BIOMASA 101,8 98,05 ENERGIA WODNA 1,9 1,83 ENERGIA GEOTERMALNA 0,1 0,1 ENERGIA WIATRU 0,01 0,01 ENERGIA SŁONECZNA 0,01 0,01 OGÓŁEM 103, Współwykonawcą inwestycji w zakresie dostawy i instalacji urządzeń energetycznych jest Siemens Sp. z o.o. Najmniej popularna jest w Polsce energetyka słoneczna, co wynika z faktu, że warunki meteorologiczne w Polsce charakteryzują się bardzo nierównym rozkładem promieniowania słonecznego w cyklu rocznym. Mimo to w kilku regionach kraju stosowane są kolektory słoneczne - cieczowe i powietrzne. Kolektory powietrzne mają najczęściej zastosowanie w rolnictwie do suszenia płodów rolnych. Kolektory cieczowe znajdują zastosowanie przede wszystkim do podgrzewania wody w mieszkaniach, domkach kempingowych, letniskowych obiektach sportowych i rekreacyjnych, a także do podgrzewania wody w zbiornikach, basenach oraz wody technologicznej w małych zakładach przemysłowych. Do tej pory zainstalowano w Polsce ok instalacji słonecznego podgrzewania wody użytkowej o łącznej powierzchni kolektorów przekraczającej 1000 m 2. Ogniwa fotowoltaiczne, w których dokonuje się konwersji promieniowania słonecznego na energię elektryczną, są w Polsce użytkowane w minimalnym zakresie. Potrzebne systemowe rozwiązania Obecnie działa w Polsce kilka instytucji finansowych wspierających korzystanie z odnawialnych źródeł energii. Są wśród nich Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, EkoFundusz, Fundusz Termomodernizacji, a także wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Istnieją też organizacje finansowe, które wspierają te projekty wykorzystania odnawialnych źródeł energii, które przyczyniają się do rozwoju terenów rolniczych: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa, Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Fundacja Rolnicza. Instytucje te udzielają preferencyjnych pożyczek oraz dotacji, wynoszących zazwyczaj do 50% kosztów projektu. Niezależnie od środków na rozwój zielonej energetyki dostępnych w kraju, rosną możliwości wykorzystania pomocy zagranicznej w tym zakresie. Oprócz Banku Światowego i znanych europejskich banków finansujących wielkie projekty energetyki odnawialnej, coraz większe znaczenie w zakresie finansowania projektów z tej dziedziny będą miały w Polsce celowe programy realizowane przez Komisję Europejską, takie jak Altener II, Synergy, Life, 5. Program Ramowy Badań, Rozwoju Technicznego i Prezentacji. W wielu przypadkach te fundusze i programy umożliwiają pozyskanie dotacji na przygotowanie projektów inwestycyjnych i na budowę instalacji pokazowych. W czasie przygotowywania kraju do integracji z UE zyskują na znaczeniu fundusze przedakcesyjne ISPA i SAPARD, jak również fundusz PHARE. Uzupełnieniem funduszy międzynarodowych w finansowaniu rozwoju energetyki odnawialnej są środki, które można wykorzystać w ramach współpracy bilateralnej z takimi państwami zachodnimi, jak Dania, Niemcy czy Szwecja. Chociaż sytuacja stopniowo zmienia się na lepsze, nadal jednak brak mechanizmów prawnych i finansowych, które w wystarczający sposób wspomagałyby rozwój energetyki odnawialnej. Jeżeli Polska ma w tej dziedzinie zmniejszyć dystans do państw zachodnio-europejskich, konieczne wydaje się zastosowanie takich sprawdzonych tam rozwiązań systemowych, jak subwencje inwestycyjne czy zniesienie podatku VAT na działalność zielonej energetyki. Strategia już jest. Teraz potrzebne są narzędzia do jej realizacji. Newsletter str. 3

4 LOTNISKO OD A DO Z The airport system in Poland has been under transformation for several years. Several military airfields need to be modernized in accordance with NATO standards. Others have been handed over to civilian aviation but also require thorough restructuring. Siemens Sp. z o.o., which also handles comprehensive outfitting of airports, from specialist lighting, automation and power supply systems to luggage transport and monitoring systems, is participating in this transformation program. The concern has held aleader sposition for many years in airport technologies due to its many accomplishments including numerous patents for new technology and equipment. Currently Siemens is engaged in two airport technology projects in Poland. The first is the modernization of the Navy airfield in Darłówek. Siemens will supply and, if the company wins the bid, assemble a modern navigation lighting system which is designed to increase landing safety for military planes. Siemens will also supply equipment for powering, monitoring and controlling the system. Siemens is due to install a similar system at Mińsk Mazowiecki airfield, one of the seven Polish airfields selected by the Ministry of Defense to serve NATO rapid reaction forces. The company has already supplied its equipment to the military airfield in Krzesiny which was earlier adjusted to NATO standards. Dariusz Jasak, deputy director of Siemens Industrial Solutions and Services (I&S) says that thanks to modernization the airfields can be used regardless of weather conditions. So far, if visibility was poor due to misty weather, pilots tended to avoid Darłówek airfield. Our navigation lighting system is going to eliminate this problem. Pilots will be able to land safely in almost any weather, stated Jasak. Siemens equipment can also be found at Polish passenger airports. Recently the I&S office won a tender to furnish the Rzeszów airport with a luggage transport system. A similar system, including check-in posts (luggage scales, X-ray systems, automatic luggage transport control) produced and installed by Siemens Sp. z o.o. has been operating for a year at Poznań-Ławica airport and also in Goleniów near Szczecin. Newsletter str. 4 Od kilku lat system lotnisk w Polsce znajduje się w fazie transformacji. Wiele lotnisk wojskowych, które muszą spełniać standardy NATO, stanęło przed koniecznością modernizacji. Inne zostały oddane na potrzeby lotnictwa cywilnego i wymagają poważnej przebudowy. W tej transformacji uczestniczy Siemens Sp. z o.o., który oferuje kompleksowe wyposażenie lotnisk - od specjalistycznego oświetlenia, poprzez automatykę i zaplecze energetyczne, na urządzeniach do transportu i kontroli bagażu kończąc. W dziedzinie techniki lotniskowej koncern od wielu lat jest światowym liderem, mając w dorobku liczne patenty nowych technologii i urządzeń. Obecnie Siemens jest zaangażowany w Polsce w dwa projekty z dziedziny techniki lotniskowej. Pierwszy z nich to modernizacja lotniska Marynarki Wojennej w Darłówku, polegająca na dostawie i - w przypadku wygrania przetargu - montażu nowoczesnego systemu oświetlania nawigacyjnego, który zwiększy bezpieczeństwo lądujących tam samolotów wojskowych. W ramach tego zamówienia przedsiębiorstwo dostarczyłoby również urządzenia do zasilania, monitorowania i sterowania systemem. Podobny system Siemens instaluje na lotnisku w Mińsku Mazowieckim - jednym z siedmiu wytypowanych przez Ministerstwo Obrony Narodowej polskich lotnisk, które mają służyć siłom szybkiego reagowania NATO. Firma ma już na swoim koncie dostawę urządzeń na lotnisko wojskowe w Krzesinach, które zostało wcześniej dostosowane do standardów Paktu Północnoatlantyckiego. Jak mówi Dariusz Jasak, zastępca dyrektora Siemens Industrial Solutions and Services (I&S), dzięki modernizacji lotniska będą mogły być w pełni wykorzystane bez względu na warunki pogodowe: Do tej pory w przypadku złej widzialności, spowodowanej np. przez mgłę, piloci omijali lotnisko w Darłówku. Nasz system oświetlenia nawigacyjnego ten problem wyeliminuje. Piloci będą mogli tam bezpiecznie lądować niemal przy każdej pogodzie. System oświetlenia nawigacyjnego składa się ze specjalnie skonstruowanych opraw oświetleniowych o dużej sprawności świetlnej. Są one rozmieszczone w określonych punktach lotniska: na krawędziach betonowego pasa wzdłuż drogi startowej samolotów oraz na podejściach do pasa startowego - kilkaset metrów przed nim i kilkaset metrów za jego zakończeniem. Punkty oświetleniowe znajdują się z dwóch stron pasa startowego, ponieważ samoloty mogą podchodzić do lądowania z kierunku głównego lub z tzw. kierunku pomocniczego. Aby lotnisko było znakomicie widoczne niezależnie od tego, z którego kierunku ląduje samolot, oświetlenie nawigacyjne przed drogą startową jest montowane na masztach lub na specjalnych podpórkach. Ważnym elementem systemu oświetlenia nawigacyjnego są lampy błyskowe działające w cyklu sekwencyjnym. Lampy umieszczone wzdłuż osi podejścia do drogi startowej zapalają się kolejno stwarzając wrażenie biegnącego promienia, który wskazuje kierunek lądowania. Ułatwia to orientację pilotom, co jest szczególnie istotne w przypadku pilotów lotnictwa wojskowego, którzy po wykonaniu zdania muszą jak najszybciej posadzić samolot na ziemi. Światła błyskowe produkcji Siemensa charakteryzują się bardzo dużą widzialnością. Można je dostrzec z powietrza z odległości nawet 14 km. Ma to ogromne znaczenie dla pilota każdego nowoczesnego myśliwca, podchodzącego do lądowania z ogromną prędkością. Na lotniskach wojskowych światła naprowadzające montuje się najczęściej w rozwartym od strony podejścia układzie calvert, który ułatwia pilotom lądowanie z kierunków odbiegających nieco od osi pasa startowego. Taki układ będzie zastosowany także w Mińsku Mazowieckim i Darłówku. W przypadku lotnisk cywilnych, do których samoloty podchodzą poruszając się ściśle określonymi korytarzami powietrznymi, układ świateł naprowadzających jest równoległy do kierunku lądowania. W ten sposób zainstalowane zostały także nowe światła nawigacyjne na lotnisku Zielona Góra - Babimost, które w tym roku powiększyło listę polskich cywilnych portów lotniczych. Zakończona w czerwcu gruntowna modernizacja lotniska była pierwszą inwestycją zrealizowaną przez Siemensa w Polsce w systemie pod klucz, obejmującą wykonanie projektu, a także dostawę i instalację sprzętu. Oprócz wymiany oświetlenia w Babimoście zmodernizowano system zasilania. Zielonogórski port dysponuje obecnie jednym z najnowocześniejszych systemów nawigacyjnych w kraju. Urządzenia Siemensa można spotkać także na innych polskich lotniskach pasażerskich. W ostatnim czasie branża I&S wygrała przetarg na wyposażenie portu lotniczego w Rzeszowie w system transportu bagażu. Podobny system wraz ze stanowiskami check-in (wagi bagażowe, systemy prześwietlania, automatyka sterowania transportem bagażu) wyprodukowany i zainstalowany przez Siemens Sp. z o.o. od ubiegłego roku działa na lotnisku Poznań-Ławica, a także w Goleniowie pod Szczecinem.

5 TAPPING FUTURE POTENTIAL Renewable energy currently accounts for about 2.5 percent of Poland s overall fuel-energy balance; by 2010 its share is expected to grow threefold. The share of green energy in the energy balance of European Union countries is increasing with each passing year. The European Commission wants it to ultimately grow to 15 percent by the end of the first decade of the new century, from 6 percent at the moment. In keeping with the guidelines of the state s ecological policy, approved by the Sejm in August 2001, the government wants to bring about a situation in which clean energy, generated from renewable sources, will account for about 7 percent of total energy production in Poland by Over the following 10 years, this share should double. It is estimated that the implementation of goals included in the government strategy will make it possible to reduce greenhouse gas emissions by about 18 million tonnes and create an additional 30,000-40,000 new jobs through an increase in direct employment. The national technical facilities in this area make it possible to take advantage of the potential offered by renewable energy sources, yet at the current initial stage, rapid development of renewable energy is impossible without support from the state. This is chiefly because Poland has substantial deposits of coal, which is used by traditional power plants. Energy generated by these plants is relatively cheap and not all methods of generating energy from renewable sources can be competitive in this respect. Technologies based on renewable sources of energy and showing energy production costs lower or comparable to the costs of the conventional sources of energy they replace, include solar collectors, usually used to dry out farm produce, small wood- and straw-fired boilers that are operated manually, automatic straw-fired heating plants, small hydroelectric power plants built on existing dams and installations using landfill gas for the production of electricity. Large network wind-power plants and automatic heating plants based on biomass produce energy at costs higher than average, but their operation becomes profitable if the investor takes advantage of the available preferential loans and subsidies. The price of energy generated by such installations can be competitive in those regions of the country where the price of energy from conventional sources is the highest. This is usually due to higher costs of transport, transmission and distribution of energy to rural and peripheral areas and higher costs of supplying energy to users scattered over a large area. The other technologies for generating energy from renewable energy sources such as solar collectors in which water is the medium, small network power plants, agricultural biogas plants and geothermal plants are not competitive with regard to even the most expensive of energy obtained from traditional mineral fuels. This also applies to a situation in which the investor obtains subsidies amounting to 50 percent of total investment outlays. There are major discrepancies in the assessment of the technical potential offered by renewable sources of energy in Poland. According to an expert study prepared by the European Center for Renewable Energy, the total technical capacity of renewable energy sources in Poland is about 2,514 petajoules (PJ) per year, accounting for almost 60 percent of domestic demand for primary energy. On the other hand, a report prepared six years ago at the request of the World Bank stated that renewable sources could meet no more than 30 percent of demand for primary energy in Poland. The government document, in turn, states that due to the absence of a high technical potential of renewable energy, its sources do not have a major influence on the state s energy security. Yet they can play an important role in local balances of primary fuels. The total share of renewable energy in primary energy consumption in Poland is about 2.5 percent (with the total national primary-energy consumption at about 4,000 PJ). To compare, in 1995, the share of renewable energy in selected EU countries was as follows: in Austria 24.3 percent, Denmark 7.3 percent, France 7.1 percent, Germany 1.8 percent, the Netherlands 1.4 percent and Sweden 25.4 percent. In Poland, water power has the longest tradition. Poland s water energy resources are small due to the relatively poor and unfavorably distributed rainfall, high soil permeability and the absence of steep grades. The total installed capacity of large hydroelectric power plants (not including pumpedstorage power plants, which are not classified among renewable energy sources) is about 630 megawatts (MW), and of small plants 150 MW. In Poland, there are considerable and not fully tapped deposits of geothermal energy. So far, only a few installations have been built for recovering energy from hot springs. The largest of them, with an ultimate capacity of 70 MW, operates in Bańska in the Podhale area. The Polish geothermal water deposits are primarily concentrated in the lowlands. Wind power generation began developing in Poland at the start of the 1990s. The most privileged areas are the Baltic Sea coast, Suwałki region and the Mazovian Plain. In 2000, about 20 network wind farms were in operation in Poland with a combined installed capacity of about 4 MW. Moreover, there are about 50 small autonomous wind power plants. Investor interest runs high in wind installations, especially in northwestern Poland. In November 2002, Poland s largest wind farm is scheduled to be completed on Wolin Island. The plant, built by a Danish investor, Vestas company, will be equipped with 15 turbines with a total capacity of MW. Siemens Sp. z o.o is the co-contractor of the project responsible for the delivery and installation of power-generation equipment. Solar energy is the least popular in Poland. This is because meteorological conditions in Poland are characterized by an uneven distribution of sun over the year. Still, in several regions of the country, solar collectors, liquid- and airbased, are used. Several financial institutions operate in Poland supporting the use of renewable energy sources. These include the National Fund for Environmental Protection and Water Management (NFOŚiGW), Ecofund, the Thermal Modernization Fund and provincial environmental protection and water management funds. There are also financial organizations that support projects based on using renewable energy sources and contributing to the development of rural areas: the Foundation for Programs of Assistance to Agriculture, the State Treasury Agricultural Property Agency (AWRSP) and the Agricultural Foundation. These institutions provide preferential loans and subsidies, which usually account for up to 50 percent of the costs of a given project. Regardless of the domestic funds for the development of green energy, opportunities are expanding to take advantage of foreign aid in this area. In addition to the World Bank and wellknown European banks financing big projects involving renewable energy, programs carried out by the European Commission such as Altener II, Synergy, Life, and the Fifth Framework Program for Research, Technical Development and Presentation will be increasingly important in the financing of projects in this area in Poland. Newsletter str. 5

6 INWESTYCJA W ŚRODOWISKO Rozbudowa infrastruktury ekologicznej jest wymagana przez międzynarodowe konwencje podpisane przez Polskę. Jest także jednym z ważnych zadań w procesie integracji kraju z Unią Europejską. Obecnie tylko kilkanaście procent ścieków w Polsce jest oczyszczanych według norm, które spełniają standardy ekologiczne obowiązujące w UE. Development in ecological infrastructure is required by the international conventions which Poland has signed. It is also key to Poland s integration with the European Union. Currently, only a dozen or so percent of municipal and industrial wastes are cleaned according to EU environmental standards. The construction and modernization of sewage treatment plants, water purification stations and other environmental installations requires the use of the latest technologies. Siemens Sp. z o.o., through its Division of Industrial Solutions and Services (I&S), is increasing its participation in this kind of investment throughout the country. The department offers a range of solutions, as a rule undertaking turnkey projects in the areas of power supply and automatics, as well as taking on the role of coordinating project design, equipment delivery, assembly and startup. A significant part of its services include those in the area of power supplies for various facilities and energy distribution. Over the past year, Siemens has been the co-contractor of a modernization project carried out on a sewage treatment plant in Bielsk Podlaski, as well as in the construction of a new sewage treatment plant for Kolno, handled by Przedsiębiorstwo Inżynieryjno-Budowlane Hydrobudowa 9 engineering/construction company in Poznań. In both cases, the I&S division was responsible for modernization or execution of power supply systems for the sewage treatment plants, equipping them with modern control and measuring equipment as well as control and monitoring systems combined with the visualization of technological processes. Siemens is also involved in activities related to air protection in Poland, especially the monitoring of pollutants released into the atmosphere. Emission control systems, which test the composition of industrial gases, are built on the basis of Siemens equipment such as the Ultramat 23, Fidamat 6 and Oxymat 6 analyzers, offered by the Automation and Drives division (A&D). The company has installed a dozen or so such systems in Poland so far. This year, A&D also signed a contract for the modernization of 49 mobile emission measuring sets, used by Provincial Environmental Protection Inspectorates. Siemens equipment and solutions are also used in compost heaps and incinerators as well as wind farms. Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody i innych instalacji ekologicznych wymaga zaangażowania najnowocześniejszych technologii. W realizacji tego rodzaju inwestycji na terenie całego kraju zwiększa swój udział Siemens Sp. z o.o. Industrial Solutions and Services (I&S). Branża ta oferuje kompletne rozwiązania, z zasady podejmując się realizacji pod-klucz w zakresie zasilania i automatyki, przejmując na siebie rolę koordynatora prac projektowych, dostaw urządzeń, montażu oraz uruchomienia. Znacząca część oferty to usługi w zakresie zasilania obiektów czy też rozdziału energii. I&S oferuje także system sterowania i monitoringu oczyszczalni, oparty na sterownikach rodziny SIMATIC. Uzupełnieniem systemu jest aparatura kontrolno-pomiarowa, począwszy od urządzeń do pomiaru poziomu, ciśnienia czy też temperatury, a skończywszy na pomiarach ph, potencjału REDOX czy też zawartości tlenu. Dochodzą do tego specjalistyczne systemy do optymalizacji procesów technologicznych, telemetrii oraz zarządzania pracą obiektów związanych z infrastrukturą wodno-ściekową, będące własnymi rozwiązaniami firmy Siemens (np. WAMIS - Water Management Information System). Siemens był w mijającym roku m.in. współwykonawcą modernizacji oczyszczalni ścieków w Bielsku Podlaskim oraz budowy nowej oczyszczalni ścieków dla Kolna. Projekty te realizowało Przedsiębiorstwo Inżynieryjno- Budowlane Hydrobudowa 9 z Poznania. W obu tych przypadkach branża I&S odpowiadała za modernizację bądź wykonanie systemów zasilania oczyszczalni ścieków, wyposażenie jej w nowoczesną aparaturę kontrolno-pomiarową oraz systemy sterowania i monitoringu wraz z wizualizacją procesu technologicznego. Siemens angażuje się w Polsce również w działalność związaną z ochroną powietrza, a w szczególności z monitorowaniem wprowadzanych do atmosfery zanieczyszczeń. Zakłady przemysłowe wyposażone w kotły o mocy powyżej 50 MW będą według polskiego prawa zobowiązane do stałego pomiaru emisji zanieczyszczeń. Egzekwowaniem tego obowiązku zajmuje się Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, który może zażądać od przedsiębiorstwa dostarczenia dokładnych danych na temat składu i ilości substancji emitowanych przez jego kominy. Wiąże się to z koniecznością dokonywania i rejestracji pomiarów ukierunkowanych w szczególności na najbardziej szkodliwe dla środowiska substancje: dwutlenek węgla, tlenek węgla, dwutlenek siarki i tlenki azotu. Systemy kontroli emisji, badające skład gazów przemysłowych, buduje się m.in. na bazie urządzeń firmy Siemens, takich jak analizatory typu Ultramat 23, Fidamat 6 i Oxymat 6, oferowanych przez branżę Automation and Drives (A&D). Firma zainstalowała do tej pory w Polsce kilkanaście takich systemów. A&D podpisała ponadto w tym roku kontrakt na modernizację czterdziestu dziewięciu mobilnych zestawów pomiaru emisji, wykorzystywanych przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska. Urządzenia i rozwiązania firmy Siemens są także stosowane w kompostowniach i spalarniach odpadów, jak również w farmach wiatrowych. Biorąc pod uwagę fakt, że większość istniejących oczyszczalni wymaga modernizacji, a wiele polskich miast nadal odprowadza ścieki wprost do rzeki i nie posiada nowoczesnych spalarni odpadów, Siemens liczy na dynamiczny rozwój tej dziedziny. Dotyczy to również rosnącego zapotrzebowania na zieloną energię. Newsletter str. 6

7 INFO COMBINO - JAZDY PRÓBNE Niskopodłogowy tramwaj Combino Siemensa jest dziś zaliczany przez ekspertów do najbardziej udanych rozwiązań dla komunikacji miejskiej. Dotychczas zostało sprzedanych ponad 500 tramwajów tego typu na całym świecie. Wkrótce zacznie on jeździć także po Poznaniu. Transakcja na dostawę na przełomie lat 2003/2004 czternastu tramwajów Combino ma wartość ponad 90 mln zł. Przetarg został rozstrzygnięty w grudniu MOBILNE ŻYCIE W DOMU Koncepcja Siemensa wyrażona powyższym hasłem obejmuje bezprzewodową komunikację telefoniczną oraz bezprzewodowe surfowanie po Internecie z wykorzystaniem łatwych do zainstalowania urządzeń. Pozwala ona użytkownikom na zbudowanie w ich domach prywatnych sieci, zaspokajających ich wszystkie potrzeby komunikacyjne. Jej realizacja oznacza udostępnienie bezprzewodowego aparatu telefonicznego w każdym pomieszczeniu domu, możliwość prowadzenia rozmów telefonicznych w czasie surfowania po Internecie; bezprzewodowe współużytkowanie informacji przez wszystkie komputery PC, notebooki i inne urządzenia domowe, takie jak skaner, drukarka itd. Głównym elementem tego rozwiązania jest stacja bazowa, która umożliwia nawet ośmiu osobom bezprzewodowe surfowanie po Internecie z dowolnego miejsca (w promieniu do 30 m od stacji bazowej wewnątrz domu i w promieniu nawet do 300 m - poza nim). Dostępne na rynku komputery stacjonarne PC i notebooki można z łatwością podłączyć do tej stacji. Nadal możliwe jest prowadzenie rozmów telefonicznych za pomocą dotychczas używanych telefonów z serii Gigaset. Oferowane są dwa różne rozwiązania dla tych, którzy chcą w domu surfować po Internecie, korzystać z czatu, grać lub pracować, bez ograniczeń związanych z okablowaniem. Wybór zależy od rodzaju telefonu oraz posiadanego w domu łącza: model Gigaset 4175isdn zapewnia jednoczesną transmisję głosu i danych, użytkownikom korzystającym z łącza ISDN, natomiast model Gigaset 4975 voice & data - użytkownikom korzystającym z szerokopasmowego łącza internetowego (DSL lub sieci telewizji kablowej) oraz analogowej linii telefonicznej. Technologia DECT pozwala na przesyłanie wiadomości , dostęp do Internetu, a nawet prowadzenie wideokonferencji. Modele Gigaset 4110/4010/15 Comfort i Micro umożliwiają przesyłanie wiadomości SMS w sieciach stacjonarnych i komórkowych. Over 500 low-rise Combino trams have already been sold throughout the world. Soon they will also be carrying passengers in Poznań. The contract for the delivery of 14 Combino trams at the turn of 2003 and 2004 is worth zl.90 million. The contract provides for the purchase of another 10 vehicles. Siemens has also offered municipal authorities help in building the transport system and modernizing the rail network. Combino is a module tram. This means the buyer can freely link a number of modules to obtain a vehicle of the required length and capacity. Combino Poznań consists of five modules and is 29.2 m long. The operation costs are low. Combino meets European standards regarding high comfort and safety. The tram underwent week-long test rides in Poznań in early October. Umowa przewiduje możliwość zakupienia dodatkowych dziesięciu pojazdów. Siemens zaoferował także władzom miasta pomoc w tworzeniu systemu komunikacyjnego oraz rozbudowy torowisk i pełny serwis. Combino jest tramwajem modułowym. Oznacza to, że zamawiający może niemal dowolnie skonfigurować liczbę modułów, by uzyskać pojazd o odpowiedniej dla siebie długości i pojemności. Poznańskie Combino będzie miało pięć członów i 29,20 m długości. O jego atrakcyjności decydują niskie koszty eksploatacji oraz spełnienie wymagań surowych norm europejskich - poziomu hałasu, oszczędności energii, komfortu i bezpieczeństwo jazdy. Na początku października tramwaj przechodził tygodniowe testy na trasach Poznania. With its mobile life at home product line Siemens offers easy-toinstall cordless telephone communication systems and cordless Internet equipment. The system allows users to build a private network at home to satisfy all their communication needs. In practice, implementation of the idea will make having a cordless telephone in every room of a house, talking on the phone while surfing the Internet, cordless access to information through PCs, notebooks and other equipment such as DVD players, mp3 players, scanners and printers very convenient. Siemens offers products based on all existing technologies: analog links or ISDN, DSL broad-band links and cable television networks. Mobile home systems are not yet available in Poland but, according to market development forecasts, some of them may soon appear. Niektóre z prezentowanych rozwiązań będą dostępne na rynku polskim w niedługim czasie. Łącza ISDN są szybsze niż standardowe linie analogowe. ISDN to sieć cyfrowa, umożliwiająca realizację w ramach jednego łącza różnorodnych usług zintegrowanych - użytkownik może surfować po Internecie z szybkością 64 Kb/s i mieć nadal jedną linię wolną do prowadzenia rozmów telefonicznych czy odbierania faksów. Wiele rodzin wykorzystuje swoje komputery w celach rozrywkowych: do pobierania z Internetu plików muzycznych, filmów i gier. Do tego celu potrzebny jest szybki dostępu do Internetu, który można uzyskać za pośrednictwem łącza szerokopasmowego. Umożliwia ono, np. poprzez sieć telewizji kablowej lub linię DSL (Digital Subscriber Line - cyfrowa linia abonencka), transmisję danych liniami telefonicznymi z szybkością do 6 Mb/s. Łącze szerokopasmowe jest 12-krotnie szybsze od łącza ISDN i nawet 140 razy szybsze od najszybszych dostępnych dziś na rynku modemów analogowych. Główne przyczyny popularności łączy szerokopasmowych to szybkość połączeń, ich niezawodność oraz pełna dostępność łączy (always-on). Oznacza to koniec koniec sygnału zajętości, koniec wyczekiwania na połączenie oraz stały dostęp do sieci internet. Newsletter str. 7

8 INFO TELEFONIA BEZPRZEWODOWA WE WROCŁAWIU Otwarty 1 października we Wrocławiu przez Siemens Information and Communication Mobile Dział Stacjonarnej Telefonii Bezprzewodowej to pierwsza taka placówka utworzona przez firmę Siemens poza granicami Niemiec. We Wrocławiu od dwóch lat znajduje się Centrum Rozwoju Oprogramowania (Information and Communication Mobile Networks & Solutions). W jego składzie działać będzie nowa placówka. The Cordless Fixed-line Telephony Division, opened in Wrocław by Siemens Information and Communication Mobile Oct. 1, is the first Siemens office of its kind established by the company outside Germany. The new office is a part of the Siemens Information and Communication Mobile Networks & Solutions center, which has been in Wrocław for two years. Siemens specialists believe that Wrocław, a city with eight university-level schools with a student population of 60,000, offers the best conditions for future staff recruitment and regular cooperation with the schools technical departments. The location was also chosen for its excellent infrastructure and good financial terms. The Wrocław center will focus on digital cordless telephony products and on products for data transmission through analog, ISDN and DSL connections. It will work closely with two centers in Germany: Bocholt and Munich. By 2004, the center will have 30 employees. Wrocław, miasto z 8 wyższymi uczelniami i ok. 60 tysiącami studentów, zapewni, zdaniem specjalistów Siemensa, optymalne warunki do przyszłej rekrutacji kadr oraz stałej współpracy z wydziałami technicznymi uczelni. O wyborze lokalizacji zdecydowała również doskonała infrastruktura oraz korzystne warunki finansowe. Wrocławskie Centrum skoncentruje się na produktach bezprzewodowej telefonii cyfrowej oraz na produktach transmisji danych do połączeń analogowych, ISDN i DSL. Będzie ściśle współpracować z dwoma ośrodkami w Niemczech: Bocholt i Monachium. Do roku 2004 wrocławska placówka zatrudni 30 osób. FOTOWOLTAIKA: ENERGIA ZE ŚWIATŁA Podstawowym elementem technologii przetwarzania energii słonecznej w zieloną energię jest ogniwo fotowoltaiczne. Do największych na świecie producentów ogniw, a także całych instalacji pozwalających na The basic element of the technology of transforming sun rays into electric power is a photovoltaic cell (PV) One of the world s largest producers of such cells, and of installations enabling their practical usage, is Shell Solar, represented in Poland by Siemens Sp. z o.o. Components. The photovoltaic technology is a new field in Polish power engineering, one that has still been almost unused. Still, one can expect the market do develop over the next couple of years. The European Commission White Paper Energy for the Future: Renewable Sources of Energy anticipates the production of 1 million photovoltaic systems during the next decade, half of which will be installed in European Union countries. ich zastosowanie, należy firma Shell Solar, reprezentowana w Polsce przez Siemens Sp. z o.o. Components. Technologia fotowoltaiczna to w polskiej energetyce dziedzina nowa. Jak dotąd powstało jedynie kilka instalacji, m.in. w szkole w Wawrze, gdzie umieszczone na dachu panele fotowoltaiczne stanowią dodatkowe źródło prądu. W innych szkołach, m.in. w Koninie i Bielawie, podobne urządzenia wykorzystuje się w laboratoriach do celów edukacyjnych. Należy się jednak spodziewać rozwoju rynku w najbliższych latach. Opublikowana przez Komisję Europejską Biała Księga Energia dla przyszłości: odnawialne źródła energii przewiduje wyprodukowanie w najbliższej dekadzie 1 miliona systemów fotowoltaicznych, z czego połowa ma być zainstalowana w krajach UE. INTELIGENTNA SIEĆ DLA TEL-ENERGO Na początku października 2002 Siemens Sp z o.o. Information and Communication Networks zakończył realizację kontraktu na budowę i uruchomienie platformy sieci inteligentnej z usługą autoryzacji In early October, Siemens Sp. z o.o. (Information and Communication Networks Division) completed a contract for the construction and launch of an intelligent network platform combined with the Calling Line Verification (CLV) service for Tel-Energo SA, a Polish fiber-optic network operator. The CLV service is based on monitoring all telephone connections going through the Tel-Energo network in terms of caller status. The caller s telephone number reaches the central database system; if the verification is positive, the exchange can process the connection. The platform for Tel-Energo is the third Siemens intelligent network platform operating in Poland. The first was launched in 1996 for Telekomunikacja Polska SA and the second was completed in 1998 for Polska Telefonia Cyfrowa. połączeń dla Tel-Energo S.A., polskiego operatora sieci światłowodowej. Usługa autoryzacji połączeń CLV polega na monitoringu połączeń przechodzących przez sieć Tel-Energo pod kątem weryfikacji uprawnień abonentów. Do systemu centralnej bazy danych trafia numer telefoniczny abonenta. W przypadku pozytywnej weryfikacji centrala może zrealizować połączenie. Kontrakt obejmował także dostosowanie funkcjonujących już wcześniej w sieci Tel- Energo central międzymiastowych EWSD Siemensa do współpracy z nową platformą sieci inteligentnej. Platforma dla Tel-Energo to trzecia platforma sieci inteligentnej Siemensa, działająca w Polsce. Pierwszą uruchomiono w roku 1996 dla Telekomunikacji Polskiej S.A., a drugą w roku 1998 dla Polskiej Telefonii Cyfrowej. Wydane przez WV Marketing sp. z o.o. Redaktor wydania: Witold Żygulski, tel. (48-22) , fax