Zasady udzielania i organizacja pomocy psychologicznopedagogicznej

Transkrypt

1 Pedagogizacja rodziców opracowała: mgr Elżbieta Niział Szkoła Podstawowa nr 5 w Grudziądzu Zasady udzielania i organizacja pomocy psychologicznopedagogicznej Pojęcie specjalnych potrzeb edukacyjnych pojawiło się w światowej literaturze pedagogicznej i psychologicznej na początku lat 80-tych. Problem ten jak i sam termin został wywołany w 1978 roku w Wielkiej Brytanii dokumentem Warnock Raport. W dokumencie tym pojawił się po raz pierwszy termin dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dotyczy on tych dzieci, które nie potrafią podołać wymaganiom programu nauczania obowiązującego w szkołach. Mają one większe trudności w uczeniu się niż większość dzieci w tym samym wieku, a trudności te przeszkadzają im w korzystaniu z powszechnie dostępnych form edukacji. Nie mieszczą się w powszechnie funkcjonującym systemie edukacji. Są one jednak w stanie kontynuować naukę, ale potrzebują pomocy pedagogicznej w formie specjalnego programu nauczania, specjalnych metod nauczania dostosowanych do ich potrzeb, ograniczeń i możliwości; ponadto powinny być uczone przez specjalnie przygotowanych nauczycieli. Często też potrzebują odmiennych rozwiązań organizacyjnych dla realizowania ich specjalnej edukacji np. ograniczeniu materiału nauczania, przeznaczenie większej ilości czasu na jego opanowanie lub indywidualnego systemu oceniania. Raport wprowadza termin specjalne potrzeby edukacyjne obejmując nim zarówno potrzeby dzieci upośledzonych umysłowo, jak i dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się mającymi trudności w uczeniu się czytania, pisania czy też uczeniu się matematyki itp., pomimo normalnej sprawności intelektualnej. Warnock Raport ukazał, że 20% populacji dzieci i młodzieży wykazuje specjalne potrzeby edukacyjne. Zarządzenie Nr 15 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 1993 roku (Dz. U. Nr 6 z 1993r.,poz.19) w sprawie zasad udzielania uczniom pomocy psychologicznej i pedagogicznej umożliwia organizowanie w przedszkolach, szkołach i placówkach specjalistycznych zajęć korekcyjnokompensacyjnych, logopedycznych oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym. Zajęcia te organizuje się dla uczniów, u których nieprawidłowości rozwojowe utrudniają opanowanie określonych umiejętności. Zajęcia mogą prowadzić nauczyciele posiadający przygotowanie w zakresie terapii pedagogicznej. Liczbę uczestników określa się od 2 do 5. Zarządzenie potwierdza możliwość organizowania klas terapeutycznych, w których realizuje się obowiązujący program, lecz w małych grupach uczniów (10-15) i w sposób zapewniający indywidualizację nauczania oraz stałą pomoc specjalistyczną nauczyciela terapeuty. W ostatnich latach pojawiły się rozwiązania prawne korzystne dla uczniów starszych z dysleksją, wychodzące naprzeciw ich specjalnym potrzebom edukacyjnym.

2 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 stycznia 2001roku (Dz. U. Nr 13 z 2001r., poz.110) w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach wnosi, że uczeń ze stwierdzoną dysleksja rozwojową ma prawo do skorzystania ze specjalnych warunków odbywania egzaminów zewnętrznych. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 marca 2001roku (Dz. U. Nr 29 z 2001., poz. 323) w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych uczniowie z dysfunkcjami mają prawo, na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej lub specjalistycznej, przystąpić do sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego w warunkach i formie dostosowanych do ich dysfunkcji. Opinia stanowi podstawę prawną pozwalającą nauczycielom na dostosowanie wymagań do możliwości ucznia zarówno w systemie oceniania zewnątrzszkolnego podczas sprawdzianu po szkole podstawowej i egzaminu gimnazjalnego, jak i wewnątrzszkolnego. Na podstawie ważnej opinii z poradni, a więc wydanej po klasie V (szkoła podstawowa) lub klasie II (gimnazjum), zawierającej rozpoznanie dysleksji rozwojowej i zgłoszonej przez szkołę w Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej do końca września roku szkolnego, w którym egzamin lub sprawdzian się odbywa, oraz za zgodą rodziców, dziecko może być egzaminowane w warunkach sprzyjających wyrównywaniu jego szans w stosunku do innych uczniów. Taki sprawdzian odbywa się w oddzielnym pomieszczeniu, czas zdawania jest wydłużony o 50%, zadania egzaminacyjne są głośno czytane przez egzaminatora, a do oceny zadań otwartych są stosowane specjalne kryteria, zgodnie z którymi wymagania zostają obniżone w odniesieniu do ortografii, błędów językowych i interpunkcyjnych oraz poziomu graficznego pisma. W systemie oceniania wewnątrzszkolnego dostosowanie wymagań do możliwości ucznia nie oznacza ich obniżenia, lecz jest równoznaczne z określeniem, w jakich zakresach wymagania te powinny być zmniejszone (np. w odniesieniu do ortografii, konkretnych ćwiczeń podczas zajęć wychowania fizycznego), a w jakich powinny być podwyższone (np. wykonywanie dodatkowych zadań, ćwiczeń korekcyjno-kompensacyjnych, systematyczne korygowanie błędów w zeszytach) (M. Bogdanowicz, 2003, s.26). Najnowszym prawem oświatowym dotyczącym terapii pedagogicznej jest Rozporządzenie Ministra Edukacji i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 roku (Dz.U. Nr 11 z 2003r., poz.114) w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Zgodnie z tym rozporządzeniem pomoc psychologiczno-pedagogiczna polega w szczególności na: diagnozowaniu środowiska ucznia, rozpoznawaniu potencjalnych możliwości oraz indywidualnych potrzeb ucznia i umożliwianiu ich zaspokojenia, rozpoznawaniu przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych, organizowaniu różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej. O uzyskanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej wnioskować mogą: sami uczniowie, ich rodzice, nauczyciele, wychowawcy, terapeuci, pedagog i psycholog szkolny, logopeda, doradca zawodowy, poradnia psychologiczno-pedagogiczna, czy specjalistyczna. O objęciu ucznia zajęciami dydaktyczno-

3 wyrównawczymi, korekcyjno-kompensacyjnym i innymi zajęciami specjalistycznymi oraz nauką w klasach wyrównawczych i terapeutycznych decyduje dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki. Korzystanie z pomocy psychopedagogicznej jest dobrowolne i nieodpłatne. Od stopnia świadomości i aktywności społecznej zależy więc poziom zaspokajania specjalnych potrzeb dzieci i młodzieży. Udział ucznia w zaoferowanych mu formach pomocy trwa do czasu zlikwidowania opóźnień w uzyskaniu osiągnięć edukacyjnych wynikających z podstawy programowej dla danego etapu edukacyjnego lub złagodzenia, bądź wyeliminowania zaburzeń stanowiących powód objęcia go daną formą pomocy. O zakończeniu udzielania pomocy decyduje dyrektor na wniosek rodziców lub nauczyciela prowadzącego zajęcia wyrównawcze lub specjalistyczne. Polskie prawodawstwo oświatowe stwarza dzieciom niepełnosprawnym, a takimi są dzieci dyslektyczne, możliwości otrzymania specjalistycznej pomocy w szkole i instytucjach oświatowych. Występujące u nich różnego rodzaju zaburzenia utrudniają efektywne działania i przystosowanie do obowiązków i wymagań szkoły. Uczniowie ci powinni być otoczeni pomocą i opieką terapeutyczną. Terapia pedagogiczna Terapia pedagogiczna to ściśle określony system zintegrowanych i zaplanowanych w czasie, zindywidualizowanych działań naprawczych, zapobiegawczych, stymulujących i usprawniających. Adresowana jest do uczniów wykazujących mikrozaburzenia i opóźnienia rozwojowe oraz z nich wynikające niepowodzenia szkolne (J. Jastrząb 1991). Prowadzą ją nauczyciele terapeuci w czasie zaplanowanych zajęć korekcyjno-kompensacyjnych. Terapia realizuje spójny wzorzec pedagogiczny, (J. Jastrząb wykłady 2003) w którym z jednej strony wspiera się na ustaleniu właściwych relacji interpersonalnych i budowaniu pozytywnego obrazu własnej osoby, a z drugiej strony na dobieraniu i stosowaniu adekwatnych ćwiczeń edukacyjnych. Dzięki specjalnemu podejściu terapeuty uczeń czuje i rozumie, że otrzymuje pomoc. Efektem staje się stan jego dobrego samopoczucia, wzrost poziomu przystosowania szkolnego, ustępują trudności i niepowodzenia, pojawia się szansa na powodzenie szkolne i sukcesy. Celem działania terapeutycznego jest odkrywanie zakresu możliwości, ograniczeń i specjalnych potrzeb osoby o nieharmonijnym rozwoju, aby dostosować i uprzystępnić proces włączenia się jej do rzeczywistości szkolnej, na równi z innymi uczniami pomimo pewnego stanu nieprzystosowania. Nauczyciel musi nieprzerwanie pamiętać o konieczności i wartości diagnozowania, dzięki czemu stale dostosowuje się elastycznie do aktualnego stanu wydolności każdego wychowanka. Do zadań terapeutycznych należy (J. Jastrząb 2002 s.76-78): stymulacja psychoruchowego rozwoju, kompensacja niedoborów rozwojowych, korekta zakłóceń w przebiegu procesów i funkcji psychicznych,

4 eliminacja braków dydaktycznych, zmiana postaw wobec trudności i niepowodzeń szkolnych, usuwanie przeszkód adaptacyjnych ucznia w środowisku szkolnym. Proces postępowania terapeutycznego musi być wieloaspektowy. Potrzeby rozwojowe i edukacyjne wymagają zaspokojenia w aspekcie psychoterapeutycznym, psychokorekcyjnym, psychodydaktycznym, i ogólnorozwojowym. - Aspekt psychoterapeutyczny - to wywieranie wpływu kształtującego postawę świadomego uczestnictwa ucznia w procesie przezwyciężania trudności w uczeniu się. - Aspekt psychokorekcyjny - to stosowanie wielu zabiegów specjalistycznych, zmierzających do osiągnięcia zgeneralizowanej sprawności całokształtu funkcji i procesów psychofizycznych, zaangażowanych w proces uczenia się i przezwyciężania specyficznych trudności w nauce. - Aspekt psychodydaktyczny - to kształtowanie prawidłowych umiejętności szkolnych, a przede wszystkim, czytania, pisania, liczenia, mówienia, rozwiązywania problemów, przyswajania wiedzy i umiejętnego z niej korzystania na miarę możliwości i przyszłych potrzeb ucznia oraz wymagań programów nauczania. - Aspekt ogólnorozwojowy - to pobudzanie i wszechstronne usprawnianie rozwoju psychofizycznego i emocjonalno-społecznego przez: aktualizowanie, uzupełnianie i poszerzanie wiedzy ogólnej i szczegółowej z różnych dziedzin; rozwijanie zainteresowań, podnoszenie wydolności fizycznej i sprawności ruchowej. Wszystkie oddziaływania terapeutyczne muszą zmierzać do likwidowania u ucznia trudności w nauce jak i hamowania pojawiających się negatywnych emocji wywoływanych niepowodzeniem szkolnym. Punktem wyjścia do programowania pracy terapeutycznej jest diagnoza interdyscyplinarna, łącząca diagnozę medyczną, psychologiczną i pedagogiczną. Nierozerwalny związek diagnozy z terapią stanowi istotę pracy z indywidualnym przypadkiem, która w terapii pedagogicznej znajduje szerokie zastosowanie. Planując działania terapeutyczne należy postępować według przyjętych zasad: integracji, adekwatności, interkalacji, strategii działań, przystępności, świadomego udziału dziecka w terapii, zindywidualizowanego kontaktu dziecka z terapeutą. Procedura postępowania terapeutycznego respektuje fazowość w stopniowaniu trudności zadań, samodzielność ich wykonywania jak również konkretne obszary dyspozycji psychofizycznych dzieci oraz konkretnych dziedzin wiedzy i umiejętności szkolnych. Oddziaływania wielostronne obejmują: obszar postępowania przyczynowego, czyli zabiegi eliminujące wszelkie przyczyny leżące u podstaw specyficznych trudności w uczeniu się; obszar postępowania objawowego, czyli zabiegi niwelujące skutki nieprawidłowości rozwojowych, będące specyficznymi trudnościami w uczeniu się i symptomami niepowodzeń szkolnych;

5 obszar postępowania psychoterapeutycznego, czyli wywieranie pozytywnego wpływu na dziecko, by chciało świadomie uczestniczyć w procesie terapeutycznym, mimo odczuwalnych trudności i niepowodzeń. Pominięcie któregokolwiek z wyżej wymienionych obszarów wspierania prawidłowego rozwoju dziecka nie przynosi optymalnych efektów edukacji terapeutycznej.