MINISTERSTWO GOSPODARKI FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU GOSPODARCZEGO W POLSCE

Transkrypt

1 MINISTERSTWO GOSPODARKI FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU GOSPODARCZEGO W POLSCE DEPARTAMENT ANALIZ I PROGNOZ Warszawa, marzec 2007

2 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE PODSTAWY PRAWNE SAMORZĄDU GOSPODARCZEGO W POLSCE IZBY GOSPODARCZE SAMORZĄD RZEMIEŚLNICZY SAMORZĄD ROLNICZY ZRZESZENIA HANDLU, USŁUG I TRANSPORTU ORGANIZACJE PRACODAWCÓW CHARAKTERYSTYKA GŁÓWNYCH ORGANIZACJI PRZEDSIĘBIORCÓW I PRACODAWCÓW ZWIĄZEK RZEMIOSŁA POLSKIEGO NACZELNA RADA ZRZESZEŃ HANDLU I USŁUG KRAJOWA IZBA GOSPODARCZA KONFEDERACJA PRACODAWCÓW POLSKICH POLSKA KONFEDERACJA PRACODAWCÓW PRYWATNYCH LEWIATAN BUSINESS CENTRE CLUB CHARAKTERYSTYKA IZB GOSPODARCZYCH I RZEMIEŚLNICZYCH IZBY PRZEMYSŁOWO-HANDLOWE IZBY BRANŻOWE IZBY BILATERALNE IZBY RZEMIEŚLNICZE Cechy i spółdzielnie rzemieślnicze SPÓR O KSZTAŁT SAMORZĄDU GOSPODARCZEGO W POLSCE PODSUMOWANIE

3 WPROWADZENIE Samorząd gospodarczy, niezależnie od ram prawnych, w których funkcjonuje, jest podstawowym ogniwem łączącym przedsiębiorców i władze publiczną, niezbędnym dla prawidłowego rozwoju gospodarki. Przedsiębiorcy, poprzez swoją reprezentację samorządową, mogą wpływać na kształtowanie odpowiednich warunków do prowadzenia działalności gospodarczej, co ma szczególne znaczenie w warunkach nasilającej się konkurencji i globalizacji. Opracowanie pt. Funkcjonowanie samorządu gospodarczego w Polsce ma na celu zbadanie prawnych uwarunkowań działania organizacji samorządu gospodarczego, ukazanie ich specyfiki oraz scharakteryzowanie działalności, którą wykonują. Poprzez samorząd gospodarczy autorzy rozumieją przede wszystkim izby gospodarcze i rzemieślnicze, zrzeszenia przedsiębiorców, a także ich krajowe reprezentacje. W opracowaniu nie pominięto również samorządu rolniczego, który na tle typowych organizacji samorządu gospodarczego wyróżnia się obligatoryjnym charakterem przynależności. Z kolei organizacje pracodawców, często wymieniane w jednym rzędzie z organizacjami samorządu gospodarczego, nie zaliczają się formalnie do tego typu struktur. Biorąc jednak pod uwagę zbliżony status prawny samorządu izbowego i organizacji pracodawców, tzn. zasadniczo brak kompetencji z zakresu władztwa administracyjnego, brak charakteru obligatoryjnego i powszechnego, organizacje pracodawców nie mogły zostać pominięte w opracowaniu. Tym bardziej, że ewentualne przyszłe rozstrzygnięcia co do kształtu samorządu gospodarczego w Polsce mogą oznaczać zmiany również w funkcjonowaniu organizacji pracodawców. Opracowanie składa się z czterech rozdziałów. W rozdziale 1 przedstawiono przepisy, na podstawie których działają poszczególne organizacje samorządu gospodarczego. W następnym rozdziale scharakteryzowano główne organizacje przedsiębiorców i pracodawców, czyli reprezentacje krajowe rzemiosła i zrzeszeń oraz konfederacje pracodawców. Działalność najliczniejszych organizacji samorządu gospodarczego, czyli izb gospodarczych i rzemieślniczych przedstawiona została w rozdziale 3. W ostatniej części zaprezentowano argumenty zarówno zwolenników, jak i przeciwników powszechnego i obligatoryjnego samorządu w Polsce. 3

4 1. PODSTAWY PRAWNE SAMORZĄDU GOSPODARCZEGO W POLSCE Podstawy prawne samorządu gospodarczego zostały określone w art. 17 ust. 2 Konstytucji, zgodnie z którym w drodze ustawy można tworzyć inne, obok samorządu terytorialnego i zawodowego rodzaje samorządu, pod warunkiem, że nie narusza to wolności wykonywania zawodu ani nie ogranicza wolności podejmowania działalności gospodarczej. Do podstawowych aktów ustawowych regulujących zasady funkcjonowania samorządu gospodarczego w Polsce można zaliczyć następujące przepisy: - ustawa z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych 1, - ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle 2, - ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o izbach rolniczych 3, - ustawa z dnia 30 maja 1989 r. o samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców 4. Regulacje te, o czym będzie mowa w dalszej części opracowania, nie dają samorządowi gospodarczemu uprawnień z zakresu władztwa administracyjnego. Jedynie w przypadku samorządu rolniczego i rzemieślniczego można mówić o tego typu kompetencjach, choć w bardzo ograniczonym zakresie. Z zastrzeżeniem poczynionym we wstępie, do katalogu tych regulacji należy włączyć ustawę z 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców 5. Poniżej scharakteryzowano podstawowe regulacje prawne odnoszące się do poszczególnych typów organizacji samorządu gospodarczego. 1.1 Izby gospodarcze Zgodnie z ustawą o izbach gospodarczych, izba gospodarcza jest organizacją samorządu gospodarczego, reprezentującą interesy gospodarcze zrzeszonych podmiotów w zakresie ich działalności wytwórczej, handlowej, budowlanej lub usługowej, w szczególności wobec organów państwowych. Mogą się w niej zrzeszać podmioty prowadzące działalność gospodarczą za wyjątkiem osób fizycznych wykonujących taką działalność jako uboczne zajęcie zarobkowe. W ustawie wymieniono następujący katalog zadań, które mogą być wykonywane przez izby gospodarcze: - przyczynianie się do tworzenia warunków rozwoju życia gospodarczego oraz wspieranie inicjatyw gospodarczych członków, - popieranie, we współpracy z właściwymi organami oświatowymi, rozwoju kształcenia zawodowego, wspieranie nauki zawodu w zakładach pracy oraz doskonalenia zawodowego pracowników, - delegowanie swoich przedstawicieli, na zaproszenie organów państwowych, do uczestniczenia w pracach instytucji doradczo-opiniodawczych w sprawach działalności wytwórczej, handlowej, budowlanej i usługowej, 1 Dz. U. z 1989 r. Nr 35, poz. 195 z późn. zm. 2 Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 979 z późn. zm. 3 Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 927 z późn. zm. 4 Dz. U. z 1989 r. Nr 35, poz. 194 z późn. zm. 5 Dz. U. z 1991 r. Nr 55, poz. 235 z późn. zm. 4

5 - organizowanie i stwarzanie warunków do rozstrzygania sporów w drodze postępowania polubownego i pojednawczego oraz uczestniczenie na odrębnie określonych zasadach w postępowaniu sądowym w związku z działalnością gospodarczą jej członków, - wydawanie opinii o istniejących zwyczajach dotyczących działalności gospodarczej, - informowanie o funkcjonowaniu przedsiębiorców oraz wyrażanie opinii o stanie rozwoju gospodarczego na obszarze działania izby. Izba gospodarcza jest również uprawniona do wyrażania opinii o projektach rozwiązań odnoszących się do funkcjonowania gospodarki oraz może uczestniczyć, na zasadach określonych w odrębnych przepisach, w przygotowaniu projektów aktów prawnych w tym zakresie. Nie są to więc uprawnienia z zakresu władztwa administracyjnego, chociaż ustawa przewiduje możliwość powierzenia przez Radę Ministrów wykonywania przez izbę gospodarczą niektórych zadań zastrzeżonych w przepisach prawa dla administracji państwowej - na wniosek lub za zgodą tej izby. Warunkiem założenia izby gospodarczej jest powzięcie takiej inicjatywy przez co najmniej 50 podmiotów działających na terenie danego województwa i spełniających wcześniej opisane wymogi. Ustawa daje możliwość utworzenia izby ponadregionalnej, ale w takim wypadku liczba założycieli nie może być mniejsza niż 100. Ograniczenia te nie dotyczą izb, której założycielami są towarzystwa emerytalne, natomiast w przypadku izb gospodarczych utworzonych przez producentów rolnych i ich związki limity te wynoszą, odpowiednio, 10 i 20. Izby gospodarcze, jak również organizacje gospodarcze i społeczne, których przedmiotem działania jest wspieranie rozwoju gospodarczego, mogą na zasadzie dobrowolności zrzeszać się w Krajowej Izbie Gospodarczej. 1.2 Samorząd rzemieślniczy Ustawa o rzemiośle określa warunki dla funkcjonowania samorządu gospodarczego rzemiosła. Stanowi ona, iż samorząd gospodarczy rzemiosła jest niezależny w wykonywaniu swoich zadań. Do organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła ustawa zalicza cechy, izby rzemieślnicze oraz Związek Rzemiosła Polskiego, a wśród zadań należących do samorządu wymienia następujące: - promocja działalności gospodarczej i społeczno-zawodowej rzemiosła, - nadzór nad organizacją i przebiegiem procesu przygotowania zawodowego w rzemiośle, - udzielanie pomocy rzemieślnikom i innym przedsiębiorcom zrzeszonym w organizacjach samorządu gospodarczego rzemiosła, - reprezentowanie interesów środowiska rzemieślniczego wobec organów administracji publicznej, - uczestniczenie w realizacji zadań z zakresu oświaty i wychowania w celu zapewnienia wykwalifikowanych kadr dla gospodarki. O ile cechy zrzeszają rzemieślników według kryterium terytorialnego lub rodzaju działalności gospodarczej, izby rzemieślnicze stanowią wyższy poziom organizacji samorządu rzemiosła 5

6 i zrzeszają: cechy, spółdzielnie rzemieślnicze 6, rzemieślników nie należących do cechów, a także inne jednostki organizacyjne, których celem jest wspieranie rozwoju gospodarczego rzemiosła. Podstawowym zadaniem izb rzemieślniczych jest pomoc w reprezentowaniu zrzeszonych członków wobec innych organizacji i instytucji, a zwłaszcza wobec organów administracji publicznej, a także pomoc instruktażowa i doradcza oraz przeprowadzanie egzaminów kwalifikacyjnych. Izby rzemieślnicze są uprawnione do potwierdzania egzaminów kwalifikacyjnych świadectwami czeladniczymi i dyplomami mistrzowskimi oraz do opatrywania ich pieczęcią z godłem Państwa. Ustawa zobowiązuje właściwych ministrów do zasięgania opinii Związku Rzemiosła Polskiego względem projektów aktów prawnych dotyczących rzemiosła. 1.3 Samorząd rolniczy Podobnie jak samorząd rzemiosła, również samorząd rolniczy jest niezależny w wykonywaniu swych zadań i podlega tylko ustawom. Stanowi o tym art. 2 ustawy o izbach rolniczych. Należy zauważyć, że samorząd rolniczy jest jedynym w Polsce rodzajem samorządu gospodarczego, który ma charakter obligatoryjny. Z mocy prawa, członkami samorządu rolniczego są podatnicy podatku rolnego oraz dochodowego z działów specjalnych produkcji rolnej, a także członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych, posiadający w tych spółdzielniach wkłady gruntowe. Cechą charakterystyczną samorządu rolniczego jest również charakter władczy niektórych zadań przez niego wykonywanych. Do takich zadań należy prowadzenie listy rzeczoznawców oraz przyznawanie tytułów kwalifikacyjnych w zakresie rolnictwa. Pozostałe zadania przypisane izbom rolniczym mają charakter miękki i ograniczają się do opiniowania, analizowania, doradztwa czy działań organizatorskich, tj.: - sporządzanie analiz, ocen, opinii i wniosków z zakresu produkcji rolnej oraz rynku rolnego i przedstawianie ich organom administracji rządowej i samorządu terytorialnego, - występowanie do organów administracji rządowej w województwie i organów samorządu terytorialnego z inicjatywą w zakresie regulacji prawnych dotyczących rolnictwa, rozwoju wsi i rynków rolnych oraz opiniowanie projektów tych przepisów, - prowadzenie działań na rzecz tworzenia rynku rolnego oraz poprawy warunków zbytu płodów rolnych i produktów rolnych, - prowadzenie analiz kosztów i opłacalności produkcji rolnej, - gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji gospodarczych na potrzeby producentów rolnych oraz innych przedsiębiorców, - doradztwo w zakresie działalności rolniczej, wiejskiego gospodarstwa domowego oraz uzyskiwania przez rolników dodatkowych dochodów, - podejmowanie działań na rzecz rozwoju infrastruktury rolnictwa i wsi oraz poprawy struktury agrarnej, - podnoszenie kwalifikacji osób zatrudnionych w rolnictwie, - kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki i rzetelnego postępowania w działalności gospodarczej, 6 Ich zadaniem, zgodnie z ustawą o rzemiośle, jest organizowanie działalności usługowej i wytwórczej rzemiosła, udzielanie pomocy członkom w wykonywaniu ich zadań oraz prowadzenie własnej działalności gospodarczej i społeczno-wychowawczej. Spółdzielnie rzemieślnicze działają w oparciu o ustawę z 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 1983 r. Nr 188, poz. 1848). 6

7 - działanie na rzecz podnoszenia jakości środków i urządzeń stosowanych w działalności rolniczej oraz na rzecz poprawy warunków pracy i bezpieczeństwa w rolnictwie, - współdziałanie z jednostkami prowadzącymi szkoły rolnicze, wspieranie ich działalności, inicjowanie powstawania nowych szkół i zmian w programach nauczania oraz współorganizowanie praktyk, - kształtowanie świadomości ekologicznej producentów rolnych, - inicjowanie działań mających na celu powoływanie i wspieranie zrzeszeń i stowarzyszeń producentów rolnych i leśnych, - działanie na rzecz poprawy jakości produktów rolnych, - promowanie eksportu produktów rolnych, - rozwijanie współpracy z zagranicznymi organizacjami producentów rolnych, - współpraca z administracją publiczną w zakresie ochrony środowiska, zdrowia i wiejskiego dziedzictwa kulturowego. Poza ww. działaniami izby mogą wykonywać zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, przekazane ustawami lub na podstawie porozumień z właściwymi organami administracji rządowej. Mogą one również wykonywać zadania z zakresu zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, przekazane w drodze porozumienia przez organy jst. Ustawa o izbach rolniczych przewiduje reprezentację krajową izb w postaci Krajowej Rady Izb Rolniczych, mającej następujące kompetencje: - reprezentowanie izb przed Sejmem, Senatem i organami administracji rządowej, z wyłączeniem administracji rządowej w województwie, - opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz założeń i programów polityki rolnej, - przedstawianie właściwym organom, o których mowa w pkt 1, oraz organom samorządu terytorialnego wniosków w sprawie sytuacji w rolnictwie oraz inicjatyw w zakresie regulacji prawnych, - udzielanie izbom pomocy w wykonywaniu ich zadań, - zarządzanie wyborów do walnych zgromadzeń izb W skład KRIR wchodzą prezesi izb oraz wybrani przez walne zgromadzenie delegaci - po jednym z każdej izby. 1.4 Zrzeszenia handlu, usług i transportu Zasady tworzenia i działania samorządu zawodowego przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie handlu, gastronomii, usług, transportu oraz innych działalności reguluje ustawa o samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców. Nie dotyczy ona osób, które uzyskały status rzemieślnika. Przedsiębiorcy spełniający powyższe warunki mogą dobrowolnie zrzeszać się w zawodowych samorządowych organizacjach, takich jak zrzeszenia handlu i usług, zrzeszenia transportu oraz inne organizacje przedsiębiorców. Warunkiem utworzenia zrzeszenia jest powzięcie takiej inicjatywy przez co najmniej 50 osób, a w przypadku prowadzenia działalności w zakresie transportu co najmniej 200 osób. Zrzeszenia mają wedle ustawy zajmować się utrwalaniem więzi środowiskowych, postaw zgodnych z zasadami etyki i godności zawodu, a także prowadzeniem na rzecz członków działalności kulturalnej, oświatowej i socjalnej, zakładaniem i prowadzeniem kas oraz 7

8 funduszów zapomogowo-pożyczkowych, jak również reprezentowaniem interesów członków wobec organów administracji państwowej. Ustawa daje możliwość powoływania przez zrzeszenia swoich ogólnokrajowych reprezentacji. Obecnie taką funkcję spełnia Naczelna Rada Zrzeszeń Handlu i Usług. 1.5 Organizacje pracodawców Organizacje pracodawców funkcjonują w oparciu o ustawę z 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców 7. Umożliwia ona pracodawcom 8 tworzenie związków według swego uznania, jak również przystępowanie do tych organizacji. Związki pracodawców, ich federacje i konfederacje są samorządne i niezależne w swej działalności statutowej od organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego oraz innych organizacji. Związek pracodawców powstaje z mocy uchwały o jego założeniu, podjętej na zgromadzeniu założycielskim przez co najmniej 10 pracodawców. Związki pracodawców mogą tworzyć federacje i konfederacje (jak również przystępować do nich), z tym, że liczba założycieli nie może być w takim przypadku mniejsza niż 3. Podstawowym zadaniem związków pracodawców, ich federacji i konfederacji jest ochrona praw i reprezentowanie interesów, w tym gospodarczych, zrzeszonych członków wobec związków zawodowych, organów władzy i administracji rządowej oraz organów samorządu terytorialnego. Organizacja pracodawców, reprezentatywna w rozumieniu ustawy z 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego 9, ma prawo opiniowania założeń i projektów aktów prawnych w zakresie praw i interesów związków pracodawców, za wyjątkiem projektu budżetu państwa oraz projektu ustawy budżetowej, których opiniowanie regulują odrębne przepisy. Reprezentatywnym organizacjom pracodawców przysługuje również prawo opiniowania, w zakresie objętym zadaniami związków pracodawców, dokumentów konsultacyjnych Unii Europejskiej, w szczególności białych ksiąg, zielonych ksiąg i komunikatów oraz projektów aktów prawnych Unii Europejskiej. Na zasadach określonych w odrębnych przepisach, związki pracodawców uczestniczą w zawieraniu układów zbiorowych pracy oraz innych porozumień w zakresie objętym ich zadaniami statutowymi. 7 Dz. U. z 1991 r. Nr 55, poz. 235 z późn. zm. 8 Pracodawca jest tutaj definiowany w rozumieniu art. 3 Kodeksu pracy, czyli jako jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. 9 Dz. U. z 2001 r. Nr 100, poz z późn. zm 8

9 Ramka 1 Organizacje reprezentatywne pracodawców w Komisji Trójstronnej do Spraw Społeczno-Gospodarczych Komisja Trójstronna stanowi forum dialogu społecznego z udziałem przedstawicieli pracobiorców, pracodawców oraz strony rządowej. Do jej kompetencji należy prowadzenie dialogu społecznego w sprawach wynagrodzeń i świadczeń społecznych oraz w innych sprawach społecznych lub gospodarczych, a także realizacja zadań określonych w odrębnych ustawach. W Komisji zasiadają przedstawiciele strony rządowej, strony pracowników oraz strony pracodawców. Pracodawcy reprezentowani są w Komisji przez przedstawicieli reprezentatywnych organizacji pracodawców, czyli takich, które zasadniczo spełniają następujące kryteria (łącznie): - zrzeszają pracodawców zatrudniających więcej niż pracowników, - mają zasięg ogólnokrajowy, - działają w podmiotach gospodarki narodowej, których podstawowy rodzaj działalności określony jest w więcej niż w połowie sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), o której mowa w przepisach o statystyce publicznej. W chwili obecnej status organizacji reprezentatywnych posiadają: Business Centre Club, PKPP Lewiatan, Konfederacja Pracodawców Polskich oraz Związek Rzemiosła Polskiego, a o taki status zabiega Krajowa Izba Gospodarcza 2. CHARAKTERYSTYKA GŁÓWNYCH ORGANIZACJI PRZEDSIĘBIORCÓW I PRACODAWCÓW 2.1 Związek Rzemiosła Polskiego Związek Rzemiosła Polskiego (ZRP), istniejący od 1933 r., jest najstarszą organizacją samorządu gospodarczego w sektorze prywatnym w Polsce 10. Stanowi on również największą tego typu strukturę, zrzeszając ponad 300 tys. zakładów rzemieślniczych, które zatrudniają ok. 1,5 mln osób. W strukturze ZRP funkcjonuje 490 cechów, 271 spółdzielni rzemieślniczych, 27 izb rzemiosła i przedsiębiorczości (w tym 26 terytorialnych i jedna izba branżowa). Podstawowym zadaniem ZRP jest zapewnienie zrzeszonym organizacjom pomocy w realizacji zadań statutowych, rozwijanie działalności gospodarczej i społeczno-kulturalnej rzemiosła i małej przedsiębiorczości, udzielanie wszechstronnego wsparcia i ochrony prawnej, reprezentowanie interesów rzemiosła i małej przedsiębiorczości w kraju i za granicą oraz działanie na rzecz kształtowania jednolitego stanowiska we wszystkich sprawach dotyczących rzemiosła i małej przedsiębiorczości. Do zakresu działalności Związku Rzemiosła Polskiego należy w szczególności: - reprezentowanie interesów rzemiosła i zrzeszonych w Związku organizacji, wobec organów władzy i administracji, sądów oraz organizacji społecznych i gospodarczych w kraju i za granicą, - prowadzenie i rozwijanie działalności społeczno-zawodowej, socjalnej i gospodarczej, w sposób zapewniający integralność rzemiosła, 10 Początkowo ( ) pod nazwą Związek Izb Rzemieślniczych, w późniejszym okresie ( ) funkcjonował jako Centralny Związek Rzemiosła. 9

10 - pomoc zrzeszonym w Związku organizacjom rzemiosła i małej przedsiębiorczości w zakresie realizacji zadań statutowych, - podejmowanie inicjatyw legislacyjnych dotyczących rzemiosła i małej przedsiębiorczości, - uczestniczenie w realizacji zadań w zakresie oświaty i wychowania w celu zapewnienia wykwalifikowanych kadr dla rzemiosła i małej przedsiębiorczości oraz dla gospodarki narodowej, - propagowanie zasad etyki zawodowej i rzetelnego wykonywania zawodu, - upowszechnianie dorobku polskiego rzemiosła i małej przedsiębiorczości i jego roli społeczno-gospodarczej, - podejmowanie wszelkich działań, mających na celu przygotowanie małych i średnich przedsiębiorstw oraz ich organizacji do funkcjonowania w warunkach globalizacji obrotu towarowego, ze szczególnym uwzględnieniem Jednolitego Rynku Europejskiego 11. ZRP, w zakresie zadań związanych z samorządem rzemiosła, działa w oparciu o ustawę o rzemiośle, natomiast w obszarze zadań konfederacji pracodawców na podstawie ustawy o organizacjach pracodawców. 2.2 Naczelna Rada Zrzeszeń Handlu i Usług NRZHiU jest ogólnopolską organizacją samorządu zawodowego skupiającą małe i średnie przedsiębiorstwa handlowe, gastronomiczne i usługowe. Reprezentuje ona m.in. firmy consultingowe, biura usług projektowych, geodezyjnych, pośrednictwa handlowego, handlu nieruchomościami, usług komputerowych, rozrywkowych oraz cały kompleks usług turystycznych. NRZHiU realizuje następujące działania: - reprezentowanie środowiska kupieckiego i MSP wobec Parlamentu, Rządu, terenowej administracji państwowej i gospodarczej, samorządu terytorialnego oraz krajowych i regionalnych organizacji samorządu gospodarczego, - ochrona interesów członków, w tym m.in. działania zmierzające do poprawy warunków funkcjonowania placówek handlowych, gastronomicznych i usługowych, - opiniowanie aktów prawnych dotyczących działalności środowiska kupieckiego (podatki, ubezpieczenia, Kodeks Pracy, warunki prowadzenia handlu itp.), - udział w pracach organizacji gospodarczych i rządowych na rzecz integracji z Unią Europejską, - doradztwo prawne, podatkowe, organizacyjne, marketing, szkolenia zawodowe i branżowe, - prowadzenie działalności oświatowej (w tym: szkół średnich, studium policealnego w Gdańsku i Wyższej Szkoły Handlu i Usług w Poznaniu), szkoleniowej i organizowanie praktycznej nauki zawodu w placówkach handlowych i gastronomicznych, - reprezentowanie polskich małych i średnich przedsiębiorców w stosunkach zagranicznych Źródło: 12 Źródło: 10

11 Ponadto organizacja uczestniczy w konkursach związanych z promocją małych i średnich przedsiębiorstw, takich jak: Nagroda Gospodarcza Prezydenta RP, Lider Przedsiębiorczości, Teraz Polska, Złote Laury. NRZHiU współpracuje z wieloma zagranicznymi organizacjami zrzeszającymi przedsiębiorców o podobnym profilu działalności. Ponadto jest stowarzyszonym członkiem unijnej organizacji EuroCommerce, reprezentującej swoich członków wobec organów unijnych, przede wszystkim wobec Komisji Europejskiej. 2.3 Krajowa Izba Gospodarcza Utworzona w 1990 r. Krajowa Izba Gospodarcza jest ogólnokrajową instytucją samorządu gospodarczego w Polsce, zrzeszającą ponad 130 organizacji gospodarczych, w tym m.in. izby regionalne, branżowe, bilateralne, kółka rolnicze, fundacje, stowarzyszenia, Naczelną Organizacje Techniczną. Tym samym Izba pośrednio reprezentuje około 300 tys. krajowych przedsiębiorstw. KIG posiada swoje oddziały w każdym większym mieście w Polsce. Działalność Izby koncentruje się na następujących zadaniach: - organizowanie i wspieranie wszelkich działań na rzecz rozwoju i podnoszenia konkurencyjności polskiej gospodarki, jak również ocena działań podejmowanych w tym zakresie przez władze państwowe i samorządowe, - reprezentowanie interesów polskich przedsiębiorców w stosunkach z Prezydentem RP, parlamentem, rządem i samorządami lokalnymi, m.in. poprzez opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących gospodarki, - wspieranie przedsiębiorczości opartej na wysokich standardach etycznych i uczciwej konkurencji, - promowanie produktów markowych, - reprezentowanie polskich przedsiębiorstw za granicą 13. Ponadto KIG zajmuje się organizowaniem misji handlowych w kraju i na świecie, wystaw, targów oraz innych form promocji przedsiębiorczości i handlu zagranicznego. W ramach promocji gospodarczej Polski KIG wydaje czasopismo Rynki Zagraniczne. Izba jest organizatorem konkursów-programów, takich jak np. Polska Nagroda Jakości czy nagrody Mister Eksportu i Junior Eksportu. Przy KIG działa Sąd Arbitrażowy, który jest niezależną jednostką powołaną do polubownego rozstrzygania sporów gospodarczych. Jest on największą tego typu instytucją w Polsce, a rocznie rozpatruje od 400 do 500 spraw, w tym 20% o charakterze międzynarodowym. Krajowa Izba należy do Stowarzyszenia Europejskich Izb Handlowo-Przemysłowych Eurochambres, zrzeszającym europejskie izby gospodarcze oraz Międzynarodowej Izby Handlowej (ICC) w Paryżu. 2.4 Konfederacja Pracodawców Polskich KPP została powołana w 1989 r. przez cztery organizacje: Warszawskie Towarzystwo Gospodarcze, Stowarzyszenie Pracodawców w Polsce, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Menedżerów i Centralny Związek Rzemiosła 14. Była ona pierwszą ogólnokrajową 13 Źródło: 14 Z powodów formalno-prawnych (wejście w życie ustawy o organizacjach pracodawców z 1991 r.), w 1991 r. KPP została powtórnie powołana do życia przez I Zgromadzenie Ogólne Konfederacji. 11

12 organizacją zrzeszającą polskich pracodawców, reprezentującą ich również w Międzynarodowej Organizacji Pracy. Podstawowym celem Konfederacji jest ochrona praw i reprezentowanie interesów zrzeszonych członków wobec organów władzy publicznej, związków zawodowych oraz innych organizacji i instytucji. Do zadań Konfederacji należą w szczególności: - ochrona i reprezentowanie interesów członków w zakresie dóbr niematerialnych, zwłaszcza ochrona dobrego imienia kadry menedżerskiej członków Konfederacji, w tym udzielanie im pomocy prawnej w razie wystąpienia przesłanek zniesławienia lub niesłusznego oskarżenia, - działania na rzecz ochrony przedsiębiorców, członków zarządów przedsiębiorstw, rad nadzorczych przedsiębiorstw etc. przed jakimikolwiek przejawami dyskryminacji, - działanie na rzecz tworzenia i utrzymania pokoju społecznego w stosunkach pracy, - oddziaływanie na kształtowanie polityki społecznej i ustawodawstwa, - wspieranie organizacji pracodawców i przedsiębiorców, prowadzenie polityki w zakresie prawa pracy, a zwłaszcza udzielanie pomocy w rozwiązywaniu sporów zbiorowych oraz zawierania i wypowiadania układów zbiorowych pracy, - wspieranie i organizowanie kształcenia pracodawców, - występowanie do organów posiadających inicjatywę prawodawczą z wnioskami legislacyjnymi, - prowadzenie studiów i badań, gromadzenie i przekazywanie informacji w zakresie prawa i ekonomii, organizacji i zarządzania, - prowadzenie badań rynkowych, doradztwa ekonomicznego i prawnego, wykonywanie ekspertyz na rzecz organizacji pracodawców i przedsiębiorców, - działanie w obszarze ochrony zdrowia, ochrony środowiska i innych działów gospodarki będących przedmiotem zainteresowań Konfederacji 15. Konfederacja Pracodawców Polskich skupia ok. 30 regionalnych i branżowych związków pracodawców, jak również przedsiębiorstwa o ogólnopolskim znaczeniu. KPP reprezentuje tym samym ok. 6 tys. podmiotów zatrudniających ponad 2 mln pracowników. Organizacja działa w Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych. 2.5 Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan PKPP Lewiatan został utworzony w 1999 r. przez cztery branżowe związki pracodawców prywatnych: mediów i reklamy, banków i instytucji finansowych, przemysłu spożywczego oraz konsultingu. Organizacja skupia w 52 związkach regionalnych i branżowych 3000 firm zatrudniających w sumie ponad 500 tys. osób. Od 2002 r. należy do UNICE - Związku Europejskich Konfederacji Pracodawców i Przemysłu 16, będącego reprezentantem przedsiębiorców wobec instytucji UE, a w 2003 r. wstąpiła do BIAC - Business and Industry Advisory Committee przy OECD. Podstawowym celem statutowym Konfederacji jest ochrona praw i reprezentowanie interesów zrzeszonych organizacji pracodawców wobec związków zawodowych pracowników, oraz organów władzy publicznej. Do zadań Konfederacji należy w szczególności: - reprezentowanie na szczeblu ogólnokrajowym społecznych i gospodarczych interesów zrzeszonych pracodawców, 15 Źródło: 16 Obecnie (od ) nosi nazwę BusinessEuro 12

13 - jednoczenie pracodawców i organizacji pracodawców wokół działań zmierzających do rozwoju gospodarczego kraju oraz realizacji wspólnych interesów pracodawców, - oddziaływanie na kształtowanie ustawodawstwa gospodarczego i socjalnego wspierającego harmonijny rozwój gospodarki polskiej i stosunków pracy oraz uwzględniającego prawa i interesy zrzeszonych pracodawców, - wspieranie działań zrzeszonych organizacji w zakresie realizacji ich żądań statutowych, w tym szczególnie prowadzonych przez nich rokowań układowych i innych rokowań zbiorowych oraz udzielanie pomocy w prowadzonych przez nie sporach zbiorowych pracy, - współdziałanie z innymi organizacjami pracodawców oraz organizacjami biznesu w kraju i za granicą, - podejmowanie działań na rzecz współpracy ze związkami zawodowymi i innymi organizacjami zawodowymi pracowników, szczególnie w celu wspierania harmonijnego rozwoju gospodarki i stosunków pracy oraz kształtowania i utrzymywania pokoju społecznego, - podejmowanie inicjatyw i działań zmierzających do podnoszenia poziomu wykształcenia, kwalifikacji i wiedzy pracodawców polskich w zakresie stosunków pracy, prawa, organizacji, ekonomii, techniki i technologii, - wspieranie procesu integracji gospodarczej Polski z Unią Europejską oraz ułatwianie zrzeszonym organizacjom i pracodawcom nawiązywanie kontaktów zagranicznych i współpracy gospodarczej z partnerami zagranicznymi, - podejmowanie działań na rzecz tworzenia i rozwoju instytucji polubownego rozwiązywania sporów majątkowych 17. PKPP Lewiatan jest członkiem Komisji Trójstronnej ds. Społeczno-Gospodarczych. 2.6 Business Centre Club Istniejący od 1991 r. Business Centre Club jest elitarnym klubem przedsiębiorców, zrzeszającym ponad 1200 firm, głównie prywatnych, reprezentowanych przez blisko 2000 przedsiębiorców, zatrudniających 600 tys. pracowników. Wśród członków BCC znajdują się m.in. najwięksi polscy producenci, międzynarodowe korporacje, instytucje finansowe, ubezpieczeniowe, uczelnie wyższe. Do Klubu należy ponad 200 zagranicznych firm. Na poziomie regionalnym BCC reprezentowane jest przez 24 loże regionalne przedstawicielstwa Klubu, których zadaniem jest angażowanie środowiska przedsiębiorców w rozwiązywanie lokalnych problemów i współpraca z władzami regionalnymi. BCC promuje firmy członkowskie w kraju i za granicą, pozyskuje dla nich nowych kontrahentów, udziela pomocy prawnej, reprezentuje przedsiębiorców w sporach z organami podatkowymi, urzędami skarbowymi i celnymi. Przedstawiciele BCC zasiadają w Europejskim Komitecie Ekonomiczno-Społecznym (EKES). Od 2002 r. BCC jest członkiem Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych. Jednym z kluczowych obszarów działalności Business Centre Club jest lobbing gospodarczy na rzecz przedsiębiorców i ich firm oraz rozwoju gospodarki wolnorynkowej, tworzenia dobrego prawa, walki z bezrobociem. 17 Źródło: 13

14 BCC jest inicjatorem Forum Dialogu płaszczyzny komunikowania się poszczególnych grup społecznych w sprawach najważniejszych dla rozwoju Polski. Kilkuset sygnatariuszy Forum należy do 25 ogólnopolskich organizacji składających się z 1800 stowarzyszeń publicznych, obejmujących swym oddziaływaniem ponad 5 mln obywateli. W Klubie działa ponadto Studenckie Forum BCC, zajmujące się propagowaniem idei przedsiębiorczości wśród młodych ludzi. Obecnie w Studenckim Forum działa ponad 350 osób skupionych w Centrali w Warszawie i 18 regionach, głównie przy ośrodkach akademickich. Badanie Pentor przeprowadzone w sierpniu 2006 r. ujawniło, iż BCC jest postrzegane wśród przedsiębiorców jako najbardziej skuteczna i ciesząca się największym prestiżem organizacja pracodawców 18. Ramka 2 Rada Przedsiębiorczości Rada Przedsiębiorczości Rzeczypospolitej Polskiej jest nieformalnym zgromadzeniem najważniejszych organizacji pracodawców, biznesu i przedsiębiorców. W skład Rady wchodzi 12 organizacji: - Amerykańska Izba Handlowa w Polsce - Business Centre Club - Izba Przemysłowo-Handlowa Inwestorów Zagranicznych w Polsce - Konfederacja Pracodawców Polskich - Krajowa Izba Gospodarcza - Naczelna Rada Zrzeszeń Handlu i Usług - Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych - Polska Rada Biznesu - Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa - Stowarzyszenie Menedżerów w Polsce - Związek Rzemiosła Polskiego Rada Przedsiębiorczości RP stanowi forum wyrażania postulatów adresowanych do organów ustawodawczych i wykonawczych państwa w zakresie związanym ze strategią rozwoju gospodarczego państwa. Za najistotniejszy element proponowanej strategii Rada uznała kompleksową reformę systemu regulacyjnego gospodarki, formułując przy tym następujące postulaty: 1. Reforma finansów publicznych wraz z reformą systemu podatkowego, obejmująca m.in. : znaczne ograniczenie i racjonalizację wydatków państwa, wprowadzenie jednolitego podatku PIT i CIT w wysokości 18%, stworzenie nowej ordynacji podatkowej. 2. Wprowadzenie instrumentów pobudzenia gospodarczego, w tym m.in. deregulacja produktów rynków produktów, usług i nieruchomości. 3. Reforma prawa obejmująca m.in. uporządkowanie i uproszczenie przepisów prawnych dotyczących obrotu gospodarczego i przepisów podatkowych, reformę sądownictwa, deregulację i uelastycznienie rynku pracy, powołanie - na mocy ustawy - Rzecznika Ochrony Interesów Przedsiębiorców. 4. Działania w zakresie przyspieszenia prywatyzacji oraz rozwoju warunków partnerstwa publicznoprywatnego. Przewodnictwo w Radzie jest rotacyjne. Obecnie (od lutego do kwietnia 2007 r.) przewodnictwo sprawuje PKPP Lewiatan. 18 Badanie zostało przeprowadzone na losowo-warstwowej próbie podmiotów gospodarczych. Wywiadu udzielały osoby zajmujące kluczowe stanowiska w firmach: prezesi, właściciele, członkowie zarządów i rad nadzorczych 14

15 3. CHARAKTERYSTYKA IZB GOSPODARCZYCH I RZEMIEŚLNICZYCH 3.1 Izby przemysłowo-handlowe Izby przemysłowo-handlowe mogą działać na poziomie regionalnym (np. Pomorska Izba Przemysłowo-Handlowa, Wielkopolska Izba Przemysłowo-Handlowa) lub też mogą funkcjonować samodzielnie, w sposób niezależny od izb regionalnych. Większość izb wojewódzkich posiada również swoje oddziały terenowe. Obecnie działa w Polsce ponad 100 izb przemysłowo-handlowych. Poza wcześniej omówioną ustawą o izbach gospodarczych, izby przemysłowo-handlowe funkcjonują w oparciu o swoje statuty, w których izba formułuje indywidualne zadania. Najczęściej izby deklarują podejmowanie takich działań, jak: występowanie w imieniu reprezentowanych podmiotów wobec organów państwowych, działania na rzecz przedsiębiorczości, współtworzenie regionalnej polityki gospodarczej, promowanie członków izby w kraju i zagranicą, organizowanie szkoleń, udzielanie pomocy doradczej zrzeszonym podmiotom. Przykładowo, Wielkopolska Izba Przemysłowo-Handlowa swoje cele i zadania określiła w następujący sposób: - reprezentowanie i ochrona interesów gospodarczych członków Izby, - kultywowanie tradycji wielkopolskiej gospodarności oraz propagowanie i wspieranie przedsiębiorczości obywateli jako podstawy rozwoju ekonomicznego, - udzielanie członkom Izby pomocy w rozwiązywaniu problemów ekonomicznych, organizacyjnych i prawnych związanych z obejmowaniem i prowadzeniem przez nich działalności zarobkowej, - współdziałanie z organami państwowymi i samorządowymi w zakresie tworzenia korzystnych warunków działalności gospodarczej, - inspirowanie i rozwijanie współpracy gospodarczej członków Izby z zagranicą, - stanie na straży przestrzegania dobrych obyczajów kupieckich w stosunkach między członkami Izby, - prowadzenie działalności kulturalnej, oświatowo wychowawczej, sportowo turystycznej i towarzyskiej służącej integracji członków Izby. - działanie na rzecz wzrostu konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw z regionu Wielkopolski 19. Przy izbach gospodarczych, szczególnie regionalnych, funkcjonują sądy polubowne. Mają one charakter niepaństwowych instytucji prawnych, powołanych do bezstronnego i niezawisłego rozstrzygania sporów cywilno-prawnych pomiędzy przedsiębiorcami, w zakresie krajowego, ale również międzynarodowego obrotu gospodarczego. Często spotykaną praktyką jest tworzenie przy izbach gospodarczych punktów konsultacyjnych, w których mikroprzedsiębiorcy oraz małe i średnie firmy mogą uzyskać bezpłatne usługi informacyjne 20. Przy trzech izbach gospodarczych afiliowane są ośrodki Euro-Info, specjalizujące się w udostępnianiu informacji na temat warunków prowadzenia 19 Źródło: 20 Są to głównie informacje z zakresu administracyjno-prawnych aspektów prowadzenia działalności gospodarczej, zarządzania przedsiębiorstwem, zasad przygotowywania wniosków o pomoc publiczną, finansowania działalności firmy, możliwości skorzystania z zaawansowanych usług doradczych (w tym w ośrodkach KSU) 15

16 działalności gospodarczej na obszarze Unii Europejskiej czy ułatwiania szeroko rozumianej współpracy polskich przedsiębiorstw z firmami i instytucjami unijnymi 21. Część izb przemysłowo-handlowych ma charakter ogólnopolski. Przykładem takiej struktury jest Izba Przemysłowo-Handlowa Inwestorów Zagranicznych w Polsce. 3.2 Izby branżowe Izby branżowe są organizacjami reprezentującymi interesy przedsiębiorców z danej branży. Działają one zasadniczo w skali całego kraju, mogą również tworzyć, podobnie jak izby przemysłowo-handlowe, odziały terenowe. Izby mogą pełnić również rolę reprezentanta danej branży na forum zagranicznym (np. organizacje branżowe z innych krajów) i międzynarodowym (np. Komisja Europejska). Głównym celem działalności izb branżowych jest tworzenie odpowiednich warunków do rozwoju danej branży. Jest on realizowany m.in. poprzez następujące działania: - ochrona praw i reprezentowanie interesów członków izby wobec organów administracji rządowej, samorządowej i innych instytucji, - inicjowanie i kreowanie rozwiązań sprzyjających rozwojowi danej branży, - działania na rzecz integracji środowiska danej branży - współpraca z organami administracji publicznej, w tym opiniowanie projektów aktów prawnych i innych rozwiązań mających wpływ na daną branżę, - realizacja przedsięwzięć na rzecz współpracy z podmiotami gospodarczymi i organizacjami za granicą, - organizowanie i stwarzanie warunków do rozstrzygania sporów w drodze postępowania polubownego lub pojednawczego, - promowanie zasad etyki zawodowej. Izby branżowe odgrywają istotna rolę w implementacji niektórych dyrektyw unijnych. Należy również wspomnieć o szczególnej roli, jaką odegrały izby branżowe w trakcie negocjacji akcesyjnych. Izby pełniły wówczas rolę ciała opiniotwórczego w przygotowywaniu pozycji negocjacyjnych związanych z daną branżą oraz rolę informatora dla swoich firm o zagrożeniach i korzyściach związanych z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Aktualnie w Polsce funkcjonuje ok. 70 izb branżowych. 3.3 Izby bilateralne Celem działalności izb bilateralnych jest ułatwianie kontaktów gospodarczych pomiędzy polskimi przedsiębiorcami, a firmami z innego kraju. Największą i jedną z najprężniej działających izb tego typu jest Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa (PNIPH), zrzeszająca ponad 900 firm. Celem Izby jest wspieranie rozwoju stosunków gospodarczych i handlowych między Polską a Republiką Federalną Niemiec oraz ochrona i reprezentowanie polskich interesów gospodarczych w Niemczech i niemieckich interesów gospodarczych w Polsce. Izba oferuje m.in. szeroką gamę usług doradztwa gospodarczego i prawnego, świadczonych firmom polskim i niemieckim, takich jak np. kompleksowa pomoc w rozpoczynaniu działalności firm na rynku, począwszy od udzielania informacji adresowych, 21 Są to: Izba Przemysłowo-Handlowa w Krakowie, Staropolska Izba Przemysłowo-Handlowa oraz Izba Gospodarcza Śląsk (działająca w tym zakresie w konsorcjum ze Stowarzyszeniem Promocja Przedsiębiorczości ). W chwili obecnej w Polsce działa 14 ośrodków Euro-Info. 16

17 poprzez poszukiwanie kooperantów i pracowników, aż po sporządzanie analiz rynkowych i zakładanie spółek. 3.4 Izby rzemieślnicze Izby rzemieślnicze są podstawową strukturą samorządu rzemieślniczego w Polsce. Należy zauważyć, że podobnie jak Związek Rzemiosła Polskiego spełniają one funkcje nie tylko samorządu rzemieślniczego, ale również organizacji pracodawców. Izby rzemieślnicze działają na określonym na obszarze jednego województwa, bądź jego części i zrzeszają cechy rzemiosł oraz spółdzielnie rzemieślnicze z danego terytorium. Jedynie Krajowa Rzemieślnicza Izba Optyczna (działająca od 1996 r.) jest organizacją ogólnokrajową. Podstawowym zadaniem izb rzemieślniczych jest reprezentowanie zrzeszonych organizacji i członków wobec organów władzy i administracji państwowej oraz samorządowej, działanie na rzecz ochrony ich interesów, udzielanie pomocy doradczej, prowadzenie działalności szkoleniowej i przeprowadzanie egzaminów kwalifikacyjnych. Podobnie jak w przypadku izb gospodarczych, również przy izbach rzemieślniczych często funkcjonują punkty konsultacyjne, świadczące przedsiębiorcom bezpłatne usługi informacyjne. Przy izbach działają również Centra Doradztwa, Edukacji i Promocji Gospodarczej, oferujące zrzeszonym rzemieślnikom, a także innym przedsiębiorcom usługi doradcze, marketingowe, szkoleniowe, co ma sprzyjać zwiększeniu ich konkurencyjności na rynku. Izby prowadzą współpracę z partnerskimi organizacjami samorządu rzemiosła za granicą, realizując przedsięwzięcia z zakresu szkolenia i doskonalenia zawodowego, wspólnego organizowania targów i wystaw, konferencji oraz seminariów, wymiany mistrzów i uczniów, wspólnej promocji obu regionów, wymiany informacji i doświadczeń, czy nawiązywania bezpośrednich kontaktów gospodarczych z polskimi przedsiębiorstwami rzemieślniczymi. Szczegółowe zadania izb rzemieślniczych są określone w ich statutach. Przykładowo, jedna z najstarszych tego typu izb w Polsce Wielkopolska Izba Rzemieślnicza w Poznaniu - do swoich statutowych zadań zalicza: - prowadzenie i rozwijanie działalności społeczno - gospodarczej wobec zrzeszonych organizacji, a w sprawach szczególnych na rzecz innych przedsiębiorców bez względu na ich status prawno - organizacyjny oraz na rzecz osób fizycznych przygotowujących się do rozpoczęcia działalności gospodarczej, - udzielanie pomocy rzemieślnikom zrzeszonym w organizacjach będących członkami Izby, zwłaszcza wykonujących tradycyjne rzemiosła wymagające manualnych umiejętności, - udzielanie organizacjom pomocy instruktażowej, doradczej, zwłaszcza w zakresie prawnym, organizacyjnym, opodatkowania, ekonomicznym i finansowym oraz w sferze doradztwa podatkowego świadczonego według odrębnych przepisów na rzecz organizacji i zrzeszonych w nich członków, a także na rzecz osób fizycznych i prawnych nie zrzeszonych w organizacjach rzemieślniczych, - wydawanie komunikatów i biuletynów informacyjnych, - organizacja kursów, seminariów i szkoleń oraz podejmowanie innych działań mających na celu podnoszenie kwalifikacji zawodowych rzemieślników, - informowanie członków o przewidywanych bądź dokonywanych zmianach przepisów prawnych i finansowych dotyczących ich działalności, 17

18 - badanie i ocena sytuacji rzemiosła, zwłaszcza stopnia wykorzystania możliwości usługowych i produkcyjnych zakładów rzemieślniczych, - inicjowanie i organizowanie oraz udzielanie pomocy zrzeszonym organizacjom przy urządzaniu wystaw, giełd, wzorcowni, kursów itp., - nadzór nad szkoleniem uczniów w zakładach rzemieślniczych i otaczanie ich opieką oraz utrzymywanie współpracy z urzędami administracji rządowej i samorządowej w zakresie szkolenia w zasadniczych szkołach zawodowych i ośrodkach dokształcania zawodowego, - przeprowadzanie egzaminów czeladniczych i mistrzowskich oraz innych egzaminów, do przeprowadzenia których jest upoważniona Izba Rzemieślnicza na podstawie odrębnych przepisów, - udzielanie pomocy osobom, które ukończyły naukę zawodu w rzemiośle, celem ułatwienia im uruchomienia własnych zakładów, - organizowanie i prowadzenie działalności społeczno - wychowawczej, socjalnej, kulturalnej i oświatowej oraz współdziałanie w tym zakresie ze zrzeszonymi organizacjami, - inicjowanie i rozwijanie w rzemiośle postępu technicznego oraz oddziaływanie na poprawę jakości usług i wyrobów rzemieślniczych, - powoływanie rzeczoznawców i wyznaczanie ich do wydawania opinii w sprawach dotyczących rzemiosła, - zgłaszanie kandydatów, wytypowanych przez zrzeszone organizacje, na funkcje przedstawicielskie w organach terenowych oraz innych organizacjach społeczno - zawodowych i gospodarczych, - rozpatrywanie i załatwianie skarg i wniosków oraz współdziałanie w ich załatwianiu przez organizacje rzemieślnicze, - współpraca z zagranicznymi organizacjami rzemieślniczymi, - wykonywanie innych zadań wynikających z przepisów szczególnych oraz uchwał organów Związku Rzemiosła Polskiego Cechy i spółdzielnie rzemieślnicze Cechy są społeczno-zawodowymi i gospodarczymi organizacjami samorządu rzemiosła, zrzeszającymi zakłady rzemieślnicze na zasadzie dobrowolności oraz, na zasadzie obligatoryjności, zakłady szkolące uczniów. Cechy wykonują zadania polegające na utrzymaniu więzi środowiskowych, postaw zgodnych z zasadami etyki zawodowej, jak również prowadzą na rzecz członków działalność społeczno-oświatową, kulturalną i gospodarczą oraz reprezentują interesów członków wobec organów administracji i sądów. Spółdzielnie rzemieślnicze, a także hurtownie zaopatrzenia rzemiosła, to organizacje o charakterze przede wszystkim gospodarczym, ułatwiające członkom działalność wytwórczą i usługową. Zasady funkcjonowania spółdzielni reguluje ustawa Prawo spółdzielcze Źródło: 23 Dz. U. z 1983 r. Nr 188, poz

19 Ramka 3 Projekt KIGNET przykładem wsparcia izb gospodarczych ze środków UE. KIGNET izbowy system wsparcia konkurencyjności polskich firm - jest największym projektem realizowanym w ramach poddziałania Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, lata Obejmuje on ok. 160 działających w Polsce izb gospodarczych, a kwota jego finansowania wyczerpuje ok. 1/3 budżetu tego poddziałania. Istotą projektu jest stworzenie funkcjonalnej, ogólnopolskiej sieci świadczącej wysokiej jakości usługi na rzecz firm. Działalność sieci ma być oparta w głównej mierze na izbach gospodarczych zrzeszonych i niezrzeszonych w Krajowej Izbie Gospodarczej. Głównymi celami projektu, który zakończy się 30 września 2007, są: - zwiększenie zasięgu, zakresu i jakości świadczonych przez izby usług dla przedsiębiorstw i społeczności lokalnych, - uzyskanie trwałości tych usług w długim okresie czasu przez stworzenie mechanizmu ich samoistnego rozwoju, - opracowywanie kompleksowych strategii, co zapewni polskim przedsiębiorstwom usługi doradcze i szkoleniowe na najwyższym poziomie - wyrównanie negatywnych różnic w rozwoju przedsiębiorstw z różnych regionów oraz zwiększenie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw 25 Zasadniczą częścią Projektu są podsieci, w skład których będą wchodziły izby, które wyraziły zainteresowanie danym obszarem merytorycznym i/lub funkcjonalnym. Do podsieci funkcjonalnych zaliczono: 1. KIGNET Info - gotowe informacje tematyczne w formie krótkich opracowań (fact-sheets); informacje bieżące w formie biuletynu i portalu internetowego; Informacje opracowane dla konkretnego klienta 2. KIGNET Doradztwo usługi doradcze m.in. w zakresie funkcjonowania Jednolitego Rynku Europejskiego, aplikowania o środki pomocowe, systemów zapewnienia jakości, innowacji organizacyjnych i technicznych, udziału w przetargach 3. KIGNET Szkolenia - szkolenia w różnych formach oferowane firmom przez izby, przy wykorzystaniu ich infrastruktury oraz ekspertów współpracujących z KIGNET-em, a także technologii e-learning. Z kolei do podsieci merytorycznych zaliczono 17 profili: jednolity rynek europejski, rynki zagraniczne, marka, kadry, e-biznes, przedsiębiorczość, marketing, lex, finanse, innowacje, legalizacja, jakość, usługi komunalne, aktywność zawodowa kobiet, ochrona środowiska, biznes partner, lobbing. 4. SPÓR O KSZTAŁT SAMORZĄDU GOSPODARCZEGO W POLSCE Od początku transformacji ustrojowej nie ustają spory wokół kształtu samorządu gospodarczego. Część uczestników i obserwatorów życia gospodarczego optuje za dotychczasową formułą samorządu gospodarczego, czyli opartą na zasadzie dobrowolności uczestnictwa i nie mającą charakteru powszechnego. Inna część skłania się ku samorządowi 24 Poddziałanie Wsparcie instytucji otoczenia biznesu oraz sieci instytucji otoczenia biznesu, które jest realizowane w ramach działania 1.1 Wsparcie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw należącego do priorytetu 1 Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu. W ramach SPO-WKP organizacje przedsiębiorców należące do KSU mogą korzystać również z poddziałania Wsparcie instytucji otoczenia biznesu zrzeszonych w sieci KSU. 25 Źródło: 19

20 sensu stricte, który miałby charakter publiczno-prawny i wykonywałby zadania z zakresu władztwa administracyjnego. Zwolennicy takiego rozwiązania podkreślają, że w ten sposób samorząd stałby się równorzędnym partnerem administracji publicznej, przez co interesy przedsiębiorców byłyby lepiej chronione. Dla lepszego zrozumienia istoty tego sporu, niezbędne jest pewne wyjaśnienie natury formalnej, dotyczące rozumienia pojęcia samorząd gospodarczy. Większość badaczy prawa administracyjnego stoi na stanowisku, że z formalno-prawnego punktu widzenia nie można mówić o istnieniu w Polsce samorządu gospodarczego, a określenie to ma charakter umowny. Nie zmienia tego fakt, że w ustawach o rzemiośle oraz o izbach gospodarczych użyto wprost sformułowania samorząd gospodarczy. Do elementów, które decydują o tym, czy mamy do czynienia z samorządem gospodarczym w sensie formalnym, można zaliczyć następujące kryteria: - wyodrębniona grupa społeczna, określona przez prawo, której członkowie powstają z mocy prawa, - wykonywanie zadań administracji państwowej w granicach przez prawo określonych, w sposób samodzielny, w formach określonych dla administracji państwowej, - własna organizacja, ustalona w przepisach prawa, o charakterze przedstawicielskim, pozostająca pod kontrolą tej grupy społecznej, która ja wybrała - ukształtowanie samorządu na zasadzie decentralizacji oraz jego działanie na podstawie prawa i pozostawanie pod nadzorem organów państwowych - wejście organów samorządu, nie będących organami administracji państwowej, w skład jednolitego aparatu administracyjnego państwa jako całości administracji publicznej 26 Przeciwnicy obligatoryjnego samorządu gospodarczego wskazują na następujące niebezpieczeństwa, które ich zdaniem mogą się wiązać z takim rozwiązaniem: niekontrolowane rozrastanie się samorządowej biurokracji, co w konsekwencji sprawi, iż przedsiębiorcy przestaną się utożsamiać ze swoim samorządem, trudności w uzgodnieniu jednego, spójnego stanowiska, w sytuacji gdy jeden, obligatoryjny samorząd reprezentowałby interesy wszystkich przedsiębiorstw, niezależnie od profilu działalności czy wielkości firmy, brak konkurencji pomiędzy organizacjami przedsiębiorców w zabieganiu o klienta - przedsiębiorcę osłabiałoby bodźce do podnoszenia jakości usług i dostosowywania się do potrzeb członków, przekazywanie samorządowi określonych zadań administracji publicznej i środków na ich sfinansowanie rodzi ryzyko uzależnienia od władzy publicznej i, co za tym idzie, upolitycznienia samorządu, przymus opłacania składki przez wszystkich przedsiębiorców, co oznacza de facto nowy podatek. Z kolei według zwolenników powszechnego i obligatoryjnego samorządu, rozwiązanie o może przynieść następujące korzyści: uzyskanie przez zrzeszonych przedsiębiorców bezpośredniego wpływu na politykę gospodarczą państwa (administracji rządowej i samorządowej) oraz na kształtowanie ładu rynkowego, umożliwienie reprezentacji interesów całego środowiska gospodarczego, a nie tylko określonych grup, 26 T.Jędrzejewski, Samorząd gospodarczy a współczesne ustawodawstwo polskie, [w:] Spór o samorząd gospodarczy w Polsce, Poznań 2005, str