Rzadkie i nieliczne ptaki obserwowane na Pomorzu w roku 2011

Transkrypt

1 Rzadkie i nieliczne ptaki obserwowane na Pomorzu w roku 2011 Sprawozdania ZBIGNIEW KAJZER W zestawieniu przedstawiono obserwacje rzadkich i nielicznych w skali regionu gatunków ptaków dokonane w roku Zestawienie sporządzono na podstawie informacji zawartych na stronach internetowych: komisjafaunistyczna.pl, clanga.com, forum.przyroda.org, kuling.org.pl, birdwatching.pl i liście dyskusyjnej PTAKI oraz danych przekazanych przez obserwatorów bezpośrednio do autora lub zamieszczonych w kartotece Pomorskiego Regionu Ornitologicznego (PRO). W przypadku gatunków, których obserwacje wymagają akceptacji przez Komisję Faunistyczną zamieszczono tylko stwierdzenia zatwierdzone (stan na dzień 11 sierpnia 2013). W roku 2011 nie odnotowano pojawu żadnego nowego dla Pomorza gatunku ptaka. Z ciekawszych obserwacji należy wymienić: drugi przypadek lęgu edredona Somateria mollissima, drugie stwierdzenie czajki towarzyskiej Vanellus gregarius, trzecie burzyka szarego Puffinus griseus i ścierwnika Neophron percnopterus, czwarte sterniczki jamajskiej Oxyura jamaicensis i białorzytki pstrej Oenanthe pleschanka, czwarte i piąte burzyka żółtodziobego Calonectris diomedea oraz piąte skowrończyka krótkoplacowego Calandrella brachydactyla. Na wyróżnienie zasługują także obserwacje turkana Somateria spectabilis, nawałnika dużego Oceanodroma leucorhoa, pelikana różowego Pelecanus onocrotalus, dropia Otis tarda, wydrzyka wielkiego Stercorarius skua, rybitwy krótkodziobej Gelochelidon nilotica, alczyka Alle alle, kraski Coracias garrulus, świstunki brunatnej Phylloscopus fuscatus i dzierzby rudogłowej Lanius senator. Gęś krótkodzioba Anser brachyrhynchus spośród 58 ptaków stwierdzonych w regionie w roku 2011 zdecydowaną większość obserwowano na Pomorzu Zachodnim, jedynie od 25 do 29 marca do 7 ptaków widywano pod Ostaszewem koło Nowego Dworu Gdańskiego (P. Zientek i in.). Poza wspomnianą obserwacją, większe grupki odnotowano także 18 lutego koło Drzonowa, pow. kołobrzeski 5 os. (Z. Kajzer i in.) oraz 3 grudnia koło Gostynia, pow. kamieński 6 os. (Z. Kajzer), w tym ptak z obrożą oznakowany 29 marca 2011 w Vest Stadil Fjord w Danii. Gęś tybetańska Anser indicus dorosłego osobnika obserwowano 20 czerwca pod Zagórzem, pow. kamieński (Z. Kajzer, M. Barcz). Śnieżyca duża Anser caerulescens 5 października pod Tczewem stwierdzono dorosłego ptaka (M. Musiał). Bernikla kanadyjska Branta canadensis 1 para gniazdowała w Parku Nadmorskim w Gdańsku, gdzie 10 czerwca widziano parę wodzącą 6 młodych (M. Niepomnik). 159

2 Bernikla rdzawoszyja Branta ruficollis stwierdzona czterokrotnie: od 25 do 31 marca 2 dorosłe przebywały koło Ostaszewa pod Nowym Dworem Gdańskim (P. Zientek, A. Marczewski, M. Kujawa), od 28 października do 18 listopada 1 2 młode obserwowano koło Sadlna, pow. gryficki (P. Zientek i in.), 11 i 17 listopada 1 młodą widziano na Zatoce Elbląskiej koło Nowakowa (S. Bzoma, M. Betlejewicz) i wreszcie 15 grudnia 5 ptaków obserwowano pod Bielicami, pow. pyrzycki (M. Jasiński, Z. Kajzer). Gęsiówka egipska Alopochen aegyptiaca łącznie odnotowano 24 os. w 12 stwierdzeniach, głównie w części zachodniej regionu. Największe stado 5 dorosłych przebywało 21 marca w Stargardzie Szczecińskim Kluczewie (Z. Kajzer). Kazarka rdzawa Tadorna ferruginea czterokrotnie stwierdzono pojedyncze ptaki: 3 listopada koło Zaborska, pow. pyrzycki (P. Stańczak), 21 listopada koło Drzonowa, pow. kołobrzeski (M. Jasiński), 26 listopada koło Sadlna, pow. gryficki (P. Zientek) oraz 30 listopada koło Gostynia, pow. kamieński (M. Jasiński). Trzy ostatnie obserwacje być może dotyczyły tego samego osobnika przemieszczającego się w pasie wybrzeża. Wszystkich obserwacji kazarek rdzawych dokonano w stadach gęsi żerujących na polach uprawnych. Mandarynka Aix galericulata zaledwie trzy obserwacje pojedynczych ptaków: samicę stwierdzono 1 stycznia w Kołobrzegu (K. Zięba), a samce widziano 26 stycznia w Gdańsku (M. Hadwiczak i in.) oraz od 6 do 16 kwietnia w Gdyni (A. Labudda, A. Marczewski). Hełmiatka Netta rufina w 8 spotkaniach stwierdzono 14 ptaków, w tym 9 kwietnia obserwowano 2 pary na jez. Udzierz, pow. świecki (P. Rydzkowski). Podgorzałka Aythya nyroca na jez. Drużno pod Elblągiem stwierdzono 2 samice z pisklętami (C. Nitecki, Z. Pągowski). Poza tym obserwowana tylko trzykrotnie: 14 marca samiec na Solnym Bagnie, pow. kołobrzeski (R. Rudzionek) oraz 14 września i 1 listopada pojedyncze osobniki na stawach Dzwonowo, pow. stargardzki (M. Sołowiej, P. Walukiewicz). Edredon Somateria mollissima 6 14 czerwca w Porcie Północnym w Gdańsku stwierdzono wysiadującą samicę (S. Bzoma, J. Typiak). Niestety lęg zakończył się niepowodzeniem. Jest to drugie stwierdzenie lęgu tego gatunku w kraju i na Pomorzu po przypadku z roku 1997 (Czyżak 2001). Turkan Somateria spectabilis 20 stycznia w okolicach Kołobrzegu podczas liczeń ptaków ze statku zaobserwowano przelatującego samca (J. Typiak, A. Kośmicki). Sterniczka jamajska Oxyura jamaicensis 17 lipca w ujściu Redy, pow. pucki stwierdzono samca (A. i A. Kośmiccy). Jest to czwarte stwierdzenie tego gatunku na Pomorzu. 160

3 S p ra woz da n ia Fot. 1. Burzyk żółtodzioby / Cory's Shearwater, Piaski, (fot. P. Zientek). Fot. 2. Pelikan różowy / Great White Pelican, Wicie, (fot. Z. Kajzer). Fot. 3. Warzęcha / Eurasian Spoonbill, Głowaczewo, (fot. M. Kowalewski). Fot. 4. Wydrzyk wielki / Great Skua, Niechorze, (fot. P. Zientek) Jarząbek Tetrastes bonasia pojedynczego ptaka obserwowano 1 listopada koło Borzechowa, pow. starogardzki (M. Faber). Lodowiec Gavia immer dwukrotnie stwierdzono pojedyncze ptaki: 16 kwietnia w Pobierowie, pow. gryficki (M. Sołowiej, Z. Kajzer, Ł. Ławicki) oraz 5 listopada w Krynicy Morskiej, pow. nowodworski (A. Janczyszyn). Burzyk żółtodzioby Calonectris diomedea pojedyncze ptaki obserwowano 15 września (M. Skakuj, M. Polakowski, S. Niziński) oraz 1 października (G. Bela, P. Zientek) w Piaskach na Mierzei Wiślanej (fot. 1). Są to odpowiednio 4. i 5. stwierdzenie w Polsce i na Pomorzu (Polakowski et al. 2012). Burzyk szary Puffinus griseus trzeciego stwierdzenia dla Polski i Pomorza dokonano 23 października w Jantarze i Kątach Rybackich na Mierzei Wiślanej, gdzie niezależnie widziano tego samego ptaka (R. Kapowicz, T. Kułakowski, A. Niemczyk). 161

4 Nawałnik duży Oceanodroma leucorhoa 17 grudnia obserwowano jednego osobnika w Helu (A. Janczyszyn). Pelikan różowy Pelecanus onocrotalus młodociany ptak koczował latem 2011 na Pomorzu (fot. 2). Ptaka po raz pierwszy stwierdzono 4 7 sierpnia w okolicach Wicia i Darłówka, pow. sławieński (T. Przybyłek i in.), następnie 9 sierpnia przelatywał w Jastarni, pow. pucki (P. Głowacki) i tego samego dnia dotarł do ujścia Wisły, gdzie przebywał do 10 sierpnia (M. Polak i in.) i w końcu od 15 do 18 sierpnia obserwowany był na jez. Drużno pod Elblągiem (Z. Pągowski i in.). Ślepowron Nycticorax nycticorax w nocy 14 sierpnia słyszano 1 ptaka na Karsiborskiej Kępie pod Świnoujściem (M. Dyduch). Warzęcha Platalea leucorodia od 30 maja do 2 czerwca na stawach w Głowaczewie pod Kołobrzegiem przebywały 2 dorosłe ptaki, a jednego widziano jeszcze 12 czerwca (P. Zientek i in.). Jedna z warzęch była zaobrączkowana jako pisklę w roku 2001 w Zlivie w południowych Czechach (Komisja Faunistyczna 2012; fot. 3). Ścierwnik Neophron percnopterus 8 sierpnia w Milejewie pod Elblągiem sfotografowano dorosłego osobnika (W. Podsiadły). Jest to trzecie stwierdzenie tego gatunku na Pomorzu, poprzednie odnotowano w roku 1936 koło Krynicy Morskiej na Mierzei Wiślanej oraz w roku 1991 koło Karlina w pow. białogardzkim (Tomiałojć & Stawarczyk 2003). Błotniak stepowy Circus macrourus w sumie obserwowano 14 osobników, z czego wiosną 3 ptaki widziano w Krynicy Morskiej na Mierzei Wiślanej i 5 w Kuźnicy na Półwyspie Helskim oraz 6 ptaków jesienią ponownie w Krynicy Morskiej. Kurhannik Buteo rufinus od 3 lipca do 16 sierpnia pod Białogardem przebywał dorosły ptak (K. Hryniewicz). Orlik grubodzioby Aquila clanga drugoroczne ptaki stwierdzono 20 kwietnia (A. Janczyszyn) oraz 13 listopada (G. Bela, M. Wawirowicz) w Krynicy Morskiej. Orzeł przedni Aquila chrysaetos czterokrotnie obserwowano młodociane osobniki: od 19 lutego do 3 marca w Rurzycy, pow. goleniowski (J. Drozda; ptak zaobrączkowany jako pisklę w Szwecji w roku 2009), 27 marca w Wielkich Walichnowach, pow. tczewski (K. Wasielewski), 4 listopada w Krynicy Morskiej (D. Kilon) oraz 21 grudnia koło Kamienia Rymańskiego, pow. kołobrzeski (W. Skowroński). Kobczyk Falco vespertinus łącznie 25 ptaków, z czego 3 ptaki wiosną (maj czerwiec) i 22 ptaki jesienią (sierpień wrzesień). Najliczniej obserwowany był w Krynicy Morskiej w sumie 10 os. (SOPW Drapolicz). 162

5 Sokół tundrowy Falco peregrinus calidus 6 października w Krynicy Morskiej obserwowano młodocianego osobnika (M. Polakowski i in.). Drop Otis tarda samca obserwowano od 11 do 17 stycznia koło Giżyna nad jez. Miedwie, pow. pyrzycki (J. Kawka i in.). Szablodziob Recurvirostra avosetta obserwowano w sumie 18 ptaków, głównie wiosną (kwiecień maj). Mornel Charadrius morinellus co najmniej 227 os. na 13 stanowiskach stwierdzono w sierpniu i wrześniu na Pomorzu, w tym 28 sierpnia rekordowe stado 79 os. koło Barnima, pow. pyrzycki (Z. Kajzer). Czajka towarzyska Vanellus gregarius 17 września koło Karsiboru pod Świnoujściem obserwowano jednego osobnika (M. Barcz). Jest to drugie stwierdzenie na Pomorzu (Jasiński et al. 2012). Biegus morski Calidris maritima stwierdzony czterokrotnie jesienią: 16 września 1 imm. w Mrzeżynie, pow. gryficki (M. Sołowiej, A. Malecha), od 9 do 16 października 1 2 imm. w Świnoujściu (Z. Kajzer i in.), października 1 imm. w ujściu Wisły (P. Kołodziejczyk i in.) oraz od 29 października do 3 listopada 1 juv. tamże (S. Bzoma i in.). Biegus płaskodzioby Limicola falcinellus łącznie raportowano 46 ptaków, maksymalnie 8 os. widziano 16 sierpnia koło Leszkowych, pow. gdański (G. Neubauer). Dubelt Gallinago media dwukrotnie obserwowano pojedyncze osobniki: 27 maja na Zajęczych Łęgach w Delcie Świny (P. Zientek, Z. Kajzer, M. Barcz) oraz 21 września koło Włodarki, pow. gryficki (M. Jasiński). Płatkonóg szydłodzioby Phalaropus lobatus obserwowany nielicznie: 28 lipca 1 juv. w Świnoujściu (Z. Kajzer), od 31 sierpnia do 12 września do 3 os. w ujściu Wisły (E. Kurach i in.) oraz 2 września 1 os. w Unieściu, pow. koszaliński (P. Zaborowski). Brodziec pławny Tringa stagnatilis stwierdzony sześciokrotnie (w sumie 12 os.), a na szczególną uwagę zasługuje obserwacja kopulującej pary 14 maja na jez. Drużno pod Elblągiem (M. Gawron). Wydrzyk tęposterny Stercorarius pomarinus odnotowano 21 os., z czego 19 ptaków w typowym okresie od września do listopada. Poza tym dorosłego ptaka widziano 9 maja w Kuźnicy na Półwyspie Helskim (D. Kilon), a ptaka w szacie juwenalnej 29 grudnia w Krynicy Morskiej (A. Janczyszyn). Wydrzyk wielki Stercorarius skua 17 października w Niechorzu, pow. gryficki obserwowano 1 juv. (P. Zientek; fot. 4). 163

6 Mewa obrożna Xema sabini 9 października we Władysławowie, pow. pucki obserwowano ptaka w szacie juwenalnej (P. Kołodziejczyk, M. Domagała, M. Kowalski). Mewa trójpalczasta Rissa tridactyla na wybrzeżu od września do grudnia w 12 stwierdzeniach odnotowano łącznie 15 osobników. Mewa blada Larus hyperboreus dorosły, regularnie zimujący od wielu lat w porcie w Helu osobnik obserwowany był wiosną do 29 marca, a jesienią od 21 października (M. Domagała, W. Półtorak i in.). Ponadto od 21 stycznia do 26 marca 1 2 ptaki w 1. szacie zimowej obserwowano we Władysławowie (P. Gębski i in.). Mewa polarna Larus glaucoides 11 stycznia na wysypisku w Gdańsku Szadółkach schwytano ptaka w 1. szacie zimowej (P. Zięcik i in.; fot. 5). Rybitwa krótkodzioba Gelochelidon nilotica 13 maja w Rewalu, pow. gryficki obserwowano dorosłego osobnika (J. Dereziński). Rybitwa popielata Sterna paradisaea łącznie 42 ptaki obserwowano na wybrzeżu, w tym raz wiosną: 15 kwietnia dorosły ptak w ujściu Wisły (P. Zientek). Pozostałych stwierdzeń dokonano od lipca do listopada, a maksymalnie widziano 10 ad. i 1 juv. 28 lipca w Świnoujściu (Z. Kajzer). Alczyk Alle alle od 19 do 27 marca pojedynczy ptak przebywał w Gdyni Babich Dołach (B. Pilarczyk i in.; fot. 6). Żołna Merops apiaster 3 pary gniazdowały na stałym stanowisku na obrzeżach Wałcza (L. Stankiewicz, W. Plata). Kraska Coracias garrulus 10 lipca w okolicach Karwi, pow. pucki obserwowano jednego ptaka (K. Szymankiewicz). Poprzednio gatunek ten obserwowano na Pomorzu dwukrotnie w roku 1996 (Ciechanowicz & Sikora 2012). Skowrończyk krótkopalcowy Calandrella brachydactyla maja obserwowano 1 os. w Przebrnie na Mierzei Wiślanej (A. Janczyszyn, A. Niemczyk). Jest to piąte stwierdzenie na Pomorzu (Jasiński et al. 2012). Świergotek rdzawogardły Anthus cervinus 7 maja obserwowano 3 os. w rez. Beka pod Puckiem (A. Kośmicki), a ponadto jesienią w regionie dokonano zaledwie czterech obserwacji pojedynczych osobników. Pliszka cytrynowa Motacilla citreola na czterech stanowiskach odnotowano 9 11 par, najwięcej (5 7 par) w rez. Beka (A. Kośmicki). Białorzytka pstra Oenanthe pleschanka młodocianego samca widziano 15 października w Helu (P. Ostrowski, G. Czapiewski, P. Kasprzycki; fot. 7). 164

7 S p ra woz da n ia Fot. 5. Mewa polarna / Iceland Gull, Gdańsk-Szadółki, (fot. P. Zięcik). Fot. 6. Alczyk / Little Auk, Gdynia Babie Doły, (fot. L. Iwanowski). Fot. 7. Białorzytka pstra / Pied Wheatear, Hel, (fot. P. Ostrowski). Fot. 8. Świstunka żółtawa / Yellowbrowed Warbler, Świnoujście, (fot. C. Baier) Jest to czwarte stwierdzenie regionalne po obserwacjach w latach 1995, 1996 i 1997 (Tomiałojć & Stawarczyk 2003). Zaroślówka Acrocephalus dumetorum łącznie wykryto 10 samców, z czego 6 na Pomorzu Gdańskim, 1 na Pomorzu Środkowym i 3 na Pomorzu Zachodnim. Wójcik Phylloscopus trochiloides odnotowano dwa lęgi: w Jastarni na Półwyspie Helskim oraz w Krynicy Morskiej (A. Sikora, S. i J. Odrzykoscy). Świstunka złotawa Phylloscopus proregulus dwukrotnie stwierdzona w Krynicy Morskiej: 11 października schwytano młodocianą (B. Manikowska-Ślepowrońska i in.), a 16 października widziano innego osobnika (A. Niemczyk, A. Janczyszyn). Świstunka żółtawa Phylloscopus inornatus 13 ptaków stwierdzono od września do listopada na wybrzeżu i jest to tym samym rekordowy rok dla tego gatunku na Pomorzu (fot. 8). 165

8 Świstunka brunatna Phylloscopus fuscatus młodocianego ptaka schwytano 6 listopada w Wiciu (K. i K. Stępniewscy, M. Małyszko). Pierwiosnek syberyjski Phylloscopus collybita tristis 15 i 23 października pojedyncze osobniki obserwowano w Krynicy Morskiej (A. Janczyszyn, G. Bela), a 16 i 28 października schwytano nad jez. Kopań, pow. sławieński (W. Busse, P. Duda, Z. Jamroży). Sikora lazurowa Cyanistes cyanus x modraszka C. caeruleus 22 października schwytano młodego osobnika nad jez. Kopań (W. Busse i in.). Dzierzba rudogłowa Lanius senator od 2 do 30 października koło Celbowa pod Puckiem przebywał młody ptak (Neubauer 2013). Poświerka Calcarius lapponicus zimą i wiosną na Pomorzu Gdańskim i Zachodnim obserwowano w sumie 8 os., natomiast jesienią (październik listopad) odnotowano co najmniej 71 osobników tylko na Pomorzu Zachodnim. Składam serdeczne podziękowania wszystkim osobom, które w odpowiedzi na apel nadesłały informacje o obserwacjach rzadkich i nielicznych gatunków ptaków dokonanych na Pomorzu w roku Byli to: M. Barcz, S. Bzoma, A. Ciechanowski, P. Czechowski, K. Drab, M. Faber, S. Guentzel, M. Jasiński, G. Jędro, B. Kasperkowicz, P. Kendzierski, D. Kilon, A. Kośmicka, A. Kośmicki, M. Kowalewski, Ł. Krajewski, M. Kujawa, E. Kurach, Ł. Ławicki, M. Łodziński, A. Marczewski (AwiBaza), T. Maszkało, D. Musielak, G. Neubauer, M. Niepomnik, S. Niziński, W. Plata, W. Półtorak, M. Przystański, B. Rudzionek, R. Rudzionek, A. Sikora, M. Sołowiej, A. Staszewski, K. Stępniewska, K. Stępniewski, M. Ściborski, P. Szymański, P. Walukiewicz, J. Wełniak, P. Zieliński, P. Zientek, K. Zięba, M. Zimiński. Podziękowania kieruję również do wszystkich osób zamieszczających swoje obserwacje w Kartotece PRO, a także do autorów zdjęć za ich udostępnienie na potrzeby niniejszego opracowania. *** Rare and scarce birds sighted in Pomerania in This report lists the sightings of rare and scarce birds species in Pomerania (NW Poland) in In 2011 no new species for Pomerania were recorded. Highlights of the year were: the second regional (and Polish) breeding record of Common Eider Somateria mollissima, the second regional record of Vanellus gregarius, the third regional record of Sooty Shearwater Puffinus griseus, the third regional record of Egyptian Vulture Neophron percnopterus, the fourth regional record of Ruddy Duck Oxyura jamaicensis, the fourth regional (and Polish) record of Pied Wheatear Oenanthe pleschanka, the fourth and fifth regional (and Polish) records of Cory's Shearwater Calonectris diomedea, and fifth regional record of Greater Short-toed Lark Calandrella brachydactyla. Other interesting records include: King Eider Somateria spectabilis, Leach's Storm Petrel Oceanodroma leucorhoa, Great White Pelican Pelecanus onocrotalus, Great Bustard Otis tarda, Great Skua Stercorarius skua, Gull-billed Tern Gelochelidon nilotica, Little Auk Alle alle, European Roller Coracias garrulus, Dusky Warbler Phylloscopus fuscatus and Woodchat Shrike Lanius senator. All these sightings of rare birds were accepted by the Polish Bird Rarities Committee. 166

9 Literatura Ciechanowicz K., Sikora A Zanikanie kraski Coracias garrulus na Pomorzu w drugiej połowie XX wieku. Ptaki Pomorza 3: Czyżak M Edredon Somateria mollissima nowym gatunkiem lęgowym dla Polski. Not. Orn. 42: Jasiński M., Barcz M., Kajzer Z Pierwsze i drugie stwierdzenie czajki towarzyskiej Vanellus gregarius na Pomorzu na tle występowania gatunku w Polsce. Ptaki Pomorza 3: Jasiński M., Barcz M., Janczyszyn A., Kajzer Z., Niemczyk A Nowe obserwacje skowrończyka krótkopalcowego Calandrella brachydactyla na Pomorzu. Ptaki Pomorza 3: Komisja Faunistyczna Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku Ornis Pol. 53: Neubauer G Współczesne stwierdzenia dzierzb: czarnoczelnej Lanius minor i rudogłowej L. senator na Pomorzu Gdańskim. Ptaki Pomorza 4: Polakowski M., Skakuj M., Niziński S., Zientek P., Bela G Kolejne stwierdzenia burzyka żółtodziobego Calonectris diomedea w Polsce. Ornis Pol. 53: Tomiałojć L., Stawarczyk T Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP pro Natura, Wrocław. Zbigniew Kajzer, Wiosny Ludów 3/35, Szczecin, atricilla@interia.pl W dniach lutego 2013 roku w ośrodku Jantar w Ustce spotkaliśmy się na III Zjeździe Ornitologów Pomorza. W spotkaniu uczestniczyło ponad 100 osób (fot. 1). W piątkowy wieczór zaprezentowano zdjęcia z wycieczek na Krym (Katarzyna Stępniewska) i do Maroka (Zbigniew Kajzer), a na zakończenie dnia ptaki Pomorza na swoich zdjęciach zaprezentował Leszek Iwanowski. Główną częścią Zjazdu była sobotnia sesja referatowa, podczas której przedstawiono 14 wystąpień dotyczących głównie awifauny Pomorza. Uroczystego otwarcia III Zjazdu Ornitologów Pomorza 167