Paliwa gazowe podstawy klasyfikacji

Transkrypt

1 Paliwa gazowe

2 Paliwa gazowe podstawy klasyfikacji Ze względu na pochodzenie: naturalne (gaz ziemny, gaz kopalniany, gazy płynne), sztuczny (gaz miejski, koksowniczy, produkt zgazowania węgla, wodór) Ze względu na wartość energetyczna: wysokokaloryczne niskokaloryczne

3 Klasyfikacja paliw gazowych: normy i parametry klasyfikacyjne Normy Polskie PN-C-04750:2002 Paliwa gazowe PN-C :2002 Wymagania dla gazu ziemnego Parametry klasyfikacyjne Ciepło spalania, J/m 3 Górna liczba Wobbego W s, J/m 3 Zawartość głównych składników

4 Gęstość względna i liczba Wobbego gazu palnego Gęstość względna d ν d ν = ρ gazu /ρ powietrza Górna (dolna) liczba Wobbego W s (W i ) (W s = Q s d ν 0,5 ) (W i = Q i d ν 0,5 )

5 Rodziny gazów Sym bol Nazwa rodziny gazów 1 Gazy wytwarzane metodami przemysłowymi Parametr klasyfikacyjny Ciepło spalania Podstawowe zastosowania Paliwa dla przemysłu, głównie w miejscu wytwarz. 2 Gazy ziemne Górna liczba Wobbego, W s 3 Gazy skroplone C 3 -C 4 Zawartość podstawowych składn. 4 Mieszaniny gazów węglowodorowych z powietrzem Górna liczba Wobbego W s Sieci lokalne i powszechne, paliwo silnikowe Turystyka, uŝytek domowy, paliwo silnikowe Sieci lokalne, odbiorcy komunalni i domowi 5 Biogazy - Paliwa stosowane w miejscu wytwarzania

6 Rodzina 1: Gazy wytwarzane metodami przemysłowymi Grupa Symbol Ciepło spalania, H s, MJ/m 3 Główne składniki Niskokaloryczne Sn < 9,5 CO, N 2, CO 2, H 2 Podstawowe zastosowania Paliwa gazowe dla przemysłu, głównie w miejscu wytwarzania. Średniokaloryczne Ss 9,5 28,5 CO, H 2, CH 4, CO 2 Wysokokaloryczne Sw 28,5 37,9 CH 4

7 Rodzina 2: Gazy ziemne Grupa Symbol Symbo l podgrupy Zaazotowane L Górna liczba Wobbego, W s, MJ/m 3 Główne składniki Podstawowe zastosowania Lm CH 4, N 2 Lokalne paliwo, rozprowadzane siecią Ln 27 32,5 CH 4, N 2 j.w. Ls 32,5 37,5 CH 4, N 2 j.w. Lw 37,5 45 CH 4, N 2 j.w. Wysokokaloryczne E CH 4 Paliwo sieciowe dla odbiorców domowych, komunalnych, przemysłowych i silników

8 Wybrane wymagania dotyczące gazu ziemnego dostarczanego odbiorcom z sieci rozdzielczej Wielkość charakteryzująca jakość gazu Górna liczba Wobbego, MJ/m 3 -wartość nominalna - dopusz. zakres zmienności Ciepło spalania (MJ/m 3 ) nie mniejsze niŝ Wartość opałowa (MJ/m 3 ) nie mniejsza niŝ Ciśnienie gazu przed aparatami gazowymi, w. nominalna, kpa Gazy zaazotowane grupa L Lm Ln Ls Lw , ,5 37,5 41,5 37,5 45 Gazy wysokometanowe grupa E ,8 1,3 1,3 1,3 2,0

9 Rodzina 3: Gazy skroplone Grupa Symbol Zawartość podstawowych składników węglowodorowych Główne składniki Podstawowe zastosowania Butan techniczny B C 4 95% (m/m) butany Urządzenia turystyczne Propan-butan B/P 18% C 3 55% C 4 45% (m/m) butan i propan Odbiorcy domowi, komunalni i silniki Propan techniczny P C 3 90% (m/m) propan Paliwo sieciowe dla odbiorców domowych, komunalnych, przemysłowych i silników

10 Gazy skroplone (płynne) Gazy płynne to mieszaniny węglowodorów (C 3 -C 4 ) będące ubocznym produktem procesów rafineryjnych ropy naftowej. LPG Liquid Petroleum Gas Główne składniki LPG: - propan ( C 3 H 8 ) - butan (i izobutan) (C 4 H 10 )

11 GAZ ZIEMNY

12 WaŜniejsze składniki gazu ziemnego Gaz ziemny występuje w części skorupy Ziemi: w litosferze. Jego pochodzenie jest organiczne. Palne składniki gazu ziemnego to głównie: metan (CH 4 ) i jego homologi C 3 -C 7. Niepalne składniki gazu ziemnego to: azot,co 2, woda,...

13 Występowanie gazu ziemnego Gaz ziemny występuje: lub towarzyszy ropie naftowej oddzielnie

14 Występowanie gazu ziemnego Gaz ziemny moŝe występować: swobodnie, rozpuszczony w ropie naftowej, w wodzie, w skałach (w węglu metan kopalniany).

15 Przykłady złóŝ gazowych ZłoŜe CH 4 C 2 H 6 C 3 H 8 C 4 H 10 C 5 H 12 CO 2 H 2 S N 2 He Lubaczów 89,9 1,6 0,9 0,7-0,3-6,5 - Tarchały 50,37 0,22 0,01 0, ,8 0,003 Nowa Sól 38,67 16,09 8,35 2,71 0,48 0,5-23,2 - Daszawa 97,80 0,5 0,2 0,1 0,05 0,05-1,3 - Romaszkino 47,4 21,4 14,4 4,5 3,3 0,5-8,6 - Panhanle 73,2 6,1 3,2 1,6 0,6 0,3-14,3 0,7 Texas 39,56 6,17 2,89 2,2 2,28 4,5 42,4 - - Alaska 95,5 0,05 0, ,01-0,43 - Wyoming 28,8 6,35 3,35 2,84 3,4 42,0 1,11 4,09 - Wenezuela 70,9 8,2 8,2 6,2 3,7 2, Kanada 71,8-13,9 13,94-0,3-12,4 0,6 Libia ,5 1, ,0 - Algeria 86,9 9,0 2,6 1, ,3 -

16 Stosowane akronimy dla gazu ziemnego Gaz ziemny: NG (natural gas) Gaz ziemny sieciowy: E, L Gaz ziemny spręŝony: CNG (Compressed Natural Gas) Skroplony gaz ziemny: LNG (Liquid Natural Gas) Niskokaloryczny gaz ziemny : LCNG (Low caloric natural gas)

17 Metan Pokładów Węgla MPW W niektórych złoŝach węgla kamiennego w węglu jest zaabsorbowany pod duŝym ciśnieniem metan (kopalniany). Udział metanu w węglu, zaleŝny od gazowości złoŝa, jest w zakresie m 3 /Mg węgla. MPW zawiera średnio 96% metanu, 3% azotu i 1% innych składników. Uzyskiwany w procesie odmentanowania złoŝa węglowego gaz kopalniany nazywa się teŝ metanem kopalnianym. Podczas wydobywania węgla ciśnienie w złoŝu ulega zmniejszeniu, co sprzyja uwalnianiu gazu. Odprowadzany z odwiertu stalowymi sączkami metan MPW moŝe mieć znaczny udział powietrza.

18 Metan pokładów węgla (MPW) w mln. m 3 Zasoby Wydo - Zasoby wydobywalne przemysłowe Emisja z wentylacją bycie Wyszczególnienie bilansowe pozabilansowe ZŁOśA UDOKUMENTOWANE złóŝ : 44* OGÓŁEM w tym: w obszarach eksploatowanych złóŝ węgla złóŝ: w tym: w pokładach poza zasięgiem ekspl. górniczej węgla: złóŝ:

19 Wykorzystanie MPW (metanu kopalnianego) Kopanie wykorzystują ok. 60% gazu z odmetanowania kopalni.

20 Hydraty (wodziany) Hydraty (wodziany) to krystaliczne złoŝone kompleksy molekuł powstałe w wyniku fizycznej kombinacji wody i gazów. Najbardziej rozpowszechnione są w przyrodzie hydraty metanowe. Moją one postać lodu, dopiero po ogrzaniu wydziela się gaz. Udział metanu w hydracie jest wysoki: 164 m 3 CH 4 /m 3 hydratu. ZłoŜa hydratów znajdują się na stokach oceanicznych i w lądowych regionach wiecznej zmarzliny. Oszacuje się, Ŝe ich zasoby wświecie są ogromne, niektórzy oceniają je na m 3 metanu (dla porównania zasoby gazu ziemnego w świecie ocenia się na ponad m 3 ). Ze względu na warunki klimatyczne raz geologiczne pozyskiwanie metanu z hydratów jest nieopłacalne obecnie.

21 Hydraty - przykłady CH 4 6H 2 O C 2 H 6 7H 2 O

22 Hydraty spalanie

23 Hydraty - postać

24 Hydraty - warunki powstawania

25 Hydraty - występowanie

26 ŁUPKOWY GAZ ZIEMNY

27 Geologia gazu łupkowego A - Conventional non-associated gas B - Seal C - Gas-rich shale D - Tight sand gas E - Oil F - Conventional associated gas G - Coalbed methane H - Land surface

28 Wydobycie gazu z łupków

29 Wydobycie gazu z łupków

30 Gaz łupkowy - opłacalność Wielu ekspertów jednak uwaŝa, Ŝe zamieszanie wokół gazu z łupków jest wynikiem akcji PR, inspirowanej przez firmy energetyczne, które zainwestowały sporo w projekty wydobycia gazu z łupków i potrzebujących dodatkowego kapitału na ukończenie eksperymentów. Niektórzy uwaŝają, Ŝe gaz z łupków w rzeczywistości jest znacznie droŝszy niŝ w kalkulacjach przedstawionych przez przedsiębiorstwa wydobywcze[7]. Według nich, na uzyskanie gazu z łupków trzeba wydać USD/tys m3[7]. Ciepło spalania gazu z łupków jest prawie 2,5 krotnie niŝsze niŝ gazu ziemnego ( vs kj/m3).

31 Gaz łupkowy - wydobycie w U.S.A. Gaz z łupków wydobywano od ponad 100 lat w Zagłębiu Appalachów oraz w Zagłębiu Illinois w Stanach Zjednoczonych, szyby te miały poślednie znaczenie gospodarcze. Cena produkcji gazu łupkowego jest zazwyczaj znacznie wyŝsza od tego z szybów konwencjonalnych z powodu ogromnych koniecznych wydatków inwestycyjnych (kruszenie hydrauliczne). W pierwszej dekadzie XXI w. średnie wydobycie gazu z łupków w USA wyniosło 51 mld m 3 rocznie[

32 Gaz łupkowy w Polsce

33 GAZY SZTUCZNE

34 Gaz miejski Gaz miejski (wytlewny lubświetlny) otrzymuje się w warunkach nisko- i średniotemperaturowego wytlewania węgla. Przykładowy skład gazu miejskiego: 55% H 2, 25% CH 4, 8% CO, 7% N 2 i O 2 Wartość opałowa gazu miejskiego: 17,5 MJ/m 3

35 Gaz koksowniczy Gaz koksowniczy otrzymuje się metodą wysokotemperaturowego odgazowania węgla. Skład i właściwości: zbliŝone do składu i właściwości gazu miejskiego Gaz z procesów wielkopiecowych ma równieŝ podobne właściwości.

36 Gaz ze zgazowania węgla Surowiec wyjściowy Węgiel Pozostałości naftowe Gaz ziemny Rodzaj procesu zgazowanie metodą Koppers Totzek zgazowanie metodą Lurgi Shell Texaco konwersja z parą wodną Ciśnienie, MPa 0, ,4 8, Skład gazu % obj. H 2 CO CH 4 C 2 + N 2 CO 2 H 2 S Stosunek H 2 /CO 28,7 57,0 0,1 1,4 12,6 0,2 0,5 40,2 20,6 10,7 1,0 0,3 26,9 0,3 1,95 45,9 48,6 0,5 0,2 4,0 0,8 0,94 63,0 1,8 0,3 0,1 34,2 0,6 76,0 13,0 2,0 9,0 5,85

37 Wodór Wodór - paliwo przyszłości: proekologiczny charakter, duŝa wartość opałowa, nadaje się do ogniw paliwowych. Wodór otrzymuje się na skalę przemysłową z metanu (ściślej z gazu ziemnego) w procesie reformingu. który polega na oddziaływaniu na gaz ziemny parą wodną w obecności katalizatora niklowego.

38 WaŜniejsze parametry gazu palnego 1. Skład gazu 2. Ciepło spalania Q s i wartość opałowa Q i, MJ/m 3 3. Gęstość ρ, kg/m 3 i gęstość względna d ν 4. Liczba Wobbego W (W s górna, W i - dolna) 5. Temperatura punktu rosy i wilgoć 6. Granice stęŝeniowe wybuchu, % 7. Zapotrzebowanie powietrza do spalania 8. Liczba oktanowa LO

39 Liczba oktanowa LO Liczba oktanowa LO jest miarą odporności paliwa na spalanie stukowe. LO określa się przez porównanie spalania danego paliwa w badawczym silniku tłokowym o zapłonie iskrowym ze spalaniem paliwa wzorcowego. Paliwo wzorcowe: mieszanina izooktanu i n-heptanu. Izooktan ma LO = 100, a n-heptan ma LO = 0. LO mieszaniny jest równe udziałowi objętościowemu izooktanu.

40 Właściwości węglowodorów gazu ziemnego Nazwa Masa cząsteczk owa Gęstość Wartość opałowa Zapotrzebowanie powietrza Wybuchowo ść t wrz kg/m 3 MJ/m 3 m 3 /m 3 % gazu C Liczba oktano wa Metan Etan Propan i-butan n-butan i-pentan n-pentan n-heksan n-heptan 16,05 30,07 44,09 58,12 58,12 72,15 72,15 86,17 100,20 0,716 1,356 2,004 2,668 2,703 3,457 3,457 3,850 4,459 35,8 64,2 92,7 121,9 122,5 152,3 153,1 183,3 217,6 9,5 16,7 23,8 31,0 31,0 38,1 38,1 45,3 52,7 4,7 14,8 3,2 12,5 2,5 9,5 1,8 8,4 1,5 8,4 1,3 7,8 1,3 6,9 1,0 6,0 1,0 6,0 161,6 88,6 42,1 11,7 + 0,5 + 27,8 + 36,1 + 68,7 + 98,

41 Zalety gazu jako paliwa wysoka sprawność energetyczna wykorzystania gazu, nie wymagają magazynowania u uŝytkownika, zapewnienie stałości ciepła i temperatury spalania, płomień gazowy moŝna łatwo regulować, łatwość automatyki palenisk i kotłów gazowych, konstrukcja pieców gazowych jest stosunkowo prosta, spalają się bezdymnie i nie tworzą popiołu, nie wydzielają SO 2, pozwalają łatwo kontrolować emisję NO x, mała emisja CO 2 w porównaniu do węgla.

42 W hutnictwie: Zastosowania gazu ziemnego w piecach grzewczych i w piecach walcowniczych, w piecach kuziennych i do obróbki cieplnej. W przemyśle materiałów budowlanych do produkcji: szkła, cementu i ceramiki budowlanej. W energetyce: w tłokowych silnikach spalinowych i w turbinach gazowych, w ogniwach paliwowych i w generatorach MHD. W technologii chemicznej: do wytwarzania gazu syntezowego, który słuŝy do produkcji (w skaliświata): amoniaku (90 mld Mg/rok), metanolu (20 mld Mg/rok), wodoru (200 mld m 3 /rok),

43 Światowe zasoby, rezerwy i zuŝycie gazu ziemnego Rezerwy gazu ziemnego: mld m 3. Zasoby gazu ziemnego: mld m 3. Geografia rozkładu rezerw GZ wświecie (w mld m 3) : Rosja, Europa Wsch , AzjaŚrodk.-Wsch , Afryka 9 785, Azja i Oceania , Płn. Ameryka 7 306, Płd. Ameryka 7 763, Europa Zach Światowe roczne zuŝycie: 2606 mld m 3 Wskaźnik wystarczalności (w stosunku do rezerw): 63 lata

44

45

46 Zasoby, rezerwy i zuŝycie gazu ziemnego w Polsce Rezerwy i zasoby Rezerwy gazu ziemnego: 153 mld m 3. Zasoby perspektywiczne: 606 mld m 3. (Zasoby geologiczne gazu ziemnego pod dnem Bałtyku: 7 mld m 3 z uwzględnieniem gazu rozpuszczonego w r.n mld m 3 ) Roczne zuŝycie gazu ziemnego w Polsce (2005): gazu ziemnego wysokometanowego: ok. 12,8 mld m 3 gazu ziemnego zaazotownego: ok. 3,5 mld m 3 Struktura zuŝycia sektor komunalny: 57% sektor przemysłowy: 43%

47 Źródła zaopatrzenia gazu w Polsce Roczne zuŝycie gazu w Polsce wynosi 13,5 mld m 3 (2007 r.) 1/3 - zapotrzebowania z krajowego wydobycia 2/3 - zapotrzebowania z importu Większość surowca otrzymujemy z Ukrainy, przez przejście w Drozdowiczach. Ok. 2,8 mld m sześciennych wpływa przez gazociąg jamalski. Gaz dociera do Polski równieŝ z terenu Białorusi oraz przez przejście w Zgorzelcu na zachodzie kraju. W podziemnych magazynach jest prawie 2 mld m 3.

48 Źródła zaopatrzenia gazu w Polsce

49 Wydobycie i import gazu ziemnego w Polsce Roczne wydobycie gazu ziemnego w Polsce (2005): gazu ziemnego wysokometanowego: ok. 2,2 mld m 3 gazu ziemnego zaazotowanego: ok. 3,5 mld m 3 metanu pokładów węgla: ok. 0,35 mld m 3 Import gazu ziemnego: ok. 9,9 mld m 3

50 Wydobycie gazu ziemnego w Polsce

51 Charakterystyka importu gazu przez PGNiG Źródło/kierunek pochodzenia Rosja 66,98% 68,20% 65,43% 61,89% 78,34% Niemcy 8,44% 4,76% 3,41% 4,14% 4,84% Norwegia 0,00% 3,59% 5,00% 5,16% 5,65% Kraje Azji Środkowej 24,55% 23,40% 26,14% 28,81% 11,16% Ukraina 0,05% 0,04% 0,01% 0,00% 0,00% Razem import 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00%

52 Magazyn gazu ziemnego

53 Magazyny gazu ziemnego w Polsce

54 Rozbudowa podziemnych magazynów gazu w perspektywie roku 2015 Nazwa magazynu Rodzaj inwestycji Pojemność czynna Pojemność docelowa Rok ukończenia Wierzchowice rozbudowa 0,58 2, Husów rozbudowa 0,40 0, Mogilno rozbudowa 0,37 0, Strachocina rozbudowa 0,15 0, Swarzów 0,09 0,09 Brzeźnica 0,07 0,07 Bonikowo (Lw) budowa 0,00 0, Kosakowo budowa 0,00 0, Daszewo (Ls) budowa 0,00 0, Razem 1,66 3,96 mld m 3

55 Kierunki importu gazu w Polsce

56 Sieć gazowa w Polsce (70-te)

57 Sieć gazowa w Polsce (2000)

58 ZuŜycie gazu w Polsce

59 Dostawy gazu do Europy

60 Sieć gazowa w Europie

61 Połączenia gazowe Europy z Europą Wschodnią i Azją

62 ZłoŜa gazu i ropy naftowej w Polsce

63 ZłoŜa gazu i ropy naftowej pod dnem Bałtyku

64 Kopalnie gazu ziemnego i koncesje w Polsce PGNiG ekspolatuje 56 złóŝ gazu ziemnego, udostępnionych 392 odwiertami. Dotychczas PGNiG wydobyto ponad 83 mld metrów sześciennych gazu, a do wydobycia pozostało około 60 mld m3 gazu ze złóŝ zagospodarowanych.

65 Ceny gazu ziemnego (USA)

66 Ceny gazu w Europie Europa: w lutym 2012 r. rosyjska firma GASPROM, która jest największym producentem gazu na świecie, prognozowała, Ŝe w tym roku średnia cena gazu eksportowanego do Europy wyniesie 415 dol. za 1000 m sześc. To oznaczałoby 8 proc. wzrost w porównaniu z 2011 rokiem. Polska dla Odbiorców indywidualnych gazu ziemnego wysokometanowego (grupy E) - grupy taryfowego symbolu E 1,14 zł m sz.