TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ UWARUNKOWANE ZABURZENIAMI SPOSTRZEGANIA SŁUCHOWEGO

Transkrypt

1 TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ UWARUNKOWANE ZABURZENIAMI SPOSTRZEGANIA SŁUCHOWEGO mgr Grażyna Galińska Kierownik świetlicy w Szkole Podstawowej Nr 12 w Tomaszowie Maz. 1

2 TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ UWARUNKOWANE ZABURZENIAMI SPOSTRZEGANIA SŁUCHOWEGO Proces spostrzegania słuchowego uzależniony jest od sprawności funkcjonowania wszystkich części analizatora słuchowego. Uszkodzenie drugorzędowego pola analizatora słuchowego jest przyczyną zakłócenia czynności analityczno syntetycznych. Uszkodzenie pól trzeciorzędowych lewej półkuli utrudnia rozumienie i zapamiętywanie dłuższych ciągów wyrazów w danej serii np. nazw tygodnia. Zakłócenia o charakterze mikrozaburzeń percepcji słuchowej objawiają się trudnościami wwyodrębnianiu dźwięków ze struktur złożonych (głosek i sylab ze słów, słów ze zdań), co bywa przyczyną niezrozumienia poleceń lub treści opowiadań oraz niepowodzeń w początkowej nauce czytania: - wróżnicowaniu dźwięków mowy, utrzymuje się przekręceń ibłędów w czytaniu, - w scalaniu dźwiękówwzłożone struktury, co wyraźnie występuje w czytaniu, - w zapamiętywaniu słów, wierszyków, słów piosenek, - w koncentracji uwagi na bodźcach słuchowych, co bywa przyczyną znacznej męczliwości przy dłuższym słuchaniu, a co wtórnie nasila gorsze zapamiętywanie i rozumienie mowy. Wskutek zaburzeń percepcji i pamięci dźwięków mowy oraz koordynacji słuchowo ruchowej obserwuje się: - wadliwą wymowę, przestawienie kolejności dźwięków w wyrazie, - mylenie wyrazów o podobnym brzmieniu, - duże trudności w modulowaniu głosu podczas czytania. Do oceny poziomu rozwoju wyrazy, sylaby, głoski. percepcji słuchowej służy analiza i synteza: zdania, Poniżej przedstawiam niektóre ćwiczenia pomagające w usprawnianiu percepcji słuchowej. 2

3 ĆWICZENIA PERCEPCJI SŁUCHOWEJ Cel usprawnianie percepcji słuchowe. Doskonalenie umiejętności dokonywania analizy słuchowej wyrazów na sylabach. 1. Tańczące sylaby Nauczyciel przygotowuje zestaw wyrazów (bez wiedzy dzieci) i dzieli je na sylaby. Poszczególne sylaby przydziela dzieciom. Dzieci pamiętają sylabę i na żądanie głośno ją powtarzają. Dzieciom można w ten sposób rozdzielić sylaby, by chłopcy mieli sylaby początkowe wyrazów, a dziewczynki końcowe. Rozpoczynamy zabawę taneczną. Partnerzy dobierają sobie takie partnerki, których sylaba połączona z sylabą partnera utworzy sensowny wyraz. Na koniec wyrazy się przedstawiają. 2. Sylabowe domino Dzieci dzielimy na dwie grupy o jednakowej liczbie dzieci w grupie. każda grupa otrzymuje te same sylaby. Każde dziecko pamięta jedną sylabę. Zsylabtworzymywężyk w ten sposób, by dwie sąsiednie sylaby tworzyły sensowny wyraz (można rozszerzyć na 3 lub 4 sylaby). Sylabę początkową podaje prowadzący ćwiczenie nauczyciel. Sylabę początkową podaje prowadzący ćwiczenie nauczyciel. Wygrywa w zabawie ta grupa, która najwięcej zawodników wprowadziła do wężyka. Zabawa kończy się w momencie, gdy wszyscy zawodnicy z jednej grupy znaleźli się wwężyku lub gdy ani jedna, ani druga grupa nie potrafi dołączyć kolejnej sylaby do ostatniej w wężyku. Pomoce: kartoniki sylabowe. 3. Ciuciubabka szuka głoski Dzieci dzielimy na kilka grup. Każdej podajemy inną głoskę, którą będzie powtarzać głośno w czasie zabawy. Jedno dziecko jest ciuciubabką. Ciuciubabka stara się złapać jedno dziecko z grupy powtarzającej głośno głoskę, którą nauczycielka poleciła odnaleźć. Złapane dziecko zostaje ciuciubabką i zabawa zaczyna się od nowa. 4. Dobry słuch Nauczycielka podaje tekst, a zadaniem biorącego udział dziecka jest wskazanie właściwego obrazka. Jeżeli w zabawie bierze udział kilkoro dzieci, wówczas wygrywa dziecko, które popełni najmniej błędów. Zadanie można utrudnić, przyspieszając tempo mowy albo wymawiając tekst szeptem. 3

4 5. Komputerek To programowanie słuchowego różnicowania samogłosek i spółgłosek. Dzieci wsłuchują się w ich brzmienie i wysuwają ich odpowiedniki, czyli krążki we właściwych kolorach, np. samogłoski kolor czerwony, spółgłoski kolor niebieski. Pomoce: krążki czerwone, krążki niebieskie 6. Wyszukiwanie samogłosek w słyszanych wyrazach Punktem wyjścia do ćwiczeń mogą być celowo dobrane obrazki, w nazwach których znajdują się odpowiednio zlokalizowane samogłoski, które będzie wypowiadał nauczyciel. Wykorzystując obrazki należy powtórzyć i utrwalić poprawną wymowę. Następnie można przejść do zasadniczej formy ćwiczenia. Nauczyciel informuje dzieci: będę wypowiadać wyrazy, a wy będziecie wyszukiwać wnich samogłoski występujące na początku, w środku lub na końcu: a) powiedz, jaką głoskę słyszysz na początku wypowiadanych przeze mnie wyrazów: - akwarium. aktor, arbuz, abażur, agrest - ekran, Ewa, Edek, elementarz - Andrzej, ul, owoc, indyk, ekran - osioł, autobus, urząd, irys b) powiedz, jaką samogłoskę słyszysz w środku wypowiadanych przeze mnie wyrazów: - kos, włos, głos, sos, nos - las, mak, rak, lak, gaz - sól, sok, syn, ser, sęk - nos, nić, noc, bąk, bok, pęk c) powiedz, jaka samogłoską kończą się wypowiadane przeze mnie wyrazy: -zła,dwa,kra,gra,dla,ćma -lwy,łzy,kły,psy,sny - dno, kto, sto, dla, tną, tnę, zje,ćma Pomoce: obrazki, ciągi wyrazów 7. Wyszukiwanie określonej samogłoski w szeregach wyrazów Nauczyciel najpierw podaje brzmienie głoski, którą dzieci maja rozpoznawać w podawanych przez niego zestawach słów. Dzieci przez kilkakrotne powtórzenie utrwalają ją sobie, następnie nauczyciel wypowiada ciągi słów, w które wsłuchują się dzieci. Gdy usłyszą wyraz 4

5 z poszukiwaną samogłoską, sygnalizują to w umówiony sposób, np. przez podniesienie ręki w górę, klaszcząc wrękę, odkładając patyczki, itp. Jeśli samogłoska powtarza się wtymsamym wyrazie, to dzieci powtarzają swój sygnał tyle razy, ile razy tę głoskę wykryły. a o e u i y ą ę oko, echo, ćma,las,kot Alina, adapter, malina, sałata, kalarepa - echo, ucho, sęk, lis, los owoce, oko, okolica, telewizor, makaron -ul,ule,ser,sęk, lęk elektryk, legumina, elementarz, reflektor, lale - huk, hak, figura, ul kukułka, umywalka, Murzyn, sałata, kuzyn - Irka, igła, list, lęki, jem jajko, Mikołaj, filiżanka, listy, filmy - sny, bzy, kozy, kozioł, żyto żyły, szyny, pyły, piły, kaloryfery -wąs, bąk, pąk, gąska, golas, kot, kąt -gęś, węch, lęk, pęk, ręka wełna, węch, tęcza, teczka, gęś, gest 8. Szeregowanie obrazków ze względu na występujące w ich nazwach samogłoski Dzieci otrzymują zestawy obrazków w nazwach których występują różne samogłoski i różnie zlokalizowane. Zadanie polega na poprawnym wypowiedzeniu każdej nazwy a następnie: a) określeniu i wyodrębnieniu pierwszej głoski b) wyliczeniu wszystkich samogłosek znajdujących się w tych nazwach c) pogrupowaniu nazw tych obrazków ze względu na to, czy dana samogłoska znajduje się na początku w środku lub na końcu wyrazu d) utworzenie zbiorów obrazków, w nazwach których znajduje się ta sama samogłoska np. agrest, agrafka, osa, igła, ekran. 9. Łańcuszek słów Dobieranie wyrazów wg zasady pierwsza głoska jest ostatnią głoską poprzedniego. Wyraz zaczynający łańcuszek podlega analizie w celu wyodrębnienia i ustalenia ostatniej jego głoski 5

6 może tobyć samogłoska lub spółgłoska. Następnie każdy nowy wyraz doczepiany do łańcuszka musi zaczynać się głoską stanowiącą koniec poprzedniego. Powtarzanie ciągów słownych. nauczyciel wypowiada wyrazowe ciągi słowne. Wskazane dziecko powtarza jeden ciąglub kilka. Pozostałe dzieci wspólnie z nauczycielem oceniają przebieg ćwiczenia: - poprawne powtórzenie całego ciągu -błędy: zamiana kolejności wyrazów, opuszczenie wyrazu, podstawienie innego, zniekształcenie brzmienia. Nauczyciel odnotowuje wyniki pracy poszczególnych dzieci. Przykładowe zestawy wyrazów: - huk, hak, Hela, faja, foka - golf, flet, huta, handel - fotograf, agrafka, wahadło, choinka - fabryka, handel, herbata, fasola - filiżanka, hala, fala, firana, hamulec - historia, frędzle, Henio, Hanka, Futro - fason, huśtawka, wahadło, fundament - herb, hipopotam, druhna, konfitura - fotel, flaga, flet, hak, herb, golf Dziecko, które nie może dobrać właściwego wyrazu i przerywa łańcuszek, daje fant, po czym może podać propozycję nowego słowa lub też opuszcza kolejkę i czeka do następnej rundy. 10. Łańcuch sylabowy Dzieci dzielimy na dwie grupy o jednakowej liczbie dzieci w grupie. Każda grupa otrzymuje te same sylaby. Z sylab tworzymy łańcuszek w ten sposób, by dwie sąsiednie sylaby tworzyły sensowny wyraz. Sylabę początkową podaje prowadzący ćwiczenie nauczyciel. Wygrywa w zabawie ta grupa, która najwięcej zawodników wprowadziła do łańcuszka. Zabawa kończy się w momencie, gdy wszyscy zawodnicy z jednej grupy znaleźli się włańcuszku lub gdy ani jedna, ani druga grupa nie potrafi dołączyć kolejnej sylaby do ostatniej w łańcuszku. 1) so wa ta ma pa ra da ry ba ki no 2) ża ba wi no ty ka sa la ta ta Pomoce: 2 komplety pierwszego łańcuszka 2 komplety drugiego łańcuszka 6

7 11. Komplet sylabowy Każde dziecko otrzymuje komplet 4 kolorowych krążków kolor jest odpowiednikiem kolejności sylab w wyrazie. Prowadzący wypowiada wyrazy o różnej liczbie sylab. Dzieci dokonują wmyśli podziału na sylaby, a kółeczkami programują jego budowę. Każdorazowo dziecko wykłada od nowa odpowiednią liczbę krążków np. fasola kolor zielony, kolor żółty, kolor czerwony. Pomoce: komplet 4 kolorowych krążków oraz instrukcja dot. opisu krążków: I sylaba zielony. II sylaba żółty, III kolor czerwony, IV kolor srebrny. Przykłady wyrazów: koń, słoń, jeż, traktor, słońce, mama, pajacyk, zabawki, pomidor, hulajnoga, pomidory, helikopter. 12. Domino sylabowe Dzieci otrzymują 1 komplet domina do wspólnej gry. Grę rozpoczyna nauczyciel kładąc klocek z wyrazem ciastko. Dzieci muszą ułożyć sylabowe domino w takim porządku, aby sylaba kończąca wyraz poprzedzający była zarazem początkiem wyrazu następnego. Zestaw wyrazów: ciast ko ko nie nie bo bo ciek ciek nie nie sie sie je je dzie dzie ci ci cho cho dzi dzi ki ki cia cia ło ło dzie Pomoce: komplet domina 13. Liczenie sylab Zadanie stawiane dzieciom w tym ćwiczeniu polega na rozpoznawaniu liczby sylab w wyrazie wypowiadanym sylabami. Obok zestawu obrazków, przygotowujemy dla każdego dziecka kartonik z wypisanymi kolejno cyframi 1, 2, 3, 4. Zadanie wykonywane przez dziecko ma przebieg następujący: Dzieckobierzedoręki obrazek, mówi sylabami nazwę przedstawionego na nim przedmiotu i przy wymawianiu każdej sylaby dotyka kolejno cyfr na kartoniku, po czym pozostawia obrazek pod cyfrą przy której wymówiło ostatnią sylabę. Np. mając obrazek przedstawiający korale mówi ko i dotyka jedynki, przy sylabie ra dotyka dwójki a przy le kładzie obrazek pod trójką. 7

8 Rozpoczynając ćwiczenie rozkładamy przygotowane obrazki na stole odwrócone tak, aby nie było widać ilustracji, a każdemu dziecku dajemy kartonik z cyframi. Następnie każde dziecko odkrywa kolejno dowolny obrazek, który po wykonaniu próby pozostawia pod odpowiednią cyfrą na swoim kartoniku. Po wykorzystaniu wszystkich rozłożonych na stole obrazków dzieci przeliczają, ile mają obrazków 1-, 2-, 3-, 4- sylabowych. Jeżeli są zaawansowane w liczeniu, mogą sumować zdobyte przez siebie punkty zakładając, że zakażdą sylabę otrzymuje się jeden punkt. W miarę postępów dzieci dzielą wyrazy nie dotykając cyfr na kartoniku i kładąc obrazek pod odpowiednią cyfrą dopiero po określeniu liczby sylab w wyrazie. Pomoce: obrazki 1-, 2-, 3-, 4- sylabowe, 4 kartoniki z cyframi. 8