Zbigniew Hałat Health Risk Management & Communication Wpływ przemysłowych ferm trzody chlewnej na zdrowie ludzi Jedną z form aktywności

Transkrypt

1 bigniew Hałat Health isk Management & Communication Wpłw przemsłowch ferm trzod chlewnej na zdrowie ludzi Jedną z form aktwności Health isk Management & Communication w Warszawie jest prowadzenie badań terenowch pod nazwą Health Surves Poland. W dniach września 2003r. na terenie wsi Więckowice, gmina Dopiewo, województwo wielkopolskie, zespół badawcz Health isk Management & Communication przeprowadził badanie pilotażowe o charakterze szbkiej ocen epidemiologicznej (apid pidemiological Assessment - A) poprzedzające badania epidemiologiczne nad wpłwem hodowli przemsłowej na zdrowie mieszkańców. Do badania pilotażowego wkorzstano kwestionariusz zawierając w części mertorcznej następujące ptania: 1. Ile metrów od Pani/a okna znajduje się hodowla przemsłowa? 2. Jak bardzo denerwuje Panią/Pana (w skali 0 - nie denerwuje mnie wcale do 10 - jest nie do wtrzmania) pochodzące z hodowli przemsłowej zanieczszczenie powietrza na zewnątrz domu a. (a)...kied trzma Pan/i okna otwarte? b. (b)...kied trzma Pan/i okna zamknięte? 3. Skąd pobiera Pan/i wodę do spożcia przez ludzi, gotowania potraw, mcia i prania? 3.1 z wodociągu 3.2 ze studni przdomowej kopanej 3.3 ze studni przdomowej wierconej 3.4 ze strumienia, rzeki, jeziora 4. Cz miał/a Pan/i następujące dolegliwości w czasie ostatnich 3 miesięc? (z wróżnieniem trzech wariantów określającch częstotliwość zdarzeń: co najmniej 1 raz w tgodniu, co najmniej 1-3 raz w miesiącu, rzadziej niż 1 raz na miesiąc): 4.1 ból głow 4.2 zatkan nos 4.3 cieknąc nos. 4.4 piekąc nos 4.5 ból gardła 4.6 zatkane usz i/lub szum i inne dźwięki w uszach 4.7 drapanie w gardle 4.8 wkrztuszanie flegm 4.9 kaszel 4.10 krótki oddech 4.11 ściskanie klatki piersiowej 4.12 świst w klatce piersiowej 4.13 gwizd lub inne dziwne dźwięki prz oddchaniu 4.14 zgaga nudności i/lub wmiot 4.16 brak apettu 4.17 biegunka 4.18 piekące ocz 4.19 łzawiące ocz 4.20 sucha lub złuszczająca się skóra 4.21 wspka lub podrażnienie skór 4.22 czerwone plam na skórze 4.23 bóle mięśni i/lub stawów

2 4.24 zmęczenie bez wraźnej przczn 4.25 widzenie jak za mgłą 4.26 zawrot głow 4.27 zaburzenia słuchu 4.28 ból w klatce piersiowej 4.29 gorączka i/lub dreszcze 4.30 omdlenia 5. Cz z powodu zanieczszczenia powietrza na zewnątrz domu pochodzącego z hodowli przemsłowej jest Pan/i zmuszona/ (z wróżnieniem trzech wariantów określającch częstotliwość zdarzeń: co najmniej 1 raz w tgodniu, co najmniej 1-3 raz w miesiącu, rzadziej niż 1 raz na miesiąc): nie otwierać okien? nie wchodzić z domu? Treść ptania 4. pochodzi z kwestionariusza epidemiologów amerkańskich wkorzstanego w badaniu zleconm przez Department of Health and Human Services stanu Północna Karolina - odpowiednik polskiej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-pidemiologicznej (Steve Wing i Susanne Wolf: Intensive Livestock Operations, Health and ualit of Life Among astern orth Carolina esidents Department of pidemiolog, School of Public Health, Universit of orth Carolina at Chapel Hill. A report prepared for orth Carolina Department of Health and Human Services, Division of Public Health, Ma 6, 1999). Badanie ankietowe przeprowadzono w domach mieszkańców Więckowic. Pod nieobecność respondentów rejestrowano odpowiedzi dorosłch domowników (wwiad rodzinn). W przpadku nieobecności dorosłego domownika lub odmow udzielania odpowiedzi informację o mieszkańcach pozskiwano od miejscowego działacza organizacji ekologicznej, arbitralnie przpisując im brak skarg i dolegliwości. Analizą objęto 177 osób, w tm 89 respondentów zamieszkałch w odległości do 700 m od przemsłowej hodowli trzod chlewnej i 88 w dalszej odległości. Odpowiedzi na ptanie 4., w tm zestawione z wnikami z badań Wing i Wolf 1999 roku w stanie Północna Karolina (C, USA), przedstawiają kolejne wkres. Mieszkańc Więckowic potwierdzili wstąpienie w okresie lipiec wrzesień 2004r. zwkle co najmniej raz w tgodniu bólu głow w 43 przpadkach, kaszlu w 38 przpadkach, piekącch i łzawiącch oczu w 31 przpadkach, bólów mięśni i stawów w 30 przpadkach oraz zatkania nosa w 29 przpadkach, zmęczenia bez wraźnej przczn w 27 przpadkach i cieknącego nosa w 25 przpadkach. a zatkan nos i cieknąc nos, piekące i łzawiące ocz oraz ból głow znacznie częściej skarżli się respondenci zamieszkali w odległości do 700 m od hodowli przemsłowej niż zamieszkali w dalszej odległości. Odsetki osób z potwierdzonmi objawami odniesiono do wników badań Wing i Wolf obejmującch trz grup respondentów (a) zamieszkałch w okolic hodowli przemsłowej bdła, (b) zamieszkałch w okolic hodowli przemsłowej trzod chlewnej i (c) bez hodowli przemsłowej w okolic (grupa kontrolna). Uderzająco częstsze wstępowanie objętch kwestionariuszem objawów u respondentów z Wielkopolski w porównaniu z respondentami z Północnej Karolin wnikać może z większej ekspozcji Wielkopolan wnikającej z bliskiej odległości źródła skażenia powietrza od ich siedzib. Ta różnica nie wstępuje w przpadku odpowiedzi na ptania kontrolne, według badań Wing i Wolf obejmujące objaw ewidentnie nie związane z wpłwem hodowli przemsłowej a dotczące bólów mięśni i stawów, zmęczenia bez wraźnej przczn, widzenia jak za mgłą, cz zgagi. Wniki badania pilotażowego A bł już skutecznie wkorzstane jako argument działacz organizacji ekologicznej z Więckowic w protestach do władz i przed sądem. Dla celów naukowch i odszkodowawczch potrzebne jest jednak główne badanie epidemiologiczne nad wpłwem hodowli przemsłowej na zdrowie mieszkańców Polski.

3 Wśród odorów gnojowic trzod chlewnej zidentfikowano od 100 do 200 substancji zapachowch. Progi wkrwalności mogą bć aż tak niskie, jak 1 na miliard (10-9 )a nawet 1 na trlion (10-12 ). Co najmniej 30 spośród tch związków to związki szczególnie cuchnące o progach wkrwalności poniżej 1 mikrograma na metr sześcienn: merkaptan, siarczki organiczne, amin, kwas organiczne, aldehd i keton. Dla siarkowodoru wznaczono progi tokskologiczne: agrożenia zdrowia w zależności od stężenia siarkowodoru w powietrzu [ppm] 0,01 0,7 próg wkrwalności węchem 3 5 odrażając odór (5 ppm TLV 8-godz.) 10 podrażnienie oczu, w tm spojówek (TLV 15-min.) 20 podrażnienie innch śluzówek i płuc podrażnienie układu oddechowego 150 porażenie nerwu węchowego 200 ból głow, zawrot głow nudności, pobudzenie pscho-ruchowe, utrata prztomności zgon TLV -Threshold Limit Value, The American Conference of overnmental Industrial Hgienists (ACIH) Tokskologia siarkowodoru w powietrzu, w tm atmosfercznm, daleko wkracza poza powższe zestawienie i nadal krje wiele niewiadomch, wśród którch uwzględnia się udział w powstawaniu raka, chorób układu krążenia, zaburzeń hormonalnch i żołądkowojelitowch oraz wzrastania i rozwoju, zmian hematologicznch (w obszarze czerwonch i białch ciałek krwi, metabolizmu żelaza, hemostaz), a także patologii wątrob, układu immunologicznego, skór i błon śluzowch (w tm przzębia, układu pokarmowego i oka), układu nerwowego (zaburzenia lipidowe, wpłw na neuromodulację, neurochemię, wzrost komórki nerwowej, enzm i neurotransmiter układu nerwowego), nerek, układu rozrodczego oraz oddechowego, w tm obrzęku płuc, stanu zapalnego i nadmiernej reaktwności dróg oddechowch oraz przewlekłej chorob płuc (Sheldon oth, erona oodwin: Health ffects of itrogen Sulphide: Knowledge aps, 2002). Poważne znaczenie w patologii człowieka ma też duż wolumen powstającego w hodowlach przemsłowch aerozolu mikrobiologicznego, amoniaku i odorów. fekt skażenia gnojowicą powierzchniowch i podziemnch zbiorników wod są z natur rzecz odległe i mało dostrzegalne przez odbiorców wod pozskiwanej z tch źródeł (chba, że dojdzie do padnięć zwierząt domowch w następstwie ostrego zatrucia nieusuwalnmi w procesie uzdatniania mikrocstnami, methemoglobinemii u niemowląt albo przekroczenia dopuszczalnch stężeń azotanów i azotnów w wodzie studziennej pobieranej w ramach nadzoru nad warunkami hodowli). Wbrew jednoznacznie negatwnemu stanowisku lekarz medcn, lekarze weternarii na całm świecie współuczestniczą w niezwkle groźnm dla wszstkich - t. j. zarówno pracowników, mieszkańców, jak i konsumentów - procederze nadużwania antbiotków, którch stosowanie pozwala przeżć średnio 80 procentom zwierząt hodowanch w warunkach odległch od dobrostanu. Padlina co piątego zwierzęcia trafia do środowiska, tamże 25-75% przepasażowanch antbiotków, związki arsenu i innch metali dodawanch do pasz. W stczniu 2004r. Amerkańskie Stowarzszenie drowia Publicznego (American Public Health Association - APHA) ogłosiło rezolucję wzwającą władze do wprowadzenia powodowanego zasadą ostrożności moratorium na wszelkie nowe lokalizacje przemsłowch ferm trzod chlewnej oraz do podjęcia i wsparcia badań naukowch nad wpłwem na zdrowie ludzi skażenia powietrza i wod.

4 KODSU]HPVáD WU]FKOHHM VD HLHSLHWU]D VLDUUHPLDPLDLHP VD HLH SLHU]FKLFK D]WDDPL FLHSOHLVá FX JDáWU]M VLLF FDDFWHU VD HLH UDHM PLUFVW VD HLH S]LHPFK D]WDDPL VD HLH UDHMD]WDDPL L D]WDPL

5 %DDLDHSLHPLOJLF]HDSáHPKOLSU]HPVáHMD]ULHPLHV]D F /LF]DPLHV]D F:L FLF:LHOSOVFH SWLHU]DM FFKVW SDLHOHJOL FL ]OHFDMPLHMUD]WJLX UHVLHOLSLHF U]HVLH U á OJ DV]HO F] FH LH S F] FH L á]d VWD LOX L L OHP V D ]DW F] U] HMS UD H] LH F]H ]P V F FLH OH DU J LH D UDS UD V FDVL V]F]DM ]áx DOX FK VX á J W U ]D ád DU OJ WX HW DS UD P LHIOHJ V]D U]WX V]DFK X L L H LL P V]X LOX V] HX D ]DW X D LHJ J á ]DP LHMD ]H L HFK L W U U LHV LH UD S S DOX V HM LHUVL LS ODW LH FL V D HM LHUVL ODWFHS O D DJ ]J LX D FK U] LS L H ]L H L OX L] J W L P LOX F L X UHV]F]H DLOX F] U J U]H DV ODP HS F]HU HM LHUVL ODWFHS L V W X FK LDVáX X U]H ]D V F LH S LD OH P

6 %DDLDHSLHPLOJLF]HDSáHPKOLSU]HPVáHMD]ULHPLHV]D F OJá ]DWDV FLH FV SLH FV OJDUáD ]DWDHXV]LOXV]XPLLH L LXV]DFK UDSDLHJDUOH U]WXV]DLHIOHJP DV]HO UWLHFK FLVDLHODWLSLHUVLHM LVWODWFHSLHUVLHM JL]OXLH]LH L LSU]FKDLX ]JDJD X FLLOXPLW UDDSHWWX LHJXD SLH FHF] á]dl FHF] VXFKDOX]áXV]F]DM FDVL VUD VSDOXSUD LHLHVU F]HUHSODPDVU]H OHPL LLOXVWD ]P F]HLHH]UD HMSU]F] L]HLHMD]DPJá ]DUWJá ]DXU]HLDVáXFKX OODWFHSLHUVLHM JU F]DLOXUHV]F]H POHLD OHJá ü PLHV]DLD KOLSU]HPVáHM P SDP /LF]D PLHV]D F :L FLF :LHOSOVFH SWLHU]DM FFK VW SDLH OHJOL FL ]OH FDMPLHM UD]WJLX UHVLH OLSLHF U]HVLH U

7 %DDLDHSLHPLOJLF]HDSáHPKOLSU]HPVáHMD]ULHPLHV]D F 2VHWHV]MDDPL]JUFKUJHFKFK]DW H]KOLSU]HPVáHMOLF1&86$ OLFKODSU]HPVáDáD1&86$ OLFKODSU]HPVáDWU]FKOHHM1&86$ OLFKODSU]HPVáDWU]FKOHHM:LHOSOVD OJá ]DWDV FLH FV SLH FV OJDUáD ]DWDHXV] LOXV]XPL LH L L :LJD:OI+DáDW XV]DFK UDSDLH JDUOH

8 %DDLDHSLHPLOJLF]HDSáHPKOLSU]HPVáHMD]ULHPLHV]D F 2VHWHV]MDDPL]OFKUJHFKFK H]KOLSU]HPVáHMOLF1&86$ OLFKODSU]HPVáDáD1&86$ OLFKODSU]HPVáDWU]FKOHHM1&86$ OLFKODSU]HPVáDWU]FKOHHM:LHOSOVD U]WXV]DLH IOHJP :LJD:OI+DáDW DV]HO UWLHFK FLVDLHODWL SLHUVLHM LVWODWFH SLHUVLHM JL]OXLH ]LH L L SU]FKDLX

9 %DDLDHSLHPLOJLF]HDSáHPKOLSU]HPVáHMD]ULHPLHV]D F 2VHWHV]MDDPL]XáDXSDUPHJ H]KOLSU]HPVáHMOLF1&86$ OLFKODSU]HPVáDáD1&86$ OLFKODSU]HPVáDWU]FKOHHM1&86$ OLFKODSU]HPVáDWU]FKOHHM:LHOSOVD ]JDJD X FLLOX PLW UDDSHWWX LHJXD :LJD:OI+DáDW

10 %DDLDHSLHPLOJLF]HDSáHPKOLSU]HPVáHMD]ULHPLHV]D F 2VHWHV]MDDPL]DUHVLHF]XLVU H]KOLSU]HPVáHMOLF86$ KODSU]HPVáDáD1&86$ KODSU]HPVáDWU]FKOHHM1&86$ KODSU]HPVáDWU]FKOHHM:LHOSOVD SLH FHF] á]dl FHF] VXFKDOX ]áxv]f]dm FDVL :LJD:OI+DáDW VUD VSDOX SUD LHLHVU F]HUHSODPD VU]H

11 %DDLDHSLHPLOJLF]HDSáHPKOLSU]HPVáHMD]ULHPLHV]D F 2VHWHV]LPLMDDPL H]KOLSU]HPVáHMOLF1&86$ OLFKODSU]HPVáDáD1&86$ OLFKODSU]HPVáDWU]FKOHHM1&86$ OLFKODSU]HPVáDWU]FKOHHM:LHOSOVD OHPL L LOXVWD ]P F]HLHH] UD HM SU]F] L]HLHMD ]DPJá ]DUWJá ]DXU]HLD VáXFKX OODWFH SLHUVLHM JU F]DLOX UHV]F]H POHLD :LJD:OI+DáDW